Skuteczność płynnego kursu walutowego w stabilizowaniu polskiej gospodarki

Transkrypt

1 Seminarium BISE NBP Warszawa, 29 maja 2008 r. Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki Agnieszka Sążka Narodowy Bank Polski, Insyu Ekonomiczny & Szkoła Główna Handlowa, Kaedra Ekonomii II

2 0 Plan prezenacji 1 Moywacja i cel badania 2 Przegląd lieraury i opis podejścia zasosowanego w niniejszym opracowaniu 3 Analiza eoreyczna 3.1 Meodologia: model Dornbuscha (1976) 3.2 Wyniki analizy 4 Analiza empiryczna dla Polski 4.1 Meodologia: model SVAR á la Blanchard i Quah (1989) 4.2 Wyniki badania 5 Wnioski 6 Lieraura Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 1

3 1 Moywacja i cel badania Poencjalne korzyści i koszy przysąpienia Polski do rzeciego eapu Unii Gospodarczej i Waluowej (UGW): Korzyści głównie mikroekonomiczne: (i) spadek koszów ransakcyjnych związanych z zamianą złoego na euro oraz ubezpieczaniem od skuków wahań kursu PLN/EUR wzros efekywności gospodarowania; (ii) spadek premii za ryzyko oraz nominalnej sopy procenowej wzros inwesycji; (i) oraz (ii) szybszy wzros poencjału. Koszy głównie makroekonomiczne: uraa niezależnej poliyki pieniężnej i płynnego kursu waluowego jako (poencjalnych) narzędzi akomodacji asymerycznych szoków wzros wahliwości agregaów makroekonomicznych spadek sabilności makroekonomicznej. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 2

4 1 Moywacja i cel badania W dużym uproszczeniu, Polska soi przed nasępującym wyborem: Produkcja Opcja 1: poza UGW Produkcja Opcja 2: w UGW Czas Czas Wniosek: nawe jeśli oczekiwane korzyści z wprowadzenia euro są znaczące, należy niezależnie od nich zbadać akże koszy. Niniejsze opracowanie skupia się na koszach związanych z możliwym wzrosem wahliwości produkcji po uszywnieniu kursu PLN/EUR. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 3

5 1 Moywacja i cel badania Cel badania (1) analiza eoreyczna: Usalenie na gruncie eorii makroekonomii, w jakich warunkach płynny kurs waluowy jes narzędziem sabilizującym sferę realną gospodarki, a w jakich mechanizmem desabilizującym. Innymi słowy, celem badania jes idenyfikacja ych rodzajów wsrząsów asymerycznych, kóre w sysemie płynnego kursu waluowego są absorbowane lepiej niż przy szywnym kursie, oraz ych, w przypadku kórych płynny kurs waluowy urudnia powró gospodarki do sanu równowagi. Pod pojęciem lepszej absorpcji rozumiana jes mniejsza wahliwość realnej produkcji. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 4

6 1 Moywacja i cel badania Cel badania (2) analiza empiryczna: Przedmio badania: Polska w relacji do (późniejszej) srefy euro w laach Pyania badawcze: 1) Na ile silna była porzeba posiadania mechanizmów absorbujących szoki? (Jaki był sopień symerii szoków IS w Polsce i UGW?) 2) Czy płynny kurs waluowy złoego wobec euro był narzędziem absorpcji szoków, czy raczej mechanizmem desabilizującym? 3) W jaki sposób przysąpienie Polski do UGW może wpłynąć na zaporzebowanie na mechanizmy sabilizujące (czyli sopień synchronizacji szoków)? Wnioski z doświadczeń krajów srefy euro. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 5

7 2 Przegląd lieraury i opis podejścia Dwa podejścia w lieraurze: 1) Dominujące: eoria opymalnych obszarów waluowych (OOW): Skupienie na zw. kryeriach OOW (mobilność czynników produkcji, owarość gospodarki, dywersyfikacja produkcji i eksporu, inegracja rynków finansowych, zbieżność cykli koniunkuralnych, koordynacja poliyki gospodarczej i in.) Implicie założenie: płynny kurs waluowy jes narzędziem pomocnym w absorpcji asymerycznych szoków. Por. m.in. Mundell (1961), McKinnon (1963), Kenen (1969), Ingram (1969), Mundell (1973a, b), Ishiyama (1975), Tower i Wille (1976), Tavlas (1993, 1994), Frankel i Rose (1996). Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 6

8 2 Przegląd lieraury i opis podejścia Dwa podejścia w lieraurze (c.d.): 2) Podejście, kóre można określić mianem uyliarysycznego : Ponieważ posiadanie własnej waluy nie zwiększa użyeczności, kurs waluowy jes w gospodarce zbędną ceną. Założenie, że płynny kurs waluowy w małej gospodarce owarej sanowi raczej źródło szoków niż narzędzie ich absorpcji. Por. np. Buier (1995, 2000, 2004), Buier i Grafe (2002), Mundell (2003), Maurel (2004). Niniejsze opracowanie sanowi próbę połączenia ych dwóch podejść; brak odgórnego założenia co do zdolności płynnego kursu waluowego do absorpcji szoków. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 7

9 3 Analiza eoreyczna 3.1 Meodologia: model Dornbuscha (1976) Mała gospodarka owara Szywność cen w krókim okresie Neuralność pieniądza w długim okresie Doskonała mobilność kapiału Dobra krajowe niedoskonałym subsyuem dóbr zagranicznych Akywa krajowe doskonałym subsyuem akywów zagranicznych Racjonalne oczekiwania Zmienne endogeniczne: realna produkcja, y, realny kurs waluowy, q, poziom cen, p, oraz nominalny kurs waluowy, e. AS Czery ypy asymerycznych szoków: podażowy (AS),, popyowy IS (IS),, monearny (nominalny, ),, oraz szok wypływający z FM rynków finansowych (FM),. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 8

10 Rynek dóbr: Rynek pieniądza: Rynek akywów: 3 Analiza eoreyczna 3.1 Meodologia: model Dornbuscha (1976) Popy zagregowany: d = α + δ q + γ y σ i + * Realny kurs waluowy: q e + p p y = d = μ α + δ q σ i Produkcja bieżąca: ( ) Produkcja poencjalna: y = y 1 Δ + 1 π Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 9 + Ścieżka cen dóbr: p = ( y y) Realny popy na pieniądz: 1) Płynny kurs waluowy: m p AS = i + ϕ y + * Niepokryy parye sóp proc.: i = i + E ( Δe+ 1) FM Oczekiwana sopa deprecjacji: ( ) ( ) 2) Unia waluowa: E Δ e + 1 = θ e * i = i, e e IS e =, E ( Δ +1 ) = 0 e

11 3 Analiza eoreyczna 3.1 Meodologia: model Dornbuscha (1976) Wpływ szoków na zmienne w długim okresie: y q AS = y 1 + α σ * 1 AS 1 IS = + i + ( y 1 + ) δ δ δμ 1) Płynny kurs waluowy: p e * = m + i ϕ y 1 2) Unia waluowa z reszą świaa : * AS 1 IS p = m + i ϕ ( y 1 + ) + δ α 1 δμϕ AS δ + σ e + m p + i δ δμ δ δ AS 1 β IS ( + ) + + δ α * δ + σ * 1 δμϕ + m p + i + δ δ δμ = y 1 AS β IS ( + ) + * * 1 = + 1 Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 10 δ δμϕ δμ AS ( y + )

12 3 Analiza eoreyczna 3.2 Wyniki analizy Asymeryczny szok popyowy (IS): 1) Kurs płynny: d e o IS oraz q y o o ϕ θ 2) Unia waluowa z reszą świaa d y o IS y o > y p+ 1 o π IS IS d IS IS ( m p ) o ϕ i o δ ϕ o θ IS y ϕ δ ϕ o θ IS... IS IS ( m p ) o ϕ liquidiy inflows... ( y y) Płynny kurs waluowy zmniejsza wahliwość produkcji w przypadku szoków popyowych, a zaem jes mechanizmem sabilizującym. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 11

13 Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 12 3 Analiza eoreyczna Asymeryczny szok monearny (): 1) Kurs płynny: 2) Unia waluowa z reszą świaa Płynny kurs zwiększa wahania produkcji w obliczu szoków ypu ; w unii waluowej nasępuje ich auomayczna absorpcja. 3.2 Wyniki analizy ( ) i i p m y d i m ϕσ ϕσ ϕσ σ σ 2 2 o o o o o 1 o o ( ) ( ) o o o oraz θ ϕσ δ θ ϕσ δ θ ϕσ y d q e m m o liquidiy ouflows o

14 3 Analiza eoreyczna 3.2 Wyniki analizy Pozosałe dwa ypy szoków: 1) Brak jednoznacznych wniosków w przypadku asymerycznych szoków podażowych (AS). 2) Płynny kurs waluowy może być źródłem szoków FM, kóre polegają na zmianie premii za ryzyko w odniesieniu do akywów krajowych; w unii waluowej asymeryczne szoki ego ypu nie wysępują. Wnioski dla analizy empirycznej: 1) Jeśli źródłem zmian kursu waluowego są szoki popyowe, płynny kurs jes mechanizmem sabilizującym produkcję. 2) Jeśli dominują szoki monearne, kurs ma działanie desabilizujące. 3) Jeśli dominują szoki płynące z rynków finansowych, uszywnienie kursu powinno spowodować spadek wahliwości produkcji. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 13

15 4 Analiza empiryczna dla Polski 4.1 Meodologia: model SVAR á la Blanchard i Quah (1989) Model VAR: Posać VMA: x + e = Β1x 1 + Β 2x Β p x p x = Α0 + Α1 1 + Α Czery różne modele VAR ( = indeks rynku finansowego): Model Zmienne endogeniczne Szoki Model A [ ] Model B [ ] Δy Δq Δp = [ ] AS IS Δ Δq Δe y [ ] AS IS Model C [ ] Model D [ ] Idenyfikacja: założenia o długookresowej neuralności szoków: ( Δy ) IS ( ) = = Δy Δq Δp Δf = [ ] AS IS FM Δy Δq Δe Δf = [ ] AS IS FM ( Δy ) ( ) = ( Δq ) ( ) = f ( Δy ) FM ( ) Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 14 ( Δq ) FM ( ) ( Δp ) FM ( ) ( Δe ) FM ( ) i= 0 i i= 0 i i= 0 i i= 0 i i= 0 i i= 0 i i= 0 i = = = = 0

16 4 Analiza empiryczna dla Polski 4.2 Wyniki badania Dane miesięczne, próba: 1998:M2 2008:M2 (2000:M1 2008:M2 w przypadku specyfikacji I) Polska i srefa euro (agrega 12 krajów) Szeregi czasowe (zlogarymowane): y produkcja przemysłowa lub sprzedaż dealiczna p PPI lub CPI/HICP e kurs NBP (PLN/EUR; do 1998:M12 PLN/DEM) q e deflowany PPI lub CPI/HICP Trzy różne specyfikacje każdego z modeli A-D: I produkcja przemysłowa i PPI II sprzedaż dealiczna i CPI/HICP III produkcja przemysłowa i CPI/HICP Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 15

17 4 Analiza empiryczna dla Polski Tes: czy wpływ szoków na zmienne endogeniczne jes aki, jak przewiduje model eoreyczny? Polska: UGW: 4.2 Wyniki badania Produkcja Realny kurs Poziom cen Nominalny kurs Szok KO DO KO DO KO DO KO DO AS IS + = = + = FM + = = + (=) = = KO = króki okres, DO = długi okres; wzros kursu oznacza deprecjację Produkcja Realny kurs Poziom cen Nominalny kurs Szok KO DO KO DO KO DO KO DO AS IS + = = + = FM + = = + (=) = = KO = króki okres, DO = długi okres; wzros kursu oznacza deprecjację Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 16

18 4 Analiza empiryczna dla Polski Tes: czy wpływ szoków na zmienne endogeniczne jes aki, jak przewiduje model eoreyczny? Polska: UGW: 4.2 Wyniki badania Produkcja Realny kurs Poziom cen Nominalny kurs Szok KO DO KO DO KO DO KO DO AS IS + = = + = FM + = = + (=) = = KO = króki okres, DO = długi okres; wzros kursu oznacza deprecjację Produkcja Realny kurs Poziom cen Nominalny kurs Szok KO DO KO DO KO DO KO DO AS IS + = = + = FM + = = + (=) = = KO = króki okres, DO = długi okres; wzros kursu oznacza deprecjację Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 17

19 4 Analiza empiryczna dla Polski 4.2 Wyniki badania Jak w modelu Dornbuscha, w reakcji na szok ypu nominalny kurs waluowy przesrzela swoją nową warość równowagi (overshooing): Model B dla Polski Model D dla Polski I II III I II III Model B dla UGW Model D dla UGW I II III I II III Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 18

20 4 Analiza empiryczna dla Polski 4.2 Wyniki badania Pyanie 1: Jaki był sopień symerii szoków IS w Polsce i UGW? Idenyfikacja szoków popyowych oraz analiza ich korelacji: Model A I B I C I D I UGW UGW UGW UGW A I PL 0,82 0,72 0,80 0,76 B I PL 0,74 0,84 0,70 0,86 C I PL 0,85 0,74 0,84 0,79 D I PL 0,70 0,81 0,66 0,85 Model A II C II A III C III B II D II B III D III Model UGW UGW UGW UGW UGW UGW UGW UGW A II PL 0,61 0,63 0,59 0,58 B II PL 0,67 0,80 0,73 0,73 C II PL 0,45 0,47 0,45 0,44 D II PL 0,72 0,85 0,77 0,78 A III PL 0,47 0,50 0,45 0,45 B III PL 0,78 0,88 0,87 0,83 C III PL 0,43 0,44 0,41 0,39 D III PL 0,78 0,86 0,87 0,82 Wniosek: szoki popyowe w Polsce były asymeryczne w sosunku do srefy euro; porzeba mechanizmów sabilizujących. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 19

21 4 Analiza empiryczna dla Polski Pyanie 2: Czy płynny kurs waluowy złoego wobec euro był narzędziem absorpcji szoków, czy mechanizmem desabilizującym? 4.2 Wyniki badania Jakie ypy szoków były główną przyczyną wahliwości nominalnego i realnego kursu? (na pods. dekompozycji wariancji błędu, FEVD) Wyniki dla kursu nominalnego (FEVD dla realnego są podobne): I produkcja przemysłowa i PPI II sprzedaż dealiczna i CPI/HICP Model B Model D Model B Model D k a) AS IS AS IS FM AS IS AS IS FM III produkcja przemysłowa i CPI/HICP Model B Model D k a) AS IS AS IS FM a) k = horyzon prognozy Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 20

22 4 Analiza empiryczna dla Polski 4.2 Wyniki badania Wnioski: 1) Na podsawie specyfikacji I: sabilizujące oddziaływanie płynnego kursu waluowego na realną gospodarkę (produkcję). 2) Na podsawie specyfikacji II i III: desabilizujące oddziaływanie. Specyfikacja I (produkcja przemysłowa i PPI) wydaje się najlepsza: 1) PPI jes miarą poziomu cen produkcji przemysłowej. 2) Krószy szereg czasowy, nie obejmujący 1999:M1 (sar UGW) 3) PPI jes I(1), a HICP dla UGW niekoniecznie. 4) IRF bardziej zgodne z oczekiwaniami. Wniosek (bardzo osrożny!): płynny kurs waluowy złoego wobec euro był narzędziem absorbującym asymeryczne szoki. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 21

23 4 Analiza empiryczna dla Polski Pyanie 3: W jaki sposób przysąpienie Polski do UGW może wpłynąć na zaporzebowanie na mechanizmy sabilizujące, zn. sopień synchronizacji szoków? Wnioski z doświadczeń krajów srefy euro. 4.2 Wyniki badania Analiza korelacji szoków IS w krajach członkowskich UGW w okresie przed i po przyjęciu euro (praca w oku). Wyniki wcześniejszego badania (Sążka 2008): doświadczenia wybranych krajów UGW (Danii, Finlandii, Porugalii i Szwecji) wskazują na rosnącą korelację szoków w miarę rosnącej inegracji. Ale np. Bayoumi i Taylor (1995): uczesnicwo w ERM sarych krajów UE nie zwiększyło korelacji szoków Jakie wnioski dla Polski? Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 22

24 5 Wnioski Zasrzeżenia: 1) Wyniki analizy oparej jedynie na jednym modelu eoreycznym oraz na jednym modelu empirycznym są obciążane dużą niepewnością. 2) Ze względu na krókie szeregi czasowe wyniki analizy dla Polski oparej na modelu SVAR należy rakować bardzo osrożnie. 3) Niniejsza analiza skupiała się na sabilizacji produkcji; inne zmienne (np. bezrobocie, inflacja) eż są isone z punku widzenia dobrobyu. Zakładając, że wyniki analizy są prawdziwe, po przysąpieniu Polski do srefy euro wahliwość produkcji może być począkowo nieco większa, niż obecnie. Tym bardziej isone jes zbadanie oczekiwanych korzyści związanych ze wsąpieniem do srefy euro. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 23

25 6 Lieraura Blanchard O. J., Quah D. (1989), The Dynamic Effecs of Aggregae Demand and Supply Disurbances, The American Economic Review, Vol. 79, No. 4, pp Buier W.H. (1995), Macroeconomic Policy During a Transiion o Moneary Union, Discussion Paper, No. 261, Cenre for Economic Performance, London School of Economics, London. Buier W.H. (2000), Moneary Misconcepions, Discussion Paper, No. 469, Cenre for Economic Performance, London School of Economics, London. Buier, W.H. (2004), To Purgaory and Beyond: When and How Should he Accession Counries from Cenral and Easern Europe Become Full Members of EMU?, Discussion Paper, No. 4342, Cenre for Economic Policy Research, London. Buier W.H., Grafe C. (2002), Anchor, Floa or Abandon Ship: Exchange Rae Regimes for he Accession Counries, European Invesmen Bank Papers, Vol. 7, No. 2, pp Dornbusch R. (1976), Expecaions and Exchange Rae Dynamics, The Journal of Poliical Economy, Vol. 84, No. 6, pp Frankel J.A., Rose A.K. (1996), The Endogeneiy of he Opimum Currency Area Crieria, Working Paper, No. 5700, Naional Bureau of Economic Research, Cambridge, Mass. Ingram J.C. (1969), Commen: The Currency Area Problem, in: Mundell R.A., Swoboda A.K. (ed.): Moneary Problems of he Inernaional Economy, Universiy of Chicago Press, Chicago, pp Ishiyama Y. (1975), The Theory of Opimum Currency Areas: A Survey, IMF Saff Papers, Vol. 22, No. 2, pp Bayoumi T., Taylor M.P. (1995), Macro-Economic Shocks, he ERM, and Tri-Polariy, The Review of Economics and Saisics, Vol. 77, No. 2, pp Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 24

26 6 Lieraura Kenen P.B. (1969), The Theory of Opimum Currency Areas: An Eclecic View, in: Mundell R.A., Swoboda A.K. (ed.): Moneary Problems of he Inernaional Economy, Universiy of Chicago Press, Chicago, pp Maurel M. (2004), Financial Inegraion, Exchange Rae Regimes in CEECs, and Joining he EMU: Jus Do I, Working Paper, No. 650, William Davidson Insiue, Universiy of Michigan Business School, Ann Arbor, MI. McKinnon R.I. (1963), Opimum Currency Areas, The American Economic Review, Vol. 53, No. 4, pp Mundell R.A. (1961), A Theory of Opimum Currency Areas, The American Economic Review, Vol. 51, No. 4, pp Mundell R.A. (1973a), Uncommon Argumens for Common Currencies, in: Johnson H.G., Swoboda A.K. (ed.), The Economics of Common Currencies: Proceedings of he Madrid Conference on Opimum Currency Areas, George Allen & Unwin, London, pp Mundell R.A. (1973b), A Plan for a European Currency, in: Johnson H.G., Swoboda A.K. (ed.), The Economics of Common Currencies: Proceedings of he Madrid Conference on Opimum Currency Areas, George Allen & Unwin, London, pp Mundell R.A. (2003), wihou ile, in: HM Treasury, Submissions on EMU from Leading Academics. EMU Sudy, London, pp Sążka A. (2008), Polen auf dem Weg zur Wirschafs- und Währungsunion. Der flexible Wechselkurs als ein Insrumen zur Absorpion asymmerischer Schocks, Schrifen zu Inernaionalen Wirschafsfragen, Bd. 34, Duncker & Humblo, Berlin. Tavlas G.S. (1993), The New Theory of Opimum Currency Areas, The World Economy, Vol. 16, No. 6, pp Tavlas G.S. (1994), The Theory of Moneary Inegraion, Open Economies Review, Vol. 5, No. 2, pp Tower E., Wille T.D. (1976), The Theory of Opimum Currency Areas and Exchange-Rae Flexibiliy, Special Papers in Inernaional Economics, No. 11, Princeon Universiy, Princeon, N.J. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 25

27 Wyniki pojedynczego projeku badawczego nie deerminują wyników całego Raporu na ema pełnego uczesnicwa Rzeczypospoliej Polskiej w rzecim eapie Unii Gospodarczej i Waluowej. Projeky badawcze mają charaker dokumenów wspierających. Przedsawione w Raporcie wyniki będą sanowiły bowiem podsumowanie kilkudziesięciu projeków, realizowanych zarówno przez pracowników NBP, jak eż eksperów zewnęrznych, oraz doychczasowej lieraury. Agnieszka Sążka: Skueczność płynnego kursu waluowego w sabilizowaniu polskiej gospodarki 26