GOTOWOŚĆ SZKOLNA I. WPŁYW ROZWOJU FIZYCZNEGO NA FUNKCJONOWANIE DZIECKA W SZKOLE NA CO WARTO ZWRÓCIĆ UWAGĘ?

Transkrypt

1 GOTOWOŚĆ SZKOLNA Od pierwszych chwil życia dziecko podejmuje wysiłek związany z rozwojem. Wyrusza w długą drogę, na której w pewnym czasie napotka SZKOŁĘ. Aby szkoła stała się wspaniałą przygodą i pomocą w dążeniu do samorealizacji, musi pojawić się w odpowiednim momencie, momencie, który nazywamy GOTOWOŚCIĄ SZKOLNĄ. - - I. WPŁYW ROZWOJU FIZYCZNEGO NA FUNKCJONOWANIE DZIECKA W SZKOLE ODPORNOŚĆ NA ZMĘCZENIE I CHOROBY SPRAWNOŚĆ NARZĄDÓW ZMYSŁÓW SPRAWNOŚĆ MANUALNA KOORDYNACJA I SPRAWNOŚĆ RUCHOWA FUNKCJONOWANIE W SZKOLE SPRAWNOŚĆ NARZĄDÓW ARTYKULACYJNYCH NA CO WARTO ZWRÓCIĆ UWAGĘ? Czy dziecko lubi zabawy ruchowe? Czy chętnie uczestniczy w zespołowych grach ruchowych? Czy jest w stanie zachować określoną pozycję przez jakiś czas (spokojnie stać, siedzieć)? Czy dziecko dobrze widzi i słyszy? Czy męczy się szybciej niż rówieśnicy?

2 JAK RODZIC MOŻE WSPIERAĆ ROZWÓJ FIZYCZNY DZIECKA? Zapewnić dziecku odpowiednią ilość ruchu, najlepiej na świeżym powietrzu. Stwarzać okazje do spotkań z rówieśnikami, gier i zabaw zespołowych. Nie lekceważyć sygnałów, które mogą świadczyć o tym, że dziecko źle widzi lub słyszy. II. ROZWÓJ PERCEPCYJNO-MOTORYCZNY ELEMENTY ROZWOJU PERCEPCYJNO MOTORYCZNEGO ISTOTNE DLA DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ: ORIENTACJA PRZESTRZENNO-KIERUNKOWA (pisanie, czytanie, matematyka, funkcjonowanie w szkole), ASPEKTY SPRAWNOŚCI MANUALNEJ (pisanie), RUCHY NARZĘDZIOWE PRAKSJE (pisanie), ANALIZATOR CZUCIOWO-RUCHOWY (pisanie, funkcjonowanie w szkole), ANALIZA I SYNTEZA WZROKOWA (czytanie, nabywanie wiedzy), ANALIZA I SYNTEZA SŁUCHOWA (nabywanie wiedzy, komunikacja) - ORIENTACJA PRZESTRZENNO KIERUNKOWA

3 ZNACZENIE ORIENTACJI KIERUNKOWO PRZESTRZENNEJ DLA NAUKI MATEMATYKI Nauka geometrii Orientacja w układzie współrzędnych Rozwiązywanie grafów ASPEKTY SPRAWNOŚCI MANUALNEJ

4 PROPOZYCJE ĆWICZEŃ USPRAWNIAJĄCYCH SPRAWNOŚĆ MANUALNĄ: Ćwiczenia dłoni: - gniecenie piłeczki, gąbki, - ugniatanie papieru, papierowych kul, - nawlekanie koralików na sznurek, - darcie gazet, gniecenie ich, - obrysowywanie dłoni, - wykonywanie relaksacyjnych masażyków na plecach partnera. Ćwiczenia palców: - naśladowanie gry na pianinie, flecie, - wykonywanie zabaw paluszkowych, np.: Pięć paluszków, Sroczka, Bawiły się dzieci paluszkami... Rozwijanie czynności samoobsługowych: - samodzielne mycie się, ubieranie, jedzenie, - samodzielne wkładanie butów, wiązanie ich, Zabawy konstrukcyjne: - budowanie dowolnych konstrukcji z klocków drewnianych i plastikowych, - konstruowanie z papieru, sznurka, drutu, - konstruowanie z materiału przyrodniczego, np. ludzików z kasztanów, budowanie z piasku, śniegu. Lepienie: - lepienie z gliny, plasteliny, masy solnej, masy papierowej dowolnych kształtów (np. pieczywa, owoców), - robienie wałeczków z plasteliny (np. oklejanie nimi małych butelek robienie wazoników), - wypełnianie plasteliną rysunków przedstawiających postać ludzką. Malowanie farbami plakatowymi, klejowymi, akwarelowymi: - malowanie palcem, dłonią na całej powierzchni kartki, - malowanie kawałkiem waty, gąbki, szmatką (np. jesiennych drzew, pochmurnej pogody), - malowanie pędzlem na kartkach większego formatu linii: pionowych, poziomych, ukośnych, falistych szlaczków, z zachowaniem kierunku od lewej strony do prawej, - malowanie pędzlem na kartkach o różnym formacie i fakturze (np. pokrytych solą, kaszą manną), - malowanie pędzlem na podany lub dowolny temat. Rysowanie: - rysowanie na różnych formatach papieru, - rysowanie kredą na tablicy, asfalcie, kamieniu, - rysowanie mazakiem na folii (np. na koszulce do segregatora, w środku której jest kolorowa kartka), - rysowanie linii: pionowych, poziomych, ukośnych, falistych, - rysowanie na dany i dowolny temat,

5 - rysowanie ołówkiem, kredką, świecą, węglem, mazakiem, patykiem maczanym w tuszu, pastelami olejnymi i proszkowymi na określony lub dowolny temat, - rysowanie do podanego tekstu (rysowane wierszyki). Wycinanie: - wycinanie pasków (ze starych gazet), - cięcie papieru wzdłuż narysowanych linii, - wycinanie dowolnych kształtów (np. ze starych stron tytułowych z bloków), - wycinanie wzorów, np. motylka, kwiatka, z użyciem dziurkacza, - tworzenie pracy plastycznej techniką wycinanki. RUCHY NARZĘDZIOWE (PRAKSJE) PRAWIDŁOWY CHWYT PISARSKI

6 ĆWICZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNO KIERUNKOWEJ ORAZ SPRAWNOŚCI MANUALNEJ: Zabawy/polecenia angażujące orientację kierunkowo przestrzenną (połóż to na półce po lewej... itp.). Pytanie dziecka, w której ręce trzyma określony przedmiot. Proponowanie dziecku różnych form aktywności plastycznej (np. malowanie palcami, szerokimi pędzlami na dużych arkuszach papieru). Zwracanie uwagi na prawidłowe trzymanie przyborów piśmienniczych. ANALIZA I SYNTEZA WZROKOWA I SŁUCHOWA Kompetencja umysłu, polegająca na rozkładaniu na podstawowe elementy docierających do mózgu wrażeń słuchowych (wszelkich odgłosów, dźwięków mowy) i wrażeń wzrokowych (obrazów otoczenia, figur złożonych, pisma) oraz ponownym ich syntetyzowaniu i interpretowaniu, warunkująca opanowanie umiejętności czytania i pisania. ANALIZATOR CZUCIOWO - RUCHOWY PROPOZYCJE ĆWICZEŃ ROZWIJAJĄCYCH PERCEPCJĘ WZROKOWĄ: Rozwijanie pojęcia schematu ciała: - oglądanie własnej sylwetki w lustrze, - dotykanie wymienionych części ciała, a potem poruszanie nimi, - rysowanie postaci ludzkiej, - wykonywanie ćwiczeń z elementem równowagi, - wskazywanie swoich prawych i lewych części ciała. Wprowadzanie kierunków od osi własnego ciała: - poruszanie się pod dyktando np. Idź pięć kroków w prawą stronę, dwa do przodu, trzy w lewą stronę, - zabawy i ćwiczenia równoważne tułowia, związane z chodem, np. chodzenie tyłem, przodem, slalomem, zygzakiem...,

7 Orientacja w schemacie ciała drugiej osoby: - porównywanie schematu własnego ciała ze schematem ciała drugiej osoby, - naśladowanie ruchów wykonywanych przez drugą osobę, - wskazywanie u drugiej osoby wymienionych części ciała - porównywanie swojego wyglądu z wyglądem drugiej osoby - współdziałanie z partnerem (ćwiczenia według metody Ruchu Rozwijającego W. Sherborne). Spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni (miejsca i kierunku): - spostrzeganie przedmiotów względem siebie jako będących z przodu, z tyłu, przed, za, ponad, poniżej, po prawej lub po lewej stronie, - określanie miejsca położenia wskazanych przedmiotów; posługiwanie się określeniami: góra, dół, na, pod, za, w, - uczestniczenie w zabawach typu: Gdzie schowała się lalka?, Ciepło zimno, - układanie zabawek według poleceń np. Połóż misia na drugiej półce, między lalką a pajacykiem, - określanie kierunków położenia przedmiotów w przestrzeni; stosowanie określeń: do góry, na dół, w prawo, w lewo, w przód. Spostrzeganie stosunków przestrzennych: - odtwarzanie podanych sekwencji (zapamiętywanie ich i odtwarzanie w takiej samej kolejności), - układanie obrazków historyjki według kolejności zdarzeń, - segregowanie według przyjętych zasad. Rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej: - wykonywanie ćwiczeń rozwijających lokomocje (związanych z motoryką dużą), - rysowanie w powietrzu prostych kształtów naśladowanie ruchów wykonywanych przez drugą osobę lub postać narysowaną na obrazku, - naśladowanie ruchów zwierząt, - naśladowanie wykonywanych czynności, - ćwiczenia i gry zręcznościowe (np. gra w kręgle), - chodzenie po wyznaczonej linii (lub toczenie po niej piłki), - rysowanie po śladzie rysunków (wykropkowane wzory), - rysowanie synchroniczne (oburęczne) prostych elementów w powietrzu, a potem na kartce. Obserwowanie: - najbliższego otoczenia (sali, placu przedszkolnego, tego, co dzieci widzą na spacerze, tego, co się dzieje za oknem), - czynności wykonywanych przez osoby i naśladowanie ich (np. zabawa Rób to co ja), - dostrzeganie i określanie cech danego przedmiotu, zjawiska (np. dostrzeganie zmian zachodzących w kolejnych porach roku, nazywanie ich), Układanie: - przedmiotów według poleceń np. Połóż lalkę na drugiej półce, - takich samych obrazków (zabawa memory), - prostych ciągów rytmicznych, np. obrazków, klocków i liści... (zawsze trzy sekwencje we wzorze), figur, patyczków, klocków według wzoru,

8 - puzzli, - łączenie obrazków przedstawiających to, co było najpierw, z tym, co będzie potem, - układanie historyjek obrazkowych (rozpoczynamy od trzech obrazków). Porównywanie: - porównywanie dwóch obrazków o tej samej treści, wskazywanie różnic, a potem podobieństw, - porównywanie dwóch zabawek (najpierw różniących się jedną cechą), - dobieranie elementów brakujących do całości, - porównywanie liczby elementów w dwóch zbiorach. Porządkowanie i grupowanie: - grupowanie obiektów przedstawionych na obrazkach według wzrastającej wielkości (malejącej wielkości) lub według innego przyjętego kryterium, - klasyfikowanie tematyczne, np. co pasuje do łazienki, w co ubieramy się na jesienny spacer... - klasyfikowanie przedmiotów (obrazków) według jednej przyjętej cechy: wielkości, koloru, kształtu, - eliminowanie z grupy tych przedmiotów (obrazków), które nie pasują do pozostałych Wyodrębnianie i liczenie: - wyodrębnianie obiektów do policzenia; określanie ich liczby bez liczenia; potem liczenie ich (porównywanie swoich spostrzeżeń z rzeczywistością), - liczenie obiektów niewidocznych (klaskanie, tupanie, inne dźwięki), - liczenie z wykorzystaniem przeliczników zastępczych, np. Weź tyle talerzyków, ile jest łyżeczek, - liczenie w określonym i dowolnym zakresie. Odwzorowywanie: - odwzorowywanie ułożonych klocków, patyczków, figur, zabawek (według wzoru), - odwzorowywanie podanych symboli i znaków, - odwzorowywanie graficzne szlaczków, ornamentów, - łączenie linii, punktów odtwarzanie kształtów przedmiotów, - rysowanie, malowanie, lepienie, wycinanie, zaginanie papieru itp. (motoryka mała). Ćwiczenia pamięci wzrokowej: - zauważanie i określanie, który przedmiot zmienił miejsce (zniknął), - układanie obejrzanych wcześniej obrazków w odpowiedniej kolejności. PROPOZYCJE ĆWICZEŃ ANALIZY I SYNTEZY SŁUCHOWEJ: Ćwiczenia słuchu fizycznego i muzycznego: - słuchanie wierszy, rymowanek, baśni i opowiadań, - wsłuchiwanie się w odgłosy dochodzące z otoczenia, wychwytywanie ich, - rozpoznawanie dźwięków dochodzących z otoczenia (dźwięków różnych urządzeń domowych, odgłosów pojazdów, głosów zwierząt, głosów kolegów, koleżanek i znanych osób dorosłych, zjawisk atmosferycznych),

9 - wystukiwanie, wyklaskiwanie podanego rytmu, - odtwarzanie rytmu przedstawionego w sposób graficzny lub za pomocą klocków - rysowanie kresek, szlaczków w rytm uderzeń - odtwarzanie (wystukiwanie, wyklaskiwanie) danych układów przestrzennych (ułożonych z klocków) Ćwiczenia słuchu fonematycznego oraz analizy i syntezy słuchowej: - wyodrębnianie zdań z wypowiedzi (dzieci zaznaczają liczbę zdań klockami, paskami papieru), - wyodrębnianie słów w zdaniach, - tworzenie zdań z określoną liczbą słów, - dobieranie rymujących się ze sobą słów; kończenie rymowanek poprzez podanie słów rymujących się, - tworzenie słów z sylab (synteza sylabowa), - dzielenie słów na sylaby, - mówienie tekstów piosenek, śpiewanie z wyróżnianiem sylab, - układanie słów rozpoczynających się, kończących się określoną sylabą i mających tę sylabę w środku, - porównywanie liczby sylab w słowach, - tworzenie słów z głosek (synteza głoskowa), - wyodrębnianie pierwszej głoski w słowach nazwach obrazków (w nagłosie), - segregowanie obrazków według pierwszej głoski w ich nazwach - wymyślanie (i np. rysowanie) przedmiotów, których nazwy rozpoczynają się określoną głoską, - wyszukiwanie obrazków, których nazwy rozpoczynają się taką głoską jak nazwa pokazywanego obrazka, - wyodrębnianie ostatniej głoski (w wygłosie) w nazwach obrazków, - segregowanie obrazków według ostatniej głoski w ich nazwach, - wymyślanie (i rysowanie) przedmiotów, których nazwy kończą się określoną głoską, - określanie środkowej głoski w nazwach (trzygłoskowych) obrazków, np.: mak, rak, nos, noc, sok, kot, las, ryk, syk, ser, but, bat, byk, bal, osa, oko, kra, ucho, sto, kto... - dzielenie na głoski trzygłoskowych (potem czterogłoskowych, pięcio-, i więcej głoskowych) nazw obrazków, - liczenie głosek w słowach nazwach obrazków (np. układanie obrazków według wzrastającej liczby głosek w ich nazwach lub malejącej liczby głosek w ich nazwach), - wymyślanie słów (i rysowanie), które mają określoną liczbę głosek, - układanie zdań, w których każde słowo rozpoczyna się tą samą głoską - różnicowanie głosek opozycyjnych: t d, r l, p b, s ś sz, z ź ż, dz dź dż Ćwiczenia pamięci słuchowej: - odtwarzanie układu słyszanych dźwięków, - wyszukiwanie obrazków według podanej kolejności, - słuchanie opowiadań, określanie kolejności zdarzeń - nauka wierszy, rymowanek (fragmentami, metodą ze słuchu).

10 III. ASPEKTY ROZWOJU UMYSŁOWEGO ISTOTNE DLA DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ UWAGA (pisanie, czytanie, nabywanie wiedzy, funkcjonowanie w szkole), PAMIĘĆ (pisanie, czytanie, nabywanie wiedzy), MYŚLENIE (pisanie, czytanie, nabywanie wiedzy, funkcjonowanie w szkole), MOWA (czytanie, funkcjonowanie w szkole), UWAGA Zdolność kierowania uwagi na wybrany obiekt (zgodny z poleceniem nauczyciela) - uwaga dowolna i skupiania jej przez określony czas trwałość uwagi to kompetencje niezbędne dla funkcjonowania dziecka podczas zajęć w szkole i nauki. PAMIĘĆ Pamięć wzrokowa zapamiętywanie wzorów graficznych (litery,cyfry, symbole). Pamięć słuchowa zapamiętywanie dźwięków mowy oraz usłyszanych informacji. Pamięć sekwencyjna zapamiętywanie materiału ułożonego w sekwencje (dni tygodnia, pory roku, miesiące). MYŚLENIE Myślenie dziecka przekraczającego próg szkoły powinno charakteryzować się możliwością operowania informacjami tak, aby rozumiało proste pojęcia, zasady, reguły i prawidłowości. Powinny pojawić się także początki umiejętności wnioskowania. Niezbędny jest również pewien zakres wiedzy o otaczającym dziecko środowisku rodzinie, relacjach czasowych itp. Jak wspierać rozwój myślenia u dziecka? Proponować dziecku gry planszowe. Nie wyręczać, dać dziecku szansę, aby samo znalazło rozwiązanie problemu. Proponować gry/zabawy, polegające na tworzeniu klas (np. dzielenie zbioru obrazków na grupy: zwierzęta, rośliny itp.). Bawić się z dzieckiem w porównywanie obiektów pod względem wielkości, liczebności itp.

11 MOWA Mowa czynna: dziecko powinno posługiwać się mową wiązaną, dysponować odpowiednim zasobem słów i pojęć, mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym i gramatycznym, formułować komunikaty tak, aby mogło zostać zrozumiane. Mowa bierna: dziecko powinno posiadać odpowiedni zasób słów i pojęć, a także poziom rozumienia mowy, który pozwalać będzie dziecku odbierać i właściwie interpretować komunikaty nadawane przez innych. Jak wspierać rozwój mowy u dziecka? Jak najwięcej rozmawiać z dzieckiem. Słuchać tego, co dziecko ma do powiedzenia. Czytać dziecku książki. Zachęcać dziecko do opowiadania o tym, co usłyszało, co je zainteresowało. Zwracać uwagę na poprawność artykulacyjną mowy dziecka. Sposoby pracy z dzieckiem: Stymulowanie rozwoju mowy poprzez: - ćwiczenia oddechowe, - ćwiczenia głosowe, - ćwiczenia logorytmiczne, - ćwiczenia słuchowe (osobna pozycja), - ćwiczenia narządów artykulacyjnych, - ćwiczenia artykulacyjne, - rozumienie i wykonywanie poleceń, - rozwijanie i wzbogacanie słownika dziecka, - samodzielne wypowiadanie się, - rozwijanie wypowiedzi pod względem gramatycznym, - stosowanie prawidłowych form składniowych, - komunikowanie się z drugą osobą. IV. ELEMENTY ROZWOJU EMOCJONALNO MOTYWACYJNEGO ISTOTNE DLA DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ PANOWANIE NAD EMOCJAMI UMIEJĘTNOŚĆ POKONYWANIA TRUDNOŚCI POCZUCIE OBOWIĄZKU MOTYWACJA POZNAWCZA EMPATIA

12 PANOWANIE NAD EMOCJAMI Dziecko rozpoczynające naukę w szkole zaczyna panować nad swoimi uczuciami, stopniowo uczy się radzić sobie emocjonalnie z sytuacją oceny, adekwatnie, dojrzale reagować na sukcesy i porażki zarówno własne, jak i rówieśników. POCZUCIE OBOWIĄZKU np.: pamięta o konieczności odrobienia lekcji, przygotowania do kolejnego dnia w szkole, ćwiczy czytanie, mimo, że wolałoby się bawić. UMIEJĘTNOŚĆ POKONYWANIA TRUDNOŚCI podejmuje wysiłek, mimo niechęci, szuka rozwiązania zadania, nawet jeśli nie domyśli się go w pierwszej chwili, niezadowolone z efektów swojej pracy, nie zniechęca się, podejmuje kolejne próby. MOTYWACJA POZNAWCZA Dziecko gotowe do rozpoczęcia nauki w szkole jest dociekliwe, zainteresowane poznawaniem świata, nabywaniem wiedzy, potrafi na dłużej zainteresować się określoną treścią, pragnie pogłębiać swoją wiedzę w danej dziedzinie. Na tym etapie pojawiają się pierwsze sprecyzowane zainteresowania. EMPATIA. JAK WSPIERAĆ ROZWÓJ EMOCJONALNO MOTYWACYJNY DZIECKA? Mieć czas dla dziecka. Rozmawiać z nim o uczuciach. Uwrażliwiać dziecko na potrzeby i uczucia innych osób poprzez rozmowy oraz prezentowanie właściwych postaw społecznych. Powierzać dziecku obowiązki i odpowiedzialne zadania (dostosowane do wieku).

13 Rozbudzać w dziecku ciekawość poznawczą poprzez bogactwo doświadczeń intelektualnych i kulturalnych... (książki, wystawy, kino, teatr i in.). V. ASPEKTY ROZWOJU SPOŁECZNEGO ISTOTNE DLA DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ POCZUCIE PRZYNALEŻNOŚCI DO GRUPY ROZUMIENIE ZASAD I NORM SPOŁECZNYCH MOTYWY PROSPOŁECZNE PORÓWNYWANIE SIEBIE Z INNYMI POCZUCIE PRZYNALEŻNOŚCI DO GRUPY Dziecko uświadamia sobie, że jest częścią grupy/klasy, dzięki temu komunikaty kierowane przez nauczyciela do klasy odbiera jako skierowane także do siebie. ROZUMIENIE ZASAD I NORM SPOŁECZNYCH Dziecko dojrzałe do szkoły zaczyna rozumieć zasady i normy społeczne oraz staje się zdolne do ich przyswajania i przestrzegania, co stanowi istotny aspekt funkcjonowania szkole. MOTYWY PROSPOŁECZNE Dziecko kieruje się nie tylko własnym dobrem, ale także dobrem drugiej osoby/grupy, staje się zdolne do działania na rzecz drugiej osoby/grupy. PORÓWNYWANIE SIEBIE Z INNYMI Zdolność do porównywania siebie z innymi stanowi podstawę dla określania siebie na tle grupy oraz kształtowania się samooceny dziecka. JAK WSPIERAĆ ROZWÓJ SPOŁECZNY DZIECKA? Dawać dziecku jak najwięcej okazji do kontaktów z rówieśnikami. Stwarzać dziecku okazje do radzenia sobie w różnych sytuacjach społecznych.

14 Inspirować dziecko do zachowań prospołecznych (działania na rzecz innych). Rozmawiać z dzieckiem o jego uczuciach związanych z przeżytymi sukcesami oraz porażkami. OPRACOWAŁA: Lilianna Czempa (w oparciu o prezentację multimedialną Joanny Matanowskiej oraz materiałów wydawnictwa MAC Edukacja).