STANDARYZACJA SPECJALISTYCZNEGO POSTĘPOWANIA FIZJOTERAPEUTYCZNEGO W KRAJU

Transkrypt

1 PRAKTYCZNA INDEX COPERNICUS 50,14 & GRUDZIEŃ 2017 NR ISSN: X CZASOPISMO DOSTĘPNE W PRENUMERACIE NR 1 W KRAJU NOWOCZESNE METODY FIZJOTERAPII Trapia nurotaktylna dr Svtlany Masgutovj część 2 Procs usprawniania dzicka z zspołm Asprgra mtodą intgracji snsorycznj Z PRAKTYKI GABINETU Zastosowani tchnik masażu głębokigo w lczniu najczęstszych kontuzji bigaczy część 1 Zapalni rozcięgna podszwowgo Diagnostyka różnicowa odcinka pirsiowgo kręgosłupa i klatki pirsiowj część 1 STANDARYZACJA SPECJALISTYCZNEGO POSTĘPOWANIA FIZJOTERAPEUTYCZNEGO U PACJENTÓW Z CHOROBĄ ZWYRODNIENIOWĄ STAWÓW KOLANOWYCH LECZONYCH METODĄ MIKROZŁAMAŃ PARTNER WYDANIA

2 POLICE PROTOKÓŁ POSTĘPOWANIA POURAZOWEGO Aktywność ruchowa staj się coraz popularnijszą formą spędzania czasu jdni uprawiają sport amatorsko, rkracyjni, inni na poziomi profsjonalnym, ruch wykorzystywany jst takż w rhabilitacji. Nistty mimo podjmowanych działań profilaktycznych ni da się całkowici wyliminować kontuzji i urazów, dlatgo tak ważn są wytyczn dotycząc postępowania, gdy do urazu już dojdzi. mgr Pawł Janczyk & dr n. md. Mark Wichć Grono osób zaintrsowanych i partycypujących w różnych formach aktywności ruchowj zarówno tj sportowj na poziomi amatorskim i profsjonalnym, jak i rkracyjnj, rkonwalscncyjnj, prwncyjnj i profilaktycznj, bazujących na tradycyjnych, jak równiż nowoczsnych, w tym coraz bardzij kstrmalnych formach ruchu, w ostatnich latach znaczni się poszrzyło i tndncja ta ma charaktr rosnący. W związku z tym dynamiczni zaczęła się w ramach fizjotrapii rozwijać dzidzina diagnostyki funkcjonalnj opartj na systmach ocny narządu ruchu, mająca na clu prognozowani ryzyka doznania urazu, upadku czy zaistninia inngo nikorzystngo zjawiska wynikającgo z uprawiania aktywności fizycznj. Pomimo zastosowania wilu doskonałych rozwiązań ni można zapobic wszystkim wypadkom i całkowici wykluczyć kontuzji i urazów aparatu ruchu nabywanych podczas aktywności ruchowj, w związku z czym sprawą istotną i nizbędną w fizjotrapii sportowj i szrzj w fizjotrapii staj się wypracowani i wytyczni prawidłowj drogi postępowania w chwili, kidy już dojdzi do urazu. Sport na poziomi zarówno zawodowym, jak i amatorskim, mimo usilnych działań prwncyjnych i profilaktycznych gnruj coraz to większą liczbę uszkodzń aparatu ruchu. Wskazuj się na kilka lub nawt kilkanaści przyczyn prowadzących do zaistninia uszkodznia podczas aktywności sportowj. Jako najistotnijsz najczęścij wyminia się: brak odpowidnigo przygotowania organizmu do dango rodzaju wysiłku zarówno w wymiarz ogólnym podjmowani zbyt dużych aktywności, obciążń, jak i w wymiarz jdnostkowym np. brak rozgrzwki lub niprawidłowa rozgrzwka, brak prawidłowych wzorców ruchowych (zanidbania trningow), kstrmalizacja sportu, w tym równiż w znaczniu kontuzjognności, zarówno w odnisiniu do rodzaju dyscypliny, powstawania i upowszchniania się nowych dyscyplin, jak i skalowania poziomu trudności poszczgólnych lmntów tchnicznych, wydolnościowych czy siłowych w aktywnościach już znanych, stał podnoszni poziomu sportowgo, nidostatczna rgnracja, marginalizowani odnowy biologicznj czy działań fizjotraputycznych związanych z uprawianim sportu, nidostatczna kwalifikacja do uprawiania sportu, splot nikorzystnych zdarzń. O il, w przypadku sportu profsjonalngo, można przyjąć, ż sport to zawód, a tym samym ryzyko doznania urazu powinno być wkalkulowan w życi zawodowgo sportowca, to ni jst to już tak oczywist w przypadku amatora czy tż pacjnta. Jak powinin postępować w takim przypadku fizjotraputa, co moż zrobić pacjnt? Czy istnij jakiś ustandaryzowany schmat, który powinin obowiązywać w pirwszych dniach po urazi? Schmat, który pozwala działać lczniczo, a jdnoczśni w miarę możliwości i adkwatni do rodzaju urazu pozwolić na zachowani możliwi najbardzij kompltnych, szroko rozumianych możliwości ruchowych. Gab Mirkin w 1978 r. wprowadził powszchni znany protokół postępowania RICE (R rst, I ic, C comprssion, E lvation), który na przstrzni lat woluował w PRICE czy tż mnij znan MEAT, HI-RICE bazując jdnak w dużym stopniu na tym samym schmaci postępowania. 58

3 Z praktyki gabintu Istotn zmiany miały mijsc w momnci, gdy w wrzśniu 2011 r. na łamach British Journal of Sports Mdicin ukazała się pirwsza publikacja autorstwa Chrisa Blaklya, Philipa Glasgowa oraz Domhnalla MacAulya o koniczności zamiany sposobu postępowania PRICE na POLICE pod znaminnym tytułm PRICE nds updating, should w call th POLICE?. Zaproponowana zmiana ni jst kosmtyczna, daj raczj podstawy, a co więcj zmusza do tgo, aby na bazi tgo protokołu już od pirwszych dni po urazi zaprojktować optymalny program stratgii postępowania, opirając się na dozowaniu optymalnych obciążń, któr pozwolą utrzymać pamięć ruchową w obrębi uszkodzongo stawu czy struktury Analiza protokołu POLICE jako akronimu Protction, Optimal Loading, Ic, Comprssion, Elvation zwraca uwagę na koniczność wdrażania OL, czyli optymalnych obciążń, a pozostał: P protkcja, I chłodzni, C komprsja, E lwacja, służą główni tmu, aby stworzyć dogodn warunki dla dozowania progrsywni dawkowanych ćwiczń, a raczj kwalifikowanj kinzytrapii. P Prawidłowa diagnoza i zabzpiczni ortopdyczn urazu, coraz częścij funkcjonaln, stanowią podstawę, dzięki którj można ustalić, zastosowani jakich ćwiczń na danym tapi będzi najbardzij odpowidni. Trafnym wyborm do stabilizacji funkcjonalnj wydaj się zastosowani różnych form tapingu, w tym równiż tapingu sztywngo, który wykazuj właściwości stabilizując oraz ograniczając zakrs ruchu w danym stawi, ni pozwalając na obciążnia uszkodzonj struktury. Form i możliwości odciążania lub zabzpiczania czy protkcji uszkodzonj tkanki albo danj struktury jst kilka. Zdjęcia 1 4 przdstawiają przykładow zastosowani tapingu sztywngo w urazi stawu kolanowgo. Optymaln obciążani można rozpocząć wyłączni wtdy, gdy traputa zapoznał OL się dokładni z mchanizmm uszkodznia i ma płną widzę na tmat samgo urazu, jak i spcyfiki aktywności ruchowj, z którą pacjnt lub zawodnik będzi musiał się zmirzyć. Warto dodać, ż w trakci trapii ni chodzi o kształtowani takich cch motorycznych czy tż paramtrów ruchu, jak siła czy szybkość, al o to, ż już w początkowj fazi można trnować propriocpcję, konomię ruchu czy w sposób manualny obciążać bliznę, co będzi prowadzić do poprawy jj lastyczności. W każdym przypadku granicę działań traputycznych zawsz stanowią pojawiając się u pacjnta doznania bólow. Zdjęcia 5 7 przntują przykładow ćwicznia w pirwszych dniach po urazi stawu kolanowgo. I W przypadku protokołu POLICE istotn jst, by okrślnia I ic (lód) ni traktować dosłowni. Biologiczny wpływ zimna na organizm jst uzalżniony od ilości nrgii, jaką organizm traci, przkazując cipło, oraz od szybkości wymiany ciplnj między chłodziwm a organizmm. Nalży wybirać chłodziwa doprowadzając do obniżnia mtabolizmu w wyniku zmnijsznia przpływu krwi przz ochłodzon tkanki. Minimalizuj się, za pomocą obniżnia tmpratury, brak lub ograniczni możliwości prztransportowania tlnu przz uszkodzon naczynia krwionośn do zdrowych tkank otaczających mijsc urazu, zmnijszając w tn sposób ich wtórn uszkodzni w wyniku hipoksji. Dodatkowo zmnijszni mtabolizmu tkanki skutczni obniża aktywność czynników stanu zapalngo, a tym samym działa przciwbólowo. Błędn zatm wydaj się stosowani w pirwszych dniach po urazi chłodziw o tmpraturach skrajni ujmnych doprowadzających w fkci (z rguły w fazi Zdj. 1. Aplikacja ograniczająca koślawini stawu kolanowgo w clu odciążnia więzadła piszczlowgo Zdj. 2. Przygotowani aplikacji stabilizującj staw kolanowy Zdj. 3. Aplikacja stabilizująca staw kolanowy Zdj. 4. Aplikacja ograniczająca zakrs zgięcia w stawi kolanowym grudziń

4 pozabigowj) do wzrostu mtabolizmu. W przypadku zastosowania chłodznia za pomocą lodu, w czasi dłuższym niż 8 min wdług Musna i Livnsa dochodzi do wzrostu przpuszczalności układu naczyń limfatycznych, co bzpośrdnio przkłada się na wzrost obrzminia. Jaki zatm chłodziwa mogą mić zastosowani w protokol POLICE? Taki, któr w sposób długotrwały są w stani utrzymać odpowidnio niską, al zawsz dodatnią tmpraturę wpływającą na obniżni tmpratury tkanki, co daj gwarancję obniżnia mtabolizmu. Zdj. 5. Trning propriocpcji prowokowany wyprostm kończyn górnych na rzcz obciążnia kończyny dolnj Fakt, ż zastosowani tych chłodziw ni doprowadzi do obniżnia tmpratury tkanki poniżj 18 C, pozwala jdnoczśni na wyliminowani zjawiska zwiększnia przpuszczalności naczyń limfatycznych, przkładając się na zwiększni obrzęku, występując przy obniżniu tmpratury tkanki poniżj 15 C. Z punktu widznia stosowania protokołu POLICE nalży używać produktów, któr prowadzą do obniżnia tmpratury tkank, pozostając jdnoczśni w strfi tmpratur dodatnich oraz zapwniając równoczsną komprsję. W protokol POLICE stosowan są, równiż przz autorów ninijszgo artykułu, opaski komprsyjno-chłodząc Dr. Cool o przdłużonym czasi chłodznia z stopniowo wzrastającą tmpraturą, dając możliwość schładzania tkanki nawt do 30 min z długotrwałym fktm chłodznia i obniżnim tmpratury tkanki o kilka stopni w stosunku do tmpratury wyjściowj. Warto podkrślić, ż opaski są bardzo komfortow i praktyczn w zastosowaniu, co w znaczny sposób przkłada się na chęć ich stosowania przz pacjntów. Drugim chłodziwm jst urządzni Gam Rady, któr w sposób bardzo prcyzyjny pozwala dobrać tmpraturę chłodznia. C Komprsja zmnijsza przmiszczani się płynu do przstrzni międzykomórkowj. Zastosowani jdnoczasowo kombinacji zimna i komprsji podnosi jszcz bardzij fktywność trapii (zdj. 8A B). Obrzęk w pwnym aspkci stanowi rakcję obronną, ograniczając ruchomość w danym obszarz, poprzz wywarci ucisku na uszkodzon tkanki. Przy dobrz postawionj Zdj. 6. Unoszni zdrowj kończyny dolnj na rzcz bzpiczngo obciążania nogi pourazowj Zdj. 7A B. Wdrażani wzorca chodu 60

5 Z praktyki gabintu diagnozi protokół POLICE pozwala na jgo rdukcję, aby umożliwić wczsną i bzpiczną trapię ruchm. E Elwacja, czyli odpowidnia pozycja ułożniowa, skutczni współdziała z wyminionymi poprzdnio procdurami, będąc jdnoczśni zawsz pirwszą formą prawidłowgo zachowania mającą na clu nidopuszczni do obrzminia tkank oraz masywngo krwawinia z uszkodzonych naczyń krwionośnych. Zasada POLICE jst stosowana przz fizjotraputów na coraz szrszą skalę w ośrodkach ortopdycznych, klubach sportowych, ośrodkach traputycznych na świci, zyskuj popularność i jst stosowana równiż w naszym kraju. Protokół POLICE po raz pirwszy w Polsc został oficjalni zaprzntowany przz fizjotraputę Pata Viroux, nizalżngo konsultanta klubów sportowych, założycila ProCar w Antwrpii, w 2015 r. podczas konfrncji Nowoczsn trndy w przygotowaniu motorycznym i trningu sportowym. PODSUMOWANIE Wraz z rozwojm sportu, dyscyplin sportowych, aktywności ruchowych, jak równiż oczkiwań pacjntów związanych z procsm fizjotrapii, nalży poszukiwać jak najbardzij skutcznych, fktywnych, al jdnoczśni bzpicznych sposobów trapii. POLICE stanowi propozycję wprowadznia standardu postępowania mającgo na clu zoptymalizowani działań bzpośrdnio czy tż w pirwszj fazi, w pirwszych dniach po urazi. Stosując wyżj opisaną procdurę, stwarza się idaln warunki do dobrj współpracy na polu traputa pacjnt. Sam tok postępowania ni skraca czasu gojnia tkanki, al zapwnia dobr warunki do rozwoju tgo procsu oraz pozwala na utrzymani pamięci ruchowj, dzięki czmu w późnijszym tapi łatwij odzyskać wzorc ruchow lub sprawność charaktrystyczn dla danj dyscypliny sportowj czy pracy zawodowj. r Zdj. 8A B. Aplikacja opaską komprsyjno- -chłodzącą PIŚMIENNICTWO: 1. Dziak A. Urazy sportow Acta Clinica 2001; 2: Polak A., Fig A., Gryml-Kulsza E. i wsp. Badani skutczności wybranych środków fizykalnych u chorych w wczsnym okrsi po opracyjnym lczniu więzadła krzyżowgo przdnigo. Badania wstępn. Fizjotrapia Polska 2010; 10: Brigzu G., Schrinr O. Komplksowa trapia przciwzastoinowa. Ślusarczyk K. (rd. wyd. pol.). Polski Towarzystwo Limfologiczn, Chorzów Jarzębska E., Polak A., Pniwska A. i wsp. Ocna zmian pobudliwości nrwu czuciowgo wskutk zabigów mijscowgo chłodznia. Fizjotrapia Polska 2009; 9 (4): Nawrat-Szołtysik A., Molicka D., Augusta A. i wsp. Kriotrapia komprsyjna jako nowoczsna forma trmotrapii. Rhabilitacja 2013; 1 (4): Viroux P. Nowoczsn trndy w przygotowaniu motorycznym i fizjotrapii sportowj. Katowic mgr Pawł Janczyk CITO Cntrum Indywidualnj Trapii w Jaworzni dr n. md. Mark Wichć spcjalista fizjotrapii Cntrum Rhabilitacji MARKMED w Ostrowcu Świętokrzyskim grudziń