Coach w klasyfikacji zawodów Zawód coacha został umieszczony w projekcie zaktualizowanej klasyfikacji zawodów i specjalności pod nazwą Trener osobisty (coach, mentor, tutor), grupa elementarna 2359, Specjaliści nauczania i wychowania, gdzie indziej nieklasyfikowani 235920. Projekt rozporządzenia zmieniającego jest w trakcie prac Rady Ministrów. Dorota Jaworska 1 International Coach Federation, Background Information & MembershipFacts December 2013, http://icf.files.cms-plus.com/ FileDownloads/December%20 2013%20Fact%20Sheet.pdf, dostęp: 27 grudnia 2013 r. L Liczba coachów w Polsce w ostatnich latach znacznie wzrosła i można się spodziewać, że ten trend będzie się nadal utrzymywał. Według danych ICF Polska z grudnia 2013 r. Polska jest dużym oddziałem, którego liczba członków wynosi 366, po takich krajach jak: Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, Włochy, Szwecja i Turcja. Największy wzrost liczby członków nastąpił w Polsce (68 proc.), Hiszpanii (około 28 proc.), Włoszech (ponad 27 proc.) i w Niemczech (prawie 15 proc.). Polska posiada piąte miejsce w Europie pod względem liczby akredytowanych coachów (358 coachów) po: Hiszpanii (579), UK (514), Szwecji (470), Włoszech (395). Kolejnym krajem jest Francja (226 coachów). Obecnie mamy w ICF Polska 405 akredytowanych coachów na trzech poziomach akredytacji: 377 na poziomie ACC (Associated Certified Coach), 31 na poziomie PCC (Profesional Certified Coach) oraz 1 na poziomie MCC (Master Certified Coach) 1. Odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie w zakresie usług coachingowych jest wpisanie coachingu do projektu zaktualizowanej klasyfikacji zawodów i specjalności. Jak grzyby po deszczu wyrastają oferty różnych firm szkoleniowych i uczelni oferujących kursy, szkolenia czy studia podyplomowe z zakresu coachingu. Wiele firm z branży doradczo-szkoleniowej rozszerza swoją działalność o oferowanie usług coachingowych dla osób prywatnych, firm i instytucji. Z drugiej strony, mimo rosnącej popularności, coaching wciąż jest mylony z psychoterapią, doradztwem, mentoringiem Coaching nie jest: psychoterapią, poradnictwem psychologicznym, szkoleniem, mentoringiem, doradztwem. 16 Personelplus luty2014
Zacznij od szkolenia, zakończ coachingiem a sukces gwarantowany 20 proc. skuteczności szkolenia + 80 proc. skuteczności procesu coachingowego = 100 proc. efektu itp. Dla wielu osób granica między tymi formami rozwoju jest trudna do uchwycenia, co wykorzystują osoby nieprzygotowane do wykonywania tego zawodu, nieposiadające odpowiednich kompetencji i kwalifikacji. Zatem choć zapotrzebowanie i zainteresowanie klientów są coraz większe, świadomość społeczeństwa na temat coachingu, jego celów i metod pracy wciąż pozostawiają wiele do życzenia. Nadzieję na zmianę wzbudziło wpisanie coacha do projektu zaktualizowanej klasyfikacji zawodów i specjalności przygotowanej przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej 2. Zawód coacha pojawi się pod nazwą: trener osobisty (coach, mentor, tutor). Będzie należeć do grupy elementarnej 2359; specjaliści nauczania i wychowania, gdzie indziej nieklasyfikowani 235920. Należy pamiętać, że od wpisania coachingu do klasyfikacji zawodów i specjalności do rzeczywistego wzrostu świadomości i wiedzy na temat coachingu wśród społeczeństwa droga jest daleka. Mimo wszystko jest to ważny krok. Świadczy o tym, że rozpowszechnianie wiedzy i ustanawianie odpowiednich standardów pracy dla coachów idzie we właściwym kierunku. Dziś nie budzi bowiem wątpliwości, że coach jest zawodem przyszłości. Coach potrzebny od zaraz Coraz więcej firm chce korzystać z coachingu, aby wzmocnić rozwój swoich pracowników. Często z tej formy wsparcia rozwoju zawodowego korzystają osoby na wyższych szczeblach zarządzania: prezesi, menedżerowie, kierownicy, którzy z racji wielu obowiązków potrzebują specyficznego rodzaju wsparcia, a także posiadają większą świadomość na temat możliwości i korzyści płynących z coachingu. Ponadto coaching często jest proponowany jako uzupełnienie szkoleń i ścieżki rozwoju zawodowego pracowników. W tym kontekście coaching pomaga utrwalić zdobytą wiedzę i umiejętności, popracować nad indywidualnymi trudnościami w danym obszarze, wzmocnić motywację do utrzymywania zmian w postawach i zachowaniach, a przede wszystkim gwarantuje 100-proc. skuteczność (patrz ramka: Zacznij od szkolenia, zakończ coachingiem, a sukces gwarantowany ). Według danych statystycznych ICF Polska 15 proc. polskich przedsiębiorstw deklaruje korzystanie z coachingu jako metody rozwojowej dla swoich pracowników, a odsetek ten dynamicznie rośnie. 89 proc. firm polskich korzysta z coachów zewnętrznych specjalistów z rynku, którzy są w stanie spojrzeć na organizację obiektywnie i zapewnić pracownikom poczucie bezpieczeństwa i poufności, natomiast 11 proc. prowadzi coachingi z wewnętrznych zasobów szkoląc odpowiednie osoby tak, aby mogły świadczyć usługi coachingowe w ramach wykonywanych obowiązków 3. Coaching często pomaga biznesowi w poprawie codziennego funkcjonowania. Tematami poruszanymi na sesjach są m.in.: rozwój umiejętności menedżerskich, efektywne zarządzanie czasem, planowanie strategiczne, komunikacja, wzrost sprzedaży, poprawa Zastosowanie coachingu biznesowego Zmiana stanowiska Zatrudnienie pracowników na kontraktach międzynarodowych Awans na stanowisko kierownicze, lidera czy dyrektora Problem z mobbingiem w miejscu pracy Problem z pracoholizmem, brakiem balansu Problem wypalenia zawodowego Spadek wydajności w pracy, np. w pracy przy projektach Spadek wyników w sprzedaży Słaba efektywność szkoleń. Coaching jest doskonałym ich uzupełnieniem. W połączeniu daje 100 proc. skuteczności szkolenia Organizacja jest w procesie zmian i tego samego wymaga od pracowników (np. fuzje, przejęcia, outplacement) 2 Patrz: http://www.mpips.gov. pl/download/gfx/mpips/pl/defaultopisy/8137/1/1/zalacznik%20 do%20rozporzadzenia%20-%20 Klasyfikacja%20Zawodow.pdf., dostęp 31 grudnia 2013 r. 3 Prezentacja prezesa ICF Poland Anny Cywińskiej. luty2014 Personelplus 17
Przykład: sytuacja, w której sprawdzi się executive i leadership coaching Executive coaching Niedawno dostałem/dostałam awans, jest to dla mnie pierwsze tak wysokie stanowisko łączące się z tak dużą odpowiedzialnością. Potrzebuję wsparcia w odnalezieniu się w nowej roli. Leadership coaching Wymaga się ode mnie odpowiedniego zarządzania ludźmi, bycia jednocześnie autorytetem, osobą dającą wsparcie, wizjonerem. Odpowiadam za wynik mojego zespołu, więc muszę być wymagający/wymagająca. Oczekuje się ode mnie wzrostu wyników sprzedaży, zwiększenia liczby nowych klientów. Kiedy w takim razie znaleźć czas na komunikację z zespołem, dbanie o pozytywną atmosferę, udzielanie konstruktywnej informacji zwrotnej? 4 Patrz: http://www.icf.org.pl/ pl81,kluczowe-kompetencje-coacha-icf.html, dostęp: 9 grudnia 2013 r. 18 Personelplus luty2014 wskaźników (patrz ramka: Przykład: sytuacja, w której sprawdzi się executive i leadership coaching ). Coach a pseudocoach Czy można wykonywać zawód coacha? Uczynić go swoim głównym źródłem utrzymania i obszarem działalności? Czy warto ukierunkować się na coaching, doskonalić się w tej dziedzinie, by stać się w niej specjalistą zawodowcem? Pewnie tak. Trend rozwoju coachingu w Polsce wskazuje, że tak będzie się działo. Pozostaje zatem ważne pytanie: kim jest ów coach? Kompetencje coacha według standardów ICF A. Ustalanie zasad współpracy 1. Zgodność z wytycznymi kodeksu etycznego i standardami zawodu coachingu 2. Uzgodnienie kontraktu coachingu B. Współtworzenie relacji 3. Budowanie zaufania i poczucia bezpieczeństwa klienta 4. Obecność coachingowa C. Efektywne komunikowanie 5. Aktywne słuchanie 6. Pytania sięgające sedna 7. Bezpośrednia komunikacja D. Wspieranie procesu uczenia i osiągania rezultatów 8. Budowanie świadomości 9. Projektowanie działań 10. Planowanie i wytyczanie celów 11. Zarządzanie postępami i zaangażowaniem Jakie kwalifikacje i umiejętności powinien mieć, żeby móc uczciwie powiedzieć: Jestem zawodowym coachem?. Jakie szkoły musi ukończyć, żeby nim zostać? Obecnie praktycznie każdy może nazwać się coachem, napisać słowo coach na wizytówce, przeczytać kilka książek i przyjmować klientów zainteresowanych korzystaniem z usług coachingowych. A może właśnie tak jest, że każdy może być coachem? Otóż nie. Skoro coaching ma być zawodem, dbajmy o to, by wykonywały go osoby z odpowiednimi kwalifikacjami i kompetencjami, a nie pseudocoachowie. Tak samo jak w przypadku każdego innego zawodu również w coachingu trzeba mieć określone predyspozycje, umiejętności, kompetencje i wiedzę. Niestety, coach często mylony jest z mentorem, doradcą, terapeutą, psychologiem itp. Każdy z tych zawodów jest inny, charakteryzuje się odmiennym warsztatem pracy z klientem, realizuje inne zadania. Zatem jak to wygląda w przypadku coachingu? Jakie wymagania trzeba spełnić? Jaką wiedzę i umiejętności należy posiadać? Według standardów ICF coach powinien prezentować 11 kluczowych kompetencji 4 (patrz ramka: Kompetencje coacha według standardów ICF ). To, co jest wyznacznikiem skuteczności procesu coachingowego, to docieranie coacha do sedna sprawy istotnej dla klienta. Podstawowym narzędziem jego pracy jest zadawanie trafnych pytań, przybliżających klienta do celu, otwierających nowe perspektywy. Coach musi potrafić zbudować pozytywną, bezpieczną atmosferę, w której klient otworzy się i będzie chciał pracować. Musi wzbudzić zaufanie swojego klienta, dać mu przestrzeń i czas na to, by klient mógł swobodnie mówić o sprawach
stanowiących dla niego trudność, o swoich prawdziwych potrzebach i wartościach. Następnie musi doprowadzić do momentu, często bardzo trudnego dla klienta, w którym dochodzi do poszerzenia świadomości, uchwycenia nowej idei, perspektywy. Momentu, w którym klient jest gotowy na zmiany. W związku z powyższym coach musi lubić ludzi, szanować indywidualność klientów i pozwalać im podążać własnymi ścieżkami, dokonywać własnych wyborów. To na kliencie spoczywa odpowiedzialność za powodzenie procesu coachingowego, coach jedynie mu w tym pomaga. Akredytacja coacha ICF Potwierdzeniem kompetencji coacha ICF jest posiadanie akredytacji, którą uzyskuje na podstawie wyników egzaminu ocenianego przez asesorów w Stanach Zjednoczonych. Akredytacja ICF jest przyznawana coachom indywidualnym na podstawie udokumentowania wymaganej liczby godzin szkolenia i osobistego doświadczenia w roli coacha. Coach ICF musi odbyć profesjonalne szkolenie poprzez udział w programie szkolenia coachów (60 godzin) oraz przepracowanie minimum 100 godzin z klientami. To jest podstawą przystąpienia do egzaminu, a po pomyślnym jego zaliczeniu uzyskania pierwszego stopnia akredytacji na poziomie ACC. Kolejny poziom to PCC 25 godzin szkolenia właściwego dla coachingu i 750 godzin coachingu dla klienta. Ostatni poziom to MCC, na który składa się 200 godzin szkolenia właściwego dla coachingu i 2,5 tys. godzin coachingu dla klienta. Podobnie jak ACC, PCC i MCC kończy się również egzaminem. REKLAMA luty2014 Personelplus 19
Proces coachingowy 6. Sprawdzenie rezultatów 5. Plan działania Źródło broszura DoradKom 2013. 1. Zawarcie kontraktu Jak wygląda proces coachingowy 4. Sesje coachingowe Punkt A to tu i teraz Jeżeli wybierasz się na coaching, to musisz wiedzieć, że będziesz pracować nad swoją przyszłością, zaczynając od punktu A, czyli stanu tu i teraz. Nie jest możliwe, żebyś na coachingu zajmował/zajmowała się przeszłością, jest to główny punkt odróżniający coaching od pracy z psychologiem. W przypadku coachingu samodzielnie będziesz dochodził/dochodziła do najlepszych rozwiązań (patrz rysunek: Proces coachingowy ), otrzymasz wsparcie, ale nikt Cię nie wyręczy w pracy nad swoim życiem. Ty o nim decydujesz. Nikt nie udzieli Ci rad, nie będzie roztrząsał Twoich problemów, tylko przybliży Cię do osiągnięcia celu, do poprawy jakości działania, do większej efektywności. Jak znaleźć coacha dla firmy i pracowników? 2. Diagnoza potrzeb klienta 3. Określenie celu Jeżeli zdecydowałeś się na coaching, widzisz w tym nowe możliwości dla swojego rozwoju, to sprawdź uważnie coacha, z którym zamierzasz nawiązać współpracę. Wszystko po to, abyś wybrał/wybrała prawdziwego, kompetentnego coacha. Jeżeli masz wątpliwości, sprawdź przede wszystkim kwalifikacje to, jakie kursy, szkoły skończył dany coach, czy uzyskał akredytację, jakie jest jego doświadczenie zawodowe, referencje i rekomendacje. I pamiętaj, że nawet jeżeli to wszystko jest w porządku, a nie czujesz się dobrze w relacji z danym coachem, w każdej chwili masz prawo zrezygnować. Podstawową zasadą coachingu obowiązującą na każdym etapie procesu jest bowiem dobrowolność. Nie szukaj coacha, który jest specjalistą w dziedzinie, nad którą chcesz pracować. On nie musi posiadać takich umiejętności i wiedzy, aby Ci pomóc. Coach posiada inne kompetencje związane ze swoją pracą, natomiast wszystkie zasoby potrzebne Ci do osiągnięcia celu są w Tobie samym. Zadaniem coacha jest je wydobyć, ukierunkować, pomóc Ci uwierzyć, że możesz osiągnąć to, co sobie założyłeś. Odpowiedni dla Ciebie coach powinien też wzbudzić pewien rodzaj chemii między wami. Jest to coś, co sprawi, że dobrze będzie Ci się pracować, że będziesz potrafił/ potrafiła mówić otwarcie i będziesz czuć się rozumiany/rozumiana. Ponadto każdy coach musi charakteryzować się postawą etyczną, być świadomym własnych mocnych stron, ale również ograniczeń, i zawsze mieć na uwadze dobro klienta. W jaki sposób znaleźć zatem dobrego coacha, szczególnie jeżeli do tej pory nie korzystaliśmy z tej metody i nie mamy świadomości, jak proces coachingu powinien wyglądać? Polecam zajrzeć na stronę International Coach Federation (ICF) międzynarodowej organizacji zrzeszającej profesjonalnych coachów. W zakładce Znajdź coacha są wypisani wszyscy coachowie prowadzący coaching zgodnie ze standardami ICF. Profesjonalni, przeszkoleni i przestrzegający kodeksu etycznego, słowem zawodowi! Dorota Jaworska coach ICF, certyfikowany trener biznesu House of Skills, doradca, praktyk. Właściciel firmy DoradKom. Specjalizuje się w coachingu biznesowym i komunikacji wewnętrznej. 20 Personelplus luty2014