Moduł 5: Ścieżka edukacyjna Krzewienie odpowiedzialności za przyrodę i dziedzictwo kulturowe podczas zajęć

Transkrypt

1 Moduł 5: Ścieżka edukacyjna Krzewienie odpowiedzialności za przyrodę i dziedzictwo kulturowe podczas zajęć Praktyczny przykład lekcji ponadprzedmiotowych 1. Wstęp Europę cechują różnorodność i zróżnicowanie. Jednym z najważniejszych zadań szkoły jest rozpoznawanie i uwzględnianie owej różnorodności. Dotyczy to przede wszystkim długotrwałej edukacji, która na pierwszym miejscu stawia sobie pielęgnowanie przyrody i dziedzictwa kulturowego. Temat ten pojawia się we wszystkich ważnych dokumentach europejskich. Pod tym względem szkoła zajmuje jeszcze zbyt bierne stanowisko i prawie w ogóle nie udziela się w aktywnej partycypacji w aktualnych problemach oraz ich rozwiązywaniu. Skutkiem tego jest fakt, że młodzież bardzo niewiele wie na temat znaczenia edukacji ekologicznej, gdyż wciąż uczy się bardzo specyficznych treści, które nie mają żadnego bezpośredniego odniesienia do świata, w którym żyje. Daje się jej tylko niewielkie możliwości partycypowania i stawia znikome wymogi odnośnie współdziałania w tym świecie. Ankietowani uczniowie potwierdzili ten fakt (patrz ankieta EUBIS Partycypacja 2007, i życzyli sobie lekcji mających większy związek z rzeczywistością, w których sami mogliby przejmować odpowiedzialność. Z tego powodu szkoła i lekcje muszą się otworzyć. Lekcje nie mogą odbywać się tylko w klasie, lecz muszą być bardziej związane z otoczeniem. Zajęcia powinny zostać tak przekształcone, aby uwzględniać kwestie związane z przyrodą i ekologią również na poziomie lokalnym. Uczniowie powinni przy tym być aktywnie integrowani z otoczeniem, tak aby poznali jego dziedzictwo oraz nauczyli się je uwzględniać i szanować. Wymaga to zastosowania innowacyjnych metod sprawiających, aby młodzież grała aktywną rolę w otoczeniu i rozwijała przy tym osobiste kompetencje. Wsparcie stanowią tu ścieżki lub szlaki dydaktyczne. Zgodnie z definicją ścieżka dydaktyczna to ścieżka, która znajduje się w przyrodzie lub zamieszkanej miejscowości, oznaczona znakami i tablicami informacyjnymi. Może mieć długość od 1 do 3 km i służyć celom rekreacyjnym, wypoczynkowym oraz informacyjnym. Ścieżki dydaktyczne przeznaczone są dla młodych i starszych dla każdego. Oprócz wypoczynku goście uczą się powiązań między przyrodą a procesami zachodzącymi w naturze oraz dziejów kultu- 83

2 rowo historycznych, które to informacje mogą porównać z aktualną sytuacją. Na tym terenie edukacyjnym można również oferować seminaria, które mają także wartość dla turystyki i przyczyniają się do zwiększenia uznania dla danej miejscowości. Założenie ścieżki dydaktycznej to wielki wysiłek, który wymaga współpracy wielu partnerów (instytucji). Mieszkańcy, przedstawiciele gminy, uniwersytet oraz szkoła muszą współpracować i zbierać doświadczenia, również dotyczące finansowania takiego planu. Tu do głosu dochodzi partycypacja. Szkoła stanowi w takim partnerstwie centrum wiedzy i może być aktywna podczas wyposażania ścieżek oraz zbierania i przedstawiania informacji. Uczniowie uczą się, włączając do projektu tablice informacyjne, zadania i praktyczne treści. Można też, w drugą stronę, włączyć do lekcji informacje i doświadczenia pozyskane ze ścieżek dydaktycznych. Każda poszczególna instytucja realizuje podczas urządzania szlaku dydaktycznego specyficzne zadania. Gmina zapewnia (finansowe) wsparcie, ustawia tablice informacyjne w terenie i utrzymuje porządek na ścieżce dydaktycznej; uniwersytet odpowiedzialny jest za podstawy fachowe; szkoła wykorzystuje ścieżkę do zajęć i wspiera partycypację osób uczniów biorących w nich udział. 2. Cele i wskazówki metodyczno - dydaktyczne Ścieżki dydaktyczne są dobrym przykładem interpretacji przyrody i kultury oraz stanowią dobrą możliwość realizacji celów EUBIS: poznawanie i testowanie narzędzi metodycznych, zachęcanie młodzieży do aktywnego uczestniczenia w lekcji, życiu szkolnym i społeczności, wspieranie zainteresowania szkołą, gminą i Europą, sprawdzanie metod wspierających partycypację i strategie dalszego rozwoju kultury zajęć i nauki. Następujące cele należy zrealizować w ramach warsztatu: - rozwijanie i wykorzystywanie pozaszkolnych środowisk dydaktycznych w lekcji, - uświadamianie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego własnego regionu, - zapoznanie się z przykładem planowania rozwoju, - włączanie pozaszkolnych partnerów w procesy nauki i nauczania, - stosowanie aktywujących metod nauki i nauczania. Zajmując się tematem ścieżki dydaktycznej uczniowie mogą: rozpoznawać właściwości kultury i przyrody oraz uwzględniać związek między przeszłością a przyszłością, otrzymywać i oceniać informacje o dziedzictwie przyrody i kultury, brać istotny udział w wyposażaniu ścieżki dydaktycznej, zwiększać odpowiedzialność za otoczenie i ludzi, uczyć się na podstawie otoczenia i stosować owe doświadczenia w praktyce, uczyć się na doświadczeniach i zbierać nowe doświadczenia, stosować aktywujące metody nauki, 84

3 rozwijać duch odkrywcy, ćwiczyć pracę w grupie, rozwijać motywację, rozwijać świadomość ekologiczną, lepiej utrwalać zdobytą wiedzę, łączyć teorię z praktyką. 3. Treści i realizacja The workshop comprises the following phases: Faza 1: Jak projektuje się ścieżkę dydaktyczną? Najpierw uczestnikom przekazuje się filozofię ścieżki dydaktycznej. Następnie otrzymują oni ważne informacje dotyczące planowania i realizacji ścieżki dydaktycznej, których należy przestrzegać. a) Przygotowanie ścieżki dydaktycznej za pomocą wzoru myślowego (karta z ćwiczeniami 1). b) Burza mózgów: planowanie i podział ścieżki dydaktycznej. c) Projekt własnej ścieżki dydaktycznej (karta z ćwiczeniami 2). Faza 2: Włączenie partnerów pozaszkolnych (gminy, organizacje, szkoły, uniwersytety). a) Szukanie partnerów i nawiązanie kontaktów. b) Koordynacja i współpraca. c) Podział zadań pomiędzy poszczególnych partnerów. d) Wymiana informacji i podejmowanie decyzji. Faza 3: Finansowanie a) Sporządzenie planu finansowego. b) Poszukiwanie sponsorów. Faza 4: a) Określenie terenu dla ścieżki dydaktycznej. b) Projekt wstępny ewentualnej lokalizacji ścieżki dydaktycznej. Faza 5: a) Określenie i naszkicowanie punktów, gdzie będą ustawione tablice informacyjne. b) Zdobycie informacji (książki, broszury, gazety, czasopisma, wywiady, doświadczenia miejscowych, Internet...) b) Tworzenie tekstów do tablic informacyjnych. (Karta z ćwiczeniami 3, 4). 85

4 Faza 6: a) Określenie i naszkicowanie punktów, gdzie będą ustawione tablice informacyjne. b) Zdobycie informacji (książki, broszury, gazety, czasopisma, wywiady, doświadczenia miejscowych, Internet...) b) Tworzenie tekstów do tablic informacyjnych. (Karta z ćwiczeniami 3, 4). Faza 7: a) Sprawdzenie przebiegu ścieżki dydaktycznej oraz lokalizacji tablic informacyjnych. Faza 8: a) Ustalenie odpowiedniej wielkości i kształtu tablic informacyjnych. b) Wyprodukowanie ewentualnych broszur / ulotek do ścieżki dydaktycznej. c) Rozważania na temat materiałów uzupełniających do ścieżki dydaktycznej (reklama, plakaty, widokówki, t-shirty...). (Karta z ćwiczeniami 5). Faza 9: a) Ustawienie tablic informacyjnych (współpraca z gminą, ochotnikami). b) Pielęgnacja i utrzymywanie ścieżki w dobrym stanie. Faza 10: a) Oficjalne otwarcie ścieżki (materiał ćwiczeniowy 6). Students doing practical work 4. Pomysły na dalszą pracę Nauczyciele, którzy brali udział w warsztatach, przekazują swoje doświadczenia uczniom. Praca z uczniami / odwiedzenie ścieżki dydaktycznej: Nauczyciel może zorganizować ze swoimi uczniami konkurs na ścieżce dydaktycznej / o ścieżce dydaktycznej, w którym uczniowie w małych grupach (4-5 osób) muszą rozwiązać różne zadania (orientacja w przyrodzie, określanie wody i gruntu, pomniki kultury, treści historyczne, wywiady, obserwacje natury ) Proces nauki kształtowany jest przez nauczyciela w taki sposób, aby uczniowie mogli wprowadzać swoje własne pomysły do dalszej pracy. Są to również propozycje nowych ścieżek dydaktycznych. Zaliczają się do tego także zmiany istniejącej już ścieżki. 86

5 Pytania kluczowe brzmią wówczas następująco: Jakie nowe kompetencje zyskali uczniowie? W jakim stopniu świadomość poszczególnych młodych ludzi została wzmocniona dzięki ścieżce dydaktycznej? 5. Przegląd: karty z ćwiczeniami Karta z ćwiczeniami 1: Przedstawienie ścieżki dydaktycznej za pomocą wzoru myślowego, Karta z ćwiczeniami 2: Moja ścieżka dydaktyczna, Karta z ćwiczeniami 3: Moja tablica informacyjna, Karta z ćwiczeniami 4: Kryteria sporządzania tekstów informacyjnych, Karta z ćwiczeniami 5: Sporządzenie broszury, Karta z ćwiczeniami 6: Otwarcie ścieżki dydaktycznej. 6. Dane dot. źródeł i bibliografia Brameier, U., Wasser - das "blaue Gold", Praxis Geographie, 33 (7.8), 46-51, < podrocja/narava/interpretacija_narave/knjiznica/knjiznica_clankov.htm>. Kokalj, I., Vodna učna pot ob reki Temenici. Maribor: Pedagoška fakulteta Maribor, Kosi, B., Vodno gozdna učna pot "Mrtvice reke Mure". V A. Vovk Korže in K. Prah (Ur.), Vodne učne poti izobraževanje javnosti za varovanje okolja (str.57-59). Maribor: Pedagoška fakulteta Maribor, Limnos, Ekoremediacije v celostnem upravljanju z vodami, Ogorelec, B., Naravni parki: informiranje/interpretiranje/izobraževanje < si/mop/podrocja/uradzaokolje_sektorvarstvonarave/uvn_za_mop/slo/podrocja/narava/ interpretacija_narave/knjiznica/knjiznica_clankov.htm> ( ). Ogorelec, B., Zakaj zavarovana območja potrebujejo interpretativne poti?, Radovanovič, S., Varl, V. in Žiberna, I., Koroška A-Ž, priročnik za poslovnega človeka. Murska Sobota: Pomurska založba, Regionalni razvojni program statistične regije Koroška. (2001). Pridobljeno , iz < ( ). Slovenija vodna učna pot Evrope. Ljubljana: Filozofska fakulteta, Oddelke za geografijo, Kontakt Prof. Dr. Ana Vovk Korže / Prof. Dr. Bojan Borstner / Vesna Jurač UNIWERSYTET W MARIBORZE WYDZIAŁ FILOZOFII MIĘDZYNARODOWE CENTRUM NAPRAWY EKOLOGICZNEJ Koroška cesta Maribor, Słowenia Ana.vovk@uni-mb.si Vesna.jurac@uni-mb.si 87

6 8. Załącznik: Materiały Karta z ćwiczeniami 1: Przedstawienie ścieżki dydaktycznej za pomocą wzoru myślowego LOKALIZACJA w lesie, w miejscowości RODZAJE dydaktyczne ścieżki wodne, historyczne. CEL wypoczynek, relaks... DEFINICJA ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNE AUTORZY nauczyciele, studenci PARTNERZY gmina, uniwersytety, szkoła TABLICE INFORMA- CYJNE, BROSZURY, PLAKATY Karta z ćwiczeniami 2: Moja ścieżka dydaktyczna Nazwa (im oryginalniejsza, tym lepsza, ma zwracać uwagę): Rodzaj ścieżki dydaktycznej: Lokalizacja: Długość: 88

7 Poziom wymagań: Poświęcono, (Komu? W jakim celu?): W planowaniu i budowie będą uczestniczyć: Finansowanie: W ścieżce dydaktycznej pragnę w szczególności podkreślić (tablice informacyjne): 89

8 Szkic planowanej ścieżki dydaktycznej z zaznaczonymi punktami, w których będą stały tablice informacyjne: Legenda Karta z ćwiczeniami 3: Moja tablica informacyjna Tytuł: Tekst (maksymalnie 7 zdań do 100 słów): Zdjęcie/szkic/rysunek 90

9 Karta z ćwiczeniami 4: Kryteria sporządzania tekstów informacyjnych a) Każda tablica musi dotyczyć tylko jednego tematu. b) Tematy należy przedstawić krótko i zwięźle (maksymalnie 100 słów) oraz w interesujący sposób (np. w formie opowieści). c) Trzeba unikać skomplikowanych wyjaśnień, nie popadać w banały. Unikać należy pojęć fachowych, jeśli jednak nie jest to możliwe, to trzeba je objaśnić. d) Tytuł zagadnienia musi być krótki i interesujący. e) Należy używać zdań w stronie czynnej, a nie biernej. f) Tekst jest interesujący dla czytelników i ich przyciąga, jeśli zawiera historie miejscowe, legendy, zabawy słowne, przeciwieństwa i porównania. g) Koniecznie należy w tekście zwracać uwagę na poprawność języka oraz dokładność informacji. h) Materiał graficzny powinien ilustrować treść tekstu. Należy dopilnować, aby tego materiały nie było za dużo. i) Gdy tekst i materiał graficzny są gotowe, to projektant składa końcowy układ tablic, po czym wysyła do druku. Karta z ćwiczeniami 5: Sporządzanie broszury TYTUŁ? ZADANIA POSZCZEGÓLNYCH UCZESTNIKÓW? TREŚĆ? SPORZĄDZAMY BROSZURĘ O ŚCIEŻCE DYDAKTYCZNEJ FINANSOWANIE? JAKICH INFORMACJI POTRZEBUJEMY? WYBOR KOLORU? 91

10 Karta z ćwiczeniami 6: Wskazówki dotyczące otwarcia ścieżki dydaktycznej a) Przygotowanie otwarcia: zaproszenia, ewentualni interesanci, cel imprezy otwierającej, osoby odpowiedzialne, pomocnicy. b) Nawiązanie kontaktu z prasą / telewizją regionalną. c) Sporządzenie programu imprezy otwierającej (zwiedzenie ścieżki dydaktycznej, dyskusja, program kulturalny, zaopatrzenie; należy też określić, kto ma pomagać w przygotowaniu otwarcia itd.). d) Rozdanie broszur / ulotek / kart informacyjnych. e) Zbieranie pomysłów i propozycji, jak w przyszłości najlepiej można wykorzystać ścieżkę dydaktyczną (sporządzić arkusz ewaluacyjny / ankietę). 92