Pedagogika ogólna Część II Kierunki pedagogiczne Wykład Piotr Magier

Transkrypt

1 1 Pedagogika ogólna Część II Kierunki pedagogiczne Wykład Piotr Magier 1. Pojęcie stanowiska /kierunku, nurtu, systemu/ w pedagogice 1.1. Rozróżnienie między stanowiskiem a subdyscypliną 1.2. Rozróżnienie miedzy stanowiskiem, koncepcją, teorią 2. Sposoby porządkowania stanowisk w pedagogice 2.1. Propozycja Ph. Meirieu; kategorie: ideologii, teorii, praktyki 2.2. Propozycja M. Schiro; kategorie: jednostki, rozwoju społecznego, przydatności społecznej, kultury; poznanie-działanie / rzeczywistość subiektywna-rzeczywistość obiektywna 2.3. Propozycja S. Kunowskiego; kategorie: koncepcja rzeczywistości, koncepcja poznania, koncepcja człowieka, koncepcja moralności 2.4. Systemy wychowania według S. Kunowskiego: liberalny, socjalistyczny, chrześcijański 3. Charakterystyka teściowa wybranych stanowisk 3.1. Pedagogika humanistyczna Pojęcie humanizmu - termin F. I. Niethammer koncepcja pedagogiczna odwołująca się do kultury antycznej K. Hagen renesansowa twórczość Dantego, Petrarki i Boccaccia G. Voit treści kultury renesansu XIV-XVI wieku Pojęcia humanizmu i desygnaty Zbiór poglądów antropologicznych, rozumiejący człowieka jako byt wyróżniony we (wszech)świecie Stanowisko w kulturze odwołujące się do kultury antycznej Stanowisko w edukacji przeciwna naturalizmowi Koncepcja kształcenia W. von Humboldta System wartości laicko-wolnomularskie Typ moralności Synonim czegoś szlachetnego Pojęcie humanizmu definicja nominalna J. Bocheńskiego: Pojęcie humanizmu cechy specyfikujące człowieka Zdolność dyskursywnego, abstrakcyjnego myślenia

2 Mowa Technika i cywilizacja Samoświadomość Świadomość moralna Świadomość religijna Typy humanizmu kryterium historyczne Starożytny Renesansowy Oświeceniowy Neohumanizm Współczesny Wielość stanowisk humanistycznych Kryteria Typy humanizmu Humanizm antropocentryczny Humanizm teocentryczny Humanizmu apersonalny Krytyka humanizmu Krytyka humanizmu naukowego J. Bocheńskiego Dyskusja z chrześcijaństwem Spory wewnętrzne Pedagogika humanistyczna Geneza i dzieje: Rozwój nauk matematyczno-przyrodniczych i humanistycznych na przełomie XIX i XX wieku Sprzeciw wobec szkoły herbartowskiej Powstanie progresywizmu, funkcjonalizmu, liberalizmu, marksizmu Powstanie Ligi Nowego Wychowania Rozwój pedagogiki humanistycznej w Polsce Cechy pedagogiki zorientowanej humanistycznie: Przedmiot badań Metody badawcze Cele wychowania Metody wychowania Charakterystyka procesu interakcji człowiek środowisko Ocena efektów procesu wychowania Nauczyciel 3.2. Naturalizm w pedagogice Naturalizm - pojęcia Naturalizm w rozumieniu wąskim i szerokim Historyczne typy naturalizmu XVIII - wiecznych koncepcji: J.J. Rousseau oraz H. Pestalozziego;

3 XIX i XX - wiecznych stanowisk w pedagogice: H.Spencera, G.S. Halla, E. Key, M. Montessori, O. Decroly, E. Claparede, J. Deweya, W. Jamesa, F.E. Boltona, J. Kretzschmara, T. P. Nunna, E. Durkheima, L. Tołstoja, Ruchu Nowego Wychowania, pedagogiki marksistowskiej, pedagogiki pragmatyzmu, pedagogiki funkcjonalnej, antypedagogiki, nurtu natyszkolnego (descholaryzacyjnego) I. Illicha, Ruchu Home Schooling J. Holta, pedagogiki krytycznej Szkoły Frankfurckiej Naturalizm - tezy przekonanie o tym, że proces nauczania i wychowania winien być zgodny z naturą dziecka (człowieka); definiowanie natury ludzkiej w kategoriach biologicznych, psychologicznych lub socjologicznych; teza o dobroci natury ludzkiej oraz wrodzonej tendencji do rozwoju, kreatywności; postulat zgodność treści wychowania z potrzebami, zainteresowaniami, uzdolnieniami (predyspozycjami genetycznymi) oraz poziomem rozwoju dziecka; postulat oparcia procesu nauczania i wychowania na doświadczeniu zmysłowym oraz swobodnej aktywności dziecka; postulat wykorzystania w badaniach pedagogicznych metod nauk matematyczno-przyrodniczych (obserwacji, eksperymentu, testów psychologicznych); zasada indywidualizacji nauczania; zasada następstw naturalnych w wychowaniu (w tym w wychowaniu moralnym) w wychowaniu religijnym: odwołanie do tzw. religii naturalnej oraz dostosowanie treści nauczania do poziomu rozwoju osobowego; uznanie wiedzy psychologicznej, zwłaszcza dotyczącej procesu rozwoju dziecka za kluczową kompetencję nauczyciela Naturalizm typy liberalny uniwersalnego romantyczny ewolucyjny psychobiologiczny socjologiczny 3.3. Pedagogika personalistyczna Personalizm etymologia terminu Geneza i dzieje Spory trynitarne i chrystologiczne Personalizm L Esprit (1932) Emmanuel Mounier Jacques Maritain Geneza

4 Manifest Personalistyczny (1936) i Rewolucja Personalistyczna Tomizm Sobór Watykański II Filozofia egzystencjalna Percepcja w Polsce Okres przed II Wojną Światową Okres po II Wojnie Światowej Pojęcie osoby Boecjusz indywidualna substancja natury rozumnej Pojęcie personalizmu Typy personalizmu Kryterium zakresu Szerokie Wąskie Kryterium treści Statyczny Dynamiczny Kryterium genezy treści Filozoficzny Światopoglądowy (religijny) Kategorie i tezy Filozoficzne Człowiek jest integralną strukturą cielesno-duchową (hylemorfizm) Specyfiką człowieka jest jego rozumność, samoświadomość, wolność, język Człowiek jest istotą potencjalną Człowiek jest istotą niedoskonałą Człowiek jest istotą moralną sumienie, sprawności moralne, charakter moralny Człowiek jest istotą społeczną Człowiek jest istotą religijną Psychologiczne W strukturze psychiki człowieka istnieją dwa poziomy: fizjologiczny zmysłowy; umysłowy Psychika człowieka realizuje dwie funkcje: poznawcze i pożądawcze Efektem współdziałania obu funkcji jest decyzja Rozwój przebiega liniowo i polega na zastępowaniu niższych form organizacji struktury i funkcji bardziej złożonymi i doskonalszymi Społeczne Zasadą organizacji życia społecznego powinna być miłość kierowanie się w decyzjach dobrem drugiego człowieka

5 Uzasadnieniem miłości bliźniego jest miłość do Boga oraz miłość siebie Formułowanie i przestrzeganie norm społecznych ma swoje uzasadnienie w prawie naturalnym, które odwołuje się do natury ludzkiej, gwarantuje poszanowanie godności człowieka Cnotą moralną gwarantującą prawidłowe funkcjonowanie społeczne jest sprawiedliwość: wymienna, współdzielcza, rozdzielcza Pedagogiczne Teza o konieczności wychowania homo educandus Istotą wychowania jest tworzenie charakteru moralnego Warunkiem wytworzenia charakteru moralnego jest ćwiczenie cnót Pierwszeństwo rodziny w procesie wychowania zasada pomocniczości Harmonizowanie funkcji wychowawczej i kształcącej szkoły Nauczyciel/uczeń jest podstawowym faktorem edukacji Wspieranie tzw. Szkół alternatywnych przeciw herbartyzmowi Cel wychowania to uzdolnienie wychowanka do przejęcia kierownictwa nad własnym rozwojem (maieutyka osoby) Treścią wychowania jest integralny humanizm wychowanie fizyczne, umysłowe, moralne Promowane wychowania religijnego Humanizm i personalizm- relacja zakresowa 3.4. Pedagogika postmodernizmu i antypedagogika Postmodernizmu Postmodernizm termin i pojęcie Twórcy Główne kategorie za: Antyfundamentalizm Postawa agnostyczna i sceptyczna Narracje, metanarracje, teksty Idea różnicy Antyuniwersalizm Antyscjentyzm, postawa antymetafizyczna Dekonstrukcjonizm Krytyka, odmitologizowanie, demaskowanie, mieszanie stylów, kolaż, ironia, pastisz Postmodernizm konstruktywny Antropologia postmodernistyczna Ambiwalentny stosunek do człowieka: Negatywne i maksymalistyczne rozumienie wolności Patchworkowy model społeczeństwa Postawa niezaangażowania

6 Pedagogika postmodernizmu Termin zbiorczy określający wiele koncepcji wychowania Postmodernizm w nauce czy filozofii jest traktowany jako paradygmat różnorodnych kierunków pedagogicznych Kategorie Brak uniwersalnych treści i celów wychowania Pluralizm i emancypacja Symetryczna relacja wychowawcza Brak uniwersalnych treści i celów wychowania Zakwestionowanie społecznej funkcji i społecznego kontekstu wychowania Podważenie spójności pedagogiki Brak spójnej koncepcji człowieka Eklektyczność źródeł wiedzy pedagogicznej (naukowych i pozanaukowych) Brak obiektywnie zorientowanych metod badawczych (przeciw intersubiektywnej sprawdzalności tez) Różnorodność terminologiczna i znaczeniowa (przeciw intersubiektywnej sensowności języka) Antypedagogika Geneza - zjawiska społeczne: wystąpienia studenckie w USA i Europie zachodniej na przełomie lat 60 i Sformułowanie praw dzieci w USA - Richard Farsons; John Holt Rozwój antypsychiatrii i idei praw dzieci w Niemczech: Henrich Kupffer; Ekehard von Braunmuhl Prawa dziecka Działalność Hubertusa von Schoenebecka Percepcja w Polsce Krytyka marksistowsko-pozytywistycznego modelu uprawiania pedagogiki Dyskusje wokół postmodernizmu Promocja antypedagogiki Antypedagogika pojęcia Rozumienie wartościujące a opisowe Rozumienie opisowe Stanowisko w pedagogice Typ kultury Typ relacji międzyludzkich Ruch społeczny Antypedagogika typy Radykalny Społeczno-polityczny

7 Umiarkowany - Amication Antypedagogika - tezy Psychologiczne Nieliniowy model rozwoju Otwarty model osobowości Kompetencje komunikacyjne, poznawcze, wykonawcze Akceptacja siebie Społeczne Społeczna natura człowieka Miłość własna Konflikt Etyczne Konstruktywność moralna Religijne Konstruktywność religijna Problem indoktrynacji religijnej Pedagogiczne Przeciw tezie homo educandus Szkoła miejscem kształcenia Rodzina miejscem wsparcia 3.5. Pedagogika krytyczna i emancypacyjna Termin i pojęcie Wieloznaczność i nieostrość nazwy Złożoność nazwy Treści wspólne: Sprzeciw wobec podporządkowania wychowania władzy politycznej, religijnej Sprzeciw wobec wychowania adaptacyjnego Termin i zmiany znaczeniowe Rozumienie starożytne Rozumienie oświeceniowe Rozumienie współczesne Typy Nurt anarchistyczno-indywidualistyczny Nurt polityczny Geneza Tragedia II Wojny światowej Inspiracje teoretyczne: marksistowska krytyka społeczeństwa, Humanizm Szkoła Frankfurcka Twórcy: T. W. Adorno; J. Habermas T.W. Adorno krytyka wychowania adaptacyjnego w kontekście faszyzmu

8 Tezy Świat subiektywny - Lebenswelt Konflikt społeczny Szkołą jako instytucja zależna ideologicznie, politycznie Szkoła funkcjonuje na dwóch poziomach: jawnym i ukrytym Nauczyciel jest osobą funkcjonującą w sytuacji rozdarcia między lojalnością wobec pracodawcy a lojalnością wobec uczniów Paulo Freire Pedagogika uciśnionych Tezy Każdy system wychowania jest politycznie, ideologicznie zaangażowany, nie ma pedagogiki neutralnej Poziom życia społecznego koreluje z poziomem wykształcenia Emancypacja posiada zarówno aspekt subiektywny jak i obiektywny: subiektywnie sprzyja rozwojowi jednostki; obiektywnie promuje walkę z niesprawiedliwością społeczną, podmiotami ją generującymi Szkoła pełni funkcje adaptacyjne: w sensie społecznym zastanej sytuacji społecznej; w sensie intelektualnym uczy zapamiętywania nie zaś rozumienia Dystans między nauczycielem a uczniem jest wynikiem dystansu społecznego Dystans ten nie sprzyja edukacji powoduje nierozumienie ucznia Metodą nauczania oraz typem relacji nauczyciel-uczeń winien być dialog motywuje obie strony do poznania rzeczywistości Dialog pełni także funkcje społeczne edukacja sfer najbiedniejszych, uciśnionych nie może przybierać formy narzucania określonych treści Nurt Descholaryzacyjny Ivana Illicha powstanie Międzynarodowego Ośrodka Dokumentacji Mity dotyczące funkcjonowania szkoły Możliwości realizacji i ewaluacji wychowania według wartości określanych jedynie na sposób instytucjonalny Traktowania wiedzy i wartości jako artykułu handlowego Istnienia samonapędzającego się mechanizmu edukacji Krytyka szkoły Szkoły ze względu na swój przymusowy charakter nie spełniają funkcji wychowawczych ani edukacyjnych, nie wpływają na polepszenie jakości życia i rozwoju społeczeństwa Szkoła utrzymuje i pogłębia różnice majątkowe i społeczne Szkoła jest instytucją przemocy, gdyż pozbawia swoich uczniów praw i swobody

9 Szkoła niszczy radość uczenia się przez swój system administracyjny i oceniający Szkoła nie sprzyja rozwojowi indywidualnych zainteresowań, niszczy naturalną skłonność poznawczą System edukacji pozaszkolnej Umożliwienie powszechnego dostępu do wiedzy Tworzenie możliwości do publicznej prezentacji wyników badań i wiedzy Tworzenie możliwości kontaktu osób chcących się uczyć z osobami chcącymi nauczać Pedagogika krytyczna i emancypacyjna w Polsce Geneza, twórcy Powstanie pedagogiki krytycznej jako efekt zmian ustrojowych Z. Kwieciński; B. Śliwerski; M.Dudzikowa; A. Nalaskowski Kategorie i tezy Patologia, socjopatologia edukacji, kryzys, mity szkoły Przyczyną patologicznych zachowań ucznia jest dysfunkcja instytucji edukacyjnych Typy patologii Patologia ucznia Analfabetyzm symboliczny Agresja, zawiść Nieuczciwość Brak kultury politycznej i obywatelskiej Patologia nauczyciela Braki dydaktyczne i merytoryczne Rezygnacja z przekazu wartości Utrzymywanie różnic społecznych Patologia szkoły Patologia funkcji i struktury Opóźnienie treści edukacji wobec zmian społecznych Powielanie zależności społecznych Stygmatyzacja Patologia funkcji rekonstrukcyjnej, adaptacyjnej, emancypacyjnej Patologia kontekstu edukacyjnego Odsuwanie edukacji na margines życia społecznego Cel edukacji to kompetencje nie wykształcenie Blokowanie reform oddolnych Niski poziom kształcenia nauczycieli Brak tożsamości edukacyjnej nauczycieli