Księgarnia PWN: Pod red. Z. Kwiecińskiego i B. Śliwerskiego - Pedagogika. T. 1. Spis treści PEDAGOGIKA JAKO NAUKA

Transkrypt

1 Księgarnia PWN: Pod red. Z. Kwiecińskiego i B. Śliwerskiego - Pedagogika. T. 1 Spis treści Przedmowa (Zbigniew Kwieciński) 11 Część I PEDAGOGIKA JAKO NAUKA Wstęp (Krzysztof Rubacha) 18 Rozdział 1. Edukacja jako przedmiot pedagogiki i jej subdyscyplin (Krzysztof Rubacha) Podstawowe pojęcia w pedagogice Związek pedagogiki z innymi naukami 29 Rozdział 2. Metody zbierania danych w badaniach pedagogicznych (Krzysztof Rubacha) Metody jakościowe Ogólna charakterystyka metod jakościowych Obserwacja etnograficzna Wywiad Analiza archiwów Cechy wspólne badań jakościowych Metody ilościowe Ogólna charakterystyka metod ilościowych Metody obserwacyjne Metody sondażowe Cechy wspólne metod ilościowych Strategie łączenia badań jakościowych i ilościowych Metody zbierania danych a typy badań pedagogicznych 57 Rozdział 3. Budowanie teorii pedagogicznych (Krzysztof Rubacha) Paradygmaty nauk społecznych a budowanie teorii pedagogicznych Kierunki rozwoju teorii pedagogicznej 67 Bibliografia 69

2 6 Spis treści Część II ROZWÓJ I ZMIENNOŚĆ WYCHOWANIA I KSZTAŁCENIA Wstęp pochwała historii i wykształcenia historycznego (Stefan Wołoszyn) 74 Rozdział 1. Wychowanie w społeczeństwach pierwotnych (Stefan Wołoszyn) 77 Rozdział 2. Wychowanie i nauczanie w cywilizacjach starożytnego Wschodu (Stefan Wołoszyn) Chiny Indie Inne kultury starożytnego Wschodu 84 Rozdział 3. Wychowanie w starożytnej Europie (Stefan Wołoszyn) Wychowanie w Grecji Wychowanie spartańskie Wychowanie ateńskie Rola szkół filozoficznych Kultura szkolna czasów hellenistycznych Wychowanie w rodzinie i kształcenie szkolne w starożytnym Rzymie Rozpad kultury i wychowania antycznego 95 Rozdział 4. Oświata i wychowanie w epoce średniowiecza (Stefan Wołoszyn) Klasztory i szkoły kościelne Powstawanie uniwersytetów Wychowanie w domu obcym Wychowanie rycerskie Wychowanie mieszczańskie Oświata w Polsce średniowiecznej 102 Rozdział 5. Wykształcenie i kultura umysłowa w epoce renesansu (Stefan Wołoszyn) Humanizm i utopie humanistyczne Cele wychowania humanistycznego Gimnazja i kolegia humanistyczne Myśl edukacyjna Andrzeja Frycza Modrzewskiego Pedagogika i pedagogia Jana Amosa Komeńskiego 111 Rozdział 6. Kultura umysłowa i reformy szkolne w epoce oświecenia (Stefan Wołoszyn) Racjonalizm oświeceniowy i encyklopedyści Wiedza czy rozwój? Obywatel czy człowiek? Dylemat pedagogiczny Johna Locke a Dylemat pedagogiczny Jeana Jacques a Rousseau Dylemat pedagogiczny Claude a Adriena Helvétiusa 118

3 Spis treści Szkolnictwo średnie i reformy szkolne Szkolnictwo ludowe i specjalne Szkoły ludowe Szkoły i zakłady specjalne Reformy szkolne w Polsce Komisja Edukacji Narodowej Projekty organizacji wychowania i oświecenia publicznego Wielkiej Rewolucji Francuskiej 130 Rozdział 7. Rozwój nowoczesnych systemów szkolnych w XIX wieku (Stefan Wołoszyn) Tendencje ogólne i ustawodawstwo szkolne Elementarne szkolnictwo ludowe Neohumanistyczne szkoły średnie i wyższe Gimnazja klasyczne Gimnazja realne Uniwersytety i politechniki Wyspy oświatowe na ziemiach polskich Zabór rosyjski Zabór pruski Zabór austriacki 152 Rozdział 8. Oświata i wychowanie w XX wieku (Stefan Wołoszyn) Upowszechnianie się jednolitych systemów szkolnych System szkolny w Polsce Radykalna krytyka edukacji szkolnej i poszukiwanie nowych strategii oświatowych Nowatorskie nurty edukacyjne Czy stulecie dziecka? Walka o prawa dziecka Poszukiwanie przez młodzież nowych wizji świata 176 Bibliografia 181 Część III WSPÓŁCZESNE PRA DY I KIERUNKI PEDAGOGICZNE Wstęp (Bogusław Śliwerski) 184 Rozdział 1. Pedagogika pozytywistyczna (Teresa Hejnicka-Bezwińska) Ewolucja orientacji pozytywistycznej Faza ekspansji pełnego programu badawczego pozytywizmu Charakterystyka orientacji pozytywistycznej w pedagogice Stosunek do innych kierunków pedagogicznych przejście od pedagogii do pedagogiki Tworzenie instytucjonalnych podstaw unaukowienia myślenia o edukacji i oświacie Unaukowienie pedagogiki poprzez wykorzystanie dorobku i osiągnięć psychologii psychologizm pedagogiczny 208

4 8 Spis treści Unaukowienie pedagogiki poprzez wykorzystanie dorobku i osiągnięć socjologii socjologizm pedagogiczny Scjentyzm Recepcja i krytyka pozytywizmu Ramy czasowe i zasięg terytorialny 215 Rozdział 2. Pedagogika kultury (Bogusław Milerski) Geneza i pojęcie Przesłanki filozoficzne Poglądy pedagogiczne Status naukowy 229 Rozdział 3. Pedagogika personalistyczna (Marian Nowak) Podstawowe kategorie i terminologia Personalizm w myśli filozoficznej jego odmiany oraz cechy wspólne Personalizm w pedagogice Założenia i antropologiczne podstawy pedagogiki personalistycznej Wychowanie i nauczanie według personalizmu Cele wychowania według personalizmu Relacja wychowawca/nauczyciel wychowanek/uczeń według personalizmu Treści wychowania i nauczania Podsumowanie 246 Rozdział 4. Pedagogika egzystencjalna (Janusz Tarnowski) Geneza egzystencjalizmu Tendencje przeciwstawne w egzystencjalizmie Tendencja agnostyczno-ateistyczna Tendencja teistyczna Podstawy pedagogiki egzystencjalnej Egzystencjalne kategorie pedagogiczne Dialog Autentyczność Zaangażowanie 260 Rozdział 5. Pedagogika religii (Bogusław Milerski) Status naukowy i przedmiot badań Rozwój pedagogiki religii na świecie Pedagogika religii w Polsce Koncepcje i ich znaczenie pedagogiczne Antropologia religijna jako podstawa edukacji Człowiek jako podmiot edukacji Edukacja jako proces odnowy życia Edukacja jako egzystencjalna hermeneutyka tekstów Edukacja jako hermeneutyka doświadczeń Edukacja jako dialog 277 Rozdział 6. Pedagogika Nowego Wychowania (Sławomir Sztobryn) Definicja i charakterystyka prądu Geneza nazwy i jej warianty 281

5 Spis treści Ramy czasowe, zasięg terytorialny Czynniki wyodrębniające nową pedagogikę Krytyka szkoły tradycyjnej Psychologia eksperymentalna Krytyka podstawowych pojęć i nowoczesne metody badań Główne idee Nowego Wychowania Krytyka Nowego Wychowania 290 Rozdział 7. Pedagogika waldorfska (Bogusław Śliwerski) Rudolf Steiner twórca pedagogiki waldorfskiej Powstanie szkoły typu Waldorf Antropozoficzne podstawy szkoły waldorfskiej Recepcja pedagogiki R. Steinera w Polsce 305 Rozdział 8. Pedagogika pragmatyzmu (Zbyszko Melosik) Pragmatyzm Johna Deweya Filozoficzne podstawy pedagogiki pragmatyzmu J. Deweya Poglądy J. Deweya na edukację Neopragmatyzm Richarda Rorty ego Teoretyczne kontrowersje wobec pragmatyzmu 322 Rozdział 9. Pedagogika Marii Montessori (Ryszard Kucha) Miejsce M. Montessori w pedagogice w perspektywie historycznej W drodze ku wielkości i sławie Specyfika pedagogiki M. Montessori Kochać dziecko to znaczy służyć mu jak dalece to możliwe 333 Rozdział 10. Pedagogika Janusza Korczaka (Bogusław Śliwerski) Życie i dzieła J. Korczaka Podstawowe założenia pedagogiki J. Korczaka Recepcja pedagogiki J. Korczaka w Polsce 345 Rozdział 11. Pedagogika Petera Petersena (Sławomir Sztobryn) Życie P. Petersena Poglądy pedagogiczne P. Petersena Recepcja stanowiska P. Petersena Krytyka pedagogiki P. Petersena 354 Rozdział 12. Pedagogika Celestyna Freineta (Sławomir Sztobryn) Życie C. Freineta Poglądy pedagogiczne C. Freineta Recepcja i krytyka stanowiska C. Freineta Formy instytucjonalne ruchu Nowoczesnej Szkoły Francuskiej 362 Rozdział 13. Pedagogika krytyczna (Tomasz Szkudlarek) Pedagogika a myślenie krytyczne Pedagogika krytyczna podstawowe założenia Diagnoza Cele i kierunki interwencji Rezultaty: nadzieja i kontrowersje 375

6 10 Spis treści Rozdział 14. Pedagogika antyautorytarna (Bogusław Śliwerski) Nurt polityczny Nurt edukacyjny Wychowanie permisywne Pedagogika antyautorytarna w praktyce 391 Rozdział 15. Pedagogika emancypacyjna (Hanna Zielińska-Kostyło) Istota pedagogiki emancypacyjnej Geneza nazwy, narodziny prądu i jego przesłanki Wybrani przedstawiciele pedagogiki emancypacyjnej Paulo Freire Ivan Illich Noam Chomsky Pedagogika emancypacyjna w Polsce Krytyka pedagogiki emancypacyjnej 414 Rozdział 16. Pedagogika międzykulturowa (Tomasz Szkudlarek) Kultura i edukacja Pedagogika modernistyczna Dekolonizacja i źródła edukacji międzykulturowej Orientacje w edukacji międzykulturowej Kontekst polityczny USA Kontekst polityczny integracja europejska Doświadczenia polskie Kontrowersje wokół edukacji międzykulturowej 423 Rozdział 17. Pedagogika ekologiczna (Agnieszka Gromkowska-Melosik) Pojęcie ekologii i ekosystemu Powstanie i rozwój ruchu ekologicznego Główne nurty we współczesnej ekologii 428 Rozdział 18. Pedagogika negatywna (Bogusław Śliwerski) Geneza i ewolucja pedagogiki negatywnej Antypedagogika, czyli redukcja wychowania Przedmiot badań pedagogiki negatywnej 441 Rozdział 19. Pedagogika postmodernizmu (Zbyszko Melosik) Podstawowe cechy postmodernistycznej teorii społecznej Modernistyczny dyskurs edukacji, postmodernistyczne kontrowersje Postmodernizm i edukacja: możliwości i zagrożenia Konserwatywna krytyka postmodernizmu 463 Bibliografia 465 Indeks osób 468 Indeks rzeczowy 484 O autorach 494