P. Smoleń (red.), W. Wójtowicz (red.), M. Burzec, M. Duda-Hyz, A. Gorgol, B. Kucia-Guściora, M. Münnich, P. Pomorski Prawo podatkowe 3. wydanie
PODRĘCZNIKI PRAWNICZE Paweł Smoleń, Wanda Wójtowicz (red.) Prawo podatkowe
W sprzedaży: R. Mastalski PRAWO PODATKOWE, wyd. 9 Studia Prawnicze H. Dzwonkowski (red.) PRAWO PODATKOWE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze R. Oktaba PRAWO PODATKOWE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze VAT, wyd. 19 Twoje Prawo ORDYNACJA PODATKOWA, wyd. 34 Twoje Prawo www.ksiegarnia.beck.pl
Redaktorzy dr hab. Paweł Smoleń profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II prof. dr hab. Wanda Wójtowicz profesor zwyczajny na Uniwersytecie Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach Prawo podatkowe Autorzy dr Marcin Burzec dr Michalina Duda-Hyz dr hab. Andrzej Gorgol, prof. UZ dr hab. Beata Kucia-Guściora dr Monika Münnich dr Piotr Pomorski dr hab. Paweł Smoleń, prof. KUL prof. dr hab. Wanda Wójtowicz 3. wydanie WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2017
Poszczególne części opracowali: Marcin Burzec: rozdział VII 29, 31; rozdział VIII 36; rozdział X 47, 48 pkt I II, 50; rozdział XI 53, 54, 55 Michalina Duda-Hyz: rozdział II 7; rozdział VI 24, 26 Andrzej Gorgol: rozdział III 9; rozdział IV 11; rozdział VI 25; rozdział VII 32, 33; rozdział VIII 38 Beata Kucia-Guściora: rozdział V 18, 19, 22; rozdział VII 30, rozdział IX, rozdział X 48 pkt III, 49 Monika Münnich: rozdział IV 12 17; rozdział V 20 21 Piotr Pomorski: rozdział II 8; rozdział III 10; rozdział V 23; rozdział VII 34, 35; rozdział VII 28; rozdział VIII 40; rozdział XI 51 52, 56 57 Paweł Smoleń: rozdział VIII 37, 39 Wanda Wójtowicz: rozdział I; rozdział VII 27 Wydawca: Aneta Flisek Recenzent wydawniczy: Prof. zw. dr hab. Leonard Etel Wydawnictwo C.H.Beck 2017 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN 978-83-255-9209-7 ISBN e-book 978-83-255-9210-3
Spis treści Wykaz skrótów... XIII Przedmowa... XVII Rozdział I. Pojęcie i charakter podatku jako dochodu publicznego... 1 1. Dochody publiczne i ich klasyfikacja... 1 2. Definicja podatku... 6 3. Struktura podatku... 9 4. System podatkowy i klasyfikacja podatków... 20 5. Zasady systemu podatkowego... 24 6. Funkcje systemu podatkowego... 27 Rozdział II. Standardy polskiego prawa podatkowego... 29 7. Źródła i zasady tworzenia prawa podatkowego... 29 I. Uwagi ogólne... 29 II. Źródła prawa podatkowego w Konstytucji RP... 30 III. Ustawy podatkowe... 35 IV. Rozporządzenia jako źródło prawa podatkowego... 40 V. Miejscowe prawo podatkowe... 44 VI. Zasady tworzenia prawa podatkowego w świetle Konstytucji RP... 47 8. System podatkowy i jego uwarunkowania... 54 I. Tworzenie systemu podatkowego... 54 II. Problem fiskalizmu podatkowego i granic opodatkowania... 58 III. Społeczne postawy wobec systemu podatkowego... 63 IV. Polski system podatkowy spojrzenie praktyczne... 67 Rozdział III. Ordynacja podatkowa część materialna... 75 9. Zagadnienia ogólne... 75 10. Prawo o zobowiązaniach podatkowych... 79 I. Obowiązek podatkowy... 79 II. Zobowiązanie podatkowe i sposoby jego powstania... 81 III. Struktura zobowiązania podatkowego... 84 IV. Termin i zasady płatności podatków... 87 V. Zaległości podatkowe... 90 VI. Nadpłata podatku... 96 VII. Preferencje podatkowe ulgi w spłacie podatku... 98 1. Uwagi ogólne... 98 2. Problem klauzul generalnych i uznania administracyjnego... 101 3. Aspekty proceduralne ulg w spłacie podatku... 104 4. Ulgi w spłacie podatków a pomoc publiczna... 105
VI Spis treści VIII. Potrącenie podatkowe (kompensata podatkowa)... 107 IX. Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w zamian za zaległości w płatności podatków państwowych lub samorządowych.. 109 X. Pozostałe preferencje podatkowe... 111 XI. Wygasanie zobowiązań podatkowych... 112 XII. Zabezpieczenie zobowiązań podatkowych... 113 1. Uwagi ogólne... 113 2. Sposoby zabezpieczenia podatkowego w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji... 116 3. Sposoby zabezpieczenia podatkowego według Ordynacji podatkowej. 117 4. Hipoteka i zastaw skarbowy zagadnienia wstępne... 118 5. Hipoteka podatkowa... 119 6. Zastaw skarbowy... 121 XIII. Odpowiedzialność za wykonanie zobowiązań podatkowych... 123 1. Uwagi ogólne... 123 2. Odpowiedzialność podatnika... 124 3. Odpowiedzialność płatnika i inkasenta... 126 4. Odpowiedzialność następców prawnych... 128 5. Spadkobiercy jako następcy podatkowi... 128 6. Sukcesorzy przekształceń i połączeń osób prawnych jako następcy podatkowi... 129 7. Zapisobiercy jako następcy podatkowi... 130 8. Odpowiedzialność osób trzecich... 131 9. Rozwiedziony małżonek podatnika... 134 10. Członek rodziny podatnika... 135 11. Nabywca przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części... 135 12. Odpowiedzialność za firmanctwo... 136 13. Odpowiedzialność osób trzecich za zaległości podatkowe związane z władaniem nieruchomościami oraz wykorzystywaniem ich do prowadzenia działalności gospodarczej... 137 14. Wspólnicy spółek osobowych... 138 15. Członkowie zarządu spółek kapitałowych... 139 16. Nowo powstała (nowo zawiązana) osoba prawna... 140 17. Gwarant (poręczyciel) zobowiązania podatkowego... 140 18. Odpowiedzialność związana z dostawą towarów wrażliwych... 141 Rozdział IV. Ordynacja podatkowa część procesowa... 143 11. Prawne aspekty kodyfikacji procedur podatkowych... 143 12. Zasady ogólne postępowania podatkowego... 148 I. Katalog zasad ogólnych... 149 1. Zasada praworządności, czyli legalizmu... 149 2. Zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych... 151 3. Zasada udzielania niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania... 153 4. Zasada prawdy obiektywnej... 154 5. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu... 156
Spis treści VII 6. Zasada przekonywania strony... 157 7. Zasada szybkości postępowania... 158 8. Zasada pisemności... 159 9. Zasada dwuinstancyjności postępowania podatkowego... 159 10. Zasada trwałości ostatecznych decyzji podatkowych... 160 11. Zasada jawności postępowania wyłącznie dla stron... 161 13. Uczestnicy postępowania podatkowego... 162 I. Organy podatkowe i ich właściwość... 162 II. Właściwość instancyjna, rzeczowa i miejscowa państwowych organów podatkowych (stan prawny obowiązujący do 1.3.2017 r.)... 164 III. Właściwość instancyjna, rzeczowa i miejscowa państwowych organów podatkowych (stan prawny obowiązujący po 1.3.2017 r.)... 168 IV. Właściwość instancyjna, rzeczowa i miejscowa samorządowych organów podatkowych... 170 V. Właściwość miejscowa organów orzekających o odpowiedzialności osób trzecich... 171 VI. Zasady ustalania właściwości miejscowej organu podatkowego w przypadku zmiany miejsca zamieszkania lub siedziby podatnika w trakcie roku podatkowego... 172 VII. Spory o właściwość organów podatkowych... 173 14. Wyłączenie pracownika organu podatkowego oraz organu podatkowego... 175 15. Strona i podmioty uprawnione do uczestnictwa w postępowaniu na prawach strony... 179 16. Ogólne instytucje procesowe i czynności materialno-techniczne postępowania podatkowego... 184 I. Załatwianie spraw... 184 II. Doręczenia... 189 III. Wezwania... 193 IV. Przywrócenie terminu... 196 V. Metryka, protokoły i adnotacje (czynności materialno-techniczne)... 197 VI. Udostępnianie akt stronie postępowania... 199 VII. Zawieszenie postępowania podatkowego... 199 VIII. Kary porządkowe... 201 IX. Koszty postępowania... 202 17. Przebieg postępowania podatkowego (tryb zwyczajny i tryby nadzwyczajne). 203 I. Tryb zwyczajny postępowania podatkowego... 205 1. Wszczęcie postępowania... 205 2. Postępowanie wyjaśniające (dowodowe)... 211 3. Przesłuchanie świadka... 215 4. Rozprawa... 223 5. Decyzje i postanowienia oraz zwyczajne środki odwoławcze... 224 6. Wygaśnięcie decyzji... 229 7. Postanowienie... 230 8. Odwołanie... 230 9. Zażalenia... 233 II. Nadzwyczajne tryby wzruszenia decyzji ostatecznej... 233 1. Wznowienie postępowania... 233 2. Stwierdzenie nieważności decyzji podatkowej... 235 3. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej... 237
VIII Spis treści Rozdział V. Inne rodzaje postępowań w sprawach podatkowych... 239 18. Interpretacje przepisów prawa podatkowego... 239 19. Postępowanie w sprawie porozumień w sprawach ustalania cen transakcyjnych... 248 20. Czynności sprawdzające... 253 21. Kontrola podatkowa... 255 22. Wymiana informacji podatkowych z innymi państwami... 261 23. Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń... 269 Rozdział VI. Pośrednie podatki państwowe... 272 24. Podatek od towarów i usług... 272 I. Zagadnienia teoretyczne... 272 1. Geneza i rozwój ogólnych podatków obrotowych... 272 2. Rozwój ogólnego podatku obrotowego w Polsce... 275 3. Formy ogólnego podatku obrotowego... 277 4. Formy podatku od wartości dodanej... 280 5. Podstawowe cechy konstrukcji obowiązującego podatku od wartości dodanej... 283 6. Źródła prawa w zakresie podatku od towarów i usług... 286 II. Zakres podmiotowy podatku... 289 1. Podatnik... 289 2. Płatnik... 293 3. Przedstawiciel podatkowy... 294 4. Organy podatkowe... 296 III. Zakres przedmiotowy podatku... 297 1. Uwagi ogólne... 297 2. Odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju... 300 3. Odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju... 302 4. Eksport i import towarów... 303 5. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT) i wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT)... 305 6. Zwolnienia... 307 IV. Podstawa opodatkowania... 309 V. Stawki podatku... 310 VI. Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe... 313 VII. Odliczenie i zwrot podatku naliczonego... 316 VIII. Obowiązki podatników... 320 IX. Procedury szczególne... 325 25. Podatek akcyzowy... 328 26. Podatek od gier... 344 I. Zagadnienia teoretyczne... 344 II. Zakres podmiotowy opodatkowania... 346 III. Zakres przedmiotowy opodatkowania... 348 IV. Podstawa opodatkowania i stawki podatku... 350 V. Obowiązki podatników... 351 VI. Dopłaty... 353
Spis treści IX Rozdział VII. Bezpośrednie podatki państwowe... 355 27. Teoretyczne modele opodatkowania dochodów osób fizycznych... 355 I. Koncepcje zakresu podmiotowego podatku dochodowego... 355 II. Koncepcje zakresu przedmiotowego podatku dochodowego... 357 28. Podatek dochodowy od osób fizycznych... 359 I. Uwagi ogólne... 359 II. Podmiotowy zakres opodatkowania... 360 1. Status rezydenta i nierezydenta... 360 2. Stan cywilny i rodzina jako przesłanka zmiany zasad opodatkowania... 363 3. Opodatkowanie wspólników spółek osobowych i spółki cywilnej... 367 4. Wyłączenia podatkowe... 368 5. Problem minimum wolnego od podatku... 369 III. Przedmiotowy zakres opodatkowania... 370 1. Przychód... 370 2. Koszty... 371 3. Dochód i strata... 374 IV. Przegląd najważniejszych kategorii przychodów objętych podatkiem dochodowym... 374 1. Przychody ze stosunku pracy... 374 2. Przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej... 375 3. Przychody z działalności wykonywanej osobiście... 377 4. Przychody z działów specjalnych produkcji rolnej... 378 5. Przychody z odpłatnego zbycia nieruchomości... 379 6. Przychody ze sprzedaży ruchomości... 379 7. Przychody kapitałowe... 379 8. Przychody z giełdy... 380 9. Przychody z najmu lub dzierżawy... 380 10. Przychody z praw autorskich... 380 11. Pozostałe przychody objęte podatkiem dochodowym... 380 V. Zwolnienia podatkowe... 381 VI. Technika obliczania podatku dochodowego od osób fizycznych... 382 VII. Ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych... 384 VIII. Formalności podatkowe... 388 29. Uproszczone formy podatku dochodowego od osób fizycznych... 389 I. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych... 389 1. Oświadczenie o wyborze formy opodatkowania... 391 2. Zakres podmiotowy... 391 3. Przedmiot opodatkowania i stawki podatkowe... 393 4. Tryb i warunki płatności... 395 II. Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych.. 396 30. Podatek dochodowy od osób prawnych... 397 I. Geneza i charakter podatku dochodowego od osób prawnych... 397 II. Zakres podmiotowy podatku dochodowego od osób prawnych... 400 III. Zakres przedmiotowy podatku dochodowego od osób prawnych... 405 IV. Zwolnienia przedmiotowe... 414 V. Podstawa opodatkowania i ulgi ją korygujące... 416 VI. Skala i stawki podatkowe... 419 VII. Tryb płatności podatku dochodowego od osób prawnych... 423
X Spis treści 31. Podatek tonażowy... 425 I. Zakres podmiotowy... 427 II. Zakres przedmiotowy... 427 III. Podstawa opodatkowania i wysokość podatku... 428 IV. Pobór podatku... 429 32. Podatek od wydobycia niektórych kopalin... 430 33. Specjalny podatek węglowodorowy... 438 34. Podatek od instytucji finansowych... 443 35. Podatek od sprzedaży detalicznej... 444 Rozdział VIII. Podatki samorządowe... 446 36. Opodatkowanie nieruchomości... 446 I. Uwagi wstępne... 446 II. Podatek od nieruchomości... 452 1. Geneza podatku... 452 2. Podmiot opodatkowania... 455 3. Przedmiot opodatkowania... 456 4. Zwolnienia w podatku od nieruchomości... 457 5. Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe... 459 6. Tryb i warunki płatności... 462 III. Podatek rolny... 463 1. Geneza podatku... 463 2. Zakres podmiotowy... 466 3. Przedmiot opodatkowania... 467 4. Zwolnienia... 468 5. Podstawa opodatkowania oraz stawki podatkowe... 470 6. Ulgi w podatku rolnym... 473 7. Tryb i warunki płatności... 476 IV. Podatek leśny... 477 1. Geneza podatku... 477 2. Przedmiot opodatkowania... 478 3. Podmiot opodatkowania... 479 4. Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe... 479 5. Zwolnienia... 480 6. Tryb i warunki płatności... 480 37. Podatek od spadków i darowizn... 481 I. Geneza podatku... 481 II. Modele podatku... 484 III. Zakres opodatkowania... 485 IV. Zwolnienia z opodatkowania... 488 V. Obowiązek podatkowy... 491 VI. Podstawa opodatkowania... 492 VII. Skala podatkowa... 496 VIII. Ulga mieszkaniowa... 497 IX. Zasady płatności... 499 38. Podatek od czynności cywilnoprawnych... 500 39. Karta podatkowa... 506 I. Istota ryczałtu jako uproszczonej formy opodatkowania... 506 II. Zakres opodatkowania... 507
Spis treści XI III. Zasady płatności... 509 40. Podatek od środków transportowych... 511 Rozdział IX. Międzynarodowe prawo podatkowe... 514 41. Zakres i pojęcie międzynarodowego prawa podatkowego... 514 42. Międzynarodowe podwójne opodatkowanie i sposoby jego eliminacji... 515 43. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania... 520 I. Status prawny i znaczenie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania... 520 II. Zakres przedmiotowy i podmiotowy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania... 525 III. Zasady rozdziału roszczeń podatkowych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania... 529 IV. Postanowienia szczególne umów o unikaniu podwójnego opodatkowania... 539 44. Prawo UE a bilateralne umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania... 544 45. Raje podatkowe... 548 46. Inne podatkowe umowy międzynarodowe... 553 I. Konwencja arbitrażowa... 553 II. Konwencja o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych... 555 Rozdział X. Prawo podatkowe Unii Europejskiej... 557 47. Wprowadzenie do prawa podatkowego UE... 557 I. Źródła prawa UE... 557 II. Zasada niedyskryminacji i zakaz protekcjonizmu podatkowego... 561 48. Harmonizacja podatków pośrednich... 565 I. Podatek od wartości dodanej... 565 II. Podatek akcyzowy... 570 III. Podatki pośrednie od gromadzenia kapitału... 572 49. Harmonizacja podatków bezpośrednich... 574 I. Cechy harmonizacji podatków bezpośrednich... 574 II. Dyrektywy odnoszące się do opodatkowania dochodów osób prawnych. 574 III. Dyrektywa w sprawie opodatkowania dochodów z oszczędności w formie wypłacanych odsetek... 585 IV. Inne inicjatywy UE dotyczące podatków bezpośrednich... 587 1. Wspólna skonsolidowana podstawa podatkowania (CCCTB)... 587 2. Agresywne planowanie podatkowe... 590 3. Zapobieganie podwójnemu opodatkowaniu spadków... 592 4. Pozostałe inicjatywy podatkowe... 593 50. Wymiana informacji. Współpraca w sprawach podatkowych w UE... 596 I. Ogólna charakterystyka współpracy w sprawach podatkowych... 596 II. Wymiana informacji oraz pomoc w zakresie doręczeń pism urzędowych w podatku od wartości dodanej... 597 III. Wymiana informacji oraz pomoc w zakresie doręczeń pism urzędowych w podatku akcyzowym... 598 IV. Wymiana informacji oraz pomoc w zakresie doręczeń pism urzędowych w podatkach bezpośrednich... 599 V. Współpraca w zakresie poboru zobowiązań podatkowych... 601
XII Spis treści Rozdział XI. Parapodatki... 604 51. Pojęcie i cechy opłat oraz parapodatków... 604 52. Opłata skarbowa... 605 53. Opłaty lokalne... 607 I. Uwagi ogólne... 607 II. Opłata targowa... 608 III. Opłata miejscowa oraz opłata uzdrowiskowa... 609 IV. Opłata od posiadania psów... 611 V. Opłata reklamowa... 612 54. Opłata planistyczna... 614 55. Opłata adiacencka... 615 56. Opłata eksploatacyjna oraz inne opłaty geologiczne... 618 57. Opłaty w prawie wodnym... 619 Indeks rzeczowy... 621
Wykaz skrótów 1. Akty prawne DochJSTU... ustawa z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 198 ze zm.) dyrektywa 2006/112/WE (dyrektywa VAT)... dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347 z 11.12.2006 r., s. 1) EgzAdmU... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 599 ze zm.) FinPublU... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 ze zm.) GryHazU... ustawa z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 471 ze zm.) KASU... ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1947) KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny KKS... Kodeks karny skarbowy KPA... Kodeks postępowania administracyjnego KRO... Kodeks rodzinny i opiekuńczy KSH... Kodeks spółek handlowych OrdPU... ustawa z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 201) PAkcyzU... ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 43) PAkcyzU2004... ustawa z 23.1.2004 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 29, poz. 257 ze zm.) PCCU... ustawa z 9.9.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 223 ze zm.) PDOFizU... ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.) PDOPrU... ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1888 ze zm.) PlanZagospU... ustawa z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 778 ze zm.) PLeśU... ustawa z 30.10.2002 r. o podatku leśnym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 374 ze zm.) PLokU... ustawa z 12.1.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 716 ze zm.)
XIV Wykaz skrótów PrGeolGórnU... ustawa z 9.6.2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1131 ze zm.) PRolU... ustawa z 15.11.1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 617 ze zm.) PrPostSAdm... ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 718 ze zm.) PSpDarU... ustawa z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 205 ze zm.) PWydKopU... ustawa z 2.3.2012 r. o podatku od wydobycia niektórych kopalin (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1581) RyczałtU... ustawa z 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 2180 ze zm.) SKOU... ustawa z 12.10.1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1659 ze zm.) SłCelU... ustawa z 27.8.2009 r. o Służbie Celnej (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1799 ze zm.) SPWU... ustawa z 22.7.2014 r. o specjalnym podatku wodorowym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 979 ze zm.) TFUE... Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202 z 7.6.2016 r., s. 47) TWE... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.Urz. UE C 321E z 29.12.2006 r., s. 37) UrzSkarbU... ustawa z 21.6.1961 r. o urzędach i izbach skarbowych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 578 ze zm.) VATU... ustawa z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.) 2. Publikatory i czasopisma Biul. Skarb.... Biuletyn Skarbowy CBOSA... Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych D.P.... Doradca Podatnika Dor. Pod.... Doradztwo Podatkowe Dz.U.... Dziennik Ustaw Dz.Urz.... Dziennik Urzędowy FK... Finanse Komunalne KPPubl... Kwartalnik Prawa Publicznego M.P.... Monitor Polski MoP... Monitor Prawniczy MoPod... Monitor Podatkowy ONSA... Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSN... Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNAiP... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna i Pracy OSG... Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych OSP... Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OSS... Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych OTK... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Pal.... Palestra
Wykaz skrótów XV PiP... Państwo i Prawo POP... Przegląd Orzecznictwa Podatkowego PP... Przegląd Podatkowy Pr. i Pod.... Prawo i Podatki R. Pr.... Radca Prawny Zb.Orz.... Zbiór Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ZNSA... Zeszyty Naczelnego Sądu Administracyjnego 3. Organy i instytucje KAS... Krajowa Administracja Skarbowa KIS... Krajowa Informacja Skarbowa NSA... Naczelny Sąd Administracyjny SKO... Samorządowe Kolegium Odwoławcze SN... Sąd Najwyższy TK... Trybunał Konstytucyjny TS... Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej WSA... Wojewódzki Sąd Administracyjny 4. Inne skróty art.... artykuł cz.... część itd.... i tak dalej itp.... i temu podobne j.s.t.... jednostka(i) samorządu terytorialnego lit.... litera m.in.... między innymi nast.... następny np.... na przykład nr... numer nast.... następujące orzecz.... orzeczenie pkt... punkt por.... porównaj poz.... pozycja r.... rok red.... redakcja s.... strona t.... tom tekst jedn.... tekst jednolity tzn.... to znaczy tzw.... tak zwany ust.... ustęp wg... według wyr.... wyrok ww.... wyżej wymienione w zw.... w związku zd.... zdanie ze zm.... ze zmianami zob.... zobacz
Przedmowa Prawo podatkowe stanowi bardzo istotną część systemu prawnego obowiązującego w każdym państwie. Bez wątpienia wpływy z podatków pobieranych czy to na rzecz budżetu państwa, czy budżetów samorządowych nabrały współcześnie bardzo istotnego znaczenia, przybierając zazwyczaj rolę zasadniczego źródła dochodów publicznych. W naturalny sposób wpływa to na duże zainteresowanie tą problematyką, także w kontekście ciągłego procesu doskonalenia tej sfery prawa. W Polsce proces reformy prawa podatkowego trwa już od wielu lat. Niestety nie zawsze udaje się osiągnąć właściwe rezultaty planowanych modyfikacji stosowanych już rozwiązań czy też aplikacji nowych instrumentów podatkowoprawnych. Stosunkowo często nowe rozwiązania są wprowadzane pochopnie, z kalkulacją osiągania tylko doraźnych efektów, bez uwzględnienia szerszej perspektywy. W konsekwencji prowadzi to do konieczności opracowania dalszych zmian i powszechnego odczucia braku stabilności tej dziedziny prawa. W sposób bezpośredni przekłada się to na niską znajomość prawa podatkowego zarówno wśród podatników, jak i pracowników organów aparatu skarbowego. Trudności te dotykają także studentów wszystkich tych kierunków studiów, które mają związek z funkcjonowaniem prawa podatkowego. Przygotowana publikacja skierowana jest przede wszystkim do uczestników wykładów kursowych, wykładów specjalizacyjnych (konwersatoriów, fakultetów), seminariów magisterskich i doktorskich, prowadzonych dla studentów oraz absolwentów prawa, administracji, europeistyki oraz kierunków ekonomicznych. Może być także pomocna w trakcie różnorodnych studiów podyplomowych, kursów dla doradców podatkowych czy aplikacji prawniczych. W swym zasadniczym założeniu obejmuje ona podstawowe zagadnienia merytoryczne dotyczące podatków i prawa podatkowego. W zamyśle autorów podręcznik ma zawierać najważniejsze kwestie z tego zakresu, niezbędne dla realizacji przede wszystkim głównego nurtu wykładu akademickiego. Struktura opracowania nawiązuje do tradycyjnej sekwencji omawiania poszczególnych zagadnień w toku wykładu akademickiego. Jednocześnie świadomie przyjęta została dwuczłonowa konstrukcja opracowania.
XVIII Przedmowa Z założenia usystematyzowana warstwa szczegółowych rozwiązań obowiązującego porządku prawnego poprzedzona jest prezentacją bezpośrednio z nią powiązanych zagadnień teoretycznych. W szerokim stopniu starano się uwzględnić bogaty dorobek nauki oraz orzecznictwo sądowe. Lublin, luty 2017 r. Paweł Smoleń Wanda Wójtowicz
Rozdział I. Pojęcie i charakter podatku jako dochodu publicznego 1. Dochody publiczne i ich klasyfikacja Prawidłowe funkcjonowanie każdego organizmu państwowego zależy od wielu czynników, tak politycznych, jak i gospodarczych, wewnętrznych i zewnętrznych, materialnych i pozamaterialnych. Wśród tych czynników istotną rolę odgrywa możność dysponowania przez państwo odpowiednimi środkami finansowymi (pieniężnymi), z których można pokrywać wydatki publiczne. Środki te muszą być tym większe, im większy jest zakres zadań finansowanych przez państwo lub samorząd terytorialny, a niepozostających w gestii podmiotów prywatnych. Dlatego też istotnego znaczenia wśród czynników decydujących o prawidłowym funkcjonowaniu państwa nabiera zapewnienie stałych i wydajnych źródeł dochodów. Dochody uzyskiwane przez państwo i jednostki samorządu terytorialnego czyli dochody publiczne, są podstawą funkcjonowania tych podmiotów. Służą także realizacji celów im przypisanych w podstawowych aktach prawnych i zaspokajaniu przynajmniej w niezbędnym zakresie potrzeb publicznych. Dochody publiczne mogą mieć różny charakter, różną rangę i znaczenie. W procesie historycznym zmieniały się sposoby zdobywania środków niezbędnych do pokrywania wydatków publicznych. Różny bywał zakres obciążeń finansowych poszczególnych grup ludności. Zmieniały się też rodzaje takich obciążeń podatki, cła, opłaty itp. Wszystko to sprawiło, że w doktrynie prawa finansowego wypracowano różne definicje pojęć związanych z gromadzeniem środków niezbędnych do realizacji zadań publicznych. Określenia te nie zawsze precyzyjne zmieniały się wraz ze zmianą warunków politycznych i gospodarczych, w których były formułowane. Także w aktach prawnych próbowano formułować legalne definicje poszczególnych pojęć: dochodów, podatków, opłat, ceł itp. Niestety definicje te bywały i są nadal często zmieniane pod wpływem różnych pozamerytorycznych okoliczności i doraźnych potrzeb. Najczęściej też, formułując definicje ustawowe, zapomina się o dorobku doktryny w tym zakresie. Ta- Nb. 1 2 1 2