KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Biochemia wysiłku fizycznego KOD WF/II/st/16

Transkrypt

1 KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Biochemia wysiłku fizycznego KOD WF/II/st/16 2. KIERUNEK: Wychowanie fizyczne 3. POZIOM STUDIÓW 1 : II stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I rok/i semestr 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 3 6. LICZBA GODZIN: TYP PRZEDMIOTU 2 : obowiązkowy 8. JĘZYK WYKŁADOWY: polski/angielski 9. FORMA REALIZACJI PRZEDMIOTU 3 : 10. WYMAGANIA WSTĘPNE I DODATKOWE (np. przedmioty poprzedzające): biologia, fizjologia, biochemia 11. CEL PRZEDMIOTU: Przekazanie studentom wiedzy na temat wpływu wysiłku fizycznego o różnym czasie trwania i intensywności na przemiany metaboliczne organizmu człowieka; 1 Stacjonarny, niestacjonarny, e-learning 2 Obowiązkowy, fakultatywny. 3 Wykłady,, laboratoria, projekty, warsztaty, samodzielne prowadzenie zajęć przez studenta.

2 Zapoznanie studentów z podstawowymi metodami biochemicznymi wykorzystywanymi do diagnozowania zmian powysiłkowych; Wyjaśnienie studentom roli regularnej aktywności fizycznej w prewencji wielu chorób oraz przedstawienie biochemicznych aspektów adaptacji organizmu do różnego rodzaju obciążeń fizycznych. 12. PRZEDMIOTOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA 4 P_W01. Potrafi wyjaśnić biochemiczne mechanizmy funkcjonowania organizmu człowieka w spoczynku i w warunkach wysiłkowych, w różnych etapach jego rozwoju. P_W02. Posiada wiedzę na temat zmian zachodzących w procesach metabolicznych organizmu, związanych z systematyczną aktywnością fizyczną i jej brakiem. Rozumie potrzebę promowania regularnej aktywności fizycznej w kontekście profilaktyki chorób metabolicznych i chorób układu krążenia. P_U01. Posiada umiejętność posługiwania się prostymi aparatami pomiarowymi i wykonania pomiarów podstawowych parametrów biochemicznych we krwi oraz, w oparciu o uzyskane wyniki, oceny stanu zdrowia organizmu i jego możliwości wysiłkowych. P_U02. Potrafi, w oparciu o wybrane parametry biochemiczne, kontrolować efekty treningu sportowego i zdrowotnego oraz zaplanować obciążenia treningowe w zależności od sprawności fizycznej i wieku osób ćwiczących. P_U03. Potrafi, na podstawie wybranych parametrów biochemicznych, bezpiecznie organizować zajęcia ruchowe oraz posiada Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia (symbol) K_W01 K_W11 K_W08 K_U03 K_U07 K_U13 Odniesienie do obszarowych efektów kształcenia i standardów kształcenia nauczycieli (symbol) M2_W01 M2_W02 M2_W04 M2_W07 M2_W04 M2_W08 M2_U02 M2_U03 M2_U06 M2_U13 M2_U01 M2_U04 M2_U10 M2_U04 M2_U05 M2_U11 M2_U12 4 Efekty kształcenia w zakresie wiedzy (P_W), umiejętności (P_U) i kompetencji społecznych (P_K).

3 umiejętność prognozowania ich wpływu na organizm. P_K01. Propaguje aktywność fizyczną i zachowania prozdrowotne wśród młodzieży i osób dorosłych, przedstawiając ich korzystny wpływ na procesy metaboliczne organizmu. P_K02. Posiada zdolność pracy w zespole oraz umiejętność rozdzielania zadań. P_K03. Potrafi samodzielnie uzupełniać wiedzę oraz rozumie potrzebę współpracy interdyscyplinarnej w procesie planowania i kontroli efektów zajęć ruchowych. K_K01 K_K04 K_K10 M2_K01 M2_K03 M2_K06 M2_K01 M2_K06 M2_K METODY OCENY EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Symbol przedmiotowego efektu kształcenia P_W01 Metody (sposoby) oceny 5 Typ oceny 6 Forma dokumentacji egzamin pisemny, podsumowująca praca pisemna końcowe zaliczenie pisemne P_W02 egzamin pisemny, podsumowująca praca pisemna końcowe zaliczenie pisemne P_U01 ocenianie ciągłe formująca praca pisemna P_U02 ocenianie ciągłe oraz zaliczenie pisemne formująca praca pisemna P_U03 ocenianie ciągłe formująca dziennik zajęć prowadzącego P_K01 ocenianie ciągłe formująca praca pisemna P_K02 ocenianie ciągłe formująca dziennik zajęć prowadzącego P_K03 egzamin pisemny podsumowująca praca pisemna 5 Ocenianie ciągłe (bieżące przygotowanie do zajęć), śródsemestralne zaliczenie pisemne, śródsemestralne zaliczenie ustne, końcowe zaliczenia pisemne, końcowe zaliczenia ustne, egzamin pisemny, egzamin ustny, praca semestralna, ocena umiejętności ruchowych, praca dyplomowa, projekt, kontrola obecności 6 Formująca, podsumowująca.

4 14. TREŚCI PROGRAMOWE Treść zajęć Forma zajęć 7 1. Zapoznanie studenta z celami, efektami kształcenia i sposobami ich weryfikacji, treściami programowymi, literaturą oraz sprawami organizacyjnymi. Podstawy bioenergetyki komórki mięśniowej. Źródła energii w wysiłkach o różnej intensywności. Typy włókien mięśniowych i ich biochemiczna charakterystyka. Biochemia skurczu mięśnia. 2. Białka i ich rola w wysiłku fizycznym. Katabolizm białek i aminokwasów. Cykl glukozo-alaninowy. Funkcja białek osocza krwi. Białka ostrej fazy. Proteinuria wysiłkowa. Ilościowe oznaczenie białka całkowitego i albuminy w osoczu krwi. 3. Kreatyna- synteza i metabolizm. Źródła kreatyny i jej rola w komórce w komórce mięśniowej. Kreatynina jako produkt przemiany kreatyny. Wykorzystanie z biochemii klinicznej pomiarów stężenia kreatyniny we krwi i w dobowej zbiórce moczu. Klirens kreatyniny. Oznaczenie stężenia kreatyniny w osoczu krwi. 4. Enzymy wewnątrzmięśniowe i ich rola w badaniu uszkodzeń tkanki mięśniowej wywołanych wysiłkiem fizycznym. Budowa i występowanie kinazy kreatynowej (CK) i dehydrogenazy mleczanowej (LDH) w organizmie. Wpływ wysiłku fizycznego na stan funkcjonalny błon komórek mięśniowych. 5. Enzymy i ich rola w badaniu zaburzeń funkcjonalnych i uszkodzeń tkanki mięśniowej wywołanych wysiłkiem fizycznym- ciąg dalszy. Wpływ różnego rodzaju wysiłków na aktywność (liczba godz.) Symbol przedmiotowych efektów kształcenia P_W01 P_W01, P_W02 P_U01, P_K02 P_K02 P_U02, P_U03, P_K03 P_U03, P_K02 7 Wykłady,, laboratoria, samodzielne prowadzenie zajęć przez studenta.

5 CK i LDH w osoczu krwi. Wykonanie oznaczeń i interpretacja wyników. Inne wskaźniki uszkodzenia mięśni (aminotransferazy, mioglobina, troponina I, T). 6. Oznaczanie stężenia glukozy we krwi i jej przydatność praktyczna. Homeostaza glukozy we krwi- rola hormonów. Pokarmowe źródła glukozy. Zmiany stężenia glukozy we krwi po spożyciu produktów o zróżnicowanym indeksie glikemicznym. Zaburzenia gospodarki węglowodanowej w organizmie- insulinooporność, upośledzona tolerancja glukozy, cukrzyca typu II. 7. Oznaczanie stężenia glukozy we krwi i jej przydatność praktyczna- ciąg dalszy. Wpływ wysiłku fizycznego na transport glukozy do komórek mięśniowych (białka GLUT). Regularny wysiłek fizyczny a profilaktyka cukrzycy typu II. Zmiany stężenie glukozy we krwi w zależności od intensywności i czasu trwania wysiłku fizycznego. Rola napojów węglowodanowych w zapobieganiu hipoglikemii. Wykonanie oznaczeń stężenia glukozy we krwi przed i po wysiłku. 8. Kwas mlekowy- powstawanie i metabolizm w zależności od intensywności wysiłku. Progi metaboliczne i ich wartość diagnostyczna. 9. Równowaga kwasowo-zasadowa. Mechanizmy regulujące gospodarkę kwasowo-zasadową. Parametry równowagi kwasowo-zasadowej krwi. Pojęcie luki anionowej i jej praktyczne zastosowanie. 10. Równowaga kwasowo-zasadowa- ciąg dalszy. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej (kwasica oraz zasadowica)-ich podział na metaboliczne i oddechowe i przyczyny. Mechanizmy kompensacyjne zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej. Wykonanie pomiaru P_U02, P_U03, P_K01, P_K03 P_U03, P_K02 P_U01, P_U02 P_U02, P_U03, P_K03 P_U03, P_K02

6 parametrów równowagi kwasowo-zasadowej w spoczynku i po intensywnym wysiłku fizycznym i analiza uzyskanych wyników. 11. Równowaga wodno-elektrolitowa. Molalność roztworu. Regulacja osmolalności płynów ustrojowych. Obliczanie osmolalności surowicy krwi. Wpływ wysiłku fizycznego na gospodarkę wodno-elektrolitową. 12. Oznaczanie stężenia triglicerydów i cholesterolu we krwi. Wpływ wysiłku fizycznego na zmianę profilu lipidowego we krwi; regularny wysiłek fizyczny a profilaktyka chorób sercowonaczyniowych. 13. Oznaczanie stężenia triglicerydów i cholesterolu we krwi- ciąg dalszy. Wykonanie pomiarów stężenia triglicerydów, cholesterolu całkowitego i cholesterolu HDL w osoczu krwi przed i po wysiłku. 14. Zaliczenie materiału. 15. Zaliczenie poprawkowe. P_U01, P_U02 P_U03, P_K01, P_K03 P_U02, P_U03, P_K03 P_U01, P_U03 P_K01, P_K02 P_U03, P_K01, P_K02, P_K03 P_U03, P_K01, P_K02, P_K NARZĘDZIA DYDAKTYCZNE: 1. Minifotometr oraz odczynniki do oznaczania stężenia mleczanów we krwi. 2. Spektrofotometr oraz odczynniki do oznaczania w osoczu: stężenia białka całkowitego, kreatyniny, glukozy, całkowitego cholesterolu, HDL- cholesterolu, triglicerydów oraz aktywności kinazy keratynowej i dehydrogenazy mleczanowej. 3. Analizator do oznaczania parametrów równowagi kwasowo-zasadowej. 4. Komputer osobisty (laptop). 5. Rzutnik multimedialny.

7 16. WARUNKI ZALICZENIA: Uzyskanie pozytywnej oceny z zaliczenia końcowego obejmującego treści programowe ćwiczeń oraz aktywne uczestnictwo w zajęciach. 17. PRZYKŁADOWE ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE (ZALICZENIOWE): 1. Scharakteryzuj poszczególne systemy resyntezy ATP w komórce mięśniowej i omów, w jakiego typu wysiłkach dominują. 2. Opisz, na czym polega rola kreatyny i fosfokreatyny w komórce mięśniowej. 3. Omów rolę HDL-cholesterolu w profilaktyce miażdżycy oraz wpływ regularnej aktywności fizycznej na profil lipidowy krwi. 4. Jak zmienia się stężenie glukozy we krwi podczas wysiłku fizycznego? Omów rolę napojów węglowodanowych w przeciwdziałaniu zmęczenia. 5. Wymień hormony regulujące poziom glukozy we krwi podczas wysiłku fizycznego i omów mechanizm ich działania. 18. LITERATURA PODSTAWOWA I UZUPEŁNIAJĄCA 8 : 1. Hübner-Woźniak E., Lutosławska G. (2000). Podstawy biochemii wysiłku fizycznego, COS, Warszawa. 2. Kokot F. (2001). Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, PZWL. 3. Borkowski J. (2003). Bioenergetyka i biochemia tlenowego wysiłku fizycznego. Wydawnictwo AWF, Wrocław. 4. Hübner-Woźniak E. (2006). Ocena wysiłku fizycznego oraz monitorowanie treningu sportowego metodami biochemicznymi, Wydawnictwo AWF, Warszawa. 5. Houston M.E. (1995). Biochemistry primer for exercise science, Human Kinetics, Champaign, III. 6. Viru A., Viru M. (2001). Biochemical monitoring of sport training, Human Kinetics, Champaign. 7. Kozłowski S. i Nazar K. (red.) (1995). Wprowadzenie do fizjologii klinicznej, PZWL. 8. Williams M.H. (1999). Granice wspomagania, Medicina Sportiva, Kraków. 8 Dostępna w czytelni, bibliotece, Internecie.

8 Zajęcia wymagające udziału prowadzącego Samokształcenie 19. OBCIĄŻENIE PRACĄ STUDENTA Forma aktywności a) Realizacja przedmiotu: wykłady Liczba godzin na zrealizowanie aktywności w semestrze 0 b) Realizacja przedmiotu: 15 c) Realizacja przedmiotu: laboratoria 0 d) Egzamin 0 e) Inne godziny kontaktowe z nauczycielem 10 Łączna liczba godzin zajęć realizowanych z udziałem prowadzącego (pkt. a +b + c + d + e) f) Przygotowanie się do zajęć g) Przygotowanie się do zaliczeń/kolokwiów 10 h) Przygotowanie się do egzaminu/zaliczenia 25 końcowego i) Wykonanie zadań poza uczelnią 0 Łączna liczba godzin zajęć realizowanych we własnym zakresie (pkt. f + g +h + i) Razem godzin 75 (zajęcia z udziałem prowadzącego + samokształcenie) Liczba punktów ECTS PROWADZĄCY PRZEDMIOT (IMIĘ, NAZWISKO, ADRES , KATEDRA, ZAKŁAD, NR POKOJU) 1. dr Ewa Jówko, ewa.jowko@awf-bp.edu.pl; Katedra Nauk Przyrodniczych, Zakład Fizjologii i Biochemii, Pokój nr 8, tel dr Małgorzata Charmas, malgorzata.charmas@awf-bp.edu.pl; Katedra Nauk Przyrodniczych, Zakład Fizjologii i Biochemii, Pokój nr 21, tel