ROZWÓJ KONCEPCJI OCHRONY ŚRODOWISKA

ROZWÓJ KONCEPCJI OCHRONY ŚRODOWISKA

Rozwój koncepcji ochrony środowiska 1985 1995 Raporty środowiskowe 1990 Normy SZŚ Zarządzanie Środowiskowe 1980 Podejście procesowe 1970 1960 Rozwiązania końca rury Wzrost świadomości problemów środowiskowych

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ "...gospodarowanie wykorzystywaniem przez człowieka biosfery w taki sposób, aby osiągnąć możliwie największe, trwałe korzyści z bieżącej produkcji i zbiorów - utrzymując potencjał (zdolności produkcyjne) biosfery dla zaspokojenia potrzeb i aspiracji przyszłych pokoleń". EKONOMIA ŚRODOWISKO

Czynniki wymuszające zrównoważony rozwój Wzrastająca gęstość zaludnienia. Koncentracja ludności w rejonach zurbanizowanych. Wzrastająca ilość zużywanych zasobów per capita. Zbyt wielkie zużycie surowców odnawialnych. Wyczerpywanie się zasobów surowców nieodnawialnych. Degradacja środowiska naturalnego. Wzrastające dysproporcje w poziomie życia EKONOMIA ŚRODOWISKO

Geneza systemów zarządzania środowiskowego System zarządzania jakością seria norm ISO 9000 Audyty (audity) i przeglądy środowiskowe Oceny oddziaływania na środowisko Eko-etykietowanie 5

Systemy zarządzania jakością zapewnienie powtarzalnej jakości wyrobów poprzez utrzymywanie zasadniczych dla jakości procesów pod nadzorem zastąpienie kontroli jakości kontrolą funkcjonowania systemu samokontrola 6

PRZEGLĄDY ŚRODOWISKOWE (AUDYTY) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) (1991): Studium ochrony środowiska realizowane w celu określenia problemów oraz potencjalnych zobowiązań związanych z transferem własności lub bieżącym funkcjonowania zakładu. 7

PRZEGLĄDY ŚRODOWISKOWE (AUDYTY) obawa przed odpowiedzialnością prawną i karami obawa przed zyskaniem złej sławy truciciela, obawa dyrektorów przed wyrokami skazującymi na więzienie za niespełnianie wymogów ochrony środowiska. 8

PRZEGLĄDY ŚRODOWISKOWE (AUDYTY) - analogia do audytów finansowych Audyty finansowe, jako pierwsza z szeroko przyjętych form analizy działalności przedsiębiorstw. Akcyjna forma własności, a nie jeden właściciel. Niezależni, akredytowani audytorzy - biegli rewidenci weryfikują wiarygodność bilansów spółek giełdowych. 9

Oceny oddziaływania na środowisko (OOS) Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ) jest procedurą służącą do: oceny potencjalnych oddziaływań planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych (i rozwiązań do nich wariantowych) na szeroko pojęte środowisko naturalne określenie możliwych działań i środków łagodzących negatywne skutki wywoływane realizacją i funkcjonowaniem inwestycji. 10

Eko-etykietowanie 11

Eko-etykietowanie Kraj Nazwa Rok utworzenia Austria Österreiche Umweltzeichen 1991 Katalonia Medi Ambient 1993 Finlandia, Islandia, Biały Łabędź 1989 Norwegia, Szwecja Francja NF -Environment 1991 Niemcy Blau Engel 1977 Holandia Milieukeur 1992 Hiszpania AENOR Medio Ambiente 1993 Szwecja Dobry, Ekologiczny Wybór 1992 Unia Europejska EU Eco-label 1993 Polska Eko-znak 1998 12

Eko-etykietowanie Program Unii Europejskiej samofinansowanie - producenci/dystrybutorzy płacą 2% ceny okres przyznania 1-3 lat ponowne przyznanie związane ze znaczącą poprawą 30 kategorii produktów max. 15-20% w każdej kategorii może otrzymać etykietę 13

NORMY 14

1991 1992 1993 1994 1996 1997 1998 2000 Karta Rotterdamska ICC BS 7750 : 1992 Rozporządzenie nr 1836/93 - EMAS BS 7750 : 1994 Norma Irlandzka I.S. 310 Norma kanadyjska CSA Z750-94 Norma amerykańska NSF 110 ISO 14001 EN ISO 14001 Wycofanie norm krajowych ISO 14004 ISO 14010 ISO 14011 ISO 14012 ISO 14040 ISO Guide 64 PN EN ISO 14001, 14004 PN EN ISO 14010, 14011, 14012 ISO 14050 ISO/TR 14061 ISO 14020 ISO 14041 Nowelizacja EMAS 15

TC 207 Zarządzanie Środowiskowe SC1 System Zarządzania Środowiskowego SC2 Audyty środowiskowe SC3 Eko-etykietowanie SC4 Ocena efektywnosci działań na rzecz srodowiska SC5 Analiza cyklu życia SC6 Słownictwo i definicje ISO Guide 64 ISO 14001 ISO 14010 ISO 14020 ISO 14031 ISO 14040 ISO 14004 ISO 14011 ISO 14021 ISO 14041 ISO 14012 ISO 14022 ISO 14042 ISO 14023 ISO 14043 ISO 14024 16

RODZINA NORM ISO 14000 CZĘŚĆ 1: DLA ORGANIZACJI ISO 14001:96 Systemy Zarządzania Środowiskowego - Specyfikacja i wytyczne stosowania. ISO 14004:96 ISO 14010:96 Systemy Zarządzania Środowiskowego. Ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik pomocniczych. Wytyczne do auditowania środowiskowego - Zasady ogólne ISO 14011:96 ISO 14012:96 ISO/CD 14015 Wytyczne do auditowania środowiskowego - Procedury auditu - Część 1: Auditowanie systemów zarządzania środowiskowego Wytyczne do auditowania środowiskowego. Kryteria kwalifikowania auditorów środowiskowych. Zarządzanie środowiskowe Ocena środowiskowa zakładów i organizacji. ISO/ FDIS 14031 Zarządzanie środowiskowe - Ocena efektów działalności środowiskowej - Wytyczne ISO 14050:98 Zarządzania Środowiskowe Terminy i definicje:

RODZINA NORM ISO 14000 CZĘŚĆ II : DLA PRODUKTÓW ISO 14020:98 Etykiety i deklaracje środowiskowe Ogólne zasady ISO/DIS 14021: Etykiety i deklaracje środowiskowe - Deklaracje środowiskowe - Wytyczne i definicje oraz stosowanie terminów. ISO/FDIS 14024 Etykiety i deklaracje środowiskowe Rodzaj I etykietowania środowiskowego - Wytyczne dotyczące zasad i procedur. ISO 14025 Etykiety i deklaracje środowiskowe Rodzaj III etykietowania środowiskowego - Wytyczne i procedury ISO 14040:97 Zarządzanie Środowiskowe - Ocena Cyklu Życia - Zasady i struktura. ISO 14041:98 ISO/DIS 14042 Zarządzanie Środowiskowe - Ocena cyklu życia - Określanie celu i zakresu oraz analiza inwentarza. Zarządzanie Środowiskowe - Ocena cyklu życia - Ocena wpływu cyklu życia ISO/DIS 14043 Zarządzanie Środowiskowe - Ocena cyklu życia - Interpretacja cyklu życia ISO Guide 64 Wskazania dotyczące uwzględniania aspektów środowiskowych w normalizacji wyrobów.

System Zarządzania Środowiskowego Definicja z normy ISO 14001 : część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność,zasadypostępowania,procedury, procesy i środki potrzebne do opracowywania, wdrażania, realizowania, przeglądu iutrzymywania polityki środowiskowej INNYMI SŁOWY: Zestaw narzędzi zarządczych pozwalający na stałe minimalizowanie negatywnego oddziaływania na środowisko D DEFINICJA

Główne cechy normy ISO14001 1. dobrowolność 2. wymaganie ciągłej poprawy 3. nacisk na stworzenie wewnętrznego systemu kontroli w celu osiągnięcia zamierzonych celów 4. wymaganie sformułowania założeń polityki środowiskowej, celów i programu działania 5. wymaganie zgodności z innymi przepisami dotyczącymi ochrony środowiska 6. wymaganie zobowiązania zarządu i zaangażowania na wszystkich szczeblach struktury organizacyjnej 7. zastosowanie w różnego typu organizacjach

Cykl ciągłego doskonalenia [cykl Deminga] PLANUJ POPRAW DZIAŁAJ SPRAWDŹ

Przegląd kierownictwa Ciągła Poprawa Polityka środowiskowa Elementy SZŚ wg ISO14001 Sprawadzanie i Działania Korygujące Monitorowqanie i pomiary Dz. Korygujące i zapobiegawcze Zapisy Audity SZŚ Wdrażanie i funkcjonowanie odpowiedzialność i organizacja szkolenia i komunikacja dokumentacja nadzór operacyjny przygotowanie do awarii Planowanie Aspekty środowiskowe Wymagania prawne i inne Cele i zadania Program zarządzania

ISO 14001: Systemy zarządzania środowiskowego - Specyfikacja i wytyczne stosowania 0 Przedmowa 1 Zakres normy 2 Normy powołane 3 Definicje 4 Wymagania dotyczące systemu zarządzania środowiskowego 4.1 Wymagania ogólne 4.2 Polityka środowiskowa 4.3 Planowanie 4.3.1 Aspekty środowiskowe 4.3.2 Wymogi prawne i inne 4.3.3 Cele i zadania 4.3.4 Program(y) zarządzania środowiskowego 4.4 Wdrażanie i funkcjonowanie 4.4.1 Struktura i odpowiedzialność 4.4.2 Szkolenie, świadomość i kompetencje 4.4.3 Komunikowanie się 4.4.4 Dokumentacja systemu zarządzania środowiskowego 4.4.5 Nadzór nad dokumentacją 4.4.6 Sterowanie operacyjne 4.4.7 Gotowość na wypadek awarii i postępowanie poawaryjne 4.5 Działania sprawdzające i korygujące 4.5.1 Monitorowanie i pomiary 4.5.2 Niezgodność i działania korygujące i zapobiegawcze 4.5.3 Zapisy 4.5.4 Audit systemu zarządzania środowiskowego 4.6 Przegląd wykonywany przez kierownictwo Załącznik A (Informacyjny) Wytyczne stosowania normy Załącznik B (Informacyjny) Powiązania pomiędzy ISO 14001 i ISO 9001

Norma ISO14001 jest przeznaczona do stosowania przez każdą jednostkę organizacyjną chcącą: wdrożyć, utrzymać i udoskonalać SZŚ, zapewnić sobie zgodność z własną polityką środowiskową demonstrować tę zgodność na zewnątrz certyfikować swój SZŚ 1. Zakres normy sama zadeklarować zgodność z normą

4.1 Wymagania ogólne Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać system zarządzania środowiskowego, którego wymagania opisano w kolejnych punktach. PLANUJ POPRAW RÓB SPRAWDŹ

organizacja spółka, korporacja, firma, przedsiębiorstwo, organ władzy lub instytucja, albo jakakolwiek ich część lub kombinacja, samodzielna lub nie, publiczna lub prywatna, owłasnych zadaniach i administracji UWAGA - W organizacjach, w których działa więcej niż jedna jednostka, pojedyncza jednostka może być zdefiniowana jako organizacja. D DEFINICJA

4.2 Polityka środowiskowa Norma wymaga, aby najwyższe kierownictwo organizacji opracowało i udokumentowało politykę środowiskową zobowiązującą do: ciągłego doskonalenia; zapobiegania zanieczyszczeniom; utrzymywania zgodności z prawem i innymi zasadami obowiązującymi w przedsiębiorstwie

Polityka środowiskowa deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się do ogólnych efektów działalności środowiskowej, określająca ramy do działania i ustalania celów oraz zadań środowiskowychorganizacji. D DEFINICJA

Ciągłe doskonalenie proces usprawniania systemu zarządzania środowiskowego, który ma na celu doskonalenie ogólnych efektów działalności środowiskowej, zgodnie z polityka środowiskową organizacji UWAGA nie jest konieczne realizowanie procesu jednocześnie we wszystkich obszarach działalności. D DEFINICJA

4.3 Planowanie 4.3.1. Procedura identyfikacji i oceny aspektów środowiskowych 4.3.2. Procedura identyfikacji zobowiązań prawnych i innych PLANUJ POPRAW RÓB SPRAWDŹ

Aspekt środowiskowy element działań organizacji, jej wyrobów lub usług, który może wzajemnie oddziaływać ze środowiskiem UWAGA -Znaczącym aspektem środowiskowym jest ten, który ma lub może mieć znaczący wpływ na środowisko Proces Aspekt Wpływ Spalanie węgla w kotłowni Emisja SO2 Zakwaszenie Odpady Zajmowanie terenu Pokrywanie galwaniczne Zrzut ścieków Zanieczyszczenie wód D DEFINICJA

Wpływ na środowisko każda zmiana w środowisku, zarówno niekorzystna jak i korzystna, która w całości lub w części jest spowodowana działaniami organizacji, jej wyrobami lub usługami D DEFINICJA

4.3 Planowanie 4.3.3. Ustalenie celów i zadań środowiskowych 4.3.4. Opracowanie programu zarządzania PLANUJ POPRAW RÓB SPRAWDŹ

Cel środowiskowy ogólny ce1, wynikający z polityki środowiskowej, który organizacja ustaliła do osiągnięcia, i który jest określony ilościowo,tam gdziejest to możliwe D DEFINICJA

zadanie środowiskowe szczegółowe wymaganie dotyczące efektów działalności środowiskowej, wyrażane ilościowo zawsze gdy jest to możliwe, mające zastosowanie do organizacji albo jej części, wynikające zcelów środowiskowych, które należy określić oraz zrealizować, aby osiągnąć tecele D DEFINICJA

4.4 Wdrażanie i funkcjonowanie 4.4.1 Zmiany w strukturze organizacyjnej i określenie zakresów odpowiedzialności, uprawnień i obowiązków. 4.4.2 Identyfikacja potrzeb szkoleniowych i procedura szkolenie pracowników. 4.4.3. Procedury przepływu informacji w zakresie oddziaływania na środowisko 4.4.4. Dokumentowanie elementów SZŚ 4.4.5. Procedura nadzorowania dokumentów PLANUJ POPRAW RÓB SPRAWDŹ

Strona zainteresowana jednostka lub grupa, związana z efektami działalności środowiskowejorganizacji, albo naktórą mają wpływefekty tej działalności D DEFINICJA

4.4 Wdrażanie i funkcjonowanie 4.4.6. Procedury nadzoru i sterowania operacyjnego 4.4.7. Identyfikacja potencjalnych sytuacji awaryjnych i opracowanie planów zapobiegania i postępowania na wypadek awarii. PLANUJ POPRAW RÓB SPRAWDŹ

4.5 Sprawdzanie i działania korygujące 4.5.1. Procedury pomiarów środowiskowych i sprawdzania zgodności z prawem 4.5.2. Procedura postępowania po wykryciu niezgodności oraz prowadzenie działań korygujących i zapobiegawczych 4.5.3. Procedury identyfikacji, utrzymywania i dysponowania zapisami środowiskowymi 4.5.4. Procedury auditów SZŚ PLANUJ POPRAW RÓB SPRAWDŹ

Audit systemu zarządzania środowiskowego proces systematycznej i udokumentowanej weryfikacji, mający na celu obiektywne uzyskanie dowodów i ich ocenę, na podstawie których określa się, czy system zarządzania środowiskowego organizacji jest zgodny z ustalonymi przez organizację kryteriami auditu systemu zarządzania środowiskowego, oraz przedstawienie wyników tego procesu kierownictwu D DEFINICJA

4.6 Przegląd wykonywany przez kierownictwo Najwyższe kierownictwo powinno okresowo dokonywać przeglądu SZŚ, aby zapewnić jego stałą przydatność i to, że jest on właściwy i skuteczny. Przegląd ten powinien być dokumentowany. PLANUJ POPRAW RÓB SPRAWDŹ

Program zarządzania (4.3.4.) Cele i zadania (4.3.3.) Polityka środowiskowa (4.2.) Komunikowanie się (4.4.3.) Znaczące aspekty środowiskowe (4.3.1) Szkolenia (4.4.2.) Procedury i kryteria operacyjne (4.4.6.) Monitoring i pomiary (4.5.1. )

Zidentyfikowane aspekty środowiskowe (4.3.1.) Wymagania prawne (4.3.2.) Inne kryteria Znaczące aspekty środowiskowe (4.3.1.) Polityka środowiskowa (4.2.) Wymagania prawne (4.3.2.) Informacja (4.4.3.) zewnętrzna wewnętrzne Zidentyfikowane sytuacje awaryjne (4.4.7) Cele i zadania (4.3.3.)

Znaczące aspekty środowiskowe (4.3.1.) Procedury i kryteria operacyjne (4.4.6.) Monitoring i pomiary (4.5.1. ) Audit SZŚ (4.5.4.) Zapisy (4.5.3. ) Zapisy (4.5.3. ) Niezgodności i działania korygujące i zapobiegawcze (4.5.2. ) Zapisy (4.5.3. )

Ciągła poprawa Systematyczne ograniczania oddziaływania na środowisko jest obowiązkiem przedsiębiorstwa, w którym działa system zarządzania środowiskowego. System zarządzania środowiskowego jest środkiem osiągania poprawy a nie celem samym w sobie.