dr Mara Sobczak Okręgowa Komsja Egzamnacyjna w Krakowe MOŻLWOŚC WYKORZYSTANA PRZEZ SZKOŁĘ NFORMACJ O WYNKACH EGZAMNÓW ZEWNĘTRZNYCH Autorka przedstawa na przykładze pewnego gmnazjum sposoby nterpretacj wynków sprawdzanu. Obejmuje to: ) odczytywane tabel rozkładu, ) porównane wynków obu częśc na wykrese, 3) rozkłady w obszarach dla oddzałów, ) łatwośc wybranych zadań w różnych klasach, ) porównane struktury wynków w wybranej szkole całej populacj na skal stannowej, 6) porównane struktury wynków klku szkół. Artykuł zawera też propozycje pomocy ośrodka egzamnacyjnego dla szkół ponadgmnazjalnych. W kwetnu maju 00 roku po raz perwszy w dzejach polskej ośwaty zarejestrowalśmy wynk egzamnów zewnętrznych. Objęły one całe populacje ucznów kończących drug trzec etap kształcena oraz newelk odsetek maturzystów. Każdy egzamn przeprowadzono, według tej samej procedury z zastosowanem tych samych arkuszy egzamnacyjnych dla ucznów w całym kraju, a ocenane prac ucznów przeprowadzl specjalne do tego celu przeszkolen zewnętrzn egzamnatorzy. Wynk egzamnów tworzą ogromny zbór danych o osągnęcach edukacyjnych naszych szóstoklasstów, gmnazjalstów oraz maturzystów. Wysłek włożony przez wszystkch uczestnków: ucznów, nauczycel, pracownków nadzoru pedagogcznego okręgowych komsj egzamnacyjnych oraz egzamnatorów ne pownen służyć jedyne wystawenu odpowednch zaśwadczeń. Zapewne zrobą z nch właścwy użytek wydzały badań poszczególnych okręgowych komsj egzamnacyjnych CKE, prowadząc różnorodne analzy, z których relacje znajdzemy w ch raportach [], [3] skerowanych do szkół, organów nadzoru organów prowadzących szkoły. Tak obszerne zbory danych zanteresują zapewne pracownków nauk: pedagogów, psychologów, socjologów. Wele tematów prac magsterskch, a maże równeż rozpraw doktorskch habltacyjnych będze można powązać z egzamnam zewnętrznym. Należy meć nadzeję, że MENS oraz CKE będą. wykorzystywać je ne tylko dla doskonalena funkcjonowana egzamnów zewnętrznych, ale także w celu doskonalena systemu ośwatowego.. JAKE NFORMACJE O WYNKACH EGZAMNÓW ZEWNĘTRZNYCH OTRZYMU- JE SZKOŁA? Do szkół już wpłynęły dane z okręgowych komsj egzamnacyjnych. Każda szkoła podstawowa lub gmnazjum otrzymała zestawene wynków egzamnu w forme czterech tabel a czasem - tak, jak od Okręgowej Komsj Egzamnacyjnej w Krakowe - buletyn ze wstępnym raportem. 37
W perwszej tabel znajdują sę: wynk ogólny każdego uczna, wynk w zakrese poszczególnych standardów sumy punktów z każdej z dwu częśc egzamnu. Te nformacje są bardzo ważne dla poszczególnych ucznów. W drugej tabel podano średne poszczególnych oddzałów całej szkoły. Dodatkowo dołączono odpowedne wartośc średnch dla gmny, powatu, województwa. Dzęk temu możemy porównać wynk szkoły z uśrednonym wynkam z nnych szkół pracujących w tej samej gmne, tym samym powece czy województwe. To porównane pozwala wzmocnć dane ujęte w kolejnych dwu tabelach. Zawerają one wartośc wskaźnka, który nazywa sę łatwoścą zadana, który oblczany jest dla każdego zadana na podstawe wynków uzyskanych przez analzowaną grupę ucznów. Wartość wskaźnka łatwośc zadana dla grupy ucznów uzyskujemy, dzeląc sumę punktów uzyskanych za to zadane w grupe ucznów przez lczbę punktów możlwych do uzyskana w tej grupe ucznów. Wartość tego wskaźnka waha sę od 0 do. Gdy zamenmy ją na % będze oznaczać, le % punktów możlwych do uzyskana zdobyl ucznowe danego oddzału, szkoły td. za dane zadane. W teor pomaru dydaktycznego przyjmuję sę, że uzyskane przez zespół ucznów 70% punktów za zadane sprawdzające opanowane określonej umejętnośc śwadczy o tym, że ten zespół ucznów opanował element treśc nauczana ujęty w tym zadanu. Wskaźnk łatwośc zadana neprzekracząjący 0,0 śwadczy o tym, że zadane jest bardzo trudne dla ucznów; łatwość w grancach 0,0-0,9 oznacza zadane trudne; 0,0-0,69 nterpretuje sę jako umarkowane trudne; 0,70-0,89 oznacza zadane łatwe, zaś 0,90-,00 zadane bardzo łatwe.. JAK SZKOŁA MOŻE WYKORZYSTAĆ NFORMACJE O WYNKACH EGZAM- NÓW ZEWNĘTRZNYCH? nformacje o wynkach egzamnów zewnętrznych, gromadzone w kolejnych latach, pozwolą kerownctwu szkoły dokonywać samooceny pracy podejmować decyzje mające na celu podnoszene jakośc kształcena. Pownny one równeż posłużyć nauczycelom jako wskazówka w pracy w roku przyszłym, gdy będą przygotowywać kolejną grupę ucznów do egzamnów zewnętrznych. Może sę to jednak odbywać pod pewnym warunkam. Perwszym z nch jest wczytane sę w otrzymane tabele przetworzene zawartych w nch danych. Przejrzene welokolumnowych tabel zawerających wele lczb przeprowadzane tylko na tej podstawe wnoskowań może doprowadzć do spostrzeżeń powerzchownych netrafnych. Warto dane lczbowe przedstawć w forme wykresów dagramów, które ułatwą dostrzegane odczytywane określonych właścwośc wynków oraz występujących w danej szkole charakterystycznych zjawsk. nformacje przedstawone w perwszej tabel pozwalają- bez konecznośc przetwarzana ch- co najwyżej ponformować każdego z ucznów o wynkach, które uzyskał; znajdują sę tutaj wynk ogólny, wynk w zakrese poszczególnych standardów sumy punktów z każdej z dwu częśc egzamnu. Te nformacje są bardzo ważne pownny być przedmotem rozmowy z każdym ucznem z osobna w obecnośc jego rodzców []. 373
Tabela. Rozkłady wynków dla poszczególnych obszarów obu c^śc egzamnu w gmnazjum Wynk Lczebnośc występowana poszczególnych wynków (p.) Cz. human. Razem cz. h. C z. matemat.-przyroc. Razem n n cz. m-p Vo V n % ( ) () (3) (A ) () (6) ( 7) (8) (9) (0) ( U ) 0 l 3 6 7 3 7 6 3 3 6 7 7 0 7 7 6 8 6 8 9 6 3 3 0 6 6 3 6, D 3 3 6 9, 3 7 7 3 6, 7 7 7 8 9 0 o,,, 8 3 6,6, 3 3 3 7 7 6, 3 6,6 6, 3 6,6 7 8,8 8 3 6,6, 9, 30 n, 3 8,8, 3, 33,, 3 3 6,6 3 8,8 36 3 6,6 l 37 o, 38 l o o 39 0 3 6,6,,,,, 3 T,, 6 7 8 7, 9 0 7, 7 37
Wychowawca klasy lub nny nauczycel znający tych ucznów, ch słabe mocne strony, zanteresowana uzdolnena, wkład pracy tp. potraf zapewne skomentować te wynk, czy też wspólne z ucznem ustalć przyczyny utraty punktów. Warto przy tej okazj zaprojektować dzałana, które w przyszłośc przynosą poprawą wynków kształcena. Na tym wykorzystane wynków ne pownno sę zakończyć. Średna arytmetyczna jest najczęścej używaną marą w opse statystycznym, chocaż ne zawsze dobrze reprezentuje zbór danych. Dlatego też dobrze byłoby dołączyć jeszcze rozkłady wynków oraz nformacje o ch zróżncowanu. Perwszą czynnoścą ułatwającą sporządzene rozkładu wynków dla każdej częśc poszczególnych kategor umejętnośc (standardów egzamnacyjnych) jest zbudowane wypełnene na podstawe otrzymanych z OKE danych tabel pomocnczej, (tab. ) zawerającej rozkłady wynków w poszczególnych obszarach egzamnu. Zbudowane wypełnene takej tabel) zabera sporo czasu, ale nformacje, jake możemy dzęk temu uzyskać rekompensują ten nakład pracy. Możlwe będze wówczas wykreślene dagramów (rysunk - 7) prezentujących rozkłady wybranych zmennych opsanych w główce tabel pomocnczej oraz przeprowadzene stosownych wnoskował. Dalsze rozważana odnoszą sę do wynków pewnego gmnazjum, które tutaj przytoczono w forme przetworzonej (tab.l.). Perwszym z analzowanych zagadneń może być porównane wynków w częśc humanstycznej częśc matematyczno-przyrodnczej egzamnu. Średne mały tutaj zblżone wartośc. Przedstawone na rys. rozkłady ne wskazują na znaczące różnce wynków obu częśc egzamnu w analzowanym gmnazjum, an w zakrese wypętrzena, an w co do rozstępu wynków. W tym wypadku wykres potwerdza dane w forme średnch. Rysunek. Porównane pozomu spełnena wymagań egzamnacyjnych dla obu częśc egzamnu Rozkłady wynków w cz. humanstycznej matematyczno-przyrodnczej o c N o 3 J 3 (0 Q 8 o O 6 8 0 6 8 0 6 8 30 3 3 36 38 0 6 8 0 lczba punktów cz. h. cz. m-p. Bardzo nteresujące jest zestawene na jednym wykrese rozkładów wynków w obu obszarach częśc humanstycznej egzamnu (rys. ). Z danych z OKE wemy, że średne te różną sę węcej nż o 8 punktów. Wykres pokazuje jeszcze nne aspekty odmennośc obrazu w każdym obszarze. Rozstęp wynków w obszarze wynos od 0 do punktów, a wynk najczęstszy to 0 punktów na możlwych. Dla obszaru odpowedne dane wynoszą: rozstęp 0 - * -, zaś modalna 0 punktów. Z wykresu uzyskujemy dodatkową nformację, że wynk w obszarze są o wele bardzej zróżncowane nż w obszarze. Wprawdze średna w obszarze była o wele nższa nż w obszarze, ale pojedynczy ucznowe dość dobrze poradzl sobe z tworzenem własnego tekstu. Jednak byl też tacy, których wynk wynosł 0 punktów albo był blsk tej wartośc. Pewen wpływ na tak duże różnce mała forma zadań. 37
' Rysunek. Porównane rozkładów wynków dla każdego z dwóch obszarów częśc humanstycznej Rozkłady wynków częśc humanstycznej w obszarach standardu 9 8 7 l UN U 6 3 n n 0 6 8 0 6 8 0 lczba punktów 0 m h ' h, W obszarze standardu były to główne zadana zamknęte- 0 z zadań. Natomast wymagana w obszarze standardu są prezentowane tylko. zadanam otwartym. Analogczne wykresy można równeż zbudować dla obszarów oraz V w częśc matematyczno-przyrodnczej. Sensowne jest łączene rozkładów na jednym wykrese, gdy skala wynków jest tej samej długośc (tutaj dla rozcąga sę od 0 do p. zaś dla V od Odo 0 p.). W analzowanym gmnazjum były dwa oddzały kl. : A B. Warto dokonać porównań, w jakm stopnu ucznowe tych oddzałów spełnl wymagana egzamnacyjne. Rysunk 3-6 prezentują rozkłady wynków w obszarach - V częśc matematyczno-przyrodnczej egzamnu w każdym z dwóch oddzałów gmnazjum. Prawe każdy z oddzałów ma swoje własne, charakterystyczne oblcze. Warto sprawdzć, czy opne nauczycel o danym zespole ucznów potwerdzą sę w wynkach egzamnów zewnętrznych. W obszarze sprawdzającym umejętność stosowana termnów, pojęć procedur poznanych na lekcjach przedmotów matematyczno-przyrodnczych najnższym wynkem w obydwu oddzałach był wynk pkt na możlwych, ale najwyższe wynk częścej uzyskwal ucznowe z oddzału A ( rys 3.). Stąd wynk średn jest wyższy dla oddzału A. Rysunek 3. Spełnene wymagań egzamnacyjnych w obszarze standardu częśc matematyczno-przyrodnczej w każdym z dwóch oddzałów analzowanego gmnazjum Rozkłady wynków w obszarzo standardu cz. m -p dla oddzałów A B s, a o u l O 3 6 7 B Q 0 3 lczba punktów r : - 376
Rysunek. Spełnene wymagań egzamnacyjnych w obszarze standardu Cęśc matematyczno-przyrodnczej w każdym z dwóch oddzałów analzowanego gmnazjum Rozkłady wynków w obszarzo standardu cz. m-p dla oddzałów 3 3 a 7 6 S - 3 O CL m r n O 3 6 7 8 9 0 3 lczba punktów Z wyszukwanem stosowanem nformacj ( ) równeż wyraźne lepej radzą sobe ucznowe oddzału A; prawe każdy z nch uzyskał tu węcej nż połowę możlwych punktów (rys..). To spostrzeżene potwerdzają także średne otrzymane z OKE. Rysunek. Spełnene wymagań egzamnacyjnych w obszarze standardu c^śc matematyczno -przyrodnczej w każdym z dwóch oddzałów analzowanego gmnazjum Rozkłady wynków w obszarzo standardu cz. m-p dla oddzałów A B O A B 6 3 =» 3 (9 0 n 0 3 6 lczba punktów 7 B 9 0 Obszar standardu obejmuje wymagana zwązane z wskazywanem opsywanem faktów, zwązków zależnośc. Pozom ch spełnena w obu analzowanych oddzałach jest zblżony, ale newysok- ucznowe uzyskal około 6% punktów możlwych do zdobyca (tab..) Rysunek 6. Spełnene wymagań egzamnacyjnych w obszarze standardu V czyśc matematyczno-przyrodnczej w każdym z dwóch oddzałów analzowanego gmnazjum C 8 a n 7 6 3 a 0 Rozkłady wynków w obszarzo standardu V cz. m-p dla oddza łów A B l?!? o 3 6 7 lczba punktów 8 9 0 A ' B A B 377
O le rozkłady wynków dla standardów, lokowały sę wyraźne w prawej częśc wykresu, to tym razem wykres wypełna całą skalę wynków, co oznacza duże zróżncowane w każdym z oddzałów. Wypętrzene wykresu znajduje sę w lewej częśc skal, co oznacza przewagę wynków nskch. Ponadto, podobne jak w przypadku standardu, osągnęca ucznów oddzału B są wyraźne nższe nż w A. Oprócz tego, że rysunk 3-6 potwerdzają dane z tabel OKE dla oddzałów A B, to jeszcze dodatkowo ukazują podobne.)zróżncowane wynków w obydwu oddzałach analzowanego gmnazjum- najwększe w obszarze V. Porównując rozkłady na rysunkach 3-6, wdać, że w obu oddzałach osągnęca w obszarach - są na zblżonym pozome, neco nższe są osągnęca w obszarze, a najnższe osągnęca odnotowano w obszarze V. stotne uszczegółowene nformacj o osągnęcach zespołu ucznów można znaleźć w tabel zawerającej łatwośc zadań. Tutaj wyraźne wdoczne są neco nższe wartośc wskaźnka dla ucznów z oddzału B. Ne to jednak jest główną przyczyną analzy danych o łatwoścach zadań. Znaczne bardzej nteresująca jest analza, które z czynnośc objętych egzamnem sprawły ucznom najwększe trudnośc. Okazuje sę, że w częśc matematyczno-przyrodnczej nezależne od oddzału bardzo trudne było: określene, która pora roku jest w danym dnu na półkul połudnowej (zadane 7), o rozpoznane gatunku drzewa, którego gałązkę przedstawał rysunek (zadane 3), o wyznaczene lczby znaków, które można zapsać za pomocą trójk zer lub jedynek (zadane ), o zaznaczene na rysunku wektorów sł zgodne z treścą zadana (zadane 3), wyznaczene prędkośc średnej, z przelczanem jednostek (zadane 0), o zapsane reakcj zobojętnana oraz oblczene lośc potrzebnego kwasu (zadane 3), «rozwązane zadana tekstowego wymagające ułożena rozwązana równana (zadane 9). Rozwązane każdego z tych zadań wymagało wykonana neco nnych czynnośc- od przypomnena sobe zapamętanych nformacj (z. 3), poprzez wykazane sę rozumenem wadomośc do stosowana ch w różnych sytuacjach. Z rozwązanem zadań: 7, 3,, 9 3 mel trudnośc wszyscy gmnazjalśc przystępujący do egzamnu. Natomast zadana 0 3 były dość trudne dla ucznów tej szkoły szkół w gmne, powece województwe, w których funkcjonuje analzowane gmnazjum. Gorzej też rozwązano tu zadane 9. Jest neco zaskakującym, że zadana sprawające trudnośc dotyczą fzyk. Neco lepej nż w całej populacj rozwązano zadana 3, 33 36, przy czym zadana 3 33 to typowe zadana matematyczne. Z założena egzamn gmnazjalny ma charakter mędzyprzedmotowy w zasadze ne pownno sę analzować jego wynków w odnesenu do osągnęć przedmotowych. Każdego z nauczycel nteresuje analza, jake są wynk w tym zakrese, w którym kształcł młodzeż. Na dobrą sprawę, tylko dość duża lczba zadań z matematyk może uprawnać nas do ostrożnego formułowana spostrzeżeń na temat osągnęć matematycznych. Łatwośc zadań zamknętych z matematyk są wyższe nż 0,70, co śwadczy o opanowanu treśc reprezentowanych tym zadanam. Natomast zadana otwarte 9, 3 33 okazały sę dość trudne, choć dwa ostatne rozwązano lepej nż w populacj. Podsumowując dotychczasowe analzy, możemy z dość dużą pewnoścą wnoskować o podobnym pozome spełnena wymagań w częśc matematyczno-przyrodnczej w obu oddzałach tego gmnazjum. Odpowedn wykres, rys. 7, który można sporządzć korzystając z tabel pozwala zauważyć różnce mędzy wynkam oddzałów w częśc humanstycznej. W obszarze dużo nższa średna w oddzale B nż w A jest spowodowana wększą lczbą bardzo nskch wynków w oddzale B. Jest tam ok. dzesęcu ucznów, którzy na nskm pozo- 378
me spełnl wymagana w tym zakrese. Wynk w oddzale B są bardzej zróżncowane wększa jest tu lczba ucznów, którzy uzyskal wynk co najmnej 0 punktów. Rysunek 7. Spełnene wymagań egzamnacyjnych w obszarze standardu csęśc humanstycznej w każdym z dwóch oddzałów analzowanego gmnazjum cz woddzałacha B ^Hncfen±j hurrern^yczn^ 3 A B 0 O 3 6 7 8 9 0 3 6 7 8 9 0 3 lczba punktów Wtedy, kedy w szkole jest wększa lczba oddzałów, można porównywać uzyskane wynk wyberając grupę zadań. Rysunk 8 9 przedstawają take porównana wykonane dla nnego gmnazjum, w którym było aż 9 oddzałów klasy. Z częśc humanstycznej wybrano zadana, których łatwośc były bardzo zróżncowane w poszczególnych oddzałach. Rysunek 8. Łatwośc wybranych zadań częśc humanstycznej egzamnu w poszczególnych oddzałach Hatwoócl zadań,, 0 dla oddzałów 0,90 0.00 0,70 0.00 0,0 0.0 a.3d 0,0 \ A. zuflanlo.r ~ zadonlo zadanu a zadana 9 ) 0.O 0,00 A B C D E F G H J K L M N O P Q R S oddzały Wyraźne wdać, że oddzały D K mają systematyczne najnższe wartośc analzowanego wskaźnka. Ten obraz można jeszcze wzbogacać dołączając rozkłady wynków dla oddzałów D K w poszczególnych obszarach obu częśc egzamnu. Być może w różnych 379
oddzałach pracowano różnym metodam, a może w D K realzowano nny program, a może wreszce do tych oddzałów wybrano młodzeż według jakegoś klucza. Przyczyny można ustalć tylko w tej szkole. Rysunek 9. Średne dla wyróżnonych obszarów częśc matematyczno-przyrodnczej dla poszczególnych oddzałów Zratnloowplo * rodnlol * w wyratnlonyal x n *..p tlln O.PMAM. --- n.no A O C D C C l H K L M N O» O n f Rtnnow ««nln munów s/ W y»ł u k l lr %rorftw«uj n n M W«kH yw * n n l łnr w try * y w nnt#«. ( l > rohunvvw m t łl z Uty Swosty charakter rozkładów wynków egzamnu może meć różne obrazy w różnych szkołach. Warto, znając warunk, w jakch szkoła pracuje, znając ucznów czynnk środowskowe, wykorzystać te dane w komentarzu do wynków przedstawonych tabelam wykresam. Tę część pracy może wykonać już tylko szkoła. 3. JAKE SĄ WYNK ANALZOWANEGO GMNAZJUM W PORÓWNANU Z NNY- M SZKOŁAM? Oprócz prób dokonana dokładnejszego opsu osągnęć ucznów własnej szkoły, możemy pokusć sę o dokonane porównań. Chocaż dysponujemy tutaj tylko pewnym średnm, to wyraźne wdzmy, że we wszystkch zakresach średne wynk analzowanej szkoły są wyższe nż średne wynk uzyskane przez ucznów gmny, powatu województwa. Oznacza to, że są tu szkoły, które mają średne nższe nż analzowane gmnazjum. Wyznaczone w tabel pomocnczej wartośc, pozwalają na ustalene, na le rozkład wynków w szkole różn sę od rozkładu [3] w populacj. W tym celu należy uzupełnć Tabele 3, oblczając le % ucznów danej szkoły uzyskało wynk należący do każdego z 9. ustalonych przedzałów (przedzały punktowe odpowadające poszczególnym Stannom zapsane w główkach tabel, 3 odnoszą sę do całej populacj). Tabela. Porównane struktury wynków częśc humanstycznej egzamnu gmnazjalnego w wybranej szkole w populacj Przedzały punktowe odpowadające poszczególnym Stannom Lczba 0- - 8 9-3 - 8 9-33 3-37 38-0 -3-0 ucznów w szkole P- P - P - p. p. P - p. P - p. % 7% % 7% 0% 7% % 7% % % 9% 3% % 8% 8% 9% 9% 7% Lczba ucznów Tabela 3. Porównane struktury wynków częśc matematyczno-przyrodnczej egzamnu gmnazjalnego w wybranej szkole w populacj Przedzały punktowe odpowadające poszczególnym Stannom 0- - 8 9-3- 6 7-3 3-36 37-0 - 3-0 P - p. p. P- P - P- P - p. p. % 7% % 7% 0% 7% % 7% % 7% 7% % 3% 6% 3% n % 9% 9% 380
Analza tabel 3 upoważna do ostrożnego wnosku, że struktura osągnęć ucznów analzowanego gmnazjum jest zblżona do struktury osągnęć w badanej populacj. Newelke klkuprocentowe różnce w poszczególnych przedzałach prawdopodobne ne są stotne statystyczne. Można jednak dostarczyć przykłady rozkładów ze szkół, gdze struktura wynków egzamnu znaczne odbega od struktury dla całej populacj (tab..). W szkole S ne ma uczna, którego wynk można było by zalczyć do Stanna wyższego nż średn, zaś w szkołach S S3 ponad połowa ucznów ma wynk meszczący sę w dwóch najnższych Stannach. Struktura osągnęć w szkole S równeż mocno różn sę od struktury w populacj. Tak rozkład jest mało prawdopodobny w gmnazjum, do którego uczęszczają ucznowe z rejonu, a wysoce prawdopodobny np. w gmnazjum nepublcznym, do którego przyjęto tylko młodzeż o wysokch wynkach kształcena. Jest także możlwy w szkole, gdze ntensywne ćwczono rozwązywane testów. Może on równeż oznaczać newłaścwą pracę zespołu nadzorującego przebeg egzamnu. Kod szkoły Tabela. Rozkłady wynków egzamnu w częśc matematyczno-przyrodnczej wybranych szkół Przedzały punktowe odpowadające poszczególnym Stannom 0- - 8 9-3 - 8 9-33 3-37 38-0 P- p. p. P - p. P - p. P - -3-0 P - % 7% % 7% 0% 7% % 7% % S 8% 9% 3% % % S 38% 8% 9% % S3 36% % 3% % 3% 6% 3% W wypadkach dużych różnc pomędzy rozkładam wynków w szkole w populacj koneczne jest przeprowadzene analzy kontekstu kształcena ustalene przyczyn takego stanu. Może okazać sę, że należy podjąć dzałana, których celem będze lkwdacja albo przynajmnej ogranczene wpływu ujemnych oddzaływań.. JAK SZKOŁY PONADGMNAZJALNE MOGĄ WYKORZYSTAĆ WYNK EGZA- MNU? Każdy uczeń przyjęty do klasy gmnazjum lub szkoły ponadgmnazjalnej dostarczył do tej szkoły zaśwadczene o wynkach egzamnu. Zapsano tam sumę punktów z egzamnu oraz za spełnene wymagań w każdym z wyróżnonych obszarów. Zestawając te dane jak w tabel można uzyskać rozkłady (tabelaryczne grafczne) wynków, wyznaczyć średne łatwośc grup umejętnośc z poszczególnych obszarów, dla ucznów zakwalfkowanych do poszczególnych oddzałów. Pozwol to zaplanować wstępne sposób pracy z wykorzystanem umejętnośc nabytych w szkole podstawowej, czy gmnazjum, adekwatnym do stnejącego stanu, dzałanam zmerzającym do uzupełnena tych braków, jake zarejestrowano podczas egzamnu. Dzęk egzamnom zewnętrznym dysponujemy ne tylko stopnam zapsanym na śwadectwe, ale równeż danym o wynkach kształcena uzyskanym według tej samej procedury zewnętrznej. W gmnazjum w szkołach ponadgmnazjalnych powstała możlwość zestawena stopn szkolnych wynków egzamnu w celu opsana stanu wejścowego, a tym samym montorowana rozwoju każdego uczna. Za trzy lata ucznom podejmującym naukę w szkole ponadgmnazjalnej będze towarzyszyć jeszcze węcej nformacj - wynk sprawdzanu wynk egzamnu gmnazjalnego oraz śwadectwo szkolne. Warto obserwować, które z tych 38
danych pozwalają lepej prognozować powodzene ucznów w dalszych etapach kształcena; porównaj [ ] s.0.. JAKEJ POMOCY POTRZEBA SZKOŁOM, ABY DOBRZE WYKORZYSTAĆ WYN- K EGZAMNÓW ZEWNĘTRZNYCH? Podczas konferencj pośwęconych analze wynków egzamnów próbnych, dyrektorzy szkół nauczycele zgłaszal prośby, aby obok wynków dla poszczególnych obszarów oraz średnch dla oddzałów, szkoły, gmny, powatu województwa Okręgowa Komsja Egzamnacyjna dostarczała nformacj o łatwoścach poszczególnych zadań. Te dane już wcześnej były dostępne na stronach nternetowych OKE, ale ch wykorzystane wymagało spędzena dużej lośc czasu przed ekranem. Dzęk zaangażowanu pracownków OKE, zaraz po perwszych egzamnach szkoły podstawowe gmnazja mogły otrzymać te dane. Drugm stotnym życzenem było uzyskane danych o wynkach egzamnu ne tylko w forme drukowanej, ale też elektroncznej. Zarówno w szkołach podstawowych, jak też w gmnazjach są zatrudnen nauczycele nformatycy, którzy bez konecznośc ucążlwego wklepywana danych wytworzylby odpowedne wykresy rozkładów wynków nne ch prezentacje ułatwające różnorodne analzy. Dobrze byłoby, gdyby nauczycele prowadzl różnorodne analzy dydaktyczne dla badań wynków nauczana organzowanych przez same szkoły. Utrudnenem jest brak dobrych narzędz pomaru brak przygotowana nauczycel w tym zakrese. Nezbędne jest doskonalene umejętnośc nauczycel z zakresu metodolog badań pedagogcznych, pomaru dydaktycznego, posługwana sę komputerem. Brak tej ostatnej, mmo ogromnych postępów w skal makro, jest jeszcze dla welu barerą unemożlwającą przerzucene czasochłonnych operacj na to urządzene. stneje pewna PODSUMOWANE obawa, że bardzo kosztowne egzamny zewnętrzne będą meć w wększym stopnu charakter różncujący nż kształtujący. Stosunkowo łatwo sęga sę bowem po gotowe statystyk, w tym wypadku średne, które sprzyjają dokonywanu różnego rodzaju rankngów, bez konecznośc odwoływana sę do szczegółów analzowana uwarunkowań osągnęć. W zwązku z tym pojawa sę plna potrzeba doskonalena nauczycel w prowadzenu analz jakoścowych w szkołach, poneważ ch badawcze umejętnośc są jeszcze słabo rozwnęte [] s. 88-89. Szczegółowe dane o wynkach egzamnów poszczególnych szkół mogłyby być dostępne dla nch w nternece po -3 mesącach od chwl zakończena akcj egzamnacyjnej. Stanowłyby stotny materał ćwczenowy do doskonalena sę zespołów nauczycelskch w prowadzenu analz umożlwających nterpretację osągnęć w kontekśce warunków kształcena. Natomast wynk tych analz dostarczyłyby stotnych nformacj do planowana pracy dydaktycznej w szkole. Równeż brak możlwośc zapoznana sę przez nauczycel z nformacją o tym, jake dystraktory wybral ch ucznowe w zadanach zamknętych, jest ogranczenem stotnym dla analz dydaktycznych- ne wadomo, jake błędy popełnl ucznowe w zadanach zamknętych. Podobne jak newystarczająca dla tych celów jest nformacja, że na 7 punktów za napsane rozprawk, uczeń otrzymał 8 albo punktów [6] s. 39-0. nformacja dostępna na stronach nternetowych stanow doskonałe wykorzystane możlwośc, jake stwarza nformatyzacja, a ponadto pozwala ucznom oraz ch rodzcom araz po egzamne zapoznać sę z wynkam. Z kole buletyny nformacyjne, które są przesyłane wraz z wynkam do szkół, dostarczają danych umożlwających nauczycelom porównane 38
wynków własnej szkoły z wynkam wszystkch egzamnowanych. Jednak typowe błędy ucznów całej populacj omawane w tych raportach, ne zawsze są typowym dla poszczególnych szkół, a nawet oddzałów, stąd potrzeba prowadzena tam szczegółowych analz. Tak, jak obecne stosowany, sposób prezentacj wynków egzamnu wynka z możlwośc techncznych systemu nformatycznego obsługującego egzamny zewnętrzne możlwośc kadrowych OKJE. Warto poszukwać rozwązań, które w przyszłośc pozwolą prowadzć pogłębone analzy jakoścowe, aby w pełn wykorzystać, w całym systeme edukacj, w każdej szkole, nformacje uzyskane podczas egzamnów zewnętrznych. Mcńa Sobczak LTERATURA Analza, nterpretacja komunkowane wynków sprawdzanu ucznom. Materał zameszczony na stronach nternetowych CKE, www.cke.edu.pl/standardy_ p/analza.htm nformacja o wynkach egzamnu gmnazjalnego w roku 00. Buletyn nformacyjny Okręgowej Komsj Egzamnacyjnej w Krakowe, czerwec 00. nformacja o wynkach sprawdzanu >t» klase V w roku 00. Buletyn nformacyjny Okręgowej Komsj Egzamnacyjnej w Krakowe, maj 00. Nemerko B., Mędzy uczenem sę a wynkem egzamnu, Nowa Szkoła /00. Raport o jakośc edukacj w województwe lubelskm. Rok szkolny 000/00, KO w Lublne, Lstopad 00. Sobczak M., Jakoścowa analza wynków egzamnu zewnętrznego a jego funkcja kształtująca, (w:) Teora praktyka ocenana zewnętrznego. V Ogólnopolska Konferencja z cyklu Dagnostyka Edukacyjna ", red. B. Nemerko M. K. Szmgel, Wydawnctwo PANDT, Kraków 00. 383