Mikro i makroekonomia integracji europejskiej Spotkanie 8

Transkrypt

1 Mikro i makroekonomia integracji europejskiej Spotkanie 8 Makroekonomiczne aspekty integracji gospodarczej Integracja monetarna Katarzyna Śledziewska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego 1

2 Plan wykładu Polityki makroekonomiczna przy liberalizacji przepływu kapitału model ISLM w systemie kursów płynnych i stałych Doświadczenia państw UE przed stworzeniem UGW (Unii Gospodarczo Walutowej) Teoria optymalnych obszarów walutowych UGW UGW a Polska

3 Doskonała mobilność kapitału r BOP>0 BOP<0 Y

4 Model ISLMBP, równowaga r IS LM r 0 BP Y 0 Y

5 Interwencja na rynku walutowym Kurs nominalny e (+) Linia reakcji kursu Oczekiwana interwencja spłaszcza linię kursu (-) e 0 e e 0 (+) M 0 M (-)

6 System kursów płynnych Ekspansywna polityka fiskalna r 2 LM 1=3 Y 1 IS IS Y

7 System kursów płynnych Ekspansywna polityka monetarna r LM LM Y 1 Y 2 IS IS Y

8 System kursów płynnych Wzrost stopy procentowej za granicą r LM 1 Y 1 2 Y 2 IS IS Y

9 Stałe kursy walutowe Ekspansywna polityka fiskalna r 2 LM LM 1 3 Y 1 Y 2 IS IS Y

10 Stałe kursy walutowe Ekspansywna polityka monetarna r LM LM 1 =3 2 IS Y 1 Y

11 Stałe kursy walutowe Polityka kursowa - dewaluacja r 2 LM LM 1 3 Y 1 Y 2 IS IS Y

12 Stałe kursy walutowe Wzrost stopy procentowej za granicą r LM LM 2 1 IS Y 2 Y 1 Y

13 Finlandia 1991 rok a) Załamanie się rynku byłego ZSRR w 1991 roku oznacza spadek fińskiego eksportu o 25%. Jaki wpływ spadku na PKB i stopy procentowe w Finlandii. b) 15 listopada 1991 fińska marka dewaluowała o 12,3%.

14 IS w lewo. Początkowo PKB i stopa procentowa spadają. Aby utrzymać stały kurs walutowy władze monetarne wysprzedają rezerwy. Krzywa LM przesuwa się w lewo co prowadzi do recesji. r 3 Y 2 2 LM 1 Y 1 LM IS IS Y

15 Jednoczesna dewaluacja prowadzi do wzrostu konkurencyjności i wzrostu podaży pieniądza (BC kupuje waluty dla utrzymania parytetu). Krzywe LM i IS przesuwają się w prawo i gospodarka powraca do punktu wyjścia r LM LM IS IS Y 2 Y 3 Y

16 Plan wykładu Polityki makroekonomiczna przy liberalizacji przepływu kapitału model ISLM w systemie kursów płynnych i stałych Doświadczenia państw UE przed stworzeniem EMU Teoria optymalnych obszarów walutowych EMU EMU a Polska

17 Europejski System Walutowy Został ustanowiony w 1979 r. w celu stabilizacji kursów walutowych krajów członkowskich Wspólnot Europejskich. Zakładał ścisłą koordynację polityki monetarnej, ekonomicznej i budżetowej krajów ówczesnej "dziewiątki ("dwunastki ). Ustalał dopuszczalny zakres wahań kursów. Z chwilą utworzenia unii walutowej i ustalenia sztywnych kursów wymiany między walutami narodowymi krajów członkowskich UGW, Europejski System Walutowy stracił rację bytu i przestał istnieć

18 Mechanizm Kursów Walutowych MKW (Exchange Rate Mechanism - ERM) mechanizm ustalania kursów walutowych w ramach Europejskiego Systemu Walutowego. dopuszczalne pasmo wahań kursów walut wchodzących do MKW: początkowo na ±2,25% (mimo to dla niektórych walut - eskudo, pesety, lira i funta - stosowano szerszy przedział do ±6%), w okresie kryzysu systemu, wywołanego recesją gospodarczą w 1993 r., pasmo to poszerzono do ±15%

19 System widełek kursowych Kurs nominalny (+) Granica górna +2,25 % Widełki Parytet centralny 0 (+) (-) M Granica dolna -2,25% (-)

20 Mechanizm Kursów Walutowych II MKW II (Exchange Rate Mechanism II - ERM II) mechanizm, według którego ustalane są kursy między euro a walutami krajów Unii Europejskiej nie będących członkami unii walutowej. Uczestnictwo mechanizmie jest dobrowolne; od początku należały do niego Grecja i Dania. Dla greckiej drachmy - przedział wahań +/-15%, natomiast dla korony duńskiej +/-2,25%. Od 1 stycznia 2001 r. Grecja weszła do UGW i wyszła z MKW II.

21 Mechanizm Kursów Walutowych II Wraz z rozszerzeniami Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. i 1 stycznia 2007r., banki centralne nowych 12 członków EU - zobowiązane do przystąpienia do ERM II. waluty poszczególnych państw członkowskich znajdą się w ERM II w różnym czasie Estońska korona, litewski lit i słoweński tolar - 28 czerwca 2004 Cypryjski funt, łotewski łat i maltańska lira - 2 maja 2005 Słowacka korona - 28 października 2005 roku.

22 Waluta kod Kurs centralny Zakres wahań korona duńska DKK korona estońska EEK lit litewski LTL łat łotewski LVL korona słowacka SKK

23 Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej Wraz z przyjęciem całego acquis communautaire, deklaracja wprowadzenia wspólnej waluty europejskiej. kryteria konwergencji. złotówka stanie się częścią systemu ERM II Pierwsze plany: w 2007 roku deficyt budżetowy przesunięcie na 2013 rok, nie została jeszcze określona ścieżka przystąpienia do Eurolandu.

24 Kryteria konwergencji Stabilne ceny (cpi nie wyższy niż 1.5 punktu procentowego od trzech najlepszych) Ograniczony deficyt budżetowy (deficyt/pkb <= 3%; zadłużenie /PKB <=60%) Konwergencja stopy procentowej (średnia nominalna długookresowa stopa procentowa nie może przekroczyć o więcej niż 2 pk. procentowe stopy trzech najlepszych) Udział w Mechanizmie Kursów Walutowych -utrzymywanie waluty w normalnych marginesach bez dewaluacji przez co najmniej dwa lata

25 Unifikacja Niemiec Plany. Sytuacja idealna r LM NZ LM zjed r ESW IS NZ IS zjed Y

26 Fakty r LM NZ LM zjed kurs 2:1 r ESW planowane IS NZ IS zjed transfery= Y faktyczne Y

27 Dalsze problemy r LM r kohl r ESW IS IS zjed transfery=150 Y

28 Bundesbank reaguje r r buba LM LM r kohl r ESW IS IS zjed transfery=150 Y

29 Reperkusje r LM LM r buba r ESW 2 z 1 2 w IS IS Y zostaje Y przed Y wychodzi Y

30 Dodatkowo restrykcyjna polityka fiskalna r LM LM LM r buba r ESW 3 2 z 1 Y nowe Y z Y przed IS IS Y

31 Włochy 1992 Przed wrześniem 1992 Włochy związały swoją walutę z koszykiem ECU. Co dalej: a) wzrost światowej stopy procentowej wynikające z restrykcyjnej polityki monetarnej w Niemczech. b) odchudzanie budżetu (wzrostu podatków, ucięcie wydatków rządowych) Po wrześniu 1992 Bank Italia pozwolił na uwolnienie lira. Jako rezultat kurs walutowy uległ deprecjacji z L850/DM do L1275/DM w marcu 1995

32 Wybory Francja Bardzo zaangażowana w EMU spełnia kryteria z Maastricht, Wzrost gospodarczy 2,5% (1990), 0,8% (1991), 1,2% (1992) Decyduje się zostać w ESW Włochy Bardzo zainteresowane EMU Nie spełniają kryteriów Wzrost gospodarczy 2,1% (1990), 1,2% (1991), 0,8% (1992) Decydują się wyjść w ESW Wielka Brytania Nie zainteresowana EMU Wzrost gospodarczy 0,4% (1990), -2,0% (1991), -0,5% (1992) Wychodzi z ESW

33 Plan wykładu Polityki makroekonomiczna przy liberalizacji przepływu kapitału model ISLM w systemie kursów płynnych i stałych Doświadczenia państw UE przed stworzeniem UGW (Unii Gospodarczo Walutowej) Teoria optymalnych obszarów walutowych EMU EMU a Polska

34 Teoria optymalnych obszarów walutowych określenie warunków które powinny spełniać kraje decydujące się na: nieodwołalne usztywnienie kursów swoich walut, prowadzenie wspólnej polityki monetarnej całkowitą liberalizację transakcji obrotów bieżących i kapitałowych; oszacowanie potencjalnych kosztów i korzyści wynikających z członkostwa w danym porozumieniu walutowym.

35 Obszar walutowy grupa dwóch lub więcej suwerennych państw wzajemne powiązanie kursów walutowych integracja rynków finansowych oparta na wolnym przepływie kapitału i rzeczywistej unifikacji krajowych rynków finansowych; integracja polityki gospodarczej, polegająca głównie na wspólnych działaniach w zakresie polityki monetarnej i polityki kursów walutowych

36 Optymalny obszar walutowy Przymiotnik 'optymalny' definiowany w kategoriach makroekonomicznej równowagi wewnętrznej i zewnętrznej obszar geograficzny dla którego korzyści z posiadania wspólnej waluty przewyższają koszty takiej formy integracji. zdolność regionu do lepszego zaspokajania potrzeb ludności po przyłączeniu się do obszaru walutowego

37 Zakłócenia po stronie popytu i podaży - szoki P AD AS 1 Y 1 Y

38 Negatywny szok popytowy P AD AD AS P 1 1 P 2 2 Y 2 Y 1 Y

39 Negatywny szok popytowy. Reakcja rządu P AD AD AS P 1 1=3 P 2 2 Y 2 Y 1 Y

40 Negatywny szok popytowy. Gospodarka sama wychodzi P P 1 AD AD 1 AS AS AS P 2 P Y 2 Y 1 Y

41 Negatywny szok podażowy P AD AS AS P 2 P Y 2 Y 1 Y

42 Negatywny szok podażowy. Reakcja rządu P AD AD AS AS P 3 P 2 P Y 2 Y 1 Y

43 Negatywny szok potażowy. Gospodarka sama wychodzi P P 2 P 1 AD 2 1=3 AS AS Y 2 Y 1 Y

44 Problem szoków Problem absorpcji szoku - jeśli rozkłada się on nierównomiernie. Szok symetryczny (w równym stopniu we wszystkich krajach) - prowadzenie wspólnej polityki na całym obszarze. Jeśli zakłócenia niesymetryczne - problem niesymetrycznej reakcji

45 Warunki rozumiane są jako kryteria optymalizacji danego obszaru: elastyczność płac i cen (Mundell, 1961) mobilność środków produkcji (Mundell, 1961) otwartość gospodarki (McKinnon, 1963) skłonność do inflacji (Magnifico, 1973) dywersyfikacji gospodarki (Kenen, 1969) możliwość transferu dochodów podobieństwa między gospodarkami

46 Korzyści eliminacja ryzyka zmian przyszłego kursu walutowego, maksymalizacja zysków z handlu i specjalizacji spadek kosztów utrzymania, obsługi i zabezpieczenia pieniądza zwiększy efektywność alokacji zasobów poprzez wpływ na inwestycje wzrost użyteczności pieniądza zwiększenie wolumenu transakcji na międzynarodowym rynku walutowym zmniejszenie zmienności cen ograniczenie spekulacji walutowych, zmniejszenie rezerw rozłożenie ryzyka

47 Koszty brak niezależności monetarnej każdego z krajów unifikacja oraz ścisłej koordynacja polityki monetarnej zakłócenia równowagi wewnętrznej znaczne jeśli niska tolerancję względem bezrobocia utrata narzędzia jakim jest możliwość korekty kursu walutowego szczególnie dotkliwe w przypadku wystąpienia gwałtownej zmiany warunków handlu

48 Plan wykładu Polityki makroekonomiczna przy liberalizacji przepływu kapitału model ISLM w systemie kursów płynnych i stałych Doświadczenia państw UE przed stworzeniem UGW (Unii Gospodarczo Walutowej) Teoria optymalnych obszarów walutowych EMU EMU a Polska

49 Jeszcze raz Co to jest unia monetarna? 1. Całkowita i nieodwracalna wymienialność walut 2. Całkowita liberalizacja transakcji kapitałowych, pełna integracja rynków finansowych 3. Nieodwołalne zamrożenie kursów walutowych oraz wspólna polityka monetarna ale Unia monetarna nie oznacza konieczności wprowadzenia wspólnej waluty

50 EMU (Economic and Monetary Union) UGW (Unia Gospodarczo-Walutowa) Wspólny rynek Nieodwołalnie sztywne kursy walut Wspólna polityka monetarna Koordynacja polityki makroekonomicznej Wspólna polityka w innych dziedzinach EMU To logiczne uzupełnienie wspólnego rynku

51 Kryteria konwergencji Stabilne ceny (cpi nie wyższy niż 1.5 punktu procentowego od trzech najlepszych) Ograniczony deficyt budżetowy (deficyt/pkb <= 3%; zadłużenie /PKB <=60%) Konwergencja stopy procentowej (średnia nominalna długookresowa stopa procentowa nie może przekroczyć o więcej niż 2 pk. procentowe stopy trzech najlepszych) Udział w Mechanizmie Kursów Walutowych -utrzymywanie waluty w normalnych marginesach bez dewaluacji przez co najmniej dwa lata

52 Harmonogram EMU Etap I 1 lipiec 1990 Etap II 1 styczeń 1994 Etap III 1 styczeń 1999

53 Etap I Zniesienie restrykcji w przepływie kapitału Konwergencja gospodarki - przyjęcie programów wieloletnich Postęp konwergencji gospodarczej i monetarnej Zamrożenie koszyka ecu po ratyfikacji traktatu z Maastricht

54 Etap II Powołanie Europejskiego Instytutu Monetarnego Rozpoczęcie działań prowadzących do pełnej niezależności narodowych banków centralnych Zakaz finansowania budżetu przez bank centralny Przyjęcie procedur pozwalających na monitoring deficytu budżetowego w krajach członkowskich

55 Etap III Nieodwołalnie sztywne kursy wymiany pomiędzy walutami narodowymi a euro Pełna odpowiedzialność EBC (Europejskiego Banku Centralnego) za prowadzenie wspólnej polityki monetarnej Wprowadzenie euro jako odrębnej waluty (emitowanej przez EBC) Szybka wymiana walut narodowych na euro

56 3 etapy wprowadzania euro Etap a - przygotowanie EMU, początek koniec 1998 Ustalenie listy państw uczestniczących w EMU Europejski Bank Centralny Rozpoczęcie emisji banknotów i monet euro Przygotowania do zmiany waluty (banki, instytucje finansowe, administracja publiczna)

57 3 etapy wprowadzania euro Etap b - początek EMU Styczeń grudzień 2001 Nieodwołalne usztywnienie kursów Wejście w życie regulacji prawnych związanych z wprowadzeniem euro Euro oficjalnie walutą, przestaje obowiązywać koszyk ecu Emisja obligacji państwowych w euro Wprowadzenie wspólnej polityki pieniężnej oraz kursowej przez escb Można już rozliczać się w euro Zasada podwójnej ceny

58 3 etapy wprowadzania euro Etap c - definitywne przejście na euro Styczeń lipiec 2002 Banknoty i monety euro już w obiegu Ceny, kontrakty, bilanse itp. - w euro Sukces euro

59 Plan wykładu Polityki makroekonomiczna przy liberalizacji przepływu kapitału model ISLM w systemie kursów płynnych i stałych Doświadczenia państw UE przed stworzeniem UGW (Unii Gospodarczo Walutowej) Teoria optymalnych obszarów walutowych EMU EMU a Polska

60 Wskaźniki konwergencji gospodarczej dla nowych członków UE Kraj Inflacja % Długookreso wa St. procentowa ERM II Deficyt budżetowy Dług publiczny Cypr tak Czechy nie Estonia tak Węgry nie Łotwa tak Litwa tak Malta tak Polska nie Słowacja tak Słowenia tak Strefa Euro Kryterium lata Źródło: Komisja Europejska 2005

61 Poziom deficytu budżetowego nie spełnia kryterium deficytu budżetowego. sposób klasyfikacji Otwartych Funduszy Emerytalnych. strona polska - należy je włączyć do systemu finansów publicznych (ustawa o finansach publicznych z 1998 roku). interpretacja Eurostat, taki sposób interpretacji jedynie do końca 2006 roku w tzw. Okresie przejściowym. od 2007 II filar ubezpieczeń emerytalnych nie jest zaliczany do finansów. prognozowany deficyt zwiększy się do 4,1% PKB.

62 Poziom długu publicznych wartości poniżej 60% (lata ,9%, 41,9%, 42,5%). przy utrzymywaniu się dużego deficytu budżetowego istnieje ryzyko jego powiększenia.

63 Inflacja w ciągu ostatnich lat inflacja znacznie się obniżyła (dla przykładu podajmy, że 1997 roku wynosiła 15% a w 2005 roku 2,2%). Polska spełniała kryterium inflacyjne od sierpnia 2003 do lipca 2004 a następnie od listopada w marcu 2006 Polska weszła do grupy krajów o najbardziej stabilnych cenach. poziom inflacji w Polsce stał się kryterium referencyjnym we wrześniu 2006 wartość referencyjna została obliczona na podstawie inflacji w: Finlandii 1,2%, Polsce 1,2%, Szwecji 1,4% i wyniosła 1,3%+1,5%=2,8%

64 Długookresowe stopy procentowe Polska spełniała kryteria konwergencji od kwietnia 2003 do marca 2004 a następnie od sierpnia w okresie referencyjnym od kwietnia 2005 do marca 2006 długookresowa stopa procentowa Polski wyniosła 5% i była niższa od poziomu referencyjnego, który wyniósł 5,9%. we wrześniu 2006 polskie długookresowe stopy procentowe stały się kryterium referencyjnym. Zostało obliczone na podstawie stóp w Finlandii (3,66%), Polsce (5,21%), Szwecji (3,62%) i wyniosło 4,2+2=6,2%.

65 Stabilność kursu walutowego by spełnić kryterium kursu walutowego wymagane jest uczestnictwo w ERMII. Polska, jako jedyny kraj z 10 nowych członków nie zadeklarowała w ciągu 2 lat od przystąpienia do UE, terminu wejścia do ERM II.

66 Waluty uczestniczące w ERM II (daty wejścia) Korona duńska Korona estońska Funt cypryjski Łat łotewski Lit litewski Lir maltański Tolar słoweński Korona słowacka Źródło: EBC

67 Konwergencja prawna Zbieżność ustawodawstwa krajowego, statutu banku centralnego z artykułami 108 i 109 Traktatu z Maastricht oraz ze statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Ustawa o NBP zmiana określenia niezależności i jego prezesa tak by ta niezależność została zwiększona. Przyjęcie euro- uznanie praw EBC w zakresie polityki monetarnej, emisji pieniądza i zarządzania rezerwami walutowymi. Kraj traci w tym obszarze swoją suwerenność. W Polsce by móc tego dokonać zmianie musiałaby ulec ustawa zasadnicza.