Przydatność odmian pszenicy jarej do jesiennych siewów

Transkrypt

1 Przydatność odmian pszenicy jarej do jesiennych siewów Marta Wyzińska Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Zakład Uprawy Roślin Zbożowych mwyzinska@iung.pulawy.pl Streszczenie W oparciu o doświadczenia polowe, w trzech sezonach wegetacyjnych przeprowadzono badania, których celem było określenie przydatności wybranych odmian pszenicy jarej (Tybalt, Cytra, Bombona, Monsun, Parabola) do jesiennych siewów. Schemat doświadczenia uwzględniał terminy siewu: I październikowy, II listopadowy, III wiosenny. Termin siewu w istotny sposób różnicował plonowanie pszenicy. Najwyższym plonem ziarna we wszystkich latach badań charakteryzowały się pszenice z siewów październikowych. Plony uzyskane po zastosowaniu wiosennego terminu siewu były istotnie niższe od uzyskanych w warunkach siewów jesiennych. Stwierdzono różnice między odmianami w reakcji na termin siewu. We wszystkich latach badań najwyższe plony uzyskano u odmiany Tybalt. Odmiana Cytra charakteryzowała się najniższym plonowaniem. Wstęp Pszenica jest jedną z najważniejszych roślin uprawnych na świecie [Ratajczak i Michalak 2004]. W Polsce w uprawie dominuje forma ozima tego gatunku, co spowodowane jest jej wyższym plonowaniem [Jasińska i Kotecki 2003]. Dlatego dążenie do zasiewania jak największego areału zbóż jesienią ma w warunkach naszego kraju duże uzasadnienie. Areał uprawy niżej plonującej pszenicy jarej jest jednak w naszym kraju stosunkowo duży. Według danych GUS w roku 2011 jej powierzchnia wynosiła 327 tys. ha. Jednym z głównych powodów niższej plenności form jarych zbóż jest mniejsza odporność na susze wiosenne, prawie corocznie dotykające większość obszaru Polski. Mniej podatne na niedobory opadów wiosną są wczesne zasiewy ale w naszych warunkach klimatycznych, zwłaszcza na glebach ciężkich nie zawsze udaje się taki termin zastosować. W ostatnich latach pojawiły się płynące ze strony hodowców informacje, że możliwe jest wysiewanie odmian jarych także jesienią [Kardasz i in. 2010]. Takie odmiany muszą charakteryzować się podwyższoną mrozoodpornością, co pozwala im na przetrwanie trudnych warunków pogodowych panujących w okresie zimowym. Jesienny termin siewu powoduje wydłużenie okresu wegetacyjnego, rośliny mogą korzystać z zapasów wody pozimowej i nie grozi im wiosną występująca często susza.

2 Jak podają niektóre źródła [Kardasz i in. 2010, Kurowski i Bruderek 2009, Rudnicki i in. 1999] plony z takich siewów są zazwyczaj wyższe o kilkanaście a nawet kilkadziesiąt procent w porównaniu do tych, które wykonano wiosną w terminie optymalnym. Celem przeprowadzonych badań było określenie wpływu jesiennego terminu siewu na plonowanie wybranych odmian pszenicy jarej. Materiał i metody badań Dwuczynnikowe doświadczenie polowe zostało założone metodą podbloków losowanych w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Bezku w woj. lubelskim. Przeprowadzono je w trzech sezonach wegetacyjnych (2008/2009, 2009/2010 i 2010/2011). Badaną rośliną była forma jara pszenicy. Spośród zarejestrowanych odmian wybrano 5 (Tybalt, Cytra, Bombona, Monsun, Parabola) charakteryzujących się podwyższoną mrozoodpornością. Zastosowano trzy terminy siewu ( dwa jesienne październikowy i listopadowy oraz dla porównania wiosenny). Doświadczenie zostało założone na glebie klasy III b - rędzina brunatna średnia, mieszana (kompleks przydatności rolniczej -1 pszenny wadliwy). Nawożenie mineralne zastosowano z w ilości: P O 64 kg ha oraz K O kg ha -1 a nawożenie azotem w ilości 150 kg N ha -1. Zabiegi pielęgnacyjne polegały na stosowaniu zarejestrowanych herbicydów, fungicydów, insektycydów oraz regulatorów wzrostu. Zbiór wykonano w fazie dojrzałości pełnej, po czym określono uzyskany plon dla poszczególnych odmian i terminów siewu. Wyniki opracowano statystycznie za pomocą testu Tukeya dla poziomu ufności α = 0,05. Wyniki badań i dyskusja Termin siewu istotnie różnicował plony. W każdym roku badań plony ziarna pszenicy z siewów jesiennych były istotnie wyższe niż z siewów wiosennych. (Rys. 1). W latach 2009 i 2010 uwzględnione w badaniach jesienne terminy nie różniły się istotnie poziomem plonowania. W ostatnim roku badań 2011 stwierdzono istotnie wyższe plony przy terminie październikowym niż listopadowym. Podobne wyniki wskazujące na wyższą plenność jarej formy w warunkach siewu jesiennego uzyskali również Kurowski i Bruderek (2009) oraz Rudnicki i in. (1999). Kardasz i in. (2010) w prowadzonych badaniach dowiedli, że pszenica jara zasiana w terminie jesiennym może plonować wyżej nawet o kilkadziesiąt procent. Wysoki wzrost plonu (średnio o 33, 6%) wskutek zastosowania jesiennego terminu siewu formy jarej uzyskał także Grocholski i in. (2007).

3 I II III NIR Rysunek 1. Plon ziarna pszenicy jarej (t ha -1 ) w zależności od terminu siewu w latach 2009, 2010 i Tabela 1. Średni plon ziarna pszenicy jarej (t ha -1 ) w zależności od terminu siewu oraz odmiany w SDOO w Bezku w latach 2009, 2010 i Miejscowość Termin siewu Odmiana Tybalt Cytra Bombona Monsun Parabola Średnia I 8,00 6,49 7,13 7,59 7,08 7,26 Bezek II 7,49 6,29 6,79 7,18 7,14 6,98 III 6,95 5,36 5,77 6,07 6,43 6,11 Średnia 7,48 6,05 6,56 6,94 6,88 6,78 NIR 0,05 dla terminów = 0,002; dla odmian = 1,302; termin x odmiana = r.n.

4 Średnio z trzech lat badań w każdym z uwzględnionych terminów siewu najplenniejszą była odmiana Tybalt a najmniej plenną odmiana Cytra. Reakcja poszczególnych odmian na zastosowane terminy siewu była niejednakowa. Plony ziarna odmian Tybalt i Monsun (Tab. 1) wskutek zastosowania październikowego terminu siewu były istotnie wyższe niż w warunkach siewu listopadowego. W przypadku pozostałych uwzględnionych w badaniach odmian różnice w wymienionym zakresie były nieistotne. Wszystkie badane odmiany wydały najniższy plon przy wysiewie w terminie wiosennym. W warunkach wymienionego terminu siewu plony ziarna były niższe u odmiany Monsun o 1,52 t ha -1, Bombona o 1,36 t ha -1, Cytra o 1,13 t ha -1 oraz Tybalt o 1,05 t ha -1. Najmniejszy spadek plonu w wysokości 0,65 t ha -1 stwierdzono w przypadku odmiany Parabola. Duże różnice w plonowaniu odmian jarych w warunkach siewu jesiennego stwierdzono w badaniach Grocholskiego i in. (2007). Najwyższym plonem w warunkach siewu jesiennego charakteryzowała się w tych badaniach odmiana Triso. Wnioski 1. Plony ziarna pszenicy jarej z siewów jesiennych były istotnie wyższe niż z siewów wiosennych. 2. W każdym z uwzględnionych terminów siewu najplenniejszą była odmiana Tybalt a najmniej plenną odmiana Cytra. 3. Plony ziarna odmian Tybalt i Monsun wskutek zastosowania październikowego terminu siewu były istotnie wyższe niż w warunkach siewu listopadowego. 4. Każdą z badanych odmian pszenicy jarej można polecać do siewów jesiennych. Literatura Grocholski J., Sowiński J., Kulczycki G., Wardęga S Wpływ terminu siewu przewódkowych odmian pszenicy uprawianych na glebie pyłowo- ilastej na plon i parametry morfologiczne roślin. Zesz. Nauk AR we Wrocławiu, Rolnictwo XCI, nr 560: Jasińska Z., Kotecki A Szczegółowa Uprawa Roślin Tom I. Wydawnictwo AR Wrocław, Wydanie II. Kardasz P., Bubniewicz P., Bączkowska E Ocena stanu zachwaszczenia i plonowanie czterech odmian pszenicy jarej przewódkowej wysianych w różnych terminach. Postępy w Ochronie Roślin 50 (3): Kurowski T. P., Bruderek A Zdrowotność pszenicy jarej w zależności od terminu siewu i odmiany. Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1):

5 Ratajczak P., Michalak R Produkcja pszenicy w Polsce i na świecie. Pszenica Chemia i Technologia red. H. Gąsiorowski. PWRiL, Poznań: Rudnicki F., Jaskulski D., Dębowski G Reakcje odmian pszenicy jarej na termin siewu i nawożenie azotem w warunkach posusznych. Roczn. Nauk Roln. A 114 (3-4):