dr hab. n. med. Jolanta Masiak Kierownik Samodzielnej Pracowni Badań Neurofizjologicznych Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Transkrypt

1 Lublin, dn dr hab. n. med. Jolanta Masiak Kierownik Samodzielnej Pracowni Badań Neurofizjologicznych Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Recenzja Rozprawy doktorskiej lek. med. Zbigniewa Kędrackiego p.t. Genetyczne uwarunkowania uzależnień a nawroty czynnego używania substancji psychoaktywnych Promotor: dr hab. n. med. Grzegorz Trybek Promotor pomocniczy: dr n. o zdr. Jolanta Zofia Chmielowiec Pracę zrealizowano w ramach grantu NCN Opus 10 (UMO-2015/19/B/NZ7/03691). Chciałabym podzie kowac Wysokiej Radzie Wydziału Lekarsko- Stomatologicznego Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, za obdarzenie mnie zaszczytem dokonania recenzji niniejszej rozprawy doktorskiej. Przedkładam recenzje rozprawy doktorskiej lek. med. Zbigniewa Ke drackiego, przygotowanej pod kierownictwem naukowym Pana dr hab. n. med. Grzegorza Trybka i pragne stwierdzic, co naste puje: rozprawa doktorska lek. med. Zbigniewa Ke drackiego p.t. Genetyczne uwarunkowania uzależnień a nawroty czynnego używania substancji psychoaktywnych 1

2 1. stanowi oryginalne rozwiązanie przez Doktoranta zagadnienia naukowego; 2. w przedstawionej do oceny rozprawie Doktorant wykazał ogólną wiedze teoretyczną przedmiotu; 3. lektura przedłożonej pracy potwierdza umieje tności Doktoranta do prowadzenia pracy naukowej. Przygotowana przez Doktoranta rozprawa doktorska w pełni odpowiada kryteriom wynikającym z ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym. W uzasadnieniu tych ocen przedstawiam naste pujące uwagi i spostrzeżenia merytoryczne dotyczące recenzowanej rozprawy doktorskiej. 1. Uwagi ogólne Podejmowanie przez me żczyzn i kobiety zachowań o charakterze zaburzonego używania substancji, mają negatywne skutki zarówno w odniesieniu do funkcjonowania osobowości, ogólnego stanu zdrowia poszczególnych osób a także mający istotne znaczenie w funkcjonowaniu grup społecznych a przede wszystkim rodziny. Istniejące definicje uzależnień podkreślają znaczenie istnienia w uzależnianiach bardzo silnej motywacji do angażowania sie w aktywności, które nie mają na celu przetrwania, doświadczanie tych aktywności wzmacnia motywacje do podejmowania tych zachowań pomimo wiedzy o negatywnych konsekwencjach jakie nieuchronnie nastąpią. Definicja uzależnienia Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Uzależnień, przedstawiona w 2011r, charakteryzuje uzależnienie jako: chorobe przewlekłą i neurobiologiczną OUN, w której patomechanizmie odgrywa znaczącą role deficyt funkcji układu nagrody, motywacji i pamie ci i związanych z nimi obwodów mózgowych. 2

3 W definicji podkreślono, że uzależnienie charakteryzuje niezdolnośc do konsekwentnej abstynencji, uszkodzenie kontroli behawioralnej, niemożnośc kontroli nad trudnym do opanowania przymusem (craving), zmniejszenie zdolności rozpoznawania istotnych problemów wynikających z własnego zachowania i interpersonalnych relacji, a także dysfunkcjonalne odpowiedzi emocjonalne. Uzależnienie cechuje także cyklicznośc wyste powania remisji i nawrotów. Podje cie przez Doktoranta badań nad uwarunkowaniami nawrotu jest w pełni uzasadnione. Warto zwrócic także uwage, że badania których wyniki i analiza zostały przedstawione w rozprawie doktorskiej lek. Zbigniewa Ke drackiego, zostały sfinansowane z grantu realizującego badania nad uzależnieniami przyznanego w ramach konkursu Opus Narodowego Centrum Nauki (UMO-2015/19/B/NZ7/03691). 2. Uwagi szczegółowe Przedstawiona rozprawa doktorska liczy łącznie z piśmiennictwem i załącznikami 98 stron. Praca podzielona jest na cze ści: Wste p 15 stron, 1 strona Cele pracy Materiał i metody - 17 stron, Wyniki - 24 strony, Dyskusja - 10 stron, Wnioski 1 strona. Zamieszczono też streszczenie w je zyku polskim i angielskim. Została zachowana właściwa proporcja mie dzy poszczególnymi cze ściami rozprawy doktorskiej. Piśmiennictwo jest dobrze dobrane, aktualne składa sie z 147 pozycji. Praca napisana jest w sposób bardzo jasny, ilustrowana jest 21 dobrze opisanymi rycinami, 16 tabelami, starannie opracowana pod wzgle dem edytorskim. Na początku rozprawy umieszczono spis treści, a po nim oznaczenia skrótów, brakuje wyjaśnienia niektórych skrótów zarówno w je zyku angielskim i polskim. 3

4 We wste pie Doktorant przedstawia rozpowszechnienie, kulturowe uwarunkowania oraz konsekwencje zdrowotne zaburzonego używania substancji psychoaktywnych, przedstawił także obowiązujące klasyfikacje substancji psychoaktywnych. Obszerny podrozdział jest przeglądem piśmiennictwa dotyczącego nawrotowości w przebiegu zaburzonego używania substancji psychoaktywnych. Doktorant omawia definicje nawrotów istniejące w literaturze przedmiotu i zwraca uwage na liczne rozbieżności w literaturze już w zakresie definicji nawrotu co skutkuje trudnościami w porównywaniu wyników badań. Kolejno autor omawia modele nawrotu psychologiczne i psychobiologiczne, przedstawia koncepcje znaczenia układu nagrody w zaburzonym używaniu substancji i układów dopaminergicznego i serotoninergicznego jako predyktorów nawrotu a także czynników psychospołecznych. W cze ści badawczej Doktorant postawił 2 główne cele badania: analize związku zmienności określonych polimorfizmów genu receptora dopaminy DRD2, z wyste powaniem nawrotów u osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych oraz analize poszczególnych wymiarów cech osobowości i innych badanych psychopatologicznych cech u pacjentów w kontekście nawrotów. Na prowadzenie badań Doktorant uzyskał zgode Komisji Bioetycznej. Doktorant przebadał bardzo dużą grupe : 301 me żczyzn leczonych w stacjonarnych ośrodkach leczenia uzależnień od substancji psychoaktywnych na terenie województwa lubuskiego i zachodniopomorskiego. W grupie kontrolnej było także 301 me żczyzn, którzy nie przyjmowali żadnych substancji psychoaktywnych bez lecenia lekarza. 4

5 W badaniu Doktorant wykonał analize genetyczną polimorfizmu VNTR genu receptora dopaminy DRD4 w egzonie 3 a także polimorfizmu VNTR genu nośnika dopaminy - (SLC6A3): DAT oraz genów ANKK1 i DRD2 W badaniu Doktorant zastosował bardzo dobrze dobrane narze dzia badawcze: - Kwestionariusz STAI - Inwentarz Stanu i Cechy Le ku. -Kwestionariusz NEO-FFI -Skala BIS, -Skala ADHD - Skala przyjemności (Snaith-Hamiltona Analize statystyczną wyników badań wykonano z zastosowaniem programu Statistica w wersji 13.1, w analizie statystycznej testy zostały prawidłowo dobrane. Uzyskane przez Doktoranta wyniki wskazują na istnienie istotnych różnic w cze stości genotypów i alleli polimorfizmu genu DRD4 Ex3 pomie dzy badanymi osobami uzależnionym od substancji psychoaktywnych a grupą kontrolną. U osób uzależnionych wyste pował polimorfizm genu DRD4 Ex3 s/l w 33,55%, s/s w 63,12% i l/l 3,32% natomiast u osób z grupy kontrolnej s/l 32,56%, s/s 58,8% i l/l 8,6% (χ2= 7,617, p=0,022). Dla genu DRD4 Ex3 u osób uzależnionych stwierdzono allele s u 79,9%, allele l u 20,10%, natomiast u osób z grupy kontrolnej stwierdzono allele s u 75,08%, allele l u 24,92%. Doktorant stwierdził różnice na granicy istotności statystycznej pomie dzy osobami uzależnionymi a grupą kontrolną w cze stości polimorfizmów naste pujących genów: DRD2 PROM. (rs ) DAT oraz wariantów alleli DRD2 PROM. (rs ) ins i del. Doktorant wykazał także istotne różnice w czestosci wariantow polimorficznych genu DRD2 PROM. (rs ) (cze stośc alleli) i DRD4 Ex3 (polimorfizm genu) pomie dzy osobami uzależnionym od substancji 5

6 psychoaktywnych leczonymi po raz pierwszy w ośrodku stacjonarnym a grupą kontrolną. Dla genu DRD4 Ex3 u osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych leczonymi po raz pierwszy w ośrodku stacjonarnym w ośrodku stacjonarnym terapii czestośc wystąpienia wariantow polimorfizmu s/l u 36,60%, s/s u 61,44% oraz l/l u 1,96%, natomiast u osób z grupy kontrolnej wystąpił s/l u 32,56%, s/s u 58,80% oraz l/l u 8,64%. Wnioski są zgodne z uzyskanymi wynikami i odpowiadają założonym celom. 1. Analiza związków zmienności określonych polimorfizmów genu receptora dopaminy DRD2, z wyste powaniem nawrotów u osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych wykazała istotnie statystyczne różnice pomie dzy badanymi grupami. 2. Analiza poszczególnych wymiarów osobowości i innych badanych cech psychopatologicznych u pacjentów w kontekście nawrotów okazała sie zasadna i wykazała szereg istotnie statystycznych różnic. Wnioskowac należy, iż cechy osobowości mają istotny wpływ na przebieg uzależnienia oraz wystąpienie nawrotów. Z obowiązku recenzenta załączam liste drobnych uwag redakcyjnych: brak znaków przestankowych, pojedyncze błe dy literowe. Uwagi nie zmniejszają wartości merytorycznej zarówno przeprowadzonych badań, analiz jak i wnioskowania. Uważam, że przedstawioną prace należy uznac za wyróżniającą sie. W omówieniu skal oceniających uwarunkowania osobowościowe doktorant nie podał wartości psychometrycznych zastosowanych w badaniu skal. 6

7 PODSUMOWANIE I WNIOSEK Reasumując pragne stwierdzic, że rozprawa doktorska rozprawa doktorska lek. med. lek. med. Zbigniewa Ke drackiego p.t.: Genetyczne uwarunkowania uzależnień a nawroty czynnego używania substancji psychoaktywnych Stanowi oryginalne rozwiązanie przez Doktoranta zagadnienia naukowego; 1 W przedstawionej do oceny rozprawie Doktorant wykazał ogólną wiedze teoretyczną z zakresu psychiatrii; 2 Recenzowana rozprawa doktorska potwierdza umieje tności Doktoranta do prowadzenia pracy naukowej; 3 Badanie zaprezentowane w rozprawie doktorskiej jest oryginalne i powinny byc kontynuowane 4 Przygotowana praca w pełni spełnia wymogi stawiane rozprawom doktorskim wynikające z Ustawy o Stopniach Naukowych i Tytule Naukowym. Wnosze zatem do Wysokiej Rady Wydziału Lekarsko- Stomatologicznego Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie o dopuszczenie lek. med. Zbigniewa Ke drackiego do dalszych etapów przewodu doktorskiego. dr hab. n. med. Jolanta Masiak 7