Recenzje, Noty. Rozum i serce w etyce greckiej

Transkrypt

1 @mjgzenlehkhnl\ker\ ygkvdbodjz g QZkhikNehkhnZ KeZ\ygkdoDjZg3LVPR)LOR]RIyZ.UDMyZ6áoZLDVNLFK Š ýdvrslvfilozofov Slovanských ýdvrslv)lor]riîslovanských Zemí ISSN NR 1/2001 Recenzje, Noty J_p_gabbj_n_jZlu 3U]HP\VáDZPaczkowski Rozum i serce w etyce greckiej JZamfb k_j^p_ \]j_q_kdhcwlbd_ A. Krokiewicz, Sokrates. Etyka Demokryta i hedonizm Arystypa, Warszawa 2000, s. 308 Obie wznowione przez $OHWKHL prace Adama Krokiewicza napisane ]RVWDá\ZODWDFKSLüG]LHVLW\FKLsta- QRZLZQDMOHSV]\PWHJRVáRZD]Qa- F]HQLX NODV\N FR ]QDF]\ *H PLPR REHFQRFL WH] SRGZD*RQ\FK SU]H] QRZV]HEDGDQLDZFL*LQVSLUXMLza- FKZ\FDM JáEL XMFLD 'RW\F]\ WR Z SLHUZV]\P U]G]LH UR]SUDZ\ R So- NUDWHVLH Z NWyUHM DXWRU SRVáX*\á VL PHWRG ÄLQWXLF\MQHM LQWHUSUHWDFML V\n- WHW\F]QHM ZLDU\JRGQLH SRZLDGF]o- Q\FK IDNWyZ PHWRG VXELHNW\ZQ WZyUF]R L RGZD*QLH RSHUXMF ZLadectwami Platona, Ksenofonta, Arystofanesa i Arystotelesa. Zastosowa- QD ZREHF ND*GHJR LQQHJR P\OLFLHOD ]DSURZDG]LáDE\XF]RQHJR QD PDQRwce, ale Sokratesa akurat trzeba tak in- WHUSUHWRZDü MHOL QLH FKFH VL ]DSo- PLQDü MDN VLOQLH DOH ]DUD]HP ± MDN Uy*QLH RGG]LDá\ZDá VZRM RVRERZo- FL QD ZVSyáF]HVQ\FK 3RGVWDZ wizerunku Sokratesa w pracy Krokiewicza Z\GDMHVLE\üatopiaNWyUXVZH go PLVWU]D QDMPRFQLHM SRGNUHODá 3ODWRQDOHNWyURGQDMG]LHP\LZsatyrze Arystofanesa, i w apologetycznych 163

2 wspomnieniach Ksenofonta, i która Z\MDQLD ZVSRPQLDQ\ IHQRPHQ ZSáywu 6RNUDWHVD 3R]ZROLáR WR DXWRURZL SU]HGVWDZLüQLH]Z\NOH*\Z\REUD]fi- OR]RID NWyUHJR QDMZLNV]\P ILOR]o- ILF]Q\PG]LHáHPE\áRMHJRZáDVQH*\ cie. 6RNUDWHMVN HW\N Z XMFLX Krokiewicza charakteryzuje specyficzne XMFLH UHODFML PLG]\ WU]HPD ZáDG]ami GXV]\ OXG]NLHM UR]XPHP ZRO i uczuciami; intelektualizm etyczny So- NUDWHVDZWHMLQWHUSUHWDFMLEURQLVLskutecznie przed tradycyjnymi zarzutami. Adam.URNLHZLF] ]DMPRZDá VL QLHPDO FDá ILOR]RIL DQW\F]Q i w swych EDGDQLDFK GRV]HGá GR VSyMQHMZL]MLMHMGRNRQD5y*QRUDNLH XMFLHUHODFMLPLG]\UR]XPHPDÄVHrcem charakteryzuje wg niego kul- WXU JUHFN RG +RPHUD L WR VWDQRZL WH* ZVSyOQ SáDV]F]\]Q GOD SRUywnania etyki Demokryta i Arystypa w drugiej z zamieszczonych w tomie rozpraw. * * * Tzw. kwestia VRNUDWHMVND QDOH*\ obok wczesnego pitagoreizmu i nauk niepisanych Platona do najbardziej NRQWURZHUV\MQ\FK ]DJDGQLH Z KLVWorii filozofii antycznej. Dotarcie do prawdy o Sokratesie historycznym jest G]L QLHPR*OLZH $ SRQLHZD* F]WHU\ QDMZD*QLHMV]H ] ]DFKRZDQ\FK ZLa- GHFWZSUH]HQWXMUy*QHDPRPHQWDPL ZUF]VSU]HF]QHMHJRZL]HUXQNLWUXdno nawet o spójny obraz Sokratesa OLWHUDFNLHJR -HOL RGU]XFLP\ MHGQDN VNUDMQ\ SRJOG ( DupréHOD *H 6o- NUDWHVILOR]RIE\áSURGXNWHPÄOHJHQG\ sokratejskiej 1, nie pozostanie nam QLF LQQHJR MDN ZáDQLH PHWRGD So- UyZQ\ZDQLDZLDGHFWZ$Z\GDMHVL *H QDMOHSV]\P SXQNWHP Z\MFLD SU]\ ich ocenie jest dyrektywa wskazana jeszcze przez Schleiermachera: spró- EXMP\RGSRZLHG]LHüVRELHQDS\WDQLH MDNL PyJá E\ü 6RNUDWHV ZEUHZ WHPX co o nim pisze Ksenofont ale bez odrzucania tych cech charakteru i tych UHJXá SRVWSRZDQLD NWyUH.VHQRIRQW QLHZWSOLZLH XND]XMH MDNR Sokratej- VNLH L MDNL PXVLDá E\ü *HE\ GDü 3Oatonowi prawo do przedstawienia go takim, jakim go znamy z dialogów..urnlhzlf] ]DVWRVRZDá SRGREQH So- GHMFLH ZLHU]F DSRORJLL.VHQRIRQWD i satyrze Arystofanesa w tym wszyst- NLPZF]\P QLH NáyF VL RQH ] GLalogami Platona, pojmowanymi jako KRáG ]ár*rq\ PLVWU]RZL L RFHQ QDjbardziej obiektywnego (w tym przypadku) z nich wszystkich Arystotele- VD $XWRURZL XGDáR VL SU]\ W\P FR ZLFHM PLDQRZLFLH SU]HGVWDZLá Qa- SUDZG KLVWRU\F]QLH ZLDU\JRGQ\ Zizerunek Sokratesa. Krokiewicz bo- ZLHP]QDNRPLFLHZNRPSRQRZDáMHJR RVRELQDXF]DQLHZKLVWRU\F]QHdzie- MH DWHVNLHM GHPRNUDFML Atopia, najbardziej charakterystyczna cecha So- NUDWHVD SRZLDGF]RQD SU]H] 3ODWRQD VWDMH VL Z XMFLX Krokiewicza zro- ]XPLDáD MDNR DQDFKURQL]P 6RNUDWHV E\á RVWDWQLP RE\ZDWHOHP Perykleso- Z\FK$WHQMHOLWHRVWDWQLHSRMPRZDü QLH MDNR U]HF]\ZLVW polis z ustro- MRZ\PL ZDGDPL L XZLNáDQ Z ]e- ZQWU]QHVSRU\DOHLGHDOQ\FHOG*H 1 Zob. E. Dupréel, La Légende socratique et le sources de Platon, Brussells

3 najlepszych, rozkochanych w niej $WHF]\NyZ 7DNLH $WHQ\ SU]HMa- ZLDMFH SG GR NXOWXU\ L V]ODFKHWQ ZLDU Z UyZQRü RE\ZDWHOL E\á\E\ DQDFKURQL]PHPLG]LVLDMDFy*GRSLero w Grecji V w. p.n.e., nic dziwnego, *H LGHDá XSDGá D Z ]GHPRUDOL]RZa- Q\P L VNáyFRQ\P PLHFLH DQDFKURQi- ]PHPVWDáVLRVWDWQL$WHF]\NSRG- *DMF\ Z\]QDF]RQ SU]H] WHQ LGHDá GURJ 2F]\ZLFLH 6RNUDWHV SRG*Dá QL na swój indywidualny sposób, który ZSUDZLDáZ]GXPLHQLHMHJRURGDNyZ DZLNV]Rü]QLFKSRSURVWXLU\WRZDá Mowa o ironii, odbieranej przez prze- FLZQLNyZ MDNR XGDZDQLH *H VL QLH zna odpowiedzi na postawione pyta- QLHDOHNWyUDZLVWRFLHE\áDURG]DMHP QDXF]DQLD]PLHU]DMFHJR GR WHJR E\ MHM DGUHVDW XMU]Dá U]HF]\ ZH ZáDFiwych proporcjach. Krokiewicz pod- NUHOD *HVSHF\ILF]Q\KXPRUWNZLF\ ZLURQLLSR]ZDODQLHW\ONR]UR]XPLHü *H MHVW VL Z EáG]LH DOH UyZQLH*]a- SDáDü ZVWUWHP GR VZRMHM GRW\FKF]asowej pychy. Sokratejska niewiedza PLDáD Z W\P WH* VZyM XG]LDá ER Ge- NODUXMF M D QDVWSQLH]ELMDMF SU]e- NRQDQLHUR]PyZF\]ZDOF]Dá6RNUDWHV LURQLF]QLHSU]HZLDGF]HQLH*HVLZLH wszystko. :LHG]D QLHZLHG]\ E\áD SU]\ W\P UyZQLH* SU]HMDZHP QLHVSR*\WHM SDVML GLDOHNW\F]QHM 6RNUDWHVD MHJR *G]\ ZLHG]\$OHZLHG]\Z\MWNRZHM$Uy- VWRWHOHV SLVDá Met. E *H 6RNUa- WHV]DMPRZDáVL]DJDGQLHQLDPLetycz- Q\PL SRV]XNXMF ZUyG QLFK SRMü RJyOQ\FKL*HSRUD]SLHUZV]\VNLHUo- ZDáXZDJQDGHILQLFMH3RV]XNLZDQLH GHILQLFML SRMü PRUDOQ\FK QLH MHVW jednak celem rozmów Sokratesa, które nam przekazuje Platon zauwa- *D.URNLHZLF]2ZV]HPRQ*GDáde- ILQLFML L W\P GRNRQDá SUDZG]LZHJR ÄVNRNX QDG SU]HSDFL MDNLP E\áR SU]HMFLH RG HJ]HPSOLILNDFML GR RJó- áyzdohzlhg]dnwyuhmmhvwrugrzqi- NLHP QLH VSURZDG]D VL GR zgromadzenia SHZQ\FK ZLDGRPRFL L GR umiemwqrfl SRGDQLD GHILQLFML 6okrates, dodajmy tu od siebie, obala F]DVHPGHILQLFMHRNWyU\FKZLHP\*H w ustach innego rozmówcy by go XVDW\VIDNFMRQRZDá\7R]QDF]\*HRQ QLH REDOD GHILQLFML OHF] SRJOG URz- PyZF\EDGDMFF]\MHVWRQZVWDQLH REURQLü JáRV]RQ\ SRJOG Z ZLHWOH ZáDVQ\FKSU]HVáDQHN&]áRZLHNDktó- U\ SU]HV]HGáE\ SRP\OQLH WHVW 6RNUa- WHVD PXVLDáDE\ FKDUDNWHU\]RZDü Ze- ZQWU]QD ZLHG]D VSyMQD Z ND*G\P HOHPHQFLHL±SRZLDGF]RQDF]\QDPL %R ZLHG]D PRUDOQD RGFLWD RG ZROL F]\QyZ L XF]Xü MHVW ]DOHGZLH PQLe- PDQLHP8PLHüSRGDüGHILQLFMspra- ZLHGOLZRFL D QLH E\ü VSUDZLHGOi- Z\P WR MDN XPLHü Z\JáRVLü WZLHr- G]HQLH 3LWDJRUDVD D QLH SRWUDILü JR XGRZRGQLü ± WR QLH MHVW SUDZG]LZD wiedza. Tak powszechnie krytykowany intelektualizm etyczny Sokratesa QDELHUD Z W\PZLHWOH QRZHJR ZDOoru, bo nie oznacza niedostrzegania ZROL L XF]Xü Z F]áRZLHNX,QWHOHNWualizm HW\F]Q\LQWHUSUHWXMHVáDERümo- UDOQMDNRVáDERüUR]XPXDQLHSU]H PR*Q VLá ZROL L QDPLWQRFL 2F]y- ZLFLH ZL*H VL WR ] SU]HZLDGF]e- QLHP *H F]áRZLHN ]DZV]H G*\ GR GREUDGRWHJRFRXZD*D]DGREUHGOD 165

4 VLHELH $OH SRPLQZV]\ Z\SDGNL pa- WRORJLF]QH MHVW WR SUDZGD ]D NWyU QLHPXV]VLZFDOH NU\ü PHWDIL]\Fz- QH]DáR*HQLD±ZQDWXU]HND*GHM*\ZHM LVWRW\WNZLWDNLHG*HQLH 2 $MHOLWDN WRVáDERüPRUDOQDQLHSROHJDQDW\P *HZRODFKFHF]HJRLQQHJRQL*PyZL UR]XP DOH *H UR]XP QLH SRWUDIL XNa- ]DüZROL*HWRFRGREUHMHVWQDSUDw- GGREUHSokratejska gnome to rodzaj VLOQHJR ZHZQWU]QHJR SU]HZLDGF]enia, w którym wiedza, uczucia i wola VWDSLDM VL NLHUXMF NX MHGQHPX przedmiotowi. Taka wiedza nie jest, MDN SRGNUHOD.URNLHZLF] URGNLHP GRV]F]FLDOHF]V]F]FLHPVDP\P DQDE\ZDQLHMHMWRSRVWSQDV]ODNDFK poszczególnych cnót. :DUWR SRGNUHOLü *H FDáD SDVMD dialektyczna Sokratesa nakierowana E\áDQDZ\ND]DQLH*HEH]WDNLHMZLe- G]\QLHGDVLSRGHMPRZDüVáXV]Q\FK F]\QyZ L *H MHJR UR]PyZF\ MHM QLH SRVLDGDM 0LPR SRZLHU]FKRZQ\FK SRGRELHVWZGRVWDUV]\FKVRILVWyZWR MHGQR Uy*QLáR JR RG QLFK UDG\NDOQLH =HVZRMZLDUZSUDwG]LZZLHG] FQRWL]HVZRLPSRZRáDQLHPapolli- VNLP E\á MHGQDN 6RNUDWHV ÄSUDZG]i- Z\P VRILVW W]Q WDNLP MDNLHJR Ge- PRNUDW\F]QH $WHQ\ SRWU]HERZDá\ QD SUDZG DOH NWyU\ VZ PLVM PyJáE\ Z\SHáQLü MHG\QLH Z $WHQDFK LGHDl- Q\FK %R 6RNUDWHV Z\FKRZDá GREU]H niewielu 3 MHJRPHWRGDJZDUDQWRZDáD sukces tylko w tych rzadkich przy- SDGNDFKNLHG\XF]HSRWUDILáVWDüVL sobie sam nauczycielem. Demos ate- 2 Platon nazywa je w Uczcie Erosem. 3 Sokrates historyczny; Sokrates z dia- ORJyZ3ODWRQDZ\FKRZXMHGRG]L VNL RFHQLá 6RNUDWHVD SR W\FK GUXJLFK : UR]G]LDOH SRZLFRQ\P SURFHVRZL Krokiewicz wskazuje na wszystkie PR*OLZH MHJR SRZRG\ DQDOL]XMH ]a- U]XW\ L XND]XMH SROLW\F]QH WáR RVNDr- *HQLD 6RNUDWHV ÄQDXF]\FLHO W\Ua- QyZ MDN WR RNUHOL Sy(QLHM Polikra- WHV]RVWDáRVNDU*RQ\MDNRVRILVWDLRG SRZLHG]LDá ]D F]\Q\ Kritiasza. Dla RGUDG]DMFHM VL GHPRNUDFML 6RNUDWHV E\á MHGQ\P ] W\FK NWyU]\ RGU]XFDOL MHMWUDG\F\MQHZDUWRFLSUDFSRER*- QRü SRV]DQRZDQLH]Z\F]DMyZ-HJR ÄXF]H ]QLHQDZLG]RQ\ W\UDQ PRr- GHUFD L JUDELH*FD JáRVLá RWZDUFLH *H ERJRZLH ]RVWDOL Z\P\OHQL Z FHOX usankcjonowania praw. Amnestyjne VNUXSXá\ F]FL VG]LyZ VSUDZLá\ *H JáRVRZDQLH QDG ZLQ 6RNUDWHVD QLH SU]HELHJáRGRNáDGQLHSRP\OLAnyto- VDJáyZQHJRRVNDU*\FLHOD±SU]HZDJD E\áD QLHZLHOND $OH SRVWDZD 6RNUDWe- VD SRGF]DV GUXJLHM PRZ\ SU]HNRQDáD RVWDWHF]QLHVG]LyZ*HNWRWDNLPXVL E\ü ZURJLHP XVWURMX L VWDQRZL U]e- F]\ZLVWH ]DJUR*HQLH ± WR GODWHJR NLl- NXG]LHVLFLX VG]LyZ NWyU]\ ZF]e- QLHM JáRVRZDOL ]D XQLHZLQQLHQLHP WHUD]]D*GaáRNDU\PLHUFL Postawa Sokratesa na procesie byád SU]HMDZHP WHM VDPHM SRWJL GXFKD LKDUWXNWyU\PLQDFHFKRZDQHE\áRFDáH MHJR *\FLH 6RNUDWHV SLV]H QD ]DNRczenie.URNLHZLF] UR]ZL]Dá Z VSosób wiekopomny zagadnienie stosunku, w jakim pozostaje jednostka do VZHJR*\FLDLFKRüMHJRURGDF\]WHJR QLH VNRU]\VWDOL UR]ZL]DQLH 6RNUDWHVD QDEUDáRZDORUXZV]HFKOXG]NLHJR 5R]G]LDá Ä3ODWRQ L sokratycy mniejsi MDNR MHG\Q\ SRGGDMH VL 166

5 XSá\ZRZLF]DVX:NZHVWLLFKURQROo- JLL RVWDWQLFK SLVP 3ODWRQD SDQXM G]LVLDM QLHFR LQQH SRJOG\ LQDF]HM LQWHUSUHWXMH VL Parmenidesa (co nie ]QDF]\ MHGQDN *H ZV]\VF\ XF]HQL ]JDG]DM VL Z VZRLFK LQWHUSUHWa- FMDFK ]D KLSRWH]D Z\MDQLDMFD motywy przypisania teorii Idei Sokratesowi i porzucenie tego w pó(- Q\FK GLDORJDFK RSDUWD]RVWDáD]D EDr- G]R QD LQWXLFML 0LPR WR XZD*DP *H QDZHW RVWDWQLH SU]HNáDG\ SUDF R 6okratesie (np. W. K. C. Guthriego) nie XF]\QLá\ NVL*NL Krokiewicza prze- VWDU]Dá ZUF] przeciwnie moim zdaniem na polskim rynku jest ona ZFL*QDMOHpsza. * * * Dwie kolejne rozprawy o etyce Demokryta i hedonizmie Arystypa RG]QDF]DM VL SRGREQ\PL ZDORUDPL FR SLHUZV]D JáERN HUXG\FM SRWo- F]\VWRFL Z\ZRGX UR]PDFKHP Lntuicyjnej interpretacji. Krokiewiczowi ]QDNRPLFLH XGDáD VL V]WXND ] NWyUHM ]UH]\JQRZDáR ZLHOX XF]RQ\FK SU]HG QLPLSRQLPXND]DáHW\NDemokryta MDNR LQWHJUDOQ F]ü ILOR]RILL DWRPi- VW\F]QHM :\GDZDáR VL WR ]DZV]H WUXGQH ] SRZRGX QLHGRVWDWHF]QRFL ZLDGHFWZL]HZ]JOGXQDSRGRELH- VWZRPLG]\JáyZQ\PSU]HVáDQLHPWHM etyki a 6RNUDWHMVN WURVN R GXV] NWyUDPLDáDSU]HFLH*]XSHáQLHLQQHWáR filozoficzne..urnlhzlf]wáxpdf]\po- GRELHVWZD PLG]\ QLPL ZVSyOQ\PL (UyGáDPL WUDG\FMD +RPHU\FND So- JOG\SLWDJRUHMF]\NyZLVRILVWyZDOH SRGNUHOD WH* Z\UD(QLH Uy*QLFH w uzasadnianiu (dialektyka u Sokratesa, fizyka u 'HPRNU\WDZSRJOGDFK QDGXV]ZFKDUDNWHU\VW\F]Q\PW\ONR GOD 6RNUDWHVD SU]HGNáDGDQLX FQRW\ QDG *\FLH QLH ZDUWR *\ü MHOL PLDáo- E\ WR E\ü RNXSLRQH V]NRG GXV]\ (W\N Demokryta cechuje cel na ZVNUR SUDNW\F]Q\ E\áD RQD V]WXN *\FLDLZW\P±SRGREQDGRHW\Nokre- VX KHOOHQLVW\F]QHJR &]árzlhn SRZi- QLHQ VL üzlf]\ü Z *\FLX UR]XPQ\P F]\OL WDNLP Z NWyU\P VHUFH EGFH motorem czynów, jest rozumowi pod- SRU]GNRZDQH : Z\PLDU]H IL]\Fz- Q\P *\FLH UR]XPQH WR ZSURZDG]DQLH ádgxzuxfkdwrpyzgxv]\zádflzh P\OHQLHLZáDFLZ\LFKUXFKWRto samo. Demokrytejska droga do szcz- FLD SU]\SRPLQD Z XMFLX Krokiewi- F]DKHOOHQLVW\F]Qaskesis±WHFKQLN üzlf]h GXFKRZ\FK ZSUDZLDQLH VL ZH ZáDFLZ\P P\OHQLX QS SU]H] uczeqlh VL gnomai, trening w wy- ]E\ZDQLX VL ]á\fk L QDE\ZDQLX So- *GDQ\FK]DFKRZDUDFKXQHNVXPLe- QLD ± ZV]\VWNR GOD RVLJQLFLD euty- PLL FQRW\ EGFHM MHGQRFL VLOQHJR VHUFDLPGUHJRXP\VáX -HOL FKRG]L R KHGRQL]P Arystypa, Krokiewicz ukazuje jego zakorzenienie w naukach Sokratesa (Arystyp ]LQWHUSUHWRZDá SR VZRMHPX Sokratej- VNLHSU]HNRQDQLH*HF]áRZLHN]DZV]H pragnie dobra dla siebie) oraz sofistów PGURü F]\QL F]áRZLHND VSUDZQ\P *\FLRZR]DQHJRZDQLH RELHNW\ZQRFL poznania). Przedstawia Arystypa jako F]áRZLHND SHáQHJR VSHF\ILF]QHJR ZG]LNX L XURNX DOH Z LVWRFLH ± Váa- EHJRNWyUHPXSU]\IDVF\QXMFHMpew- 167

6 QRFLVLHELH]DEUDNáR JRGQRFL RVREistej i który zamiast prawdziwej wol- QRFL QDXF]\á VL V]WXNL ODZLURZDQLD PLG]\ SRFKOHEVWZHP D EH]F]HOQo- FL GOD RVLJQLFLD ZáDVQ\FK FHOyZ -HJRKHGRQL]PPLDáJRU]NLZ\G(ZLN SRQLHZD* R]QDF]Dá ZLDGRP UH]y- JQDFM ] QLHRVLJDOQHM SUDZG\ QD U]HF] VXELHNW\ZQ\FK PQLHPD E\á QLF]\P]DPNQLFLHVL]ZáDVQHMZROL Z3ODWRVNLHMMDVNLQLA odziedziczone SR 6RNUDWHVLH L SU]\SRPLQDMFH HW\N 'HPRNU\WD SU]HNRQDQLH *H ZáDG] SR]ZDODMF ZáDFLZLH NLHURZDü *yciem jest rozum, u $U\VW\SDR]QDF]DáR VáX*HEQRü UR]XPX Z]JOGHP XF]Xü LSUDJQLHKrokiewicz opisuje ponadto KLVWRUL KHGRQL]PX L V]NRá\ cyranej- VNLHM ]DNRF]RQ SU]HJUDQ NRQIURn- WDFM ] OHSLHM RG VWURQ\ WHRUHW\F]QHM uzasadnionym epikureizmem. 5R]SUDZ\ ]HEUDQH Z NVL*FH FKDUDNWHU\]XMH MDN MX* ZVSRPLQDáHP VSyMQH SRGHMFLH Z\UD*DMFH VL Z SU]HNRQDQLX *H P\O HW\F]QD *Ue- NyZ PLPR MHM Uy*QRURGQRFL NU*\ ZRNyá WUDG\F\MQHM +RPHU\FNLHM RSozycji rozumu i serca. Prace Krokie- ZLF]DQLHVSU]\W\PW\SRZ\PLG]LeáDPL ILOR]RILL DNDGHPLFNLHM PDáR Z QLFK RGQLHVLH GR OLWHUDWXU\ WHPDWX FKRü MHM ]QDMRPRü SU]HELMD ] ND*GHM OLQLMNL WHNVWX QLH Z\SDODM VL RQH Z GRUD(Q\FK SROHPLNDFK ] RSLQLDPL LQQ\FKXF]RQ\FK]DWRSUH]HQWXMory- JLQDOQH RGZRáXMFH VL EH]SRUHGQLR GR (UyGHá XMFLH SU]HGPLRWX, WR VWa- QRZLLFKQLHZWSOLZ]DOHW Jacek Lejman Integralizm w kulturze pierwv]dz3rovfhnvl*nd o P. A. Sorokinie Bgl_]jZebaf\dmevlmj_ ² i_j\zy\ihevr_ dgb]zh I:Khjhdbg_ Cz. Gryko: Integralna teoria kultury Pitirima A. Sorokina, Wyd. UMCS, Lublin 2000, s. 262 : RVWDWQLFK ODWDFK V]F]HJyOQ NDULHU Z QDXNDFK VSRáHF]Q\FK SROi- W\FHZ PHGLDFK UREL SRMFLH LQWHJUacji. Funkcjonuje jednak szczególnie w kontekstach gospodarczo-ekonomicznych fuzji LOXE MDNR ]ZL]DQH z PFGRQDOG\]DFMQLH]D]SURFHVHP áf]hqldlz]dmhpqhjrsu]hqlndqldvl kultur. Do tego bowiem potrzebne jest znalezienie wspólnego dla nich mia- QRZQLND±DZLFde facto integralnej WHRULL NXOWXURZHM :\GDMH VL QDZHW *H WDNL VWDQ SHUPDQHQWQHM UHODW\ZL]a- FML MHVW QD UN WDN SROLW\NRP MDN 168