SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów... XI Wykaz podstawowej literatury... XV Przedmowa... XVII

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... XI Wykaz podstawowej literatury... XV Przedmowa... XVII CZĘŚĆ I. Prawo jako przedmiot nauk prawnych Rozdział I. Podstawowe koncepcje prawa Koncepcje prawnonaturalne Pozytywizm prawniczy i jego ewolucja Prawo jako fakt społeczny. Realizm prawny Koncepcje hermeneutyczne, argumentacyjne i komunikacyjne ROZDZIAŁ II. Wieloznaczność terminu prawo Prawo w znaczeniu prawniczym Podstawowe cechy prawa Różne sposoby użycia terminu prawo ROZDZIAŁ III. Prawo jako przedmiot badań naukowych Podstawowe problemy nauk prawnych I. Nauki dogmatyczne II. Nauki ogólnoteoretyczne filozofia prawa, teoria prawa, jurysprudencja III. Nauki historyczne IV. Nauki empiryczne Naukowość prawoznawstwa. Status wstępu do prawoznawstwa Metody badawcze w prawoznawstwie ROZDZIAŁ IV. Prawo a inne regulatory zachowań Prawo i wartości Wielość systemów normatywnych Systemy normatywne inne niż prawo I. Normy moralne II. Normy religijne III. Normy obyczaju IV. Normy organizacji społecznych i politycznych Normy moralne a normy prawne podstawowe różnice... 39

2 VI Spis treści 15. Relacje treściowe i funkcjonalne między prawem a moralnością I. Związki treściowe II. Związki funkcjonalne Moralność, religia i obyczaje a obowiązywanie prawa Kultura prawna Etyka zawodów prawniczych ROZDZIAŁ V. Prawo jako zjawisko polityczne Polityczny charakter prawa Określenie państwa Prawo w procesie sprawowania władzy. Związki prawa i państwa Współczesna krytyka państwa i jego tradycyjnej roli Unia Europejska w procesie sprawowania władzy CZĘŚĆ II. Prawo jako system norm ROZDZIAŁ VI. Język prawa Prawo jako zjawisko językowe Język prawny i język prawniczy Rodzaje wypowiedzi ROZDZIAŁ VII. Norma prawna Pojęcie normy postępowania Generalność i abstrakcyjność norm prawnych Budowa normy prawnej Hipoteza normy prawnej Dyspozycja normy prawnej I. Czyny i czynności konwencjonalne II. Sytuacje wyznaczane przez normy prawne Obowiązek Dozwolenie Uprawnienie Prawo podmiotowe Kompetencja Sankcja. Rodzaje sankcji prawnych ROZDZIAŁ VIII. Rodzaje norm i przepisów. Akt normatywny Przepis prawny. Norma a przepis prawny Akt normatywny Budowa aktu normatywnego I. Tytuł aktu normatywnego II. Przepisy merytoryczne ogólne i szczegółowe III. Przepisy o zmianie przepisów obowiązujących IV. Przepisy przejściowe i dostosowujące V. Przepisy końcowe VI. Podpis uprawnionego podmiotu VII. Załączniki Rodzaje norm i przepisów prawnych

3 Spis treści VII I. Normy prawne: reguły i zasady prawne II. Normy bezwzględnie i względnie wiążące III. Przepis ogólny i szczególny (lex generalis i lex specialis) IV. Przepisy odsyłające i przepisy blankietowe ROZDZIAŁ IX. System prawa Pojęcie i rodzaje systemów. System prawa Budowa systemu prawnego Związki między elementami systemu prawa Zasada niesprzeczności systemu prawa Usuwanie sprzeczności norm reguły kolizyjne Zupełność systemu prawa. Luki w prawie Zróżnicowanie systemu prawa jako efekt procesu historycznego. Gałęzie prawa I. Podstawowe gałęzie prawa wewnętrznego Policentryczność systemów prawnych ROZDZIAŁ X. Obowiązywanie prawa Obowiązywanie prawa Sposoby użycia terminu obowiązywanie prawa I. Obowiązywanie prawa w ujęciu aksjologicznym II. Obowiązywanie prawa w ujęciu formalnym (tetycznym) III. Realistyczne obowiązywanie prawa Obowiązywanie prawa w przestrzeni (obowiązywanie terytorialne) Obowiązywanie prawa co do osób Obowiązywanie prawa w czasie CZĘŚĆ III. Funkcjonowanie prawa ROZDZIAŁ XI. Funkcje prawa. Przestrzeganie prawa Cele i funkcje prawa Instrumentalny charakter prawa Pojęcie przestrzegania prawa Postaci nieprzestrzegania prawa Znajomość prawa a jego przestrzeganie Ogłaszanie aktów normatywnych. Tekst autentyczny. Tekst jednolity Fikcja powszechnej znajomości prawa Skuteczność prawa ROZDZIAŁ XII. Tworzenie prawa Pojęcie tworzenia prawa Źródła prawa Sposoby tworzenia prawa (fakty prawotwórcze) w ich historycznym rozwoju I. Stanowienie prawa II. Zawieranie umów o charakterze prawotwórczym III. Przekształcanie zwyczajów (obyczajów) w prawo

4 VIII Spis treści IV. Prawotwórcze orzecznictwo sądowe V. Recepcja prawa obcego Stanowienie prawa w państwach współczesnych zasady ogólne Charakterystyka aktów normatywnych na przykładzie Polski Akty normatywne prawa powszechnie obowiązującego I. Konstytucja RP (ustawa zasadnicza) II. Ustawa III. Akty normatywne o randze ustawy IV. Umowy międzynarodowe i źródła prawa europejskiego V. Rozporządzenie wykonawcze Akty prawa wewnętrznego (interna) ROZDZIAŁ XIII. Stosowanie prawa Pojęcie stosowania prawa Ideologie stosowania prawa I. Ideologia decyzji związanej II. Ideologia decyzji swobodnej III. Ideologia decyzji racjonalnej i praworządnej Typy stosowania prawa I. Sądowe stosowanie prawa II. Administracyjny typ stosowania prawa Proces stosowania prawa i jego etapy. Dowody i domniemania w prawie I. Wstępne ustalenie prawdopodobieństwa pojawienia się faktu II. Udowodnienie zaistnienia faktu Zasady rozłożenia ciężaru dowodu Rodzaje dowodów dopuszczalnych w postępowaniu Sposób oceny dowodów przez organ stosujący prawo Cele postępowania dowodowego III. Ustalenie norm obowiązujących IV. Subsumcja i podjęcie decyzji V. Wykonanie decyzji prawnej Alternatywne metody rozwiązywania sporów ROZDZIAŁ XIV. Wykładnia prawa i rozumowania prawnicze Pojęcie wykładni prawa Cele i zakres wykładni Koncepcja racjonalności ustawodawcy jako założenie interpretacyjne I. Racjonalność ustawodawcy jako postulat II. Racjonalność ustawodawcy jako podstawa wykładni prawa Podział wykładni ze względu na podmiot jej dokonujący I. Wykładnia autentyczna II. Wykładnia legalna III. Wykładnia operatywna Wyroki zapadłe w wyniku skargi kasacyjnej Odpowiedzi na pytania prawne Rozstrzygnięcia zagadnień prawnych

5 Spis treści IX IV. Wykładnia prywatna oraz doktrynalna (naukowa) Podział wykładni ze względu na sposób jej dokonania I. Wykładnia językowa (językowo-logiczna) II. Wykładnia systemowa III. Wykładnia funkcjonalna i celowościowa (teleologiczna) Teoria wykładni statycznej Teoria wykładni dynamicznej (adaptacyjnej) Teoria wykładni aktualnego ustawodawcy IV. Wykładnia porównawcza V. Dyrektywy preferencji Podział wykładni ze względu na wynik (zakres) wykładni I. Wykładnia literalna (dosłowna, ścisła) II. Wykładnia rozszerzająca III. Wykładnia zwężająca Reguły inferencyjne. Topiki prawnicze ROZDZIAŁ XV. Stosunki prawne Pojęcie stosunku prawnego Powstanie, zmiana i ustanie stosunku prawnego Podmioty stosunku prawnego I. Osoba fizyczna II. Osoba prawna III. Ułomne osoby prawne Przedmiot i treść stosunku prawnego Rodzaje stosunków prawnych Aktualizacja stosunku prawnego Instytucje prawne Pojęcie transakcji ROZDZIAŁ XVI. Odpowiedzialność prawna Pojęcie i ogólne zasady odpowiedzialności prawnej Rodzaje odpowiedzialności prawnej I. Odpowiedzialność karna Przesłanki odpowiedzialności karnej osób fizycznych II. Odpowiedzialność cywilna Odpowiedzialność deliktowa Odpowiedzialność kontraktowa Odpowiedzialność za szkodę przyjętą w drodze umowy III. Odpowiedzialność służbowa IV. Odpowiedzialność parlamentarna V. Odpowiedzialność konstytucyjna ROZDZIAŁ XVII. Sprawiedliwość. Rządy prawa Idea sprawiedliwości i jej interpretacje Idea sprawiedliwości w procesie stanowienia i stosowania prawa Idea sprawiedliwości społecznej Równość w prawie i wobec prawa

6 X Spis treści 93. Idea rządów prawa Demokratyczne państwo prawne Gwarancje państwa prawnego Indeks rzeczowy... 29