Gdańsk, 16 lipca prof. UG, dr hab. Małgorzata Lipowska Instytut Psychologii Uniwersytet Gdański. Recenzja

Transkrypt

1 Gdańsk, 16 lipca 2015 prof. UG, dr hab. Małgorzata Lipowska Instytut Psychologii Uniwersytet Gdański Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Joanny Preis-Orlikowskiej pt. Wpływ cukrzycy na jakość życia kobiet ciężarnych promotor: prof. dr hab. Mikołaj Majkowicz Medycyna prenatalna to dziedzina nauki, która jest jedną z najdynamiczniej rozwijających się gałęzi współczesnej medycyny. Okres ciąży skupia uwagę nie tylko lekarzy, ale także psychologów. Psychologiczne aspekty funkcjonowania są niezwykle istotnie, między innymi, dlatego, że czas oczekiwania na narodziny dziecka to dla kobiety ciężarnej okres obfitujący w wydarzenia emocjogenne. Już sama ciąża, szczególnie ta pierwsza, jest dla kobiety sytuacją wyjątkową i nową, co może powodować stres w czasie przygotowywania się do niej. Przyszłej matce towarzyszą zarówno emocje o zabarwieniu pozytywnym, związane głównie radością oczekiwania, jak i o negatywnym łączące się z obawą o zdrowie i życie dziecka, a także lękiem w odniesieniu do samego porodu oraz funkcjonowania po narodzinach dziecka. Niestety badania epidemiologiczne wskazuje, że coraz większy odsetek ciąż to ciąże powikłane. Dlatego też niezwykle cenne są badania empiryczne weryfikujące szerokie spektrum problemu psychologicznego funkcjonowania kobiet w sytuacji ciąży z powikłaniami. Do dyskusji nad znaczeniem cukrzycy indukowanej ciążą dla ogólnego obrazu jakości życia kobiet oczekujących na narodzenie dziecka włącza się mgr Joanna Preis-Orlikowska. Podjęcie tego tematu należy ocenić jako trafne, zarówno z 1/5

2 perspektywy naukowej jak i klinicznej. Przedstawiona do oceny rozprawa doktorska jest interesującym pomysłem badawczym. Praca liczy 86 stron tekstu i podzielona została na jedenaście części. Ustosunkuję się kolejno do poszczególnych elementów pracy, a z obowiązku recenzenta nakreślę swoje uwagi krytyczne. Mam nadzieję, że uwagi te przyczynić się mogą do udoskonalenia warsztatu badawczego Doktorantki. Dysertacja składa się ze wprowadzenia, rozdziału teoretycznego, fragmentów dotyczących metodologii badań własnych, po których w kolejnych rozdziałach następuje przedstawienie wyników oraz dyskusja i wnioski. Na końcu pracy Autorka zamieszcza streszczenia pracy w języku polskim i angielskim oraz bibliografię. Taka struktura pracy jest generalnie zgodna z wymaganymi standardami, choć osobiście postulowałabym kilka zmian. Przede wszystkim uważam, że fragment zatytułowany WPROWADZENIE należałoby ograniczyć do faktycznego skrótowego zarysowania problematyki, którą Autorka zajmuje się w pracy, a pozostałą jego zwartość, dotyczącą de facto zagadnienie cukrzycy, ze szczególnym uwzględnieniem jej ciążowej postaci, umieścić w odrębnym rozdziale teoretycznym. Ponadto można by rozdziały CEL BADAŃ oraz MATERIAŁ I METODY BADAWCZE połączyć w jeden dotyczący metodologii badań własnych. Zabiegi takie ułatwiłyby analizę przedstawianych treści. Od strony formalnej praca spełnia standardy stawiane pracom doktorskim o charakterze empirycznym. W pierwszej kolejności odniosę się do tytułu pracy, który brzmi: Wpływ cukrzycy na jakość życia kobiet ciężarnych moim zdaniem, odpowiada on treściom w niej zawartym jest stylistycznie prawidłowy. Jednocześnie jest zwięzły i daje potencjalnemu czytelnikowi wskazówkę jakiego obszaru eksploracji naukowej dotyczy dysertacja. Jedyna sugestia dotyczy rozważenia zastąpienia słowa wpływ terminem związek, bądź relacja, które dokładniej oddają rodzaj analiz prowadzonych w empirycznej części pracy. WPROWADZENIE to, faktyczny wstęp do pracy jedynie na dwóch pierwszych stronach. W dalszej części, jak już wcześniej sygnalizowałam, mgr Preis-Orlikowska zapoznaje czytelnika z problematyką cywilizacyjnej choroby przewlekłej, jaką jest cukrzyca. Doktorantka przybliża zagadnienia dotyczące etiologii, patomechanizmu i symptomatologii cukrzycy, uwypuklając problem cukrzycy występującej u kobiet ciężarnych. Najobszerniej opisany został wpływ cukrzycy na przebieg ciąży oraz powikłania występujące u noworodków i dzieci wywołane wystąpieniem cukrzycy w ciąży, co jest zgodne z tematyką rozprawy doktorskiej. Moim zdaniem zakres i dobór 2/5

3 informacji zaprezentowanych w tym rozdziale jest dość syntetyczny, ale satysfakcjonujący. W rozdziale CHARAKTERYSTYKA POJĘCIA JAKOŚCI ŻYCIA, Autorka precyzuje zagadnienia sygnalizowane już w tytule pracy. Wątpliwość moją budzi jednak tytuł tej części, moim zdaniem termin pojęcie jest zbyt wąski i nie oddaje przedstawianych treści. W odróżnieniu do omawianego wcześniej fragmentu, który ma charakter jednoznacznie medyczny, ten rozdział oparty jest także o źródła psychologiczne. Doktorantka dobrze poradziła sobie z zabiegiem łączenie paradygmatów i podejść metodologicznych przyjmowanych w naukach medycznych i społecznych. W sposób logiczny i ustrukturyzowany przeprowadza czytelnika przez gąszcz definicji, przywołując zarówno koncepcje klasyczne, jak i współczesne, przybliżając spojrzenia rodzimych badaczy zjawiska oraz ujęcia stworzone przez autorów zagranicznych. W pierwszej kolejności mgr Preis-Orlikowska dokonuje rozróżnienia w warstwie pojęciowej pomiędzy poczuciem szczęścia, jakością życia a dobrostanem psychicznym, a następnie przechodzi do analizy konceptualnej problemu. Rozdział ten to udana próba usystematyzowanego zaprezentowania definicji i zakresu pojęciowego zagadnień, oparta głównie na opracowaniach klasycznych, zarówno autorów polskich, jak i anglojęzycznych. Jest to aktualny i zadowalający przegląd literatury przedmiotu. Pomimo uwag krytycznych uważam część teoretyczną za udaną syntezę dotychczasowych koncepcji dotyczących jakości życia i jej związku z cukrzycą ciężarnych. Po rozdziale teoretycznym mgr Joanna Preis-Orlikowska przechodzi do warstwy empirycznej pracy. Rozdział CEL BADAŃ przyjmuje formę trzech pytań badawczych, myślę, że warto by w tym miejscu podkreślić wagę zagadnień, którymi się zajmuje. Prowadzone badania mają charakter eksploracyjny, toteż Autorka nie sformułowała hipotez badawczych. Kolejny fragment to MATERIAŁ I METODY BADAWCZE. Myślę, że skoro osobami badanymi są ludzie to nieuzasadnione jest użycia słowa materiał i można by je zastąpić zwrotem osoby badane, choć zdaję sobie sprawę, że w naukach medycznych takie określenie jest powszechne. W podrozdziale 5.2 znajduje się opis grupy badanej. Jest tu precyzyjnie określona struktura badanej próby, a także, w formie tabelarycznej i graficznej, pokazane zostały badane zmienne to trafnie porządkuje mnogość informacji. Następny podrozdział zawiera odpowiednio szczegółowy opis zastosowanych w badaniach metod, testów i prób diagnostycznych. 3/5

4 W rozdziale szóstym przedstawione są wyniki badań. Rozdział ten podzielony został na podrozdziały, w których zaprezentowane są wyniki badań dotyczące wyodrębnionych wcześniej głównych problemów badawczych. Analiza ilościowa uzyskanych wyników przeprowadzona jest w sposób prawidłowy, zgodnie z obowiązującymi wymaganiami. W tej części pracy brakuje mi jednak analiz uwzględniających rolę czynników społeczno-demograficznych i klinicznych cechujących badane ciężarne. Brak ten jest tym bardziej zaskakujący, że Autorka różnice te opisała przecież szczegółowo w podrozdziale 5.2. Uważam, że zarówno wiek badanych kobiet, jak i ich poziom wykształcenia, czy miejsce zamieszania mogłyby odgrywać istotną rolę moderującą zarówno dla poziomu jakości życia, jak i relacji z pozostałymi zmiennymi osobowymi. Po rozdziale prezentującym wyniki następuje kolejny zatytułowany DYSKUSJA, gdzie mgr Preis-Orlikowska jeszcze raz uwypukla najistotniejsze wyniki uzyskanych badań, dokonuje ich skrótowej syntezy. Doktorantka prowadzi prawdziwą dyskusję, gdzie swoje wyniki porównuje do prac innych autorów nierzadko z nimi polemizując. Dyskusja jest dojrzała i świadczy o dobrej znajomości tematu. Pracę kończą WNIOSKI podzielone na ogólne i szczegółowe. Moim zdaniem mają one raczej charakter podsumowania uzyskanych wyników i warto by poszerzyć je o autentyczne wnioski z przesłankami dla praktyki klinicznej. Zawarta w pracy BIBLIOGRAFIA jest obszerna, gdyż zawiera aż 152. pozycje. Dowodzi to rzetelności Doktorantki w poszukiwaniu podwalin teoretycznych pracy pozycje bibliograficzne są dobrane trafnie, a i ich opracowanie jest jednolite, zgodnie z system vancouverskim. W podsumowaniu recenzji pragnę stwierdzić, że wartość merytoryczną rozprawy oceniam pozytywnie. Badania mają charakter oryginalny, a podjęty problem ma znaczącą wartość poznawczą. Uwagi krytyczne przedstawione w recenzji nie umniejszają walorów ocenianej dysertacji, a stanowią jedynie przesłanki w przypadku przygotowania publikacji. Przedstawiona do recenzji praca doktorska dowodzi dobrego przygotowania Doktorantki pod względem zarówno teoretycznym, jak i metodologicznym, co świadczy o jej umiejętnościach planowania i prowadzenia badań naukowych w zakresie nauk medycznych. 4/5

5 Reasumując stwierdzam, że przedłożona mi do recenzji dysertacja mgr Joanny Preis-Orlikowskiej pt. Wpływ cukrzycy na jakość życia kobiet ciężarnych napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Mikołaja Majkowicza spełnia wymogi stawiane pracom doktorskim zgodnie z Ustawą o tytułach i stopniach naukowych z 2011 r. i wnioskuję o dopuszczenie mgr Joanny Preis-Orlikowskiej do dalszych etapów przewodu doktorskiego. 5/5