STUDIA PRAWNICZE. Prawo podatkowe. Ryszard Mastalski. 6. wydanie

Transkrypt

1 STUDIA PRAWNICZE Prawo podatkowe Ryszard Mastalski 6. wydanie C.H.BECK

2 STUDIA PRAWNICZE Prawo podatkowe

3 W sprzeda y: W. Wójtowicz (red.) PRAWO PODATKOWE CZ Ć OGÓLNA I SZCZEGÓŁOWA Podr czniki Prawnicze W. Dmoch PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH 2011 Podatkowe inne J. Marciniuk PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH 2011, wyd. 11 Podatkowe Komentarze Becka PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH, wyd. 3 Twoje Prawo

4 Prawo podatkowe Ryszard Mastalski prof. dr hab. Uniwersytet Wrocławski 6. wydanie zmienione WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2011

5 Propozycja cytowania: Mastalski, Prawo podatkowe, 88, 6. wyd., Warszawa 2011 Redakcja: Aneta Flisek Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN ISBN e-book

6 Przegl d tre ci Wykaz skrótów... XIX Wykaz literatury... XXI Wst p... XXIII Cz ć I. Wprowadzenie do prawa podatkowego Rozdział I. Poj cie podatku Zagadnienia ekonomiczne opodatkowania Cechy prawne podatku Rozdział II. Prawo podatkowe w systemie prawa Przedmiot i metoda regulacji w prawie podatkowym Prawo podatkowe a prawo finansowe Prawo podatkowe a prawo administracyjne Prawo podatkowe a prawo cywilne Rozdział III. System prawa podatkowego i jego struktura System podatkowy i zasady jego tworzenia Ogólne prawo podatkowe Szczegółowe prawo podatkowe Rozdział IV. Konstytucyjne podstawy opodatkowania Prawne granice opodatkowania Konstytucyjne podstawy tworzenia prawa podatkowego Konstytucyjne podstawy stosowania prawa podatkowego Rozdział V. ródła prawa podatkowego Poj cie ródeł prawa Konstytucja i ustawy zwykłe jako ródła prawa podatkowego Podustawowe akty prawne jako ródła prawa podatkowego Prawo mi dzynarodowe i prawo wspólnotowe jako ródła prawa podatkowego Wpływ orzecznictwa na ródła prawa podatkowego Wpływ zwyczaju i nauki na ródła prawa podatkowego Rozdział VI. Wykładnia prawa podatkowego

7 Przegl d tre ci VII 7. Stawki w podatku dochodowym Obliczanie i pobór podatku dochodowego Rozdział III. Podatki obrotowe Historia Ogólna charakterystyka Podatek od towarów i usług Podatek akcyzowy Podatek od gier Podatek od czynno ci cywilnoprawnych Rozdział IV. Podatki przychodowe i maj tkowe Historia Podstawowe kierunki rozwoju polskich podatków przychodowych i maj tkowych Ogólna charakterystyka Podatek rolny Podatek le ny Podatek od nieruchomo ci Podatek od rodków transportowych Opłata targowa Opłata od posiadania psów, opłata miejscowa i opłata uzdrowiskowa Podatek od spadków i darowizn Indeks rzeczowy

8 Przegl d tre ci VII 7. Stawki w podatku dochodowym Obliczanie i pobór podatku dochodowego Rozdział III. Podatki obrotowe Historia Ogólna charakterystyka Podatek od towarów i usług Podatek akcyzowy Podatek od gier Podatek od czynno ci cywilnoprawnych Rozdział IV. Podatki przychodowe i maj tkowe Historia Podstawowe kierunki rozwoju polskich podatków przychodowych i maj tkowych Ogólna charakterystyka Podatek rolny Podatek le ny Podatek od nieruchomo ci Podatek od rodków transportowych Opłata targowa Opłata od posiadania psów, opłata miejscowa i opłata uzdrowiskowa Podatek od spadków i darowizn Indeks rzeczowy

9

10 Spis tre ci Wykaz skrótów... XIX Wykaz literatury... XXI Wst p... XXIII Cz ć I. Wprowadzenie do prawa podatkowego Rozdział I. Poj cie podatku Zagadnienia ekonomiczne opodatkowania I. Uwagi ogólne II. Polityczne i gospodarcze aspekty opodatkowania Ekonomiczne granice opodatkowania Zasada zdolno ci wiadczenia Skutki ekonomiczne opodatkowania Cechy prawne podatku I. Uwagi ogólne II. Władztwo podatkowe pa stwa III. Cechy determinuj ce miejsce prawa podatkowego w systemie prawa Rozdział II. Prawo podatkowe w systemie prawa Przedmiot i metoda regulacji w prawie podatkowym I. Uwagi ogólne II. Przedmiot regulacji prawnej w prawie podatkowym III. Administracyjnoprawna metoda regulacji w prawie podatkowym Prawo podatkowe a prawo finansowe I. Historyczne zwi zki prawa podatkowego z prawem finansowym II. Współczesne powi zanie prawa podatkowego z prawem finansowym Prawo podatkowe a prawo administracyjne I. Zwi zki prawa podatkowego z administracyjnym prawem ustrojowym II. Zwi zki prawa podatkowego z formalnym i materialnym prawem administracyjnym Prawo podatkowe a prawo cywilne

11 X Spis tre ci Rozdział III. System prawa podatkowego i jego struktura System podatkowy i zasady jego tworzenia I. Uwagi ogólne II. Czynniki kształtuj ce system podatkowy III. Fiskalne cele opodatkowania IV. Gospodarcze cele opodatkowania V. Społeczne cele opodatkowania VI. Technicznoprawne uwarunkowania opodatkowania Ogólne prawo podatkowe I. Uwagi ogólne II. Zakres regulacji ogólnego prawa podatkowego III. Sposoby uregulowania ogólnego prawa podatkowego Szczegółowe prawo podatkowe I. Uwagi ogólne II. Cele oraz podstawowe elementy techniki podatkowej Podmiot podatku Przedmiot opodatkowania Podstawa opodatkowania Ulgi i zwolnienia podatkowe Stawka podatkowa III. Problematyka podatkowoprawnego stanu faktycznego Rozdział IV. Konstytucyjne podstawy opodatkowania Prawne granice opodatkowania Konstytucyjne podstawy tworzenia prawa podatkowego I. Uwagi ogólne II. Idea pa stwa prawnego Konstytucyjne podstawy stosowania prawa podatkowego I. Uwagi ogólne II. Podstawowe zało enia stosowania prawa podatkowego Rozdział V. ródła prawa podatkowego Poj cie ródeł prawa I. Uwagi ogólne II. Szeroka i w ska koncepcja systemu ródeł prawa Konstytucja i ustawy zwykłe jako ródła prawa podatkowego I. Konstytucja ródło prawa najwy szej rangi II. Ustawa jako ródło prawa podatkowego Podustawowe akty prawne jako ródła prawa podatkowego I. Istota i zakres regulacji II. Rozporz dzenia III. Uchwały jednostek samorz du terytorialnego Prawo mi dzynarodowe i prawo wspólnotowe jako ródła prawa podatkowego

12 Spis tre ci XI I. Uwagi ogólne II. Problematyka podwójnego opodatkowania uwagi ogólne III. Umowy o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu IV. Podwójny charakter umów o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu V. Prawo wspólnotowe jako ródło prawa podatkowego Wpływ orzecznictwa na ródła prawa podatkowego I. Uwagi ogólne II. Rola orzecznictwa podatkowego s dów krajowych dla praktyki stosowania prawa III. Zwi zki mi dzy tworzeniem a stosowaniem krajowego prawa podatkowego IV. Orzecznictwo podatkowe Europejskiego Trybunału Sprawiedliwo ci Wpływ zwyczaju i nauki na ródła prawa podatkowego I. Zwyczaj w prawie podatkowym II. Znaczenie nauki dla ródeł prawa podatkowego Rozdział VI. Wykładnia prawa podatkowego Poj cie wykładni prawa I. Uwagi ogólne II. Teorie statyczne i dynamiczne wykładni prawa III. Cel wykładni prawa Zało enia wykładni prawa podatkowego I. Rola elementów statycznych w wykładni prawa podatkowego II. Zasada pewno ci i sprawiedliwo ci III. Dyrektywy interpretacyjne Wykładnia j zykowa prawa podatkowego I. Tekst ustawy jako punkt wyj cia wykładni j zykowej II. Stosowanie wykładni j zykowej Wykładnia systemowa prawa podatkowego I. Poj cie wykładni systemowej II. Zewn trzna wykładnia systemowa prawa podatkowego III. Wewn trzna wykładnia systemowa prawa podatkowego IV. Zakres wykładni systemowej V. Wsteczne działanie prawa podatkowego Wykładnia celowo ciowa prawa podatkowego I. Poj cie wykładni celowo ciowej II. Gospodarczy sposób rozpatrywania prawa podatkowego III. Powi zanie ró nych rodzajów wykładni Wnioskowania prawnicze w procesie wykładni prawa podatkowego

13 XII Spis tre ci I. Analogia w prawie podatkowym II. Wnioskowania a fortiori w wykładni prawa podatkowego III. Reguły kolizyjne w wykładni prawa podatkowego Cz ć II. Ogólne prawo podatkowe Rozdział I. Zało enia systemu ogólnego prawa podatkowego Poj cie ogólnego prawa podatkowego I. Istota i zakres ogólnego prawa podatkowego II. Kodyfikacja ogólnego prawa podatkowego Główne kierunki rozwoju ogólnego prawa podatkowego w Polsce I. Okres mi dzywojenny Post powanie podatkowe i zobowi zania podatkowe w latach Ogólne prawo podatkowe w Ordynacji podatkowej z r II. Okres powojenny Rozdział II. Zobowi zania podatkowe Charakterystyka ogólna I. Problem rozgraniczenia materialnego prawa podatkowego i procedury podatkowej w ogólnym prawie podatkowym II. Regulacja prawa zobowi za podatkowych w ustawie z r. Ordynacja podatkowa Obowi zek i zobowi zanie podatkowe I. Uwagi ogólne II. Stosunek zobowi zaniowy w prawie podatkowym III. Rola obowi zku podatkowego w kształtowaniu stosunku prawnego zobowi zania podatkowego IV. Regulacja prawna obowi zku i zobowi zania podatkowego w Ordynacji podatkowej Podmioty stosunków zobowi zaniowych w prawie podatkowym I. Uwagi ogólne II. Organ podatkowy jako podmiot zobowi za podatkowych III. Podatnik jako podmiot zobowi za podatkowych IV. Inne podmioty zobowi za podatkowych Powstawanie zobowi za podatkowych I. Metody przekształcania obowi zku podatkowego w zobowi zanie podatkowe II. Przedawnienie prawa do wymiaru podatkowego III. Zaniechanie realizacji zobowi za podatkowych

14 Spis tre ci XIII 5. Wygasanie zobowi za podatkowych I. Uwagi ogólne II. Wykonywanie zobowi za podatkowych poprzez zapłat Formy i terminy zapłaty podatku Skutki nieterminowej zapłaty podatku Potr cenie jako szczególny sposób zapłaty podatku Nadpłata podatku III. Wygasanie zobowi za podatkowych przez przeniesienie własno ci rzeczy lub praw maj tkowych IV. Wygasanie zobowi za podatkowych przez przedawnienie V. Wygasanie zobowi za podatkowych przez umorzenie Zabezpieczenie wykonania zobowi za podatkowych Odpowiedzialno ć za zobowi zania podatkowe I. Uwagi ogólne II. Zało enia odpowiedzialno ci za zobowi zania podatkowe III. Odpowiedzialno ć podatnika, płatnika i inkasenta za zobowi zania podatkowe Odpowiedzialno ć podatnika Odpowiedzialno ć płatnika i inkasenta IV. Odpowiedzialno ć nast pcy prawnego za zobowi zania podatkowe V. Odpowiedzialno ć osób trzecich za zobowi zania podatkowe Ogólne zasady odpowiedzialno ci osób trzecich Odpowiedzialno ć poszczególnych kategorii osób trzecich Rozdział III. Post powanie podatkowe Charakterystyka ogólna I. Podstawowe cele post powania podatkowego II. Technika post powania podatkowego III. Post powanie podatkowe jako szczególne post powanie administracyjne IV. Regulacja prawna post powania podatkowego Ewidencja podatników oraz gromadzenie i wykorzystywanie informacji podatkowej I. Uwagi ogólne II. Ewidencja podatników III. Gromadzenie i wykorzystywanie informacji podatkowej IV. Tajemnica skarbowa Kontrola podatkowa I. Uwagi ogólne

15 XIV Spis tre ci II. Przebieg kontroli podatkowej Uwagi ogólne Gromadzenie i wykorzystywanie materiałów faktycznych przez organy podatkowe Zeznania i deklaracje podatkowe Ksi gi jako dowód w post powaniu podatkowym III. Kontrola podatkowa jako element konstrukcyjny post powania podatkowego Uwagi ogólne Kontrola prawidłowo ci ustalania i realizacji zobowi za podatkowych przez podatników i płatników Kontrola skarbowa Cz ć III. Szczegółowe prawo podatkowe Rozdział I. Zało enia systemu szczegółowego prawa podatkowego Poj cie szczegółowego prawa podatkowego I. Racjonalny a historyczny system podatkowy II. Struktura systemu podatkowego III. Systematyka podatków Uwagi ogólne Podatki po rednie i bezpo rednie Podatki osobowe i rzeczowe Podatki przychodowe, obrotowe, dochodowe i maj tkowe Inne podziały podatków Struktura współczesnych systemów podatkowych Rozwój polskiego systemu prawa podatkowego I. Kształtowanie si systemu podatkowego w okresie mi dzywojennym II. Struktura systemu podatkowego w okresie mi dzywojennym III. Zmiany systemu podatkowego w latach IV. Aktualna struktura polskiego systemu podatkowego Rozdział II. Podatki dochodowe Historia I. Kształtowanie si konstrukcji podatku dochodowego II. Typy podatku dochodowego III. Podstawowe cechy podatku dochodowego Główne kierunki rozwoju polskiego podatku dochodowego I. Okres mi dzywojenny II. Okres powojenny Podatek dochodowy

16 Spis tre ci XV 2. Podatek od wynagrodze Podatek wyrównawczy Opodatkowanie dochodów pa stwowych i spółdzielczych podmiotów gospodarczych Kierunki reformy podatku dochodowego Ogólna charakterystyka I. Podatek dochodowy od osób fizycznych a podatek dochodowy od osób prawnych II. Miejsce podatku dochodowego we współczesnych systemach podatkowych Podmioty podatku dochodowego I. Uwagi ogólne II. Podmioty podatku dochodowego od osób fizycznych III. Podmioty podatku dochodowego od osób prawnych IV. Ograniczony i nieograniczony obowi zek podatkowy Przedmiot podatku dochodowego I. Uwagi ogólne II. Zakres przedmiotowy podatku dochodowego od osób fizycznych Uwagi ogólne ródła przychodów Zwolnienia przedmiotowe Koszty uzyskania przychodu Dochody o charakterze szczególnym III. Zakres przedmiotowy podatku dochodowego od osób prawnych Dochód jako przedmiot opodatkowania Przychody Zwolnienia przedmiotowe Koszty uzyskania przychodu Podstawa opodatkowania w podatku dochodowym I. Uwagi ogólne II. Powi zania przedmiotu podatku i podstawy opodatkowania w konstrukcjach prawnych podatku dochodowego od osób fizycznych i od osób prawnych III. Odliczenia od podstawy opodatkowania i od podatku w podatku dochodowym od osób fizycznych IV. Odliczenia od podstawy opodatkowania w podatku dochodowym od osób prawnych Stawki w podatku dochodowym I. Uwagi ogólne II. Stawki podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych Konstrukcja prawna taryfy podatkowej

17 XVI Spis tre ci 2. Progresywna taryfa podatkowa a procesy inflacyjne Ryczałt podatkowy jako element prawa materialnego i post powania podatkowego Konstrukcja prawna ryczałtu Szczególne stawki podatkowe III. Stawki podatkowe w podatku dochodowym od osób prawnych Obliczanie i pobór podatku dochodowego I. Uwagi ogólne Zało enia post powania podatkowego w podatku dochodowym Technika post powania podatkowego II. Obliczanie nale no ci podatkowych przez płatników w podatku dochodowym od osób fizycznych III. Obliczanie nale no ci podatkowych przez płatników w podatku dochodowym od osób prawnych IV. Samoobliczanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych V. Samoobliczanie podatkowe w podatku dochodowym od osób prawnych Rozdział III. Podatki obrotowe Historia I. Kształtowanie si konstrukcji podatków obrotowych II. Podstawowe kierunki rozwoju podatków obrotowych w Polsce Okres mi dzywojenny Okres powojenny Ogólna charakterystyka I. Uwagi ogólne II. Rodzaje podatków obrotowych III. Formy ogólnego podatku obrotowego IV. Akcyzy, monopole i inne podatki obrotowe Podatek od towarów i usług I. Podstawowe zało enia II. Podmioty podatku III. Przedmiot podatku IV. Podstawa opodatkowania V. Stawki podatkowe VI. Obowi zek i zobowi zanie podatkowe VII. Technika obliczania i poboru podatku Podatek akcyzowy I. Podstawowe zało enia II. Zakres podmiotowy i przedmiotowy

18 Spis tre ci XVII III. Obowi zek i zobowi zanie podatkowe IV. Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe Podatek od gier Podatek od czynno ci cywilnoprawnych I. Uwagi ogólne II. Zakres podmiotowy i przedmiotowy III. Podstawa opodatkowania i stawka podatkowa IV. Obowi zek i zobowi zanie podatkowe oraz ustalanie i pobór nale no ci podatkowych Rozdział IV. Podatki przychodowe i maj tkowe Historia Podstawowe kierunki rozwoju polskich podatków przychodowych i maj tkowych I. Okres mi dzywojenny II. Okres powojenny Ogólna charakterystyka Podatek rolny I. Podstawowe zało enia II. Podmioty podatku III. Przedmiot podatku IV. Podstawa opodatkowania V. Stawka podatkowa VI. Ustalanie i pobór nale no ci podatkowych Podatek le ny I. Uwagi ogólne II. Podmiot i przedmiot podatku III. Podstawa opodatkowania i stawka podatkowa IV. Ustalanie i pobór nale no ci podatkowych Podatek od nieruchomo ci I. Uwagi ogólne II. Podmiot i przedmiot podatku III. Podstawa opodatkowania i stawka podatkowa IV. Ustalenie i pobór nale no ci podatkowych Podatek od rodków transportowych Opłata targowa Opłata od posiadania psów, opłata miejscowa i opłata uzdrowiskowa I. Uwagi ogólne II. Opłata od posiadania psów III. Opłata miejscowa i opłata uzdrowiskowa Podatek od spadków i darowizn I. Uwagi ogólne II. Podmiot i przedmiot podatku

19 XVIII Spis tre ci III. Podstawa opodatkowania i stawka podatkowa IV. Powstanie obowi zku podatkowego oraz ustalanie i pobór nale no ci podatkowych Indeks rzeczowy

20 Wykaz skrótów 1. Akty prawne AkcyzaU... ustawa z r. o podatku akcyzowym (Dz.U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11) EgzAdmU... ustawa z r. o post powaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz ze zm.) EwidIdentU... ustawa z r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 269, poz ze zm.) Konstytucja RP.. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.) KontrSkarbU... ustawa z r. o kontroli skarbowej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 65 ze zm.) KRO... Kodeks rodzinny i opieku czy KWU... ustawa z r. o ksi gach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz ze zm.) OpłLokU... ustawa z r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844 ze zm.) OrdPU... ustawa z r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) PCzynCywPrU... ustawa z r. o podatku od czynno ci cywilnoprawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 ze zm.) PDOFizU... ustawa z r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) PDOPrU... ustawa z r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) PLasU... ustawa z r. o podatku le nym (Dz.U. Nr 200, poz ze zm.) PodTonU... ustawa z r. o podatku tona owym (Dz.U. Nr 183, poz ze zm.)