Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 14 Unia monetarna: teoria optymalnych obszarów walutowych

Transkrypt

1 Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 14 Unia monetarna: teoria optymalnych obszarów walutowych Leszek Wincenciak Wydział Nauk Ekonomicznych UW

2 2/36 Plan wykładu: Teoria optymalnych obszarów walutowych Korzyści z utworzenia obszaru wspólnej waluty Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty

3 3/36 Teoria optymalnych obszarów walutowych

4 Teoria optymalnych obszarów walutowych 4/36 Teoria optymalnych obszarów walutowych Twórcą teorii OCA jest Robert Mundell (1961) optymalnym obszarem dla wprowadzenia systemu nieodwołalnie stałych kursów lub wspólnej waluty są kraje o wysokim stopniu wzajemnej integracji gospodarczej integracja gospodarcza oznacza swobodę przepływów dóbr, usług, kapitału finansowego i rzeczowego oraz siły roboczej ustanowienie nieodwołalnie stałych kursów walutowych lub wspólnej waluty (unii walutowej) pociąga za sobą koszty ale także przynosi potencjalne korzyści

5 Teoria optymalnych obszarów walutowych 5/36 Teoria optymalnych obszarów walutowych Mundell (1961): mechanizmy automatycznego równoważenia i stabilizacji poziomów cen, zatrudnienia, bezrobocia i nierównowagi płatniczej bez konieczności dokonywania interwencji przy pomocy polityki fiskalnej lub monetarnej. Kluczowy element: mobilność czynników produkcji, których przepływy wewnątrz ugrupowania integracyjnego doprowadzą do eliminacji ekonomicznych nierównowag McKinnon (1963): optymalny obszar walutowy powinny tworzyć kraje o dużej otwartości zewnętrznej, mierzonej wysokim udziałem handlu w PKB

6 Teoria optymalnych obszarów walutowych 6/36 Teoria optymalnych obszarów walutowych Kennen (1970): warunkiem uniknięcia nadmiernych napięć w ramach unii walutowej jest odpowiednio wysoka dywersyfikacja struktury gospodarczej Fleming (1971): unia monetarna powinna, ponad wszystko, charakteryzować się podobieństwem stóp inflacji krajów członkowskich w celu zachowania równowagi bilansów obrotów bieżących. W przeciwnym razie z biegiem czasu będzie narastał problem dywergencji w zakresie konkurencyjności, zaś kraje o wyższych stopach inflacji będą doświadczać permanentnych deficytów

7 Teoria optymalnych obszarów walutowych 7/36 Teoria optymalnych obszarów walutowych Czynniki charakterystyczne optymalnego obszaru walutowego: wysoki stopień integracji gospodarczej niewielkie ryzyko tzw. szoków asymetrycznych wysoka elastyczność rynku pracy (mobilność zasobów ielastycznośćpłac) swoboda przepływów kapitału dywersyfikacja struktury gospodarczej (produkcji i eksportu) podobieństwo mechanizmów transmisji polityki pieniężnej

8 Teoria optymalnych obszarów walutowych 8/36 Korzyści z utworzenia obszaru wspólnej waluty Korzyści z utworzenia obszaru wspólnej waluty Eliminacja niepewności oraz kosztów transakcyjnych związanych z koniecznością posługiwania się różnymi walutami oraz zmiennością kursów walutowych Zwiększenie głębokości rynku walutowego Większa przejrzystość cen, redukcja siły monopolistycznej, zmniejszenie dyskryminacji cenowej Zwiększenie wymiany handlowej (Rose, 2000; Rose, van Wincoop, 2001) Korzyści te zależą od zakresu integracji gospodarczej im większy stopień integracji, tym większe korzyści z przyjęcia wspólnej waluty i eliminacji kosztów transakcyjnych i poprawy efektywności pieniężnej

9 Teoria optymalnych obszarów walutowych 9/36 Korzyści z utworzenia obszaru wspólnej waluty Korzyści z utworzenia obszaru wspólnej waluty Korzyści GG θ

10 Teoria optymalnych obszarów walutowych 10/36 Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty wejścia do obszaru unii walutowej wynikają z utraty możliwości stosowania polityki pieniężnej dla stabilizowania produkcji i cen oraz utraty możliwości wykorzystywania zmian kursów walutowych dla utrzymania wewnętrznej stabilności gospodarczej w przypadku negatywnych szoków zewnętrznych np. spadku zagregowanego popytu Brak niezależności polityki monetarnej oznacza również konieczność przyjęcia wspólnego dla unii poziomu stopy procentowej, niekoniecznie będącego poziomem równowagi dla danego kraju

11 Teoria optymalnych obszarów walutowych 11/36 Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Jeśli w jednym kraju należącym do unii walutowej wystąpi pozytywny szok popytowy, będzie odczuwał on narastającą presję inflacyjną właściwe byłoby np. zwiększenie stóp procentowych w celu stabilizacji inflacji Jeśli jednocześnie w innym kraju unii wystąpi negatywny szok popytowy, to właściwe z punktu widzenia tego kraju byłoby obniżenie stopy procentowej i ekspansywna polityka monetarna W ramach unii tych dwóch sprzecznych celów nie da się pogodzić Inne mechanizmy przywracania równowagi: elastyczność płac, mobilność czynników produkcji, dostosowania kursu walutowego (to ostatnie nie jest możliwe w unii walutowej)

12 Teoria optymalnych obszarów walutowych 12/36 Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty funkcjonowania w obszarze unii walutowej silnie zależą od stopnia narażenia krajów członkowskich na ryzyko występowania tzw. szoków asymetrycznych, np. specyficznych dla danego sektora gospodarki przy dużym zróżnicowaniu struktur gospodarek Czy większa integracja redukuje ryzyko wystąpienia szoków asymetrycznych? Tak integracja zwiększa mobilność czynników produkcji powodując szybsze dostosowanie do szoków; większa integracja powoduje, że przy usztywnieniu kursu w warunkach recesji nie dochodzi do deprecjacji, która powoduje wzrost cen towarów importowanych i spadek realnych dochodów Nie większa integracja powoduje większą dywergencję struktur gospodarek większa specjalizacja, a to zwiększa ryzyko szoków asymetrycznych

13 Teoria optymalnych obszarów walutowych 13/36 Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty LL θ

14 Teoria optymalnych obszarów walutowych 13/36 Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty LL θ

15 Teoria optymalnych obszarów walutowych 14/36 Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty i korzyści tworzenia obszarów wspólnej waluty Przecięcie się linii GG i LL pokazuje pewien stopień integracji między krajami mającymi zamiar utworzyć unię walutową, powyżej którego racjonalne jest jej utworzenie korzyści przeważają nad kosztami Jeśli stopień integracji gospodarczej nie jest dostatecznie wysoki, kraje tworzące unię walutową narażają się na ryzyko pogłębienia dywergencji gospodarczej Wzrost wielkości i częstotliwości zmian popytu na eksport danego kraju powoduje przesunięcie linii LL wgórę Powoduje to, że stopień integracji, powyżej którego kraje powinny utworzyć unię walutową rośnie Wyjaśnia to dlaczego po kryzysie naftowym z 1973 r. zainteresowanie krajów odtworzeniem systemu z Bretton Woods wyraźnie spadło

16 Teoria optymalnych obszarów walutowych 15/36 Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty i korzyści tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty Korzyści GG Straty większe niż korzyści Korzyści większe niż straty LL θ 1 θ

17 Teoria optymalnych obszarów walutowych 15/36 Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty i korzyści tworzenia obszarów wspólnej waluty Koszty Korzyści GG LL θ 1 θ 2 LL θ

18 Teoria optymalnych obszarów walutowych 16/36 Koszty tworzenia obszarów wspólnej waluty

19 Teoria optymalnych obszarów walutowych 17/36 Od samego początku brak jednoznacznych dowodów Niejednorodność mechanizmów transmisji polityki pieniężnej w krajach unii (Angeloni, Ehrmann 2003) Zwiększenie homogeniczności skutków impulsów monetarnych po przyjęciu euro (Boivin et al. 2008) Trwałość zróżnicowania stóp inflacji (Angeloni, Ehrman 2007) Brak istotnej konwergencji w zakresie synchronizacji cykli koniunkturalnych (Willett et al. 2010) Wysoka otwartość zewnętrzna i rosnące wewnętrzne przepływy FDI (Mongelli 2008, KE 2008) Integracja handlowa zmniejszyła różnice cenowe i cenową dyskryminację (Fontagne et al. 2009)

20 Teoria optymalnych obszarów walutowych 18/36 Dość duża sztywność rynków pracy (Bertola 2008) Tendencja do tworzenia się dualnego rynku pracy (Alesina et al. 2010) Geograficzna mobilność zasobów pracy bardzo niska (OECD 2007) Sztywność rynków pracy przyczyną zwiększonego bezrobocia i inflacji (KE 2008; Campolmi i Faia 2011) Sztywność przyczyną niskiego tempa wzrostu a przez to wyższego bezrobocia (Blanchard 2007)

21 Teoria optymalnych obszarów walutowych 19/36 Początkowy optymizm: nawet jeśli kraje kandydujące ex ante nie w pełni odpowiadają wszystkim wymogom kryteriów OCA, to zgodnie z hipotezą endogenizacji kryteriów konwergencji Frankela i Rosea (1998) będą je spełniać ex post

22 Teoria optymalnych obszarów walutowych 20/36 Bayoumi T., Eichengreen B. Ever closer to heaven? An optimum-currency-area index for European countries (1997) European Economic Review, 41(3-5): Index OCA względem Niemiec:

23 Teoria optymalnych obszarów walutowych 21/36 Mobilność pracy (migracje międzynarodowe):

24 Teoria optymalnych obszarów walutowych 22/36 Mobilność pracy (migracje wewnętrzne):

25 Teoria optymalnych obszarów walutowych 23/36 Otwartość handlowa:

26 Teoria optymalnych obszarów walutowych 24/36 Udział importu z krajów UE27 w całkowitym imporcie:

27 Teoria optymalnych obszarów walutowych 25/36 Dywersyfikacja struktury handlu względem UE27: 120 GRE SVK IRE BEL CZE DEN NED SLO GER HUN ESP FIN ITA POL AUTSWE FRA UK BLG CYP LVA LUX MAL POR LIT EST ROM

28 Teoria optymalnych obszarów walutowych 26/36 Zróżnicowanie stóp wzrostu PKB:

29 Teoria optymalnych obszarów walutowych 27/36 Cykl koniunkturalny (luka PKB względem średniej dla strefy euro): Niemcy Hiszpania Grecja Irlandia Portugalia

30 Teoria optymalnych obszarów walutowych 28/36 Różnice stóp inflacji w EMU: m1 1998m1 1999m1 2000m1 2001m1 2002m1 2003m1 2004m1 2005m1 2006m1 2007m1 2008m1 2009m1 2010m1 2011m1 bel ger ire gre spa fra ita lux ned aut por fin

31 Teoria optymalnych obszarów walutowych 29/36 Różnice stóp inflacji w EMU względem Niemiec: m1 1998m1 1999m1 2000m1 2001m1 2002m1 2003m1 2004m1 2005m1 2006m1 2007m1 2008m1 2009m1 2010m1 2011m1 bel_diff ire_diff gre_diff spa_diff fra_diff ita_diff lux_diff ned_diff aut_diff por_diff fin_diff

32 Teoria optymalnych obszarów walutowych 30/36 Wpływ stopy procentowej na PKB i ceny:

33 Teoria optymalnych obszarów walutowych 31/36 Konkurencyjność (względne jednostkowe koszty pracy): Niemcy Grecja Irlandia Portugalia Hiszpania

34 Teoria optymalnych obszarów walutowych 32/36 Bilans obrotów bieżących (mld EUR): GER GRE SPA FRA ITA NED POR UK

35 Teoria optymalnych obszarów walutowych 33/36 Różnice długoterminowych stóp procentowych (10 letnie obligacje skarbowe): m1 2002m1 2003m1 2004m1 2005m1 2006m1 2007m1 2008m1 2009m1 2010m1 2011m1 GER FRA ITA IRE GRE SPA POR

36 Teoria optymalnych obszarów walutowych 34/36 Transfery fiskalne W sytuacji kraju doświadczającego szoku asymetrycznego, transfer fiskalny może skompensować brak elastyczności w postaci niemożliwości dostosowania kursu walutowego. Mechanizm automatycznych transferów na poziomie UE nie istnieje a budżet UE to nieco ponad 1% PKB jej członków. Obecna sytuacja Grecji pokazuje, że w sytuacjach nadzwyczajnych możliwe jest wynegocjowanie szczególnych pakietów pomocowych.

37 Teoria optymalnych obszarów walutowych 35/36 Wzrost dywergencji inflacyjnych Asynchroniczność cyklu koniunkturalnego wyzwanie dla polityki monetarnej Stosunkowo niska mobilność siły roboczej znaczący wzrost zróżnicowania sytuacji na rynkach pracy krajów członkowskich ujawniający się od 2008 r. W okresie nastąpiło przynajmniej w niektórych krajach zwiększenie zróżnicowania struktury eksportu wzrost ryzyka szoków asymetrycznych Silne zróżnicowanie zmian pozycji konkurencyjnej i dywergencje w zakresie bilansów obrotów bieżących

38 Teoria optymalnych obszarów walutowych 36/36 Unia monetarna jest czymś więcej niż przedsięwzięciem ekonomicznym Kryteria teorii optymalnych obszarów walutowych sugerują, że EMU nie jest doskonałym przykładem optymalnego obszaru walutowego Funkcjonowanie EMU pociąga za sobą koszty: ciężar dostosowań po stronie rynków pracy napięcia o charakterze politycznym w przypadku głębszych szoków asymetrycznych Czy strefa Euro przetrwa w dotychczasowym kształcie???