Humanizm i naturalizm w pedagogice

Transkrypt

1 Humanizm i naturalizm w pedagogice

2 Pojęcie humanizmu - termin 1808 F. I. Niethammer koncepcja pedagogiczna odwołująca się do kultury antycznej 1841 K. Hagen renesansowa twórczość Dantego, Petrarki i Boccaccia 1859 G. Voit treści kultury renesansu XIV-XVI wieku

3 Pojęcie humanizmu typy desygnatów Zbiór poglądów antropologicznych, rozumiejący człowieka jako byt wyróżniony we (wszech)świecie Stanowisko w kulturze odwołujące się do kultury antycznej Stanowisko w edukacji przeciwna naturalizmowi Koncepcja kształcenia W. von Humboldta System wartości laicko-wolnomularskie Typ moralności Synonim czegoś szlachetnego

4 Pojęcie humanizmu definicja nominalna za J.M. Bocheńskim (...) pogląd, zgodnie z którym człowiek (po łacinie homo) jest czymś bardzo wartościowym, wzniosłym: >>człowiek to jest wielka rzecz<< (...), jest po prostu wyrazem gorącej sympatii do człowieka. Mówiąc inaczej, jest to przekonanie mówiące, że (...) każdy człowiek bez wyjątku jest czymś istotnie, zasadniczo różnym od innych stworzeń, w szczególności od zwierząt. Człowiek żyje wprawdzie w przyrodzie, ale do przyrody nie należy. Jest czymś wyniesionym ponad wszystko inne, w wielu wypadkach po prostu czymś świętym (...)

5 Pojęcie humanizmu cechy specyfikujące człowieka Zdolność dyskursywnego, abstrakcyjnego myślenia Mowa - starożytność Technika i cywilizacja jako efekt racjonalności, człowiek nie podlega adaptacji - pozytywizm Samoświadomość świadomość odrębności Świadomość moralna Świadomość religijna - średniowiecze

6 Typy humanizmu kryterium historyczne Starożytność Sokrates i Sofiści zmiana przedmiotu filozofii: etyka, polityka, wychowanie homo mensura Zainteresowanie językiem - Izokrates Menander - homo sum humani nihil a me alienus esse puto Paidea grecka Stoicy filantropia, humanitaryzm - homo sacra res homini Prawo rzymskie

7 Typy humanizmu kryterium historyczne Renesans Ambiwalentny stosunek wobec chrześcijaństwa, Kościoła katolickiego oraz średniowiecza Odkrycie piękna ludzkiego ciała Permisywizm bądź umiarkowany stosunek do celu życia człowieka Sprzeciw wobec wartości kontemplatywnych, uznanie wartości witalnych: małżeństwo vs celibat; dowodzenie vs posłuszeństwo; aktywność społeczna vs życie w odosobnieniu Odrodzenie idei republiki oraz świeckiego państwa narodowego opartego na profesjonalizmie rządów

8 Typy humanizmu kryterium historyczne Oświecenie Nurty irracjonalne: sentymentalizm i pietyzm:, J.J.Rousseau, A. Shaftesburyego Teza o naturalnej dobroci natury ludzkiej Neohumanizm Reforma szkolnictwa pruskiego przez Wilhelma von Humboldta wprowadzenie treści antyku do nauczania szkolnego i uniwersyteckiego Cel wychowania to doskonałość natury człowieka jedność intelektu i emocji Nastawienie narodowe, arystokratyczne oraz antychrześcijańskie

9 Typy humanizmu kryterium historyczne za S. Kunowskim Współczesność Wielość stanowisk humanistycznych Odejście od cechy arystokratyzmu na rzecz powszechności Uznanie specyfiki bytu ludzkiego w świecie, dyskusje dotyczące określenia cech specyficznie ludzkich Konstruowanie kodeksu praw człowieka mających zabezpieczyć jego godność Humanizacja wiedzy, rozwój metodologii nauk humanistycznych Uznanie edukacji za podstawową metodę promocji człowieka

10 Typy humanizmu kryterium treściowe Humanizm antropocentryczny uznanie człowieka za byt najdoskonalszy (bezwzględnie) Krytyka religii A. Camus istnienie zła przeczy istnieniu Boga; idea Boga to personifikacja zakazów społecznych - Z. Freud lub istoty człowieczeństwa L.Feuerbach; F.Nietzsche chrześcijaństwo promuję ideę człowieka jako istoty słabej; Antropocentryzm etyczny Maksymalistyczne pojmowanie wolności człowieka J. P. Sartre. N.Hartmann istnienie Boga ogranicza możliwość autonomicznych wyborów moralnych Kult społeczeństwa oraz idei postępu A. Comte; J.Huxley

11 Typy humanizmu kryterium treściowe Humanizm teocentryczny uznanie człowieka za byt doskonały jedynie w porządku ziemskim Uznanie istnienia Boga/Absolutu Uznanie Boga za przyczynę istnienia świata Uznanie religijności człowieka Uznanie człowieka za byt moralny Uznanie społecznego charakteru natury ludzkiej Dominacja humanizmu chrystocentrycznego Istnienie humanizmu apersonalnego

12 Humanizm; personalizm- jako synonimy, relacja pokrywania się zakresów Humanizm Personalizm

13 Humanizm; personalizm relacja rozłączności Humanizm Personalizm

14 Humanizm; personalizm relacja zawierania się Personalizm Humanizm

15 Humanizm; personalizm relacja zawierania się Humanizm Personalizm

16 Krytyka humanizmu za J.M. Bocheńskim Brak przekonujących argumentów Niezależnie od tego wszystkiego humanizm a priori jest podejrzany. Rzecz w tym, że każdy z nas jest skłonny do pochopnego uznawania za prawdziwe tego, co mu miłe. A miło jest myśleć, że jest się czymś bardzo wielkim i wzniosłym, czyli że humanizm jest prawdą. (...) Myślę, że gdyby krokodyle mogły wyrazić swoje uczucia, utworzyłyby na pewno krokodylizm Dyskusja z chrześcijaństwem Wewnętrzne spory wnikające z chęci obrony własnego stanowiska, pozyskiwania zwolenników, walki o dobro człowieka

17 Pedagogika humanistyczna Cechy pedagogiki zorientowanej humanistycznie: Przedmiot badań. Opis człowieka w kategoriach wyjątkowości, godność, szacunku; Metody badawcze. Rzetelność naukowa połączona z postulatem rozumienia złożoność i niepowtarzalność fenomenu ludzkiego; Cele wychowania. Stanowienie takich celów, które afirmowałyby i uwzględniały godność i wyjątkowość człowieka; Metody wychowania. Miałyby one gwarantować swobodny rozwój osoby dziecka, odejście od przymusu i manipulacji w wychowaniu;

18 Pedagogika humanistyczna Cechy pedagogiki zorientowanej humanistycznie: Charakterystyka procesu interakcji człowiek środowisko. Pobudzanie pozytywnych wychowawczo elementów środowiska oraz niwelowanie elementów szkodliwych; Ocena efektów procesu wychowania w kategoriach aktywnego uczestnictwa w kulturze (inkulturacja), życiu społecznym (socjalizacja) lecz przede wszystkim aktywności samorozwojowej (personalizacja); Specyficzny sposób postrzegania nauczyciela, wychowawcy w kategoriach powołania, misji często przypominający arystokratyczny charakter neohumanizmu XIX wieku.

19 Pedagogika humanistyczna Geneza i dzieje: Rozwój nauk matematyczno-przyrodniczych i humanistycznych na przełomie XIX i XX wieku Sprzeciw wobec szkoły herbartowskiej Powstanie progresywizmu, funkcjonalizmu, liberalizmu, marksizmu Powstanie Ligi Nowego Wychowania W okresie XX lecia międzywojennego powstawanie nurtów inspirowanych działalnością Ligi Rozwój pedagogiki humanistycznej w Polsce jako nurtu paralelnego (wchodzącego w zakres, kontynuacji) dla pedagogiki marksistowskiej

20 Naturalizm w pedagogice Naturalizm 1) dla oznaczenia zbioru (grupy) stanowisk (nurtów, kierunków, koncepcji) w pedagogice, posiadających specyficzny, wspólny (zbliżony) zespół tez przedmiotowych i meta przedmiotowych, dotyczących m.in.: natury człowieka (dziecka), istoty procesu wychowania, zadań szkoły i nauczyciela, metod badań pedagogicznych, wychowania: moralnego, religijnego, intelektualnego. 2) najczęściej przymiotnikowo: naturalistyczna, naturalistyczne, naturalne; dla oznaczenia wybranego zbioru postulatów (tez) w ramach określonego stanowiska pedagogicznego, np.: nauczania poglądowego w koncepcji J. A. Komeńskiego, zasady egalitaryzmu w koncepcji A. Frycza Modrzewskiego, etapu rozwoju i wychowania człowieka według modelu S. Hessena

21 Naturalizm w pedagogice Naturalizm w rozumieniu wąskim i szerokim W znaczeniu wąskim termin ten używany jest dla oznaczenia tych stanowiska w pedagogice, które odwołują się do biologicznej i psychologicznej interpretacji natury człowieka (dziecka). W znaczeniu szerokim oznacza on wszelkie stanowiska w pedagogice, uznające istnienie natury ludzkiej i odwołujące się do natury, jako podstawowego czynnika decydującego o wychowaniu. Rozumienie terminu naturalizm warunkowane jest rozumieniem terminu natura

22 Naturalizm w pedagogice Naturalizm kryterium historyczne 1) XVIII - wiecznych koncepcji: J.J. Rousseau oraz H. Pestalozziego; 2) XIX i XX - wiecznych stanowisk w pedagogice: H.Spencera, G.S. Halla, E. Key, M. Montessori, O. Decroly, E. Claparede, J. Deweya, W. Jamesa, F.E. Boltona, J. Kretzschmara, T. P. Nunna, E. Durkheima, L. Tołstoja, Ruchu Nowego Wychowania, pedagogiki marksistowskiej, pedagogiki pragmatyzmu, pedagogiki funkcjonalnej, antypedagogiki, nurtu natyszkolnego (descholaryzacyjnego) I. Illicha, Ruchu Home Schooling J. Holta, pedagogiki krytycznej Szkoły Frankfurckiej

23 Naturalizm w pedagogice Naturalizm - tezy 1) przekonanie o tym, że proces nauczania i wychowania winien być zgodny z naturą dziecka (człowieka); 2) definiowanie natury ludzkiej w kategoriach biologicznych, psychologicznych lub socjologicznych; 3) teza o dobroci natury ludzkiej oraz wrodzonej tendencji do rozwoju, kreatywności; 4) postulat zgodność treści wychowania z potrzebami, zainteresowaniami, uzdolnieniami (predyspozycjami genetycznymi) oraz poziomem rozwoju dziecka; 5) postulat oparcia procesu nauczania i wychowania na doświadczeniu zmysłowym oraz swobodnej aktywności dziecka;

24 Naturalizm w pedagogice Naturalizm - tezy 6) postulat wykorzystania w badaniach pedagogicznych metod nauk matematyczno-przyrodniczych (obserwacji, eksperymentu, testów psychologicznych); 7) zasada indywidualizacji nauczania; 8) zasada następstw naturalnych w wychowaniu (w tym w wychowaniu moralnym) 9) w wychowaniu religijnym: odwołanie do tzw. religii naturalnej oraz dostosowanie treści nauczania do poziomu rozwoju osobowego; 10) uznanie wiedzy psychologicznej, zwłaszcza dotyczącej procesu rozwoju dziecka za kluczową kompetencję nauczyciela

25 Naturalizm w pedagogice Naturalizm typy typu liberalnego (indywidualistycznego, subiektywnego) natura ludzka jest zmienna, jej cechy (elementy struktury) są różne zależnie od konkretnej jednostki typu uniwersalnego (obiektywnego, totalnego, solidarystycznego); w ujęciu uniwersalnym, natura ludzka jest stała, powszechna, niezmienna. Kryterium: problem stałości lub zmienności natury ludzkiej

26 Naturalizm w pedagogice Naturalizm typy Naturalizm romantyczny (J.J. Rousseau; antypedagogika) istotą naturalizmu romantycznego jest przekonanie o wrodzonej dobroci człowieka. Dziecko, jest uznawane za pierwotnie dobre, naturalne, spontaniczne. Społeczeństwo oraz racjonalizm deprawują naturalną dobroć człowieka. Wychowanie, rozumiane jako funkcja społeczna, negatywnie wpływa na procesu rozwoju człowieka. Istotą wychowania jest tworzenie warunków dla procesu samorzutnego rozwoju, który ze swej natury ukierunkowany jest pozytywnie (biologicznie, psychicznie, społecznie, moralnie). Wychowanie powinno być dostosowane do etapu rozwoju osobowego dziecka.

27 Naturalizm w pedagogice Naturalizm typy Naturalizm ewolucyjny (H. Spencer, G.S. Hall, F.E Bolton, J. Kretzschmar, T. P. Nunn) cel wychowania określa jako przystosowanie do warunków środowiska, w którym żyje człowiek; rozwój traktuje jako proces samorzutny i przebiegający indywidualnie; wychowaniem winna kierować zasada swobody i rozwoju zainteresowań oraz zasada rekapitulacji, nauczanie i wychowanie przebiega od czynności prostych do złożonych, opiera się na naśladowaniu, zabawie i zainteresowaniach

28 Naturalizm w pedagogice Naturalizm typy Naturalizm psychobiologiczny (pragmatyzm W. Jamesa; funkcjonalizm E. Claparede; koncepcje: O. Decroly, M. Montessori) za podstawowy czynnik wychowania uznaje działanie oraz doświadczenie. Celem wychowania jest przygotowanie do życia. Rozwój dziecka polega na zaspakajaniu: potrzeb, popędów, zainteresowań, doświadczaniu i przeżywaniu rzeczywistości. Podstawowym mechanizmem funkcjonowania człowieka jest zachowanie równowagi między organizmem a środowiskiem; życie psychiczne traktowane jest jako funkcja organizmu

29 Naturalizm w pedagogice Naturalizm typy Naturalizm socjologiczny (E. Durkheim, marksizm, nowa lewica) uznaje, że treści wychowania powinny być zgodne nie naturą jednostek, lecz naturą społeczeństwa. Społeczeństwo pojmowane jako byt rzeczywisty i konkretny, nie zaś prosta suma jednostek. Naturalizm socjologiczny za główne przejawy życia społecznego uznaje: religię, moralność i prawo. Wychowanie traktowane jest jako funkcja społeczna. Nie jest ono (wychowanie) uniwersalne (wspólne dla wszystkich ludzi) lecz jest podporządkowane normom i wartościom społecznym. Zadaniem szkoły jest wychowanie w karności oraz wytworzenie w wychowanku zachowań altruistycznych