Katedra i Klinika Kardiologii Wydział Lekarski Kształcenia Podyplomowego Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Transkrypt

1 Dr hab. n med. Marta Negrusz - Kawecka Wrocław, r. Katedra i Klinika Kardiologii Wydział Lekarski Kształcenia Podyplomowego Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Recenzja pracy doktorskiej mgr Agnieszki Rydlewskiej p.t.: Psychologiczne uwarunkowania niestosowania się do zaleceń lekarskich u chorych z niewydolnością serca" Temat pracy dotyczy problemu bardzo ważnego z epidemiologicznego i klinicznego punktu widzenia. Paradoksalnie mimo postępu w medycynie, coraz skuteczniejszej diagnostyki oraz skuteczniejszego i nowocześniejszego leczenia choroby niedokrwiennej serca i nadciśnienia tętniczego, niewydolność serca będąca najczęściej ich następstwem jest główną przyczyną zachorowalności, hospitalizacji i umieralności osób w wieku powyżej 65 r.ż. i stanowi współczesną epidemię. Istotnym elementem zmniejszenia stale dużej śmiertelności z powodu niewydolności serca jest m.in. stosowanie postępowanie się pacjentów do zaleceń farmakologiczne jak lekarskich obejmujących i niefarmakologiczne. Powszechnie zarówno obserwowane niestosowanie się pacjentów do zaleceń lekarskich jest istotnym czynnikiem ograniczającym skuteczność leczenia niewydolności serca, wpływa na spadek przeżycia w obserwacji rocznej, stanowi przyczynę kolejnych hospitalizacji z powodu zaostrzenia objawów choroby. Doktorantka zajęła się psychologicznymi uwarunkowaniami nierealizowania zaleceń lekarskich przez chorych z niewydolnością serca uwzględniając, że osobiste cechy psychiczne mogą być istotne w kształtowaniu się zachowań chorych związanych z leczeniem schorzenia. Przedstawiona do oceny rozprawa posiada typowy dla pracy doktorskiej układ, liczy 133 strony, zawiera 42 tabele, 15 rycin, wykaz zastosowanych skrótów ułatwiający odbiór treści pracy, 155 pozycji piśmiennictwa w większości anglojęzycznego. Praca przygotowana jest

2 przejrzyście z bardzo dobrym wykorzystaniem komputerowej edycji tekstu. Napisana jest poprawnym językiem, typowym dla publikacji naukowej. Tytuł pracy w sposób adekwatny odzwierciedla jej treść. Wstęp pracy jest obszerny, prawidłowo opracowany merytorycznie stanowiąc wartościowe studium dotyczące niewydolności serca z uwzględnieniem zjawiska jej epidemii, z omówieniem najbardziej aktualnych wytycznych dotyczących zaleceń farmakologicznego i niefarmakologicznego postępowania. W dalszej części Autorka przedstawiła obszernie złożone i ważne zjawisko niestosowania się do zaleceń lekarskich z uwzględnieniem definicji, sposobów jego badania, częstości występowania, jego skutków oraz przyczyn ze szczególnym rozważeniem udziału cech psychologicznych pacjenta i ich związków z realizowaniem zaleceń lekarskich. Wstęp stanowi profesjonalnie przygotowaną pracę poglądową, dowodzi właściwego i starannego przygotowania Autorki do badań naukowych w zakresie problematyki podjętej w rozprawie doktorskiej. Założenia i cele pracy są sformułowane szczegółowo, są istotne zarówno z naukowego, jak i praktycznego punktu widzenia. Dotychczasowe badania dotyczące analizowanego zjawiska są nieliczne, podobnie jak i dotychczas analizowano jedynie udział pojedynczych czynników psychologicznych jako potencjalnych przyczyn niestosowania się do zaleceń lekarskich przez chorych z niewydolnością serca. Doktorantka opisała stopień realizowania zaleceń lekarskich oraz analizowała związek między parametrami klinicznymi i psychologicznymi u chorych z niewydolnością serca, poszukiwała zależności między wiedzą na temat zaleceń a ich realizacją. Materiał. Grupa badana jest przedstawiona w pracy prawidłowo z omówieniem kryteriów włączenia i wyłączenia z badania. Grupa badanych była specyficzna i w pewnym sensie wyselekcjonowana: w większości byli to chorzy od wielu lat już współpracujący z Ośrodkiem Chorób Serca, uczestniczący uprzednio w innych programach badawczych, co nie pozostawało bez wpływu na ich cechy kliniczne, stopień realizowania zaleceń oraz sposób odpowiadania na pytania ankietowe. Do badań Autorka zakwalifikowała 102 chorych, którzy wyrazili zgodę na udział w badaniu, u których to chorych oceniała dane kliniczne, antropometryczne, echokardiograficzne, podstawowe dane laboratoryjne i parametry

3 demograficzne. Autorka w sposób perfekcyjny opisała przeprowadzone u chorych badania ankietowe, w oparciu o które oceniła stopień wiedzy oraz realizowania zaleceń lekarskich, cechy psychologiczne związane i niezwiązane z chorobą, a ponadto dokonała oceny objawów depresyjnych i jakości życia. Na podkreślenie zasługuje wyjątkowo staranne i wnikliwe omówienie badań ankietowych u chorych zakwalifikowanych do programu. Metody badań nie budzą zastrzeżeń. Są opisane w sposób przejrzysty z precyzyjną charakterystyką sposobu przeprowadzenia, analizy i interpretacji wykonanych ankiet psychologicznych. Zwraca uwagę skrupulatna i wszechstronna analiza chorych i wszystkich parametrów. Zastosowane w pracy metody statystyczne są właściwe, a przedstawienie analizy statystycznej wyczerpujące. Wyniki badań zaprezentowano za pomocą czytelnych i dokładnie opisanych 42 tabel i 15 rycin. Wyniki przedstawiono w sposób klarowny i w logicznej kolejności. Wyniki badań tworzą bogatą i cenną cześć rozprawy stanowiąc o jej dużej wartości poznawczej i praktycznej. Autorka wykazała, że wiedza o zaleceniach lekarskich w zbadanej grupie chorych jest bardzo zróżnicowana, a jednocześnie poziom realizowania zaleceń lekarskich stanowił w dużym stopniu odzwierciedlenie tej wiedzy. Doktorantka wykazała, że nie ma zależności między stopniem realizowania zaleceń lekarskich a wiekiem, płcią i charakterystyką kliniczną chorych. W odniesieniu do realizacji pojedynczych zaleceń stwierdziła związki z poziomem wykształcenia i wielkością dochodu. Ważnym z klinicznego punktu widzenia stwierdzeniem Autorki jest, że wiedza uzyskana z analizy odpowiednio dobranych ankiet dotyczących charakterystyki psychologicznej chorych ze skurczową niewydolnością serca wielodyscyplinarnej mogłaby znaleźć zastosowanie w praktyce klinicznej w ramach opieki z interwencją ukierunkowaną na modulowanie cech psychologicznych. Omówienie stanowi wartościową cześć rozprawy, charakteryzuję ją logiczny ciąg tematyczny przedstawionych problemów. Doktorantka rzeczowo i ze znawstwem ustosunkowuje się do uzyskanych wyników, pozwalając sobie na konfrontację z opiniami innych autorów. Swobodnie posługuje się wyborem najnowszego piśmiennictwa w zakresie badanych aspektów.

4 Dyskusja dowodzi dojrzałości naukowej Autorki, przejawiającej się umiejętnością analizy uzyskanych danych i ich przedstawienia na tle światowego piśmiennictwa. Wnioski W oparciu o przeprowadzoną kliniczną obserwację grupy 102 chorych ze skurczową niewydolnością serca Autorka ściśle odpowiedziała na pytania, które stanowiły cel pracy. Wnioski świadczą o umiejętnej syntezie uzyskanych danych i dowodzą prawidłowej realizacji założonych celów badania. Streszczenie rozprawy zamieszczono w języku polskim i kompetentnej wersji angielskiej. Piśmiennictwo zawiera 155 pozycji w większości anglojęzycznych. Jest adekwatne i obejmuje aktualne doniesienia oraz priorytetowe artykuły oryginalne i poglądowe dotyczące tematu rozprawy. Uwagi czynione z obowiązku recenzenta: 1. można rozważyć uściślenie tytułu rozprawy z uwzględnieniem określenia skurczowej niewydolności serca, bo w tej grupie chorych program był realizowany, 2. wskazane jest zastąpienie określenia beta-blokery" zgodnie z mianownictwem farmakologicznym określeniem beta-adrenolityki" Przedstawione uwagi w niczym nie umniejszają pozytywnej oceny merytorycznej omawianej rozprawy doktorskiej. Podsumowując, Doktorantka podjęła temat niezwykle ważny z punktu widzenia praktyki klinicznej, wykazała się bardzo dobrym przygotowaniem teoretycznym do podjętych badań, umiejętnością stawiania tez i samodzielną realizacją badań. Szczegółowa znajomość ankiet psychologicznych i ich interpretacji świadczy o umiejętnościach praktycznych Doktorantki. Wykazała się dużą znajomością metod analizy statystycznej i dojrzałością w interpretacji uzyskanych wyników. Z dużą swobodą i znajomością tematu omawia wyniki własne w świetle badań innych autorów. W oparciu o rzetelną analizę statystyczną sformułowała wnioski, które odpowiadają na cele pracy i mają wartości poznawcze oraz implikacje praktyczne. Należy stwierdzić, że praca stanowi oryginalne dokonanie Autorki i świadczy o opanowaniu warsztatu naukowego oczekiwanego od kandydata na stopień doktora nauk medycznych. Na podkreślenie zasługuje staranne opracowanie redakcyjne rozprawy i dobra

5 polszczyzna. O dojrzałości naukowej i klinicznej Doktorantki świadczy zamieszczenie podrozdziałów: Potencjalne implikacje kliniczne, Ograniczenia. Autorka wykazała, że stan wiedzy chorych z niewydolnością serca nie jest zadowalający, przedstawione dane powinny być więc sygnałem, aby promować wiedzę dotyczącą zaleceń lekarskich w tej grupie chorych, a zastosowanie interwencji psychoterapeutycznych może modulować wybrane cechy psychologiczne, które, jak wykazała w pracy są determinantami realizowania zaleceń lekarskich, i są nimi optymizm, lęk, poziom akceptacji choroby, style radzenia sobie, przekonania dotyczące choroby, strategie psychologicznej adaptacji do choroby. Wśród ograniczeń badania Doktorantka wymieniła konieczność przetłumaczenia na język polski i zmian w zakresie treści pytań w skali van der Wal'a i wsp. służącej do oceny stopnia realizowania zaleceń lekarskich, na co (jak wynika z tekstu str.19) autor wersji oryginalnej wyraził zgodę. W opinii recenzenta taka zaakceptowana modyfikacja nie stanowi ograniczenia badania lecz dodatkowo podnosi jego wartość. Praca Psychologiczne uwarunkowania niestosowania się do zaleceń lekarskich u chorych z niewydolnością serca" spełnia wszystkie kryteria stawiane rozprawom na stopień doktora nauk medycznych i dlatego mam zaszczyt zwrócić się do Rady Wydziału Kształcenia Podyplomowego o dopuszczenie mgr Agnieszki Rydlewskiej do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Wnioskuję także, biorąc pod uwagę wartość naukową, poznawczą i praktyczną badania, o wyróżnienie recenzowanej przeze mnie rozprawy doktorskiej. Z poważaniem 1Y J