Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Bialymstoku

Transkrypt

1 Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej ul. M. Curie-Skłodowskiej 7a, Białystok Tel/fax: (085) , Kierownik: prof. dr hab. med. Elżbieta Krajewska-Kułak Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Bialymstoku Białystok, OCENA rozprawy doktorskiej mgr Magdaleny Sulima nt. Analiza poziomu leku, stresu oraz nasilenia uczuć pozytywnych i negatywnych kobiet ciężarnych hospitalizowanych z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego" Poród przedwczesny to wciąż duży problem współczesnego położnictwa i jedno z największych wyzwań współczesnej medycyny perinatalnej. Niestety pomimo poszerzania wiedzy na temat etiopatogenezy tego schorzenia, jego częstość nie ulega istotnym zmianom i w niektórych krajach sięga kilkunastu procent. Stres w czasie ciąży jest zjawiskiem niekorzystnym i może dodatkowo nasilać objawy zagrażającego porodu przedwczesnego. W literaturze przedmiotu podkreśla się, iż zaburzenia lękowe częściej występują w okresie okołoporodowym, aniżeli winnych etapach życia kobiety i należą do nich: lęk napadowy, nerwica natręctw, zespół lęku uogólnionego, fobia społeczna oraz fobie specyficzne. Zauważa się, iż elementami, które przyczyniają się do wystąpienia lęku u ciężarnych są: lęk o stan zdrowia dziecka i swój własny lęk przed bólem, cierpieniem, porodem, karmieniem piersią. Ponadto obawa przed utratą posiadanej dotychczas pozycji życiowej, erotycznej i zawodowej, wpływa na podniesienie poziomu lęku w grupie kobiet ciężarnych. Nie można także pominąć wpływu na powstawanie lęku u kobiety ciężarnej takich czynników jak: choroby własne i w rodzinie, śmierć w rodzinie, sytuacje konfliktowe z mężem i rodzicami, sytuacje konfliktowe, które wynikają ze stanu wolnego, sytuacje stresowe wynikające z niekorzystnych warunków mieszkaniowych, obciążenia pracą zawodową i domową obciążony wywiad położniczy, niedostateczna opieka nad ciężarną, czy dolegliwości somatyczne występujące w ciąży. W związku z powyższym badania Doktorantki można traktować jako niezwykle cenne i wypełniające istniejącą lukę badawczą w tym zakresie. Przedstawiona mi do recenzji rozprawa doktorska Pani mgr Magdaleny Sulima obejmuje 192 strony maszynopisu, w tym 14 rycin, 53 tabele, 373 pozycje piśmiennictwa. Układ pracy jest typowy dla rozprawy doktorskiej i zawiera wstęp złożony z 5 podrozdziałów, prezentację celu badań i problemów badawczych, materiału i metodyki oraz

2 wyników badań, a także omówienie wyników i dyskusję nad nimi, wnioski, streszczenia w języku polskim i angielskim, wykaz piśmiennictwa i aneks. We wstępie Doktorantka przybliża tematykę związaną z porodem przedwczesnym zagrażającym, z wybranymi koncepcjami teoretycznymi lęku, stresem - sposobami jego definiowania, rodzajami i uwarunkowaniami oraz uczuciami pozytywnymi i negatywnymi w życiu człowieka. Wszystkie podrozdziały wstępu stanowią idealne wprowadzenie czytelnika do badań własnych Doktorantki i świadczą o jej dobrym przygotowaniu teoretycznym do prowadzenia podjętych badań.. Głównym celem podjętych przez Doktorantkę badań było dokonanie analizy poziomu lęku, stresu oraz nasilenia uczuć pozytywnych i negatywnych kobiet ciężarnych hospitalizowanych z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego. Do zrealizowania powyższego celu Doktorantka sformułowała cztery poniższe problemy badawcze: 1. Jaki jest poziom lęku (STAI), stresu (PSS) oraz uczuć pozytywnych i negatywnych (SUPIN) w grupie badanych ciężarnych hospitalizowanych z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego? 2. Czy istnieje współzależność pomiędzy czynnikami socjodemograficznymi i sytuacją położniczą a poziomem lęku (STAl), stresu (PSS) oraz uczuć pozytywnych i negatywnych (SUPIN) w grupie kobiet ciężarnych hospitalizowanych z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego? 3. Czy istnieje współzależność pomiędzy poziomem lęku, stresu oraz nasileniem uczuć pozytywnych i negatywnych w grupie kobiet hospitalizowanych z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego? 4. Jakie czynniki warunkują poziom 'lęku (STAI), stresu (PSS) oraz uczuć pozytywnych i negatywnych (SUPIN) w grupie badanych ciężarnych hospitalizowanych z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego? W kolejnym rozdziale rozprawy Doktorantka w sposób jasny, bardzo szczegółowy i nie budzący żadnych zastrzeżeń przedstawiła metody oraz materiał badań. Badaniami objęła 313 kobiet ciężarnych hospitalizowanych od października 2010 roku do marca 2012 roku, w Oddziale Ginekologii i Położnictwa z Izbą Przyjęć Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Lublinie oraz Katedrze i Klinice Położnictwa i Perinatologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego. Badania przeprowadziła po uzyskaniu zgody Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, a do badań zakwalifikowała kobiety, które były hospitalizowane i leczone z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego pomiędzy 23 a 37 tygodniem ciąży, u których wcześniej nie stwierdzono zaburzeń psychicznych. Wszystkie badane ciężarne wyraziły dobrowolną i świadomą zgodę na wypełnienie ankiety, po uprzednim

3 poinformowaniu o wykorzystaniu wyników badań tylko do celów naukowych oraz zapewnieniu o anonimowości. Narzędzie badawcze stanowiły: kwestionariusz ankietowy autorstwa własnego oraz wystandaryzowane narzędzia badawcze, takie jak: Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI (State-Trait Anxiety Inventory STAT) -C. D. Spilbergera - do oceny lęku jako cechy i jako stanu (adaptacja polska), Skala Odczuwanego Stresu (Perceived Stress Scale PSS-IO) - S. Cohen, T. Kamarck i R. Mermelstein - do oceny subiektywnych odczuć związanych ze stresem (adaptacja polska) oraz Skala Uczuć Pozytywnych i Negatywnych (SUPIN) - Brzozowskiego - do pomiaru nasilenia negatywnych i pozytywnych emocji, przeznaczona jest do mierzenia aktualnych stanów emocjonalnych oraz stałych cech. W odczuciu recenzenta warto by było na końcu dysertacji umieścić komplet kwestionariuszy, jakie były zastosowane podczas prowadzenia badań i które musiały wypełniać badane kobiety. Ponadto, STAI jest narzędziem przeznaczonym do badania lęku rozumianego jako przejściowy i uwarunkowany sytuacyjnie stan jednostki oraz lęku rozumianego jako względnie stała cecha osobowości i jego wyniki powinny być interpretowane przez psychologa. Podobnie jak SUPIN, powinien być interpretowany przez psychologów lub innych profesjonalistów po ukończonym szkoleniu ogólnym z psychometrii. Stąd w odczuciu recenzenta warto by było umieścić w rozprawie informację, czy doktorantka korzystała z pomocy psychologa w czasie analizy uzyskanych wyników badań własnych. Warunki prowadzonego badania oraz użyte narzędzia badawcze, a także zastosowane metody analizy statystycznej, nie budzą zastrzeżeń i są zgodne z wymogami dla tego typu prac badawczych. Wyniki pracy zostały opracowane bardzo starannie i zebrane w postaci 14 rycin oraz 53 tabel. W omówieniu badań Doktorantka wykazała, że jest dobrze obeznana z fachowym piśmiennictwem. Dyskusja zawarta na 10 stronach maszynopisu, jest przejrzysta, ale w odczuciu recenzenta mogłaby być bardziej obszerna. Uzyskane wyniki pozwoliły Doktorantce na sformułowanie 9 wniosków, w których wykazała, że: 1. Ciężarne z zagrażającym porodem przedwczesnym posiadały wysoki poziom lęku, jako stanu i średni poziom lęku, jako cechy. Wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania i warunki socjalno-bytowe warunkowały poziom lęku w badanej grupie ciężarnych, natomiast nie warunkowały go stan cywilny i sytuacja położnicza (liczba ciąż, planowanie ciąży, rodzaj ciąży oraz tydzień ciąży). 2. Ciężarne z zagrażającym porodem przedwczesnym charakteryzował przeciętny poziom stresu. Wiek, wykształcenie, stan cywilny, warunki socjalno-bytowe

4 i rodzaj ciąży (pojedyncza, mnoga) warunkowały poziom stresu w badanej grupie kobiet, natomiast nie warunkowały go miejsce zamieszkania, liczba ciąż, planowanie ciąży, oraz tydzień ciąży. 3. Badane ciężarne cechował wysoki poziom uczuć pozytywnych, jako stan oraz wysoki poziom uczuć negatywnych, jako stan. Ponadto badane ciężarne przejawiały niski poziom uczuć pozytywnych, jako cecha i przeciętny poziom uczuć negatywnych, jako cecha. Wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, warunki socjalno-bytowe, liczba ciąż i rodzaj ciąży warunkowały poziom uczuć pozytywnych i negatywnych w badanej grupie, natomiast nie warunkowały go stan cywilny, planowanie ciąży i tydzień ciąży. 4. Wzrost poziomu lęku ciężarnych z zagrażającym porodem przedwczesnym wpływał na wzrost poziomu stresu i wzrost poziomu uczuć negatywnych oraz na obniżenie poziomu uczuć pozytywnych. 5. Wzrost poziomu stresu ciężarnych z zagrażającym porodem przedwczesnym wpływał na wzrost poziomu uczuć negatywnych oraz na obniżenie poziomu uczuć pozytywnych. 6. Poziom lęku-stanu ciężarnych był uwarunkowany poziomem stresu oraz poziomem uczuć negatywnych-stan, natomiast poziom lęku-cechy był uwarunkowany poziomem stresu, warunkami socjalno-bytowymi oraz poziomem uczuć pozytywnych. 7. Poziom stresu ciężarnych był uwarunkowany poziomem lęku-stanu, poziomem lękucechy oraz poziomem uczuć negatywnych. 8. Poziom uczuć pozytywnych-stan ciężarnych był uwarunkowany wykształceniem, warunkami socjalno-bytowymi i poziomem lęku-stanu, natomiast poziom uczuć negatywnych-stan był uwarunkowany poziomem lęku-stanu oraz poziomem stresu. 9. Uzyskane wyniki badania lęku, stresu oraz uczuć pozytywnych i negatywnych wskazują na udział lęku, stresu oraz uczuć pozytywnych i negatywnych kobiet ciężarnych w patogenezie porodu przedwczesnego. Wszystkie wnioski w pełni znajdują potwierdzenie w przeprowadzonych badaniach własnych Doktorantki, chociaż w odczuciu recenzenta są zbyt rozbudowane, a wnioski 8 i 9 powinny być zapisane raczej jako postulaty. Piśmiennictwo składa się z odpowiednio dobranych pozycji, głównie z okresu ostatnich lat. Doktorantka nie ustrzegła się jednak pewnych niedociągnięć w postaci pojedynczych błędów interpunkcyjnych i stylistycznych. Sugerowałabym też skrócenie obu streszczeń, które w obecnej formie są dość obszerne. Poczynione uwagi w żaden sposób nie umniejszają jednak wysokiej wartości ocenianej rozprawy, a całość pracy dokumentuje umiejętność badawczą Doktorantki. Zwraca także uwagę rzetelność i staranność w prowadzonych badaniach, wskazująca na wysoki

5 standard warsztatu badawczego promotora, pod którego kierunkiem praca ta powstała. Reasumując, oceniam rozprawę doktorską Pani mgr Magdaleny Sulima za bardzo cenną i niezmierne ważną w ocenie analizy poziomu lęku, stresu oraz nasilenia uczuć pozytywnych i negatywnych kobiet ciężarnych hospitalizowanych z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego. Doktorantka zwraca uwagę na fakt, iż ocena lęku, stresu oraz uczuć pozytywnych i negatywnych ciężarnych umożliwia wskazanie najbardziej skutecznych kierunków działań psychoprofilaktycznych i psychoterapeutycznych oraz identyfikację ciężarnych wymagających szczególnie działań psychoprofilaktycznych, a podjęcie ukierunkowanych działań psychoterapeutycznych u ciężarnych z porodem przedwczesnym zagrażającym może prowadzić do zwiększenia skuteczności leczenia z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego. Całościowy układ pracy jest przejrzysty, ujęcie tematu rzeczowe, opisy wyników logiczne, a omówienie wyczerpujące. Na podkreślenie zasługuje także bardzo staranna strona edytorska rozprawy doktorskiej. Na tej podstawie stwierdzam, że przedłożona mi do oceny praca doktorska Pani mgr Magdalena Sulima nt. Analiza poziomu leku, stresu oraz nasilenia uczuć pozytywnych i negatywnych kobiet ciężarnych hospitalizowanych z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego spełnia wszystkie wymogi stawiane rozprawom doktorskim. Mam więc zaszczyt przedłożyć Wysokiej Radzie Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie pozytywną ocenę rozprawy wraz z wnioskiem o dopuszczenie Pani Magdaleny Sulima do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Prof. dr hab. med. Elżbieta Krajewska-Kułak Prodziekan ds. studenckich Dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu UMB Kierownik Zakładu Pielęgniarstwa Ogólnego UMB Białystok,