Filozofia, Historia, Wykład IV - Platońska teoria idei

Transkrypt

1 Filozofia, Historia, Wykład IV - Platońska teoria idei

2 Tematyka wykładu 1 Metafora jaskini 2 Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Protagoras - człowiek jest miarą wszechrzeczy... Relatywizm etyczny 6 7

3 Metafora jaskini Rysunek: Ilustracja metafory jaskini - źródło (po małej modyfikacji):

4 Metafora jaskini Kluczowe elementy obrazu: Zakuci w kajdany ludzie na dnie jaskini. Cienie na ścianie jaskini. Przedmioty, które rzucają cienie. Ognisko i słońce.

5 Metafora jaskini Metafora jaskini jest doskonałą ilustracją teorii idei Platona. Możemy w niej odkryć: strukturę rzeczywistości,

6 Metafora jaskini Metafora jaskini jest doskonałą ilustracją teorii idei Platona. Możemy w niej odkryć: strukturę rzeczywistości, najważniejsze własności idei i świata materialnego,

7 Metafora jaskini Metafora jaskini jest doskonałą ilustracją teorii idei Platona. Możemy w niej odkryć: strukturę rzeczywistości, najważniejsze własności idei i świata materialnego, relację między nimi,

8 Metafora jaskini Metafora jaskini jest doskonałą ilustracją teorii idei Platona. Możemy w niej odkryć: strukturę rzeczywistości, najważniejsze własności idei i świata materialnego, relację między nimi, opis ludzkiej sytuacji poznawczej.

9 Struktura rzeczywistości Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Cienie symbolizują świat materialny - zależny od tego, czego są cieniami. Za plecami kajdaniarzy znajduje się świat bardziej rzeczywisty niż cienie: świat wzorców, idei.

10 Struktura rzeczywistości Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Cienie symbolizują świat materialny - zależny od tego, czego są cieniami. Za plecami kajdaniarzy znajduje się świat bardziej rzeczywisty niż cienie: świat wzorców, idei. Platońska ontologia ma charakter dualistyczny: istnieją dwie różne formy rzeczywistości (materialna i idealna).

11 Dualistyczna struktura rzeczywistości Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Na przykład, zdaniem Platona, istnieje nieskończenie wiele osobników należących do gatunku ludzkiego (przedmiotów należących do świata materialnego) i jednocześnie istnieje jedna idea człowieka.

12 Dualistyczna struktura rzeczywistości Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Na przykład, zdaniem Platona, istnieje nieskończenie wiele osobników należących do gatunku ludzkiego (przedmiotów należących do świata materialnego) i jednocześnie istnieje jedna idea człowieka. UWAGA: nie należy świata idei identyfikować z ideami w sensie pojęć lub myśli. Świat idei to świat niematerialny, niezależny od świata materialnego i od naszego myślenia.

13 Cechy świata materialnego Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Cienie są zależne od przedmiotów, które je rzucają - świat materialny nie jest niezależny od świata idei. Cienie rzucane przez światło ogniska są migotliwe i nietrwałe - taki jest też cały świat materialny. Cienie nie mówią nam całej prawdy o przedmiotach, których są cieniami - rzeczy materialne nie stanowią całej prawdy o rzeczywistości.

14 Cechy świata idei Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Świat przedmiotów rzucających cienie to świat idei. Przedmioty rzucające cienie są bardziej rzeczywiste niż same cienie - idee są bardziej rzeczywiste niż rzeczy materialne. Przedmioty rzucające cienie są niezależne od istnienia cieni - idee nie zależą od świata materialnego. Świat idei jest wieczny i niezmienny - zmienne i skończone są tylko cienie, czyli przedmioty świata materialnego. Idee są doskonałymi wzorcami świata cieni.

15 Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Świat idei jest przyczyną świata materialnego Jaka jest relacja między światem idei i światem materialnym? Przedmioty rzucające cienie (idee) są warunkiem istnienia cienia - idee są przyczynami istnienia przedmiotów materialnych. Idee decydują także o własnościach rzeczy materialnych - kształt przedmiotu rzucającego cień decyduje o kształcie cienia. Przedmioty materialne nie są jednak adekwatnym odbiciem idei - cień nigdy nie odwzorowuje przedmiotu w pełni.

16 Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Świat idei jest przyczyną świata materialnego Jaka jest relacja między światem idei i światem materialnym? Przedmioty rzucające cienie (idee) są warunkiem istnienia cienia - idee są przyczynami istnienia przedmiotów materialnych. Idee decydują także o własnościach rzeczy materialnych - kształt przedmiotu rzucającego cień decyduje o kształcie cienia. Przedmioty materialne nie są jednak adekwatnym odbiciem idei - cień nigdy nie odwzorowuje przedmiotu w pełni. Według Platona ani istnienia, ani własności przedmiotów materialnych nie jesteśmy w stanie wyjaśnić bez odwołania się do rzeczywistości pozamaterialnej.

17 Hierarchia idei Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Przedmioty świata materialnego są niedoskonałym odbiciem idei. Każdy przedmiot materialny może być odbiciem większej lub mniejszej ilości idei. Każda idea może być odzwierciedlana przez więcej lub mniej przedmiotów. Im więcej przedmiotów materialnych jest odzwierciedleniem idei, tym idea jest bardziej doskonała, bo jest wtedy bardziej ogólna. Świat idei jest zatem hierarchicznie uporządkowany a zasadą tego porządku jest stopień ogólności idei.

18 Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem materialnym Matematyczne uporządkowanie świata materialnego Co dobrego i pięknego jest w każdej rzeczy materialnej? Słońce w metaforze jaskini symbolizuje ideę najwyższą - ideę Dobra i Piękna. Każda rzecz materialna jest zatem w pewnym sensie dobra i piękna. Co to oznacza? Doskonałe jest to, co jest stałe, niezmienne. Walor obiektywności posiadają w świecie materialnym jego własności matematyczne.

19 Czy możemy poznać idee? Wiedza prawdziwa nie może być identyfikowana z poznaniem świata cieni, czyli świata materialnego: zmysły zatem nie dostarczają nam wiedzy prawdziwej. Wiedza w sensie ścisłym dotyczyć ma idei. Czy idee można poznać? Idee są poznawalne, ale zmysły nie mogą być podstawą poznania idei (z obserwacji n-ilości ludzi, nie możemy wnioskować o idei człowieka). Idee można poznać tylko dzięki rozumowi. Wiedza o ideach jest wiedzą wrodzoną lecz zapomnianą.

20 Historyczna geneza teorii idei Teoria bytu Parmenidesa - teoria idei Platona jest rozwinięciem teorii bytu Parmenidesa Atomizm Demokryta - wg Platona przez odwołanie się do rzeczywistości materialnej, nie wyjaśnimy jej samej.

21 Szkoła sofistyczna - ogólne informacje Protagoras - człowiek jest miarą wszechrzeczy... Relatywizm etyczny Ruch sofistyczny miał charakter zarówno teoretyczny jak i praktyczny. Sofiści nie zajmowali się badaniem przyrody a tylko kwestiami związanymi z etyką, funkcjonowaniem państwa, stanowieniem prawa itp. Założycielem szkoły sofistycznej był Protagoras z Abdery.

22 Etyczny sens zasady Protagorasa Protagoras - człowiek jest miarą wszechrzeczy... Relatywizm etyczny Podstawowa zasada Protagorasa i nurtu sofistycznego: człowiek jest miarą wszechrzeczy Zgodnie z tą zasadą, człowiek decyduje o tym, co jest dobre a co złe, sprawiedliwe lub niesprawiedliwe. Nie istnieje żadna zewnętrzna instancja, która decydowałaby o tym, co musimy uznać za dobre lub złe. Prawo zatem, które decyduje o stosunkach międzyludzkich w państwach ma charakter jedynie umowny. Nie istnieje żadnego rodzaju prawo naturalne.

23 Protagoras - człowiek jest miarą wszechrzeczy... Relatywizm etyczny Relatywizm a dogmatyzm i fundamentalizm Stanowisko sofistów określa się często jako relatywistyczne: skoro prawo ma charakter umowny, to dozwolone są różne, także sprzeczne umowy w różnych społeczeństwach; nie możemy żadnej z umów uznać za lepszą lub gorszą, bo nie mamy żadnego punktu odniesienia, żeby stwierdzić, która jest lepsza; to co możemy robić, to tylko przekonać kogoś do swojego stanowska, a nie udowodnić poprawność sądu etycznego.

24 Etyka Sokratejska Rysunek: - postać na poły mityczna, stanowiąca jednak istotny punkt zwrotny w filozofii starożytnej. Nauczyciel Platona. Nie pozostawił żadnych pism i stąd trudności z rekonstrukcją jego poglądów. Znamy je przede wszystkim z pism Platona, który swoje własne poglądy wkłada w dialogach w usta a. Odróżnienie, co stanowi dokonanie Platona, a co a, jest czasami trudne.

25 Etyka Sokratejska był oponentem sofistów. W przeciwieństwie do nich uważał, że: prawa nie powinny opierać się tylko na zgodzie większości; istnieje bowiem prawda o rzeczach takich jak sprawiedliwość, dobro, zło itp. zadaniem każdego człowieka jest dotarcie do tej prawdy (intelektualizm etyczny w etyce indywidualnej).

26 Platon zgadzał się z em w jego krytyce nurtu sofistycznego. Platon dzięki teorii idei zyskuje podstawę teoretyczną dla hipotezy o istnieniu prawa naturalnego. To nie człowiek bowiem decyduje o tym, co jest np. sprawiedliwe, ale treść idei sprawiedliwości.

27 Platon zgadzał się z em w jego krytyce nurtu sofistycznego. Platon dzięki teorii idei zyskuje podstawę teoretyczną dla hipotezy o istnieniu prawa naturalnego. To nie człowiek bowiem decyduje o tym, co jest np. sprawiedliwe, ale treść idei sprawiedliwości. Ta idea jest wieczna i niezmienna. Zatem dla każdego, zawsze i wszędzie, sprawiedliwe powinno być dokładnie to samo.

28 Platon zgadzał się z em w jego krytyce nurtu sofistycznego. Platon dzięki teorii idei zyskuje podstawę teoretyczną dla hipotezy o istnieniu prawa naturalnego. To nie człowiek bowiem decyduje o tym, co jest np. sprawiedliwe, ale treść idei sprawiedliwości. Ta idea jest wieczna i niezmienna. Zatem dla każdego, zawsze i wszędzie, sprawiedliwe powinno być dokładnie to samo. To przekonanie stanowi podstawę pod konstrukcję np. teorii państwa idealnego.