M. Jarosz Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstwa z branży magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: krótkoterminowe planowanie finansowe, zarządzanie należnościami, preliminarz środków pieniężnych, zarządzanie środkami pieniężnymi Streszczenie: Raport przedstawia strategię zarządzania środkami pieniężnymi, zarządzania należnościami oraz preliminarz środków pieniężnych w przedsiębiorstwie z branży magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport 1
Celem niniejszego raportu jest opracowanie strategii zarządzania środkami pieniężnymi, należnościami oraz preliminarzu firmy pochodzącej z branży 52 - magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport. Wybrana firma zajmuje się rozwiązaniami logistycznymi w zakresie zarządzania transportem przesyłek i informacji. Podstawowym źródłem przychodów firmy jest działalność usługowa. Firma nie posiada zapasów, z tego też powodu w tym przypadku temat zarządzania zapasami, który jest integralną częścią w opracowywaniu strategii zarządzania krótkoterminowym finansowaniem przedsiębiorstwa, nie zostanie poruszony w raporcie. Istotą zarządzania środkami pieniężnymi jest wyznaczanie zasobów środków pieniężnych w przedsiębiorstwie na takim poziomie, aby przyczynił się on do wzrostu bogactwa właścicieli. 1 Z punktu widzenia jednego z nadrzędnych celów każdego przedsiębiorstwa (maksymalizacji zysków) należy dążyć do minimalizacji posiadanej gotówki i maksymalizowania dochodów z zainwestowania jej wolnej kwoty. Wiąże się to przede wszystkim z zapewnieniem synchronizacji wpływów i wydatków, tj. z przyspieszaniem inkasowania należności oraz z opóźnieniem regulowania zobowiązań wobec dostawców. Maksymalizacja korzyści z posiadanej gotówki wymaga stosowania różnych metod optymalizacji środków pieniężnych. Do metod służący optymalizacji środków pieniężnych należą: model Baumola, Beranka, Millera-Orra, Stone'a oraz symulacja Monte Carlo. 2 W przypadku analizowanej firmy posłużymy się metodą Baumola. Stosuje się ją w sytuacji, gdy przyszłe wpływy i wypływy środków pieniężnych związanych z działalnością operacyjną są możliwe do przewidzenia i równocześnie wypływy operacyjne przewyższają wpływy. Analizując sprawozdania finansowe omawianej firmy można stwierdzić, że jest to właściwa metoda. Zakładając, iż firma w miesiącach od lutego do maja ma większe wypływy środków pieniężnych aniżeli ich wpływy, będzie pozyskiwać w tych miesiącach środki pieniężne z krótkoterminowych kredytów oraz sprzedaży obcych papierów wartościowych. Wielkość jednego transferu powinna wynosić 807.905,00 zł, a transfer taki powinien odbywać się ok. 10 razy w ciągu miesiąca, czyli ok. 39 razy w ciągu 4 miesięcy. Obrazuje to tabela 1. 1 Pluta W., Michalski G., Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, C.H.Beck, 2005 2 http://www.wnp.pl/artykuly/zarzadzanie-srodkami-pienieznymi-na-przykladzie-przedsiebiorstwa-gorniczego,5645.html 2
Tabela 1 Model Baumola miesięczna zapotrzebowanie na środki pieniężne - P 7 856 700 stałe koszty transakcyjne - F 450 koszt alternatywny utrzymania środków pieniężnych - k 13% Źródło: opracowanie własne na podstawie Pluta W., Michalski G., Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, C.H.Beck, 2005 Firmy sprzedają i kupują produkty za gotówkę lub na kredyt. Przy sprzedaży na kredyt dochodzi do powstania należności. Firma sprzedająca przekazuje odbiorcy towar, za który otrzyma zapłatę w przyszłości. Ta przyszła kwota stanowi należność firmy sprzedającej i zobowiązanie firmy kupującej. Należności występują tylko w przypadku sprzedaży kredytowej. Najczęściej występuje sprzedaż na kredyt, której warunki dotyczą tzw. sprzedaży ze skontem i bez skonta. 3 Właściwe zarządzanie należności przez przedsiębiorstwo poprawia jego płynność finansową, pozwala zwiększyć zyski oraz wartość przedsiębiorstwa. Do oceny należności służy wskaźnik rotacji należności, który w przypadku analizowanej firmy osiągnął dobry wynik i przedstawia się następująco: Tabela 2 Wskaźnik rotacji należności Nazwa wskaźnika Wzór Wynik wskaźnik rotacji należności przychody ze sprzedaży/przeciętne należności 6,39 Źródło: opracowanie własne na podstawie Pluta W., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1999 Za pomocą analizy przyrostowej, będącej narzędziem służącym do oceny efektów zmian w polityce kredytowej przedsiębiorstwa rozważymy cztery warianty i wybierzemy najkorzystniejszy dla analizowanego przedsiębiorstwa. W tabeli 3 zostały zamieszczone podstawowe dane do analizy przyrostowej. 3 Pluta W., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1999 3
Tabela 3 Dane do analizy przyrostowej prognoza przychodów ze sprzedaży (zł) 295 630 800,00 udział kosztów zmiennych w przychodach ze sprzedaży 64% koszt finanasowania należności 23% koszt kapitału finansującego 13% efektywna stopa podatkowa 20% klienci ragulują płatności w ciągu dni 30 udział straty ze złych długów w przychodach ze sprzedaży 2% Źródło: opracowanie własne Tabela 4 Wariant I wydłużenie okresu kredytowania do przychody ze sprzedaży powinne wzrosnąć do straty wynikające ze złych długów wzrosną do NAL 9 289 243,11 zł EBITA 2 862 710,08 zł EV 8 327 434,33 zł 40 dni 310 780 000,00 zł 3% przychodów ze zprzedaży wzrost przeciętnego stanu należności przyrost zysku przed odsetkami i opodatkowaniem wzrost wartości przedsiębiorstwa Źródło: opracowanie własne na podstawie Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, 2013 W wariancie I założono wzrost przychodów ze sprzedaży i wydłużono okres kredytowania do 40 dni, przy czym wzrosły również straty wynikające ze złych długów. Efekt jednak jest pozytywny, gdyż przedsiębiorstwo osiągnie zysk oraz wzrost jego wartości. Tabela 5 Wariant II skrócenie okresu kerdytowania do spadek przychodów ze sprzedaży do NAL -8 847 809,33 zł EBITA -6 601 432,04 zł EV 49 472 006,50 zł 20 dni 270 750 000,00 zł spadek przeciętnego stanu należności spadek zysku przed odsetkami i opodatkowaniem wzrost wartości przedsiębiorstwa Źródło: opracowanie własne na podstawie Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, 2013 W wariancie II skrócono okres kredytowania do 20 dni, a przychody ze sprzedaży spadły. Pomimo straty przedsiębiorstwo odnotuje znacznie wyższy wzrost swojej wartości aniżeli w wariancie I. Tabela 6 Wariant III propozycja skonta dla klientów płacących w ciągu 10 dni 3% klienci korzystający ze skonta 40% klienci płacący do 30 dni 60% przychody ze sprzedaży powinne wzrosnąć do 315 620 000,00 zł OSN 22,00 dni skrócenie okresu spływu należności NAL -5 787 773,51 zł ujemny przyrost należności EBITA 9 127 398,43 zł przyrost zysku przed odsetkami i opodatkowaniem EV 61 956 379,22 zł wzrost wartości przedsiębiorstwa Źródło: opracowanie własne na podstawie Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, 2013 4
W wariancie III wprowadzono warunki kredytu kupieckiego 3/10, netto 30 oraz przewidziano wzrost przychodów ze sprzedaży. Takie rozwiązanie przyczyni się do wzrostu zysków oraz wartości przedsiębiorstwa. Tabela 7 Wariant IV propozycja skonta dla klientów płacących w ciągu 10 dni 3% klienci korzystający ze skonta 35% klienci płacący do 45 dni 65% udział straty ze złych długów w przychodach ze sprzedaży 3% przychody ze sprzedaży powinne wzrosnąć do 325 900 000,00 zł OSN 31,50 dni skrócenie okresu spływu należności NAL 2 926 870,20 zł dodatni przyrost należności EBITA 7 372 106,85 zł przyrost zysku przed odsetkami i opodatkowaniem EV 48 293 681,61 zł wzrost wartości przedsiębiorstwa Źródło: opracowanie własne na podstawie Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, 2013 W wariancie IV wprowadzono warunki kredytu kupieckiego 3/10 netto 45, wzrost straty wynikającej ze złych długów oraz wzrost przychodów ze sprzedaży. Przedsiębiorstwo w tym wariancie osiągnęło dodatni przyrost wartości zarówno należności, zysku, jak i wartości firmy. Rozpatrując wyniki osiągnięte w każdym z wariantów można stwierdzić, iż najkorzystniejszym dla przedsiębiorstwa będzie wariant III - jego wartość wzrośnie o 61.956.379,22 zł. Natomiast najmniej korzystnym wariantem dla przedsiębiorstwa jest wariant I. Prognoza poziomu środków dokonywana jest na podstawie budżetu (preliminarzu) środków pieniężnych. Narzędzie to zawiera w sobie prognozę poziomu ściągniętych należności, wydatków na utworzenie zapasów i spłat zobowiązań. Dzięki temu uzyskuje się informację o poziomie środków pieniężnych. Jest on bowiem efektem wpływów ze sprzedaży (spływu należności) i wypływów związanych z zakupami materiałów i innymi obciążeniami przedsiębiorstwa. 4 Dla potrzeb przeprowadzenia preliminarzu środków pieniężnych analizowanego przedsiębiorstwa, teoretyczne założenia umieszczono w tabeli 8. 4 Pluta W., Michalski G., Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, C.H.Beck, 2005 5
Tabela 8 Dane do preliminarzu środków pieniężnych prognozowany poziom przychodów od od kwiernia do września 147 815 400,00 zł sprzedaż w warunkach 3/14 netto 30 nalezności nieściągalne 3% należności regulowane po 40 dniach od daty zakupu 6% należności regulowane po 30 dniach od daty zakupu 17% należności regulowane po 14 dniach od daty zakupu 60% należności regulowane do 14 dniach od daty zakupu -korzystajacy z upustu 14% koszty przedsiębiorstwa związane z świadczeniem usług 30% ceny sprzedaży zakup materiałów potrzebnych do wytworzenia produktu 1 miesiąc przed dniem sprzedaży dostawcy udzielają kredytu kupieckiego na 30 dni stałe wydatki 11 500 000,00 zł w 30. dniu każdego m-ca wydatek inwestycyjny w czerwcu 17 000 000,00 zł docelowy poziom środków pieniężnych oszacowany na poziomie 7 856 700,00 zł oczekiwany poziom środków pieniężnych z marca 8 500 000,00 zł Źródło: opracowanie własne na podstawie Pluta W., Michalski G., Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, C.H.Beck, 2005 Tabela 9 przedstawia preliminarz środków pieniężnych analizowanego przedsiębiorstwa. Pierwsza część tabeli przedstawia kalkulację wpływów i wydatków w przedsiębiorstwie. Druga część tabeli przedstawia kształtowanie się przyrostów/ubytków środków pieniężnych w poszczególnych miesiącach. Trzecia część tabeli przedstawia zapotrzebowanie przedsiębiorstwa na dodatkowe środki pieniężne pozyskiwane np. z kredytów krótkoterminowych lub ewentualną nadwyżkę środków pieniężnych, którą przedsiębiorstwo może korzystnie ulokować. Jak wynika z tabeli, w miesiącach kwiecień, maj i wrzesień przedsiębiorstwo wykaże nadwyżkę środków pieniężnych, natomiast w miesiącach czerwiec, lipiec i sierpień wykaże ich niedobór powstały głównie w wyniku wydatków inwestycyjnych poniesionych w miesiącu czerwcu. Tabela 9 Preliminarz środków pieniężnych Wyszczególnienie styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień 1 2 3 4 5 6 7 8 9 I. Arkusz wpływów i wydatków (1) sprzedaż (brutto) 19 293 500,00 21 198 000,00 22 175 000,00 22 866 000,00 24 959 200,00 26 575 900,00 24 557 000,00 23 978 300,00 24 879 000,00 Wpływy otrzymane: (2) w ciągu 14 dni od sprzedaży 3 105 202,80 3 389 459,36 3 609 007,22 3 334 840,60 3 256 253,14 3 378 568,20 (3) od 15 dni do 30 od sprzedaży 13 305 000,00 13 719 600,00 14 975 520,00 15 945 540,00 14 734 200,00 14 386 980,00 (4) od 31 dni do 40 od sprzedaży 3 603 660,00 3 769 750,00 3 887 220,00 4 243 064,00 4 517 903,00 4 174 690,00 (5) należności otrzymane ogółem 20 013 862,80 20 878 809,36 22 471 747,22 23 523 444,60 22 508 356,14 21 940 238,20 (6) zakupy 6 859 800,00 7 487 760,00 7 972 770,00 7 367 100,00 7 193 490,00 7 463 700,00 (8) płatności za zakupione materiały 6 859 800,00 7 487 760,00 7 972 770,00 7 367 100,00 7 193 490,00 7 463 700,00 II. Przyrost środków pieniężnych w danym miesiącu (9) należności otrzymane 20 013 862,80 20 878 809,36 22 471 747,22 23 523 444,60 22 508 356,14 21 940 238,20 (10) płatności za zakupione materiały 6 859 800,00 7 487 760,00 7 972 770,00 7 367 100,00 7 193 490,00 7 463 700,00 (11) wydatki związane z kosztami stałymi 11 500 000,00 11 500 000,00 11 500 000,00 11 500 000,00 11 500 000,00 11 500 000,00 (12)wydatki inwestycyjne 17 000 000,00 (13) wydatki ogółem 18 359 800,00 18 987 760,00 36 472 770,00 18 867 100,00 18 693 490,00 18 963 700,00 (14) przyrost (ubytek) środków pieniężnych 1 654 062,80 1 891 049,36-14 001 022,78 4 656 344,60 3 814 866,14 2 976 538,20 III. Zapotrzebowanie na finanzowanie zewnętrzne (15) środki pieniężne na początku m-ca 8 500 000,00 10 154 062,80 12 045 112,16-1 955 910,62 2 700 433,98 6 515 300,12 (16) środki pieniężne na koniec m-ca 10 154 062,80 12 045 112,16-1 955 910,62 2 700 433,98 6 515 300,12 9 491 838,32 (17) docelowy poziom środków pieniężnych 7 856 700,00 7 856 700,00 7 856 700,00 7 856 700,00 7 856 700,00 7 856 700,00 (18) poziom nadwyżki (niedoboru) środków piężnych 2 297 362,80 4 188 412,16-9 812 610,62-5 156 266,02-1 341 399,88 1 635 138,32 Źródło: opracowanie własne na podstawie Pluta W., Michalski G., Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, C.H.Beck, 2005 Analiza budżetu środków pieniężnych jest niezbędnym elementem właściwego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Porównanie kilku scenariuszy daje możliwość wyboru optymalnej strategii zarządzania nimi. 6
Bibliografia: 1. Pluta W., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 1999 2. Pluta W., Michalski G., Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, C.H.Beck, 2005 3. Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, 2013 4. Śpiewak T., Zarządzanie środkami pieniężnymi w przedsiębiorstwie : teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2008 5. Komorowski J., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, ODDK, 2001. 6. Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw, ODDK, 2009 7. Stacharska - Targosz J., Finansowanie działalności przedsiębiorstw : praca zbiorowa, WSB, 2005 8. Jog V., Suszyński C., Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, CIM, 2001 9. Łukaszik G. Analiza finansowa w procesie decyzyjnym współczesnego przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 2009 10. Bednarski L. Analiza finansowa przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 1996 11. Kusak A. Płynność finansowa : analiza i sterowanie, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, 2006 12. Krzeszowski W. D., Sporządzanie oraz wykorzystanie planów przepływów środków pieniężnych, 2003 13. Buk H., Nowoczesne zarządzanie finansami : planowanie i kontrola, C.H.Beck, 2006 14. Wiśniewski T.Zarządzanie finansami : finansowanie małych i średnich przedsiębiorstw, Uniwersytet Szczeciński, 2008. 15. Kobusiewicz B. Zarządzanie finansami i analiza finansowa przedsiębiorstw, Wydawnictwo Forum Naukowe, 2005. 16. Świetlik W. Analiza działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, WSE, 2005 17. Michalski G., Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, 2008 18. Duda-Piechaczek E., Analiza i planowanie finansowe, Helion, 2007 19. Gryko J. M., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, 2008 20. Baza danych Monitor Polski B 21. Strona internetowa analizowanej firmy 22. http://www.almanachinwestora.pl/analiza-fundamentalna/ocena-fundamentow-finansowych-spolki 7
23. http://www.wnp.pl/artykuly/zarzadzanie-srodkami-pienieznymi-na-przykladzie-przedsiebiorstwagorniczego,5645.html 24. http://michalskig.wordpress.com/2012/04/07/zarzadzanie-srodkami-pienieznymi-w-oparciu-o-informacje-owartosci-plynnosci/ Spis tabel: Tabela 1 Model Baumola... 3 Tabela 2 Wskaźnik rotacji należności... 3 Tabela 3 Dane do analizy przyrostowej... 4 Tabela 4 Wariant I... 4 Tabela 5 Wariant II... 4 Tabela 6 Wariant III... 4 Tabela 7 Wariant IV... 5 Tabela 8 Dane do preliminarzu środków pieniężnych... 6 Tabela 9 Preliminarz środków pieniężnych... 6 8