Oszczędności gospodarstw domowych Analiza przekrojowa i analiza kohort

Transkrypt

1 Oszczędności gospodarstw domowych Analiza przekrojowa i analiza kohort Barbara Liberda prof. zw. Uniwersytetu Warszawskiego Wydział Nauk Ekonomicznych Konferencja Długoterminowe oszczędzanie Szkoła Główna Handlowa, Warszawa czerwca 2016

2 Plan wykładu Konsumpcja i oszczędzanie w cyklu życia jednostek gospodarstw domowych Analiza przekrojowa oszczędzania gospodarstw domowych Analiza kohort: oszczędzanie kolejnych pokoleń Indywidualne i społeczne czynniki określające oszczędzanie Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 2

3 Jednostki w cyklu życia Zgodnie z hipotezą cyklu życia profil konsumpcji jednostek według wieku jest określony przez preferencje i skłonność do odsunięcia konsumpcji w czasie Poziom konsumpcji (ale nie profil) zależy od dochodu życiowego, który musi być zbilansowany w cyklu życia W każdym okresie różnica między dochodem a konsumpcją oznacza oszczędzanie lub zadłużanie się Wzrost i struktura wieku ludności i wielkość dochodu życiowego różnych grup wieku określają stopę oszczędzania w skali społeczeństwa Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 3

4 Gospodarstwa domowe Empirycznie bada się konsumpcję i oszczędzanie w gospodarstwach domowych jako strumienie z bieżącego dochodu Konsumpcja życiowa i oszczędności z dochodu życiowego są estymowane na panelu gospodarstw domowych (Liberda et al. 2004) na kohortach utworzonych z danych przekrojowych (Deaton 1985; Deaton, Paxson 1994, 2000; Aleksandra Kolasa 2012; Liberda 2013) Cele badawcze: w jakim stopniu konsumpcja jest określona przez dochód bieżący (podąża za dochodem), a w jakim jest wyrównana w cyklu życia Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 4

5 Analiza przekrojowa oszczędności gospodarstw domowych Profil oszczędzania według wieku ma zgodnie z teorią kształt garbu Obserwowany profil oszczędzania według wieku nie jest w pełni zgodny z teorią gdy: nie wykazuje ujemnej korelacji z wiekiem występują wysokie dodatnie oszczędności wśród najmłodszych gospodarstw Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 5

6 Stopa oszczędzania gospodarstw domowych w Polsce analiza przekrojowa za rok 2014 Opracowanie na podstawie: Budżety gospodarstw domowych, GUS, 2015 Mediana stopy oszczędzania Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 6

7 Stopa oszczędzania gospodarstw domowych w Polsce analiza przekrojowa Opracowanie na podstawie: Budżety gospodarstw domowych, GUS 25 Stopa oszczędzania według wieku - mediana (%) do Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 7

8 Dochody i wydatki gospodarstw w Polsce (zł) analiza przekrojowa za rok 2014 Opracowanie na podstawie: Budżety gospodarstw domowych, GUS, Średnie miesięczne dochody i wydatki (zł) Dochód Wydatki Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 8

9 Stopa oszczędzania gospodarstw z dochodu bieżącego w grupach decylowych dochodu w roku 2014 Opracowanie na podstawie: Budżety gospodarstw domowych, GUS, % Stopa oszczędzania gospodarstw w grupach decylowych dochodu 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% STOPA OSZCZĘDZANIA Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 9

10 Kohorty Kohorta jest definiowana przez rok urodzenia Obserwacja kohort w kolejnych latach tworzy sztuczny panel W badaniu dla Polski obserwowano 51 kohort w wieku lat urodzonych w latach Okres obserwacji 16 lat ( ) na próbie 0,5 mln gospodarstw (Liberda 2013, 2015, Przezorność. Kto oszczędza w Polsce) Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 10

11 Kohorty: mediany stóp oszczędzania Opracowanie na podstawie: Budżety gospodarstw domowych , GUS Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 11

12 Dekompozycja stopy oszczędzania Na profil oszczędzania według wieku składają się efekty kohorty (wynikające ze zróżnicowania kohort - starsze kohorty mogły mieć inne stopy oszczędzania, gdy były w wieku obecnych młodych pokoleń) efekty roku obserwacji (przejściowe efekty oddziałujące na wszystkie kohorty w różnych latach) efekty wieku (czysty efekt cyklu życia dla oszczędzania, niezależny od pozycji kohort i otoczenia gospodarstw) Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 12

13 Efekty kohorty dla stopy oszczędzania Opracowanie na podstawie: Budżety gospodarstw domowych , GUS Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 13

14 Efekty roku badania dla stopy oszczędzania Opracowanie na podstawie: Budżety gospodarstw domowych , GUS Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 14

15 Efekty wieku dla stopy oszczędzania Opracowanie na podstawie: Budżety gospodarstw domowych , GUS Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 15

16 Efekt kohorty dla oszczędzania w długim okresie Oszacowany efekt kohorty jest rosnący dla młodych pokoleń Wzrost gospodarczy będzie zwiększał efekt kohorty dla przyszłych pokoleń Zrekompensuje to częściowo i przejściowo spadek udziału młodych pokoleń w liczbie ludności, jeśli planowany w środkowym okresie cyklu życia poziom życiowego majątku będzie wyższy niż w poprzednich pokoleniach Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 16

17 Efekt wieku dla oszczędzania w długim okresie Efekty wieku (cyklu życia) wykazują trend wzrostowy wraz z wiekiem Wyjaśnienie wzrostu stopy oszczędzania z wiekiem motyw spadku inwestycje w kapitał ludzki dzieci i wnuków inwestycje we własne zdrowie i kształcenie Majątki życiowe starszych pokoleń są jednak relatywnie niskie - były gromadzone w okresach uzyskiwania niższych dochodów Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 17

18 Niepewność a życiowy profil oszczędzania Motyw ostrożnościowy - potrzeba tworzenia oszczędności buforowych (Deaton 1991) Przezorność - miara intensywności motywu ostrożnościowego - stale określa oszczędności, niezależnie od potrzeb wynikających z cyklu życia Niepewność dochodu w Polsce: wariancja dochodu permanentnego i wariancja dochodu okresowego są bardzo podobne (Liberda et al., 2003, 2004) Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 18

19 Indywidualne i społeczne czynniki określające oszczędzanie Wykształcenie Płeć Rodzina dzieci Inwestycje w mieszkania Inwestycje w instrumenty finansowe Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 19

20 Bibliografia Budżety gospodarstw domowych w latach , GUS (pełne bazy danych). Deaton, A. 1985, Panel Data from Time Series of Cross-Sections, Journal of Econometrics 30: Deaton A. and C. Paxson, 1994, Saving, Growth, and Aging in Taiwan, In Studies in the Economics of Aging. Chicago: University of Chicago Press. Deaton A. and C. Paxson, 2000, Growth and Saving Among Individuals and Households, Review of Economics and Statistics 82 (2): Kolasa A., 2012, Life Cycle Income and Consumption Patterns in Transition, University of Warsaw, Faculty of Economic Sciences Working Papers, 17 (83). Liberda B., 2013, 2015, Przezorność. Kto oszczędza w Polsce, I i II wydanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa. Liberda B., Górecki B., Pęczkowski M., 2004, Saving from Permanent and Transitory Income. The Case of Polish Households, Ekonomia, nr 14, pp Liberda B., Górecki B., Pęczkowski M., 2003, Uncertainty of Households Income in the European Union Countries and Poland, EMERGO, Vol. 10, No. 4 (38), pp Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 20

21 Barbara Liberda Barbara Liberda, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski 21