Ocena trafności prognoz koniunktury przedsiębiorstw na przykładzie jednostek handlowych

Transkrypt

1 Barometr Regoaly Nr 3(3) 008 Ocea trafośc progoz kouktury przedsęborstw a przykładze jedostek hadlowych Grzegorz Kowalewsk Uwersytet Ekoomczy we Wrocławu treszczee: Celem artykułu jest zbadae jakośc progoz formułowaych przez dyrektorów przedsęborstw a przykładze jedostek hadlowych w olsce. W sytuacj słabej trafośc progoz szukao przyczyy tego faktu. Do ocey dokładośc progoz zastosowao merk ex post: współczyk: Thela oraz rozbeżośc dla różc. rtykuł jest oparty a badaach empryczych. odstawą oce progoz są wyk testów kouktury. Wstęp Celem artykułu jest sprawdzee jakośc progoz formułowaych przez przedsęborstwa w ramach badań testem kouktury. Badae zostało przeprowadzoe dla jedostek hadlowych aketowaych przez GU. Kouktura w hadlu jest prowadzoa w GU comesęcze od paźdzerka 993 r. Dae o koukturze podawae są w astępujących przekrojach klasyfkacyjych :. według welkośc: a. do 9 pracujących b. od 0 do 49 pracujących c. od 50 do 49 pracujących d. od 50 pracujących;. według braż: a. żywość b. włóko odzeż obuwe c. gospodarstwo domowe (meble rtv agd) d. pojazdy mechacze. keta kouktury zawera pytaa dagostycze (odoszące sę do badaego mesąca) pytaa progostycze (dotyczące ajblższych trzech mesęcy). W testach kouktury zberae formacje mają przeważe charakter jakoścowy tz. e zawerają z zasady żadych lczb a jedye oceę stau lub tedecj. Na podstawe prawe każdego pytaa akety jest kostruoway wskaźk kouktury jako saldo (różca) mędzy odsetkem odpowedz a perwszy warat korzysty z puktu wdzea przedsęborstwa (p. poprawa sę ) a odpowedz a trzec warat ekorzysty (p. pogarsza sę ). rzy kostrukcj wskaźka kouktury e jest bray pod uwagę drug warat odpowedz obojęty dla przedsęborstwa (p. pozostaje bez zma ). Wskaźk ogólego klmatu kouktury w hadlu jest kostruoway a podstawe odpowedz a pytae umer (dotyczące aktualej ogólej sytuacj gospodarczej jedostk) 0 (dotyczące przewdywaej ogólej sytuacj gospodarczej jedostk) akety. Wskaźk klmatu kouktury w hadlu jest oblczay jako średa arytmetycza procetowych udzałów (sald) odpowedz a pytaa o aktualą przewdywaą ogólą sytuację gospodarczą przedsęborstwa. GU w różych okresach prowadzł grupowae dzałalośc w różych zakresach. Dla wymeoych zakresów dostępe są dae dla całego badaego okresu. Wzór akety (K-H/m) jest zameszczoy a stroe GU:

2 46 Grzegorz Kowalewsk Badaa emprycze Do badaa trafośc progoz wykorzystao właśe wyk odpowedz a 0. pytae akety (rogoza a ajblższe trzy mesące ogólej sytuacj gospodarczej jedostk) oraz. (Ocea ogólej sytuacj gospodarczej jedostk). Będzemy chcel odpowedzeć a astępujące pytae: Jak respodec (czyl dyrektorzy przedsęborstw) progozują sytuację gospodarczą swojej jedostk? by odpowedzeć a to pytae sprawdzmy czy opa o przyszłej sytuacj gospodarczej przedsęborstwa (czyl wyk pytaa 0. akety) była zgoda z ch własą oceą sytuacj w okrese progozowaym (wyk pytaa. akety). Badaa przeprowadzoo dla wszystkch dzałów hadlu dla których GU przeprowadzł badaa od paźdzerka 993 r. do lpca 007 r. Dae zaczerpęte ze stroy teretowej GU 3 musały zostać poddae procesow desezoalzacj ze względu a sle wahaa sezoowe (patrz rys. ) mmo apelu zameszczoego w akece aby respodec e uwzględal czyka sezoowego 4. Oczyszczoe z wahań przypadkowych sezoowych przeprowadzoo za pomocą procedury tredu pełzającego [Hellwg 963 Hellwg 965]. łę wahań sezoowych wdać w długośc tredów pełzających które musały być zastosowae do wygładzaa poszczególych szeregów (patrz tabela ). Tab.. Długośc tredów pełzających zastosowaych do wygładzaa szeregów czasowych Jedostk hadlowe Ogółem Mkro (do 9 pracujących) Małe (0-49 pracujących) Średe (50-49 pracujących) Duże (50 węcej pracujących) Braża żywoścowa Włóko odzeż obuwe Gospodarstwo domowe ojazdy mechacze Źródło: opracowae włase a podstawe daych GU. Długość zastosowaego tredu ytae pełzającego Ocea 36 rogoza 36 Ocea 36 rogoza 36 Ocea 4 rogoza 4 Ocea 4 rogoza 4 Ocea 4 rogoza 4 Ocea 36 rogoza 36 Ocea 36 rogoza 36 Ocea 36 rogoza 36 Ocea 4 rogoza W akece jest astępujące stwerdzee: Odpowedz powy być udzelae z wyłączeem wpływu czyka sezoowego czyl z pomęcem zma charakterystyczych dla daego okresu roku.

3 Ocea trafośc progoz kouktury przedsęborstw Rys.. Ocea sytuacj gospodarczej jedostek hadlowych ogółem erwsze badae zagadee to sprawdzee a jak okres respodec progozują. by odpowedzeć a to pytae oblczoo współczyk korelacj mędzy oceam a progozam rówoległym z przesuęcam czasowym od mesąca do sześcu mesęcy. Najslejsze zależośc przedstawoo w tab.. Tab.. Zależośc mędzy oceą a progozą sytuacj gospodarczej Jedostk hadlowe Korelacja rzesuęce Ogółem Do 9 pracujących pracujących pracujących węcej pracujących 089 Żywość Odzeż obuwe Gospodarstwo domowe ojazdy mechacze erwsze spostrzeżee jake sę asuwa jest take że wszystke lowe zależośc są stote. Najslejsza zależość mędzy oceą a progozą ogólej sytuacj gospodarczej występuje dla małych jedostek. Wdocze to jest a rys.. 0 wskak kouktur rogoza Ocea X.0 X.0-40 mesce Rys.. Jedostk hadlowe zatrudające 0 49 pracowków

4 48 Grzegorz Kowalewsk Najższa choć jeszcze stota jest zależość dla braży gospodarstwa domowego wskak kouktur X.0 X rogoza Ocea mesce Rys. 3. Jedostk hadlowe artykułam gospodarstwa domowego Najslejsze zależośc e występują dla trzymesęczego horyzotu progozy. Korelacje są ajwększe dla daych rówoległych jedomesęczego przesuęca (tylko dla ajwększych jedostek hadlowych). oeważ respodec mają progozować a okres trzech mesęcy dlatego też do dalszej ocey skuteczośc progozowaa sytuacj gospodarczej przedsęborstw dla wszystkch jedostek hadlowych przyjęto trzymesęczy horyzot progozy. Merk dokładośc progoz Do ocey dokładośc progozy zastosowao astępujące merk ex post: współczyk Thela wraz z dekompozycją współczyk rozbeżośc dla różc. Współczyk U został zapropooway w pracach [Thel 96 Thel 966]: ( ) E = = U = = = = gdze: progoza a okres gdze =... realzacja progozy w okrese. Blske zera wartośc E oraz co za tym dze stosukowo ske wartośc współczyka U śwadczą o wysokej dokładośc progoz. erwastek kwadratowy tego wyrażea posada bezpośredą terpretację: formuje o jak był przecęty względy błąd progozy w okrese ch empryczej weryfkacj. Zaletą współczyka Thela jest to że jego lczk moża rozłożyć a sumę trzech składków z których każdy ma jasą terpretację. odzeloy przez lczk wzoru tego współczyka moża zapsać: ( ) = ( ) + ( ) + ( r ) =

5 Ocea trafośc progoz kouktury przedsęborstw gdze: wartość średa progoz: wartość średa zaobserwowaych realzacj: p odchylee stadardowe progoz: odchylee stadardowe realzacj: r współczyk korelacj lowej progoz realzacj: r. Zauważmy że jeśl występują różce mędzy progozam a realzacjam (czyl 0 ) to powyższe rówae po podzeleu przez moża przedstawć astępująco: U M + U + U C = gdze: M U U C r U. U M merzy jaka część błędu progozy jest wykem obcążea progozy. U formuje jaka część błędu progozy wypływa z tego że zróżcowae progoz e odpowada zmeośc zmeej progozowaej. U C merzy esystematyczy błąd progozy. Ne ależy oczekwać całkowtej zgodośc progoz z realzacjam. Najbardzej pożąday rozkład błędów ma mejsce wtedy gdy: U M = U = 0. Współczyk rozbeżośc dla różc jest oblczay według astępującej formuły:

6 50 Grzegorz Kowalewsk U gdze: = + = +. Blske zera wartośc tego współczyka śwadczą o wysokej dokładośc progozowaa tedecj rozwojowej. W tabel 3 przedstawoo wyk opsywaych wyżej merków ex post. Tab. 3. Merk dokładośc progoz sytuacj gospodarczej Jedostk hadlowe U U M U U C U Δ Ogółem Do 9 pracujących pracujących pracujących węcej pracujących Żywość Odzeż obuwe Gospodarstwo domowe ojazdy mechacze Zdecydowae ajższą wartoścą współczyka Thela (a węc ajwększą trafoścą progozy) charakteryzują sę jedostk mkro (rys. 4) X.0 X Ocea rogoza -350 Rys. 4. Jedostk zatrudające do 9 pracowków Najwyższą wartoścą współczyka U charakteryzują sę jedostk hadlujące sprzętem agd czyl te które charakteryzowały sę ajmejszą zależoścą korelacyją (rys. 3). Najbardzej pożądaym rozkładem błędów charakteryzuje sę braża hadlująca żywoścą (rys. 5). Tutaj prawe 63% błędu progozy jest wykem dzałaa składka esystematyczego.

7 Ocea trafośc progoz kouktury przedsęborstw X.0 X rogoza Ocea Rys. 5. Jedostk hadlujące żywoścą W jedostkach hadlujących odzeżą obuwem główą przyczyą błędów progozy jest elemet systematyczy (rys. 6). rogoza jest cały czas przeszacowaa X.0 X rogoza Ocea Rys. 6. Jedostk hadlujące odzeżą obuwem Współczyk Thela e formuje o jakośc progozowaa puktów zwrotych. to jest szczególe waże w badaach progozowau kouktury gospodarczej. Do tego celu lepej zastosować współczyk rozbeżośc dla różc. Najższą wartoścą tego współczyka zowu charakteryzują sę jedostk mkro. zatem w tym dzale meedżerowe ajlepej progozują tedecję rozwojową. Zdecydowae ajwyższą oceę współczyka rozbeżośc dla różc posadają jedostk duże rys. 7.

8 5 Grzegorz Kowalewsk rogoza Ocea X.0 X.0-00 Rys. 7. Jedostk hadlowe zatrudające co ajmej 50 pracowków by stwerdzć czy progozy formułowae przez dyrektorów są dobre moża je porówać z progozam awym. by to sprawdzć zbudowao progozy awe jako ostate wartośc oce sytuacj gospodarczej. Czyl jako progozę awą przyjęto aktualą oceę sytuacj gospodarczej jedostek hadlowych. topeń trafośc takch progoz przedstawoo w tabel 4. orówując wyk z tabelą 3 wdać że progozy awe są zdecydowae lepsze od rzeczywstych progoz respodetów. rzecęty względy błąd progozy przyjmuje wartośc w zależośc od dzału od 008 (jedostk mkro) do 04 (hadel pojazdam mechaczym). Rozkład błędu też jest dużo lepszy. Błąd systematyczy e przekracza 07% a błąd esystematyczy wyos co ajmej 8%. Tabela 4. Merk dokładośc progoz awych Jedostk hadlowe U U M U U C U Δ Ogółem Do 9 pracujących pracujących pracujących węcej pracujących Żywość Odzeż obuwe Gospodarstwo domowe ojazdy mechacze Na podstawe progoz awych trudo jedak dobrze progozować pukty zwrote. Mmo to współczyk rozbeżośc dla różc dla progoz awych jest a ższym pozome ż rzeczywste progozy przedsęborców hadlowych. odsumowae atrząc a powyższe wyk moża sformułować astępujące wosk dotyczące jakośc progoz przedsęborstw hadlowych:. Respodec e potrafą wyłączyć wpływu czyka sezoowego. W zwązku z tym orgazator badań kouktury powe przeprowadzć desezoalzację zebraych szeregów czasowych prezetować take dae.. Isteją stote zależośc mędzy progozą a oceą sytuacj gospodarczej. 3. Horyzot progozy jest co ajwyżej jedomesęczy.

9 Ocea trafośc progoz kouktury przedsęborstw Dokładość progoz jest zależa od rodzaju jedostek hadlowych. Najlepej progozują własą sytuację jedostk mkro. 5. Jakość progoz własej sytuacj gospodarczej e jest ajlepsza. rogozy awe (sformułowae w astępujący sposób: za trzy mesące będze tak samo jak jest obece) są lepsze od rzeczywstych progoz dyrektorów jedostek hadlowych. Lteratura Badae kouktury gospodarczej. GU Warszawa 007. CIEŚLK M. (red.) 00: rogozowae gospodarcze: metody zastosowae. WN Warszawa. DĘDY M. 998: Jakość progoz przedsęborstw przemysłowych. [w:] tatystycze ekoometrycze metody badaa krótkookresowych zma stau gospodark race Materały Istytutu Rozwoju Gospodarczego GH 998 r 60. HELLWIG Z. 963: rogozy statystycze ch zaczee w przewdywau zjawsk procesów gospodarczych. Zeszyty Naukowe WE r 6. HELLWIG Z. 965: chemat budowy progozy statystyczej metodą wag harmoczych. rzegląd tatystyczy r. KOWLEWKI G. 973: Zarys metod badaa kouktury gospodarczej. E Wrocław. WŁOWKI Z. 973: rogozy ekoometrycze WN Warszawa. THEIL H. 96: Ecoomc olcy ad Forecastg North Hollad msterdam. THEIL H. 966: ppled Ecoomc Forecastg North Hollad msterdam. WELFE. 998: Ekoometra. Metody ch zastosowae. WE Warszawa. ZELIŚ. WEŁEK B. WNT. 003: rogozowae ekoomcze: teora. przykłady zadaa. WN Warszawa.