PREWENCJA I POSTĘPOWANIE

Transkrypt

1 PRAKTYCZNA INDEX COPERNICUS 50,14 & STYCZEŃ 2017 NR 79 ISSN: X CZASOPISMO DOSTĘPNE W PRENUMERACIE NR 1 W KRAJU NOWOCZESNE METODY FIZJOTERAPII Wykorzystani lktrostymulacji mięśni całgo ciała w procsi rhabilitacji po zabigu rkonstrukcji więzadła krzyżowgo przdnigo (ACL) Intgracja Strukturalna cz. 2 Z PRAKTYKI GABINETU Postępowani fizjotraputyczn w zspol Dvica opis przypadku Vitality Flossing w praktyc PREWENCJA I POSTĘPOWANIE POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE Z PACJENTEM REHABILITACYJNE W PRZYPADKU PO PRZEBYTYM OPARZENIU TERMICZNYM RĄK STUDIUM PRZYPADKU OSGOOD-SCHLATTERA tmat misiąca: Jstśmy już na Facbooku! Dołącz do nas!

2

3 16 18 marca 2017 Lipsk, Nimcy Branżow Targi i Kongrs Rhabilitacji Mdycznj, Fizjotrapii oraz Profilaktyki Targi Lipski Polska Sp. z o.o Warszawa, Tl.: info@targilipski.pl Więcj informacji: oraz

4 PRAKTYCZNA & Szanowni Czytlnicy, FORUM MEDIA POLSKA SP. Z O.O. Sąd Rjonowy Now Miasto i Wilda w Poznaniu VIII Wydział Gospodarczy KRS KRS NR NIP Kapitał zakładowy: zł PREZES ZARZĄDU Magdalna Balanicka DYREKTOR WYDAWNICZY Radosław Lwandowski REDAKCJA ul. Polska Poznań REDAKTOR PROWADZĄCY Jarosław Cichomski REDAKTOR NACZELNY Marcin Kondzila marcin.kondzila@forum-mdia.pl KOORDYNATOR WYDAWNICZY Alicja Januszkiwicz NADZÓR GRAFICZNY Agniszka Szulc REKLAMA Ewa Mokrzycka tl , fax wa.mokrzycka@forum-mdia.pl Czas świątczny już za nami, a to oznacza, ż nadszła pora na now wyzwania, cl oraz zadania w 2017 r. Dlatgo tż srdczni zapraszam do lktury najnowszgo numru czasopisma, w którym jak zawsz staramy się dostarczyć Państwu cikaw artykuły oraz wiadomości, któr dotyczą przypadków, z jakimi spotykamy się na co dziń podczas naszj pracy. Tmatm styczniowgo numru jst Postępowani traputyczn z pacjntm po przbytym oparzniu trmicznym rąk. Długofalow konskwncj takigo urazu mogą być bardzo poważn dla pacjnta, a wykorzystywani mtod fizjotraputycznych w lczniu moż zapobic wilu powikłaniom. Dlatgo mamy nadziję, ż artykuł okaż się dla Państwa pomocny. Polcam równiż tkst dotyczący wykorzystania lktorstymulacji. Obcni inżyniria biomdyczna rozwija się coraz szybcij oraz daj nam coraz więcj możliwości, dzięki czmu trning EMS moż być z powodznim wykorzystywany w fizjotrapii i sporci. W dzial Z praktyki gabintu mogą Państwo zapoznać się z artykułami dotyczącymi postępowania fizjotraputyczngo w zspol Dvica, w bocznym przyparciu rzpki oraz u kobit z rozjścim mięśni prostych w ciąży i po porodzi. Pochylimy się równiż nad problmm bólu po zabigach fizjotraputycznych. Ponadto znajdą Państwo szrg informacji dotyczących dobrz znanych mtod, takich jak Vitality Flossing, Kinsiology Taping czy akupunktura. Życzę przyjmnj lktury, dr n. kf. Jarosław Cichomski D.O., P.T. OBSŁUGA KLIENTA I PRENUMERATA Infolinia tl faks bok@forum-mdia.pl PROJEKT/SKŁAD Yzioro DRUK Poligrafia Janusz Nowak FIZJOTERAPIA&REHABILITACJA ST YCZEŃ 2017 & STYCZEŃ 2017 NR 79 ISSN: X PRAKTYCZNA NR 1 W KRAJU INDEX COPERNICUS 52,67 CZASOPISMO DOSTĘPNE W PRENUMERACIE NAKŁAD 6000 gz. NOWOCZESNE METODY FIZJOTERAPII Wykorzystani lktrostymulacji mięśni całgo ciała w procsi rhabilitacji po zabigu rkonstrukcji więzadła krzyżowgo przdnigo (ACL) Intgracja Strukturalna cz. 2 OPRACOWANIE JĘZYKOWE I KOREKTA Katarzyna Rutkowska Z PRAKTYKI GABINETU Postępowani fizjotraputyczn w zspol Dvica opis przypadku Vitality Flossing w praktyc SERWIS ZDJĘCIOWY Dramstim Bibliografia do publikowanych artykułów dostępna w rdakcji. tmat misiąca: PREWENCJA I POSTĘPOWANIE POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE Z PACJENTEM PO REHABILITACYJNE PRZEBYTYM OPARZENIU W PRZYPADKU TERMICZNYM RĄK Jstśmy już STUDIUM OSGOOD-SCHLATTERA PRZYPADKU na Facbooku! Dołącz do nas! 2

5 Aktualności REKLAMA Urząd Miasta Imilin ul. Imilińska 81, Imilin, informuj Urząd Miasta Imilin dysponuj wolnymi lokalami użytkowymi znajdującymi się w hali widowiskowo-sportowj w Imilini (41-407), ul. Sapty 8a. Lokal przznaczon są na prowadzni działalności w zakrsi odnowy biologicznj, fizjotrapii oraz fizykotrapii. Łączna powirzchnia wynosi 161,60 m 2. Lokal przznaczon są do wynajmu na okrs do 3 lat. Istnij możliwość aranżacji lokali do potrzb najmcy, po uzgodniniu jj warunków z wynajmującym. Zaintrsowanych wynajmm wolnych lokali użytkowych zapraszamy do składania pismnych propozycji koncpcji działalności w skrtariaci Urzędu Miasta w Imilini przy ul. Imilińskij 81 (pokój 23). Wszlki dodatkow informacj oraz możliwość umówinia trminu wizytacji lokali można uzyskać bzpośrdnio: Bartosz Kilijański Rfrat Edukacji, Zdrowia, Kultury i Sportu, -mail: b.kilijanski@imilin.pl, tl styczń

6 Tmat numru 6 Postępowani traputyczn z pacjntm po przbytym oparzniu trmicznym rąk studium przypadku mgr Katarzyna Odj, mgr Paulina Woźniak Lczni ran oparzniowych jst długotrwał i wymaga holistycznj opiki mdycznj. Podstawow mtody rhabilitacyjn, taki jak pozycjonowani, szynowani, kinzytrapia, masaż, prsotrapia oraz fizykotrapia, pomagają przciwdziałać powikłaniom występującym po urazi oparzniowym. Okrs od momntu wykonania przszczpu do powstania dojrzałj blizny zwykl trwa misięcy. Jst to czas najbardzij aktywngo procsu dojrzwania blizny. Praca fizjotraputy jst w tym okrsi nizmirni ważna! Nowoczsn mtody fizjotrapii Intgracja Strukturalna wdług modlu 16 Anatomy Trains cz. 2 Thomas Myrs, tłum. Mariusz Kurkowski 22 Wykorzystani lktrostymulacji mięśni całgo ciała w procsi rhabilitacji po zabigu rkonstrukcji więzadła krzyżowgo przdnigo mgr Marcl Stasirski, mgr Matusz Zwirz, mgr Macij Wolny Istnij wil protokołów dotyczących postępowania fizjotraputyczngo po rkonstrukcji ACL. Jdnak kroki, któr trzba wykonać, aby przjść do koljnj fazy postępowania, w większości przypadków są podobn. Najkrócj mówiąc, po osiągnięciu prawidłowj mobilności w stawi czy inaczj odpowidnigo zakrsu ruchu wprowadza się lmnty stabilności, a następni bodźcowani propriocptywn, i pracuj nad siłą mięśni. Z praktyki gabintu Postępowani fizjotraputyczn w zspol 28 Dvica opis przypadku mgr Sylwia Czsna, mgr Joanna Mircka, mgr Eliza Krzszowska, mgr Macij Gąsinica Zspół Dvica (Dvic syndrom, nuromylitis optica NMO) to zapalni rdznia i nrwów wzrokowych. Jst to schorzni nurologiczn o charaktrz dmilinizacyjnym, przwlkłym, nawracającym, w którym własny układ odpornościowy atakuj rdzń kręgowy i nrwy wzrokow. Białka limfocyty B układu odpornościowgo zamiast strzc organizmu przd infkcjami, atakują nrwy wzrokow i nrwy rdznia kręgowgo, ni różnicując komórk miliny od komórk chorobotwórczych. Wskutk takich ataków wytwarza się stan zapalny w obrębi miliny nrwu, późnij atrofia (zanik), a na końcu martwica nrwu. Zmiany dgnracyjn są niodwracaln i prowadzą do dficytów nurologicznych. 32 Diagnozowani i planowani procsu traputyczngo u kobit z rozjścim mięśni prostych w ciąży i po porodzi mgr Joanna Kmić-Nowakowska W zalżności od wilkości problmu trapia rozjścia mięśni prostych moż zająć trzy misiąc, a czasm rok. Ćwicznia, jaki wprowadza się u każdj pacjntki, zalżą od wilkości rozjścia oraz postępów w trapii. Nalży pamiętać, ż rozciągnięt włókna krsy ni ulgną skrócniu, natomiast ważn jst, by brzgi mięśni prostych zbliżyły się do sibi jak najbardzij, a mięsiń poprzczny zabzpiczył powłoki brzuszn i odzyskał funkcję stabilizacji kręgosłupa. Czynnikim ryzyka powiększnia się rozjścia moż być koljna ciąża, jdnakż pacjntka powinna być wydukowana w zakrsi działań profilaktycznych w trakci ciąży i zaraz po porodzi TEMAT NUMERU POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE Z PACJENTEM PO PRZEBYTYM OPARZENIU TERMICZNYM RĄK Lczni bólu lędźwi mtodą doktora Yamamoto Mosh Bckr, Daria Zwinczwska Zastosowani Kinsiology Tapingu w schorzniach bólowych kręgosłupa u pracowników biurowych mgr Sylwia Słowińska Postępowani rhabilitacyjn w bocznym przyparciu rzpki. Cz. 1: Przyczyny anatomiczn dr Wojcich Dubaj Na rozwój i pojawini się zspołu boczngo przyparcia rzpki mają wpływ ni tylko czynniki zwnętrzn, al tż, a moż i zwłaszcza, prdyspozycj anatomiczn i funkcjonaln. Okrślni tych czynników u pacjnta i odkryci czynnika sprawczgo pozwala na skutczn skonstruowani protokołu rhabilitacyjngo i ocnę szans na wyzdrowini za pomocą mtod niopracyjnych. Statystyczni najczęścij zspół boczngo przyparcia rzpki występuj u kobit w młodym wiku, do 16. roku życia, z szczytm zachorowalności na tnż właśni rok. 61 Vitality Flossing w praktyc Józf Spałk, Macij Skarwcki 69 Ból w fizjotrapii Sylwia Sztuc-Małasiwicz Mtody fizjotrapii stosuj się m.in. w clu zapobigania lub zmnijszania dolgliwości bólowych. Wśród popularnych mtod mających uśmirzający wpływ na ból nalży wyminić stymulację prądm stałym, mikroprądami, przzskórną lktryczną stymulację nrwów (transcutanus lctrical nrv stimulation TENS), stymulację prądami Brnarda czy kriotrapię. 4

7

8 POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE Z PACJENTEM PO PRZEBYTYM OPARZENIU TERMICZNYM RĄK STUDIUM PRZYPADKU mgr Katarzyna Odj & mgr Paulina Woźniak Oparzni (łac. combustio), jak każdy uraz, jst narusznim intgralności ustroju spowodowanym działanim czynników zwnętrznych na tkanki. Spcyfika, a z drugij strony różnorodność oparzń powodują, ż tak powszchn zjawisko chorobow trudno wpisać w ramy jdnoznaczni brzmiącj dfinicji. W odróżniniu od inngo typu uszkodzń uraz oparzniowy ni kończy się bowim w momnci zaprzstania działania czynnika sprawczgo. Wręcz przciwni, chwila ta jst dopiro początkim kaskady zjawisk patologicznych w ustroju, których konskwncj mogą być dla nigo bardzij nibzpiczn niż sam uraz. Rana oparzniowa jst zatm spcyficznym typm uszkodznia, o odrębnj biologii i patofizjologii [2]. Roczni różngo typu oparzniom ulga ok. 1% populacji. Liczba Polaków dotkniętych oparzniami wynosi nawt do pacjntów roczni. Około 50 80% poparzonych to główni dzici w wiku 2 4 lat. Z względu na głębokość rany oparznia klasyfikuj się w następujący sposób: Stopiń I oparzniu ulgają wyłączni powirzchown warstwy naskórka. Głównymi objawami uszkodznia są żywoczrwony rumiń oraz bolsność. Rana zwykl goi się bz powikłań i ni pozostawia blizn. Stopiń II A oparzniu ulga prawi cała warstwa naskórka oraz powirzchown warstwy skóry właściwj. Rany są zwykl żywoczrwon, bardzo bolsn, a ich cchą charaktrystyczną są pęchrz. Urazy oparzniow stopnia II A mogą pozostawiać niwilki przbarwiania, a czasami nawt blizny. Stopiń II B zniszczniu ulga naskórk oraz głęboki warstwy skóry właściwj. W tgo typu urazach oparzniowych obsrwuj się obcność powirzchownj martwicy naskórkowo-skórnj. Rany są bolsn, pozbawion pęchrzy, blad bądź różow, a nawt czarn. Mogą zostawiać nikorzystn blizny przrostow. Stopiń III oparznia płnj grubości skóry właściwj. Rany zwykl mają barwę brunatną, brązową bądź czrwoną. Stopiń IV oparznia płnj grubości skóry, w których dochodzi do zniszcznia tkank lżących pod tkanką podskórną mięśni, ścięgin, kości, stawów. W stopniu III i IV dochodzi do uszkodznia lub całkowitgo zniszcznia warstwy rozrodczj skóry [7]. 6

9 Tmat numru PRZYCZYNY OPARZEŃ Najczęstszą przyczyną oparzń jst nrgia ciplna. Moż to być tzw. cipło wilgotn (gotująca woda, para wodna, inn gorąc substancj płynn lub półpłynn, jak tłuszcz, mtal, parafina, wosk itd.) lub tż tzw. cipło such (oparznia płominim lub kontaktow, spowodowan urządzniami gospodarstwa domowgo, jak picyki, żlazka). W przypadku oparzń lktrycznych czynnikim uszkadzającym jst przjści przz tkanki prądu o wysokim napięciu z towarzyszącym ich ogrzanim. W oparzniach chmicznych przyczyną są zwykl kwasy lub zasady, zaś w przypadku oparzń radiacyjnych czynnikim sprawczym jst prominiowani, najczęścij jonizując lub ultrafioltow. Każdy tiologiczni różny typ oparznia jst urazm spcyficznym, niporównywalnym pod względm patofizjologii, diagnostyki i lcznia. Lczni ran oparzniowych jst długotrwał i wymaga holistycznj opiki mdycznj. Podstawow mtody rhabilitacyjn, taki jak pozycjonowani, szynowani, kinzytrapia, masaż, prsotrapia oraz fizykotrapia, pomagają przciwdziałać powikłaniom występującym po urazi oparzniowym. Okrs od momntu wykonania przszczpu do powstania dojrzałj blizny zwykl trwa misięcy. Jst to czas najbardzij aktywngo procsu dojrzwania blizny [7]. Praca fizjotraputy jst w tym okrsi nizmirni ważna! Do fizjotraputy nalży zachowani lub zwiększni zakrsu ruchów w stawach, zwiększni siły i wytrzymałości mięśni, wykonywani odpowidnich zabigów prowadzących do powstania gładkij, miękkij, płaskij blizny, a takż doprowadzni pacjnta do nizalżności w wykonywaniu czynności dnia codzinngo. Ninijszy artykuł składa się z dwóch części, z których pirwsza to opis przypadku, a druga zawira opis mtod rhabilitacyjnych stosowanych u pacjntów po oparzniu. Clm pracy było przdstawini informacji dotyczącj komplksowgo postępowania rhabilitacyjngo z pacjntm oparzonym. OPIS PRZYPADKU Pacjnt, lat 22, u którgo na skutk oparznia bnzyną doszło do urazu trmiczngo 1/3 części przdramion oraz rąk w stopniu II b/iii, a takż obrzęku obu rąk. Pacjnt był hospitalizowany w Oddzial Chirurgii Ogólnj Cntrum Lcznia Oparzń. W trakci przyjęcia na izbi przyjęć pobrano matriał do badania laboratoryjngo, wykonano toaltę ran pooparzniowych, założono opatrunki z roztworami nomycyny i braunolu (zdj. 1 3). Po przyjęciu na oddział wdrożono lczni ogóln, mijscow i profilaktykę zakrzpowo-zatorową. Z względu na stopiń oparzń w trakci hospitalizacji wykonano: nacięcia odbarczając przdramion i rąk na powirzchniach przdnij i tylnj, autogniczn przszczpy skóry pośrdnij grubości lit na nacięciach i odbarczając (zdj. 4). Skóra do przszczpu została pobrana Zdj. 1. Ręka prawa od strony dłoniowj. Zdjęci wykonan w pirwszy dziń po przyjęciu na oddział Zdj. 2. Ręka prawa od strony grzbitowj. Zdjęci wykonan w pirwszy dziń po przyjęciu na oddział Zdj. 3. Ręka lwa od strony dłoniowj. Zdjęci wykonan w pirwszy dziń po przyjęciu na oddział Zdj. 4. Ręka prawa, strona grzbitowa, po zabigu odbarczającym styczń

10 z lwgo uda drmatomm mchanicznym o napędzi lktrycznym. Przszczp został ułożony w mijscach ran oparzniowych, następni ustabilizowany za pomocą odpowidnich stristripsów na brzgach transplantu (zdj. 5A). Wykonano równiż bronchoskopię diagnostyczną z względu na oparzni górnych dróg oddchowych. Z względu na pojawiając się krwawini w obrębi wykonywanych nacięć odbarczających pacjnt w trybi pilnym został zakwalifikowany do zabigu opracyjngo. Wykonano rwizj ran po nacięciach odbarczających przdramion i rąk, homostazę oraz opatrunki z skóry allognicznj. W piątj dobi po zabigu spcjalista chirurg ortopda okrślił stan ogólny pacjnta jako dobry, przszczpy przylgając do podłoża, wygajani przszczpów okrślił jako prawidłow bz cch stanu zapalngo (zdj. 5B, 6). W szóstj dobi po zabigu opracyjnym pacjnt został prznisiony na oddział rhabilitacji w clu lcznia usprawniającgo następstwa oparznia trmiczngo. W siódmj dobi po zabigu opracyjnym został ustalony i wdrożony program rhabilitacji (zdj. 7 8B). U pacjnta wykonywan były następując procdury traputyczn w dwóch cyklach dzinnych: ćwicznia układu oddchowgo (inhalacj, gimnastyka oddchowa, nauka fktywngo kaszlu), trapia ułożniowa rąk przz zastosowani odpowidnij pozycji ułożniowj w stabilizatorz w zakrsi 30 zgięcia grzbitowgo w stawi nadgarstkowym, w stawach śródręczno-paliczkowych, 15 międzypaliczkowych, kciuk w lkkim odwidzniu, szyna stabilizująca zakładana była na 24 godziny i zdjmowana tylko na czas zmiany opatrunków oraz rhabilitacji. Szyna została założona na opatrunk oraz zabzpiczona dodatkowo bandażm lastycznym. Z względu na obrzęk opatrunk był zakładany z lkkim uciskim, tak aby ni wywołał nidokrwinia. Zdj. 5A. Ręka lwa, strona grzbitowa, z przszczpm ustabilizowanym za pomocą stristripsów Zdj. 5B. Ręka lwa, strona grzbitowa, czwarta doba po zabigu przszczpu skóry Zdj. 6. Ręka prawa, strona grzbitowa, po zabigu przszczpu skóry 8

11 Tmat numru Zdj. 7A. Ręka prawa, strona grzbitowa, dziwiąta doba po zabigu przszczpu skóry Zdj. 7B. Ręka prawa, strona dłoniowa, dziwiąta doba po zabigu przszczpu skóry Zdj. 8A. Ręka lwa, strona grzbitowa, dziwiąta doba po zabigu przszczpu skóry styczń

12 Zdj. 8B. Ręka lwa, strona dłoniowa, dziwiąta doba po zabigu przszczpu skóry Taki postępowani traputyczn umożliwia pacjntowi uzyskani satysfakcjonującgo zakrsu ruchomości w stawach ręki. Nowo utworzona tkanka (po przszczpi) ni ma takij samj struktury jak skóra. Gojni się rany przz ziarninowani znaczni sprzyja nadmirnmu odkładaniu włókin kolagnowych, co przyspisza rozwój tkanki łącznj, która powoduj powstawani masywnj blizny. Wykonana trapia w postaci ćwiczń birnych i czynno- -birnych pozwalała zachować odpowidnią ruchomość w stawach rąk, a odpowidni postępowani fizjotraputyczn miało na clu ochronę przszczpów. ZAKRES BADAŃ Badani podmiotow Pacjnt został skirowany do fizjotraputy przz lkarza ortopdę w clu kontynuacji lcznia rozlgłgo poparznia trmiczngo obu przdramion i rąk stopnia IIb/III. Pacjnt zgłosił się do pracowni fizjotraputycznj z trudnościami wykonywania czynności dnia codzinngo, blizny pooparzniow ograniczały wykonywani ruchów czynnych w stawach śródręczno-paliczkowych oraz w stawach nadgarstka. Podczas próby wykonywania tgo typu ruchów 22-latk odczuwał dolgliwości bólow, a takż duż napięcia skóry od paliczków dalszych do przdramion. Dolgliwości nasilały się znaczni po nocy, natomiast zmnijszały po trapii. Dużym problmm dla pacjnta był wygląd sttyczny obu rąk. Badani przdmiotow Badani przdmiotow kończyn górnych składało się z oglądania, badania palpacyjngo stanu blizny, ocny bólu wg skali VAS (visual analog scal), pomiaru zakrsu ruchów w stawach, ocny wrażliwości czuciowj oraz pomiaru siły mięśniowj (chwyt) mirzonj dynamomtrm. Po dokładnym objrzniu dłoni i przdramion zauważono zabarwini skóry obu dłoni pacjnta, któr były mocno czrwon, mijscami bordow, faktura skóry w mijscu poparznia nirówna, pomarszczona, zbliznowaciała, skóra mocno wysuszona, zminiona faktura zwnętrzna paznokci wszystkich palców oraz cimnobrązowy kolor paznokci. Badani palpacyjn pozwoliło okrślić obszary nadwrażliw na dotyk. Przczulica występowała główni w okolicy śródręcza oraz nadgarstka w obu badanych rękach, o większj wrażliwości dłoni lwj. Blizny rąk były nilastyczn i prawi niruchom, częściowo zrośnięt z otaczającymi tkankami, tmpratura skóry dłoni prawidłowa. Dolgliwości bólow ocnian skala VAS 0 10 pacjnt okrślił na 6. Podczas wykonywania ruchów czynngo 10

13 Tmat numru Zdj. 9. Zdjęci wykonan pirwszgo dnia przyjęcia do Pracowni Fizjotrapii Szpitala Powiatowgo w Chmilniku (osim tygodni po przszczpi i odbarczniach) zgięcia palców obu dłoni występowało uczuci ciągnięcia oraz bólu parzącgo od paliczków dalszych do stawu nadgarstka. Pacjnt okrślił ból jako powirzchowny (kstrorcptory). Pomiary ruchomości w stawach zostały wykonan za pomocą goniomtru. Wykazały ogranicznia zakrsu ruchomości zgięcia dłoniowgo w stawi nadgarstkowym lwym o ok. 30 oraz zgięcia grzbitowgo 20, natomiast w stawi nadgarstkowym prawym zgięci dłoniow ok. 19, zgięci grzbitow ok. 15. Przywidzni dołokciow oraz doprominiow nadgarstka kończyny prawj pomiar prawidłowy, natomiast w nadgarstku lwj kończyny przywidzni doprominiow i dołokciow ograniczon o ok. 8. Ogranicznia zgięcia i wyprostu w stawach obu dłoni spowodowan były pooparzniowymi zrostami skórnymi. Zrosty umijscowion w fałdzi zgięciowym stawów nadgarstka powodowały niprawidłow ustawinia, któr po pwnym czasi mogły przkształcić się w ogranicznia ruchomości spowodowan przykurczm zwnętrznym, a następni wwnętrznym stawów. Czuci powirzchown (kstrocptywn) zostało zbadan w następujący sposób. Pacjntowi zasłonięto oczy, a traputa przz dotyk różnymi powirzchniami (długopis, wata) porównywał czuci obu kończyn górnych. Pacjnt w pwnych obszarach dłoni i przdramion wykazywał hipostzj (obniżni wrażliwości na dotyk), a w niktórych mijscach hiprstzj (nadwrażliwość). Został zbadany pomiar siły chwytu za pomocą dynamomtru. Pozycja wyjściowa do przprowadznia tstu ramię przywidzon, staw łokciowy w zgięciu do 90, przdramię w położniu pośrdnim, nadgarstk w wyprości 0 30 i w lkkim odchylniu odłokciowym. Badani zostało przprowadzon trzykrotni z krótkimi okrsami odpoczynku pomiędzy poszczgólnymi odczytami, aby uniknąć wpływu zmęcznia na wynik. Następni została odnotowana śrdnia z poszczgólnych odczytów, a mianowici dłoń prawa 5 kg, dłoń lwa 4 kg. Ocna czynnościowa dłoni pozwoliła okrślić występowani poszczgólnych problmów związanych z wykonywanim typowych czynności życia codzinngo, tj. utrzymanim sztućców, szczotczki do zębów, maszynki do golnia, główni funkcja chwytna obu dłoni. Na podstawi przprowadzongo wywiadu oraz badań zostało wdrożon odpowidni postępowani fizjotraputyczn mając na clu jak najszybsz przywrócni pacjntowi utraconych funkcji. W trakci późnj rhabilitacji, tzn. kidy blizna jst już w płni wygojona, możliwości traputyczn znaczni się poszrzają. Daj to możliwość zastosowania zabigów fizykalnych oraz manualnych (zdj. 9). styczń

14 PROCEDURY TERAPEUTYCZNE ZASTOSOWANE W OPISYWANYM PRZYPADKU Światłolcznictwo Lczni światłm ciszy się coraz większą popularnością. Liczn badania kliniczn potwirdzają skutczność stosowania światła czrwongo (R), podczrwongo (IR) oraz światła spolaryzowango w lczniu zmian pooparzniowych. Prominiowani świtln pobudza rcptory cipln skóry, dzięki czmu powstają rakcj odruchow na narządy położon głębij, w tym nrwy i naczynia [6]. Lampa Bioptron (światło spolaryzowan) Wykonani: naświtlaniu zostały poddan mijsca poparzon (przdramiona, dłoni), odlgłość między lampą a skórą 20 cm. Cl: stymulacja mtabolizmu błon komórkowych, przyspiszni procsu wymiany tlnu. Czas: długość naświtlania 10 min na jdną dłoń. Liczba powtórzń: 3 sri po 10 zabigów. Elktrotrapia Jonoforza z jodkim potasu 2% naprzminni z Contratubxm Wykonani: lktroda czynna z lkim (Contratubx) w okolicy nadgarstka i śródręcza, birna od strony wwnętrznj dłoni, aplikacja na blizny. Wykonani: z jodkim potasu 2% jak wyżj, tylko lk spod minusa. Czas: 10 minut na jdną rękę. Paramtry: 0,2 Hz/cm 2. Lasrotrapia niskonrgtyczna Biostymulacja lasrowa punktowa Związana jst z rakcjami fotobiochmicznymi toczącymi się na poziomi komórkowym i molkularnym, któr zachodzą w wyniku absorpcji nrgii prominiowania lktromagntyczngo [10]. Wykonani: aplikacja bzpośrdnio na blizny. Czas: 4,5 minuty na każdą dłoń. Paramtry: nm. Cl: wiązka promini lasrowych działa hamująco na produkcję kolagnu, zaburzając jgo mtabolizm oraz syntzę fibroblastów w obrębi tkanki bliznowj, jdnoczśni powoduj wzrost kolagnazy (nzymu rozkładającgo kolagn), a takż wzrost procsu rozkładu kolagnu (kolagnolizy), która daj uczuci zmnijsznia napiętych tkank. Liczba srii: 2 sri po 10 zabigów. Ultradźwięki z żlm Contratubx Dzięki wytworzonmu przz ultradźwięki cipłu ndognnmu mikroruchy cząstczk powodują rozszrzni naczyń krwionośnych, a tym samym lpszą wchłanialność substancji lczniczj [10]. Wykonani: kolist ruchy głowicą do ultradźwięków bzpośrdnio w mijscach blizny. Zabig z żlm Contratubx (zdj. 11). Cl: ulastycznini oraz poprawa odżywinia blizny. Paramtry: 0,2 W/cm 2. Czas: 4 6 minut. Liczba srii: 2 sri po 10 zabigów. Kriotrapia mijscowa Powoduj przkrwini z jdnoczsnym zwiększnim filtracji włośnicowj oraz poprawia drożność naczyń chłonnych drnujących przstrzń międzykomórkową [10]. Wykonani: aplikacja na dłoni oraz 1/3 dalszą przdraminia. Krótki kolist ruchy głowicą. Cl: aktywizacja procsów oksydacyjnych, niszczni naczyń krwionośnych powodujących zakrzpicę [10]. Czas: 1 minuta na każdą rękę. Liczba srii: 2 sri po 10 zabigów. Kinzytrapia Ćwiczni 1. Ćwicznia indywidualn wdług mtody Cyriaxa, masaż poprzczny prostowników II kanału nadgarstka. Wykonani: przdramię ustabilizowan, nadgarstk w zgięciu dłoniowym, palpacyjni wyszukuj się ścięgin prostowników, kirunk masażu: proksymalno- -dystalny. Cl: zmnijszni napięcia mięśniowgo prostowników nadgarstka. Czas wykonania: 5 7 minut na jdną rękę. Ćwiczni 2. Wykonani: przdramię ustabilizowan, pacjnt wykonuj ruchy czynngo zgięcia i wyprostu nadgarstka z oporm (zastosowani FlxBar, Thra Band). Prostowniki ćwiczy się, utrzymując zamkniętą pięść w trakci zginania nadgarstka (zdj. 12A B). Cl: zwiększnia zakrsu ruchów zgięcia i wyprostu nadgarstka, zwiększni siły mięśniowj. Ruchy nadgarstka dodatkowo sprzyjają zginaniu palców. Liczba powtórzń w srii: 10. Liczba srii: 3. Ćwiczni 3. Wykonani: przdramię ustabilizowan, pacjnt wykonuj czynn zgięci doprominiow oraz dołokciow z oporm (zastosowani FlxBar, Thra Band). Cl: zwiększni zakrsu ruchu zgięcia do prominiowgo i do łokciowgo nadgarstka. Liczba powtórzń w srii: 10. Liczba srii:

15 Tmat numru Zdj. 10. Kinzytrapia. Mobilizacja blizny Ćwiczni 4. Wykonani: przdramię ustabilizowan, pacjnt wykonuj czynn zgięci z oporm w stawach śródręczno- -paliczkowych (zdj. 13, 14, 17). Zastosowani sprzętu typu: Thra-Band, gumow piłki gładki oraz z kolcami o różnym stopniu twardości oraz gumow siatki (trnr dłoni Thra-Band). Cl: poprawa funkcji chwytnych dłoni, stymulacja czucia powirzchowngo, zwiszni siły zginaczy i prostowników, wzmacniani przywodzicili i odwodzicili palców. Liczba powtórzń w srii: 10. Liczba srii: 3. Ćwiczni 5. Wykonani: mobilizacja blizny przz zastosowani masażu poprzczngo. Ręka pacjnta w pozycji pośrdnij, palc układa się prostopadl i wykonuj przłamywani w kirunku blizny (zdj. 10, 16). Cl: zmiękczni oraz ulastycznini blizny. Czas zabigu: 10 minut na każdą dłoń. Zdj. 11. Fizykotrapia. Zabig UD na blizny z żlm Contratubx Ćwiczni 6. Wykonani: zastosowani kinsiotapingu, aplikacja na blizny [15]. Cl: wygładzni blizny, zwiększni jj mobilności, zmnijszni zaczrwinia blizny, zniwlowani zrostów. Ułatwia przmiszczani mięśni względm powięzi [10]. Z względów higinicznych aplikacja zakładana była na dwi doby w odstępach pięciodniowych. Liczba aplikacji: 4 aplikacj w przciągu 30 dni. Ćwiczni 7. Mięśniowo-powięziow rozluźniani tchnika stosowana w zaburzniach mięśniowo-powięziowych. Wykonani: w momnci uzyskania bariry tkankowj (rstrykcji) utrzymuj się napięci, po upływi kilku skund odczuwa się rozluźniani tkank, któr moż trwać dalj do 30 skund, a nawt dłużj, do momntu uzyskania możliwi maksymalngo rozluźninia. Cl: usunięci wzmożongo napięcia mięśniowgo i przywrócni prawidłowgo zakrsu ruchów. Czas: indywidualni dobirany do potrzb pacjnta. Zdj. 12A B. Ćwiczni czynngo zgięcia i wyprostu nadgarstka Świżo wygojona skóra jst początkowo dość dlikatna i nalży ją chronić przd zbyt mocnymi manipulacjami, zraniniami i działanim słońca. Nalży ją dlikatni masować kilka razy dzinni z użycim naturalnych molintów lub pudru płynngo (oliwka kosmtyczna powodowała mocn wysuszani skóry, a tym samym zwiększała podatność tkank na uszkodznia mchaniczn). Prawidłow natłuszczani i nawilżani poparzonych struktur pozwala na utrzymani odpowidnij lastyczności skóry oraz płni fukcję wczsnych ćwiczń styczń

16 odwrażliwiania. Skórę nalży rgularni kontrolować, czy jst już gotowa na zastosowani rękawiczk uciskowych. Zbyt wczsn zakładani rękawiczk moż spowodować otarcia skóry i powodować jj uszkodznia [1]. Po uzyskaniu płngo wygojnia ran i przszczpów pacjnt zaopatrzony został w spcjalistyczn rękawiczki uciskow wykonan indywidualni z wysokoplastycznj, oddychającj dzianiny składającj się z przędzy poliurtanowj i poliamidowj, przz co uzyskuj się wymagan paramtry, zapwniając wysoki komfort użytkownika (zdj. 18). W przypadkach szczgólni zbitj i nipodatnj blizny wpływ rękawiczk można łączyć z działanim żlu silikonowgo. Stosowan opatrunki silikonow wspomagają lczni blizn mtodą uciskową, co wpływa na zmnijszni aktywności przyrostu małych naczyń krwionośnych w bliźni, rdukcję kolagnu, a w konskwncji zwiększni lastyczności i znaczn spłaszczni powstałj blizny [4, 8] (zdj. 19). Po rozpoczęciu trapii uciskowj za pomocą rękawiczk kontrolowano rgularni ich rozmiar, aby upwnić się, ż wciąż wywirają ucisk. Rękawiczka powinna być dokładni dopasowana, lcz ni moż tamować krążnia. Rękawiczki zminia się mnij więcj co dwa misiąc z względu na stopniową utratę lastyczności matriału. Trapię uciskową powinno stosować się przz dłuższy okrs, poniważ procs dojrzwania blizny zwykl trwa 6 24 misiąc. Blizna, która ma cchy dojrzałj, powinna być jasnoróżowa, wręcz biała, lastyczna, płaska i gładka. Cchy blizny nidojrzałj to: duż zaczrwinini, twardość oraz brak mobilności blizny [4]. WYNIKI Już po pirwszj komplksowj 30-dniowj rhabilitacji uzyskano: 1. Zwiększni zakrsów ruchów w stawach nadgarstka: nadgarstk prawy: zgięci dłoniow poprawa o ok. 20, zgięci grzbitow poprawa o ok. 10, przywidzni doprominiow bz zmian, przywidzni dołokciow bz zmian, nadgarstk lwy: zgięci dłoniow poprawa ok. 15, zgięci grzbitow poprawa ok. 10, przywidzni doprominiow poprawa ok. 5, przywidzni dołokciow poprawa ok Zmnijszni dolgliwości bólowych wdług skali VAS z 6 na Znaczn zmnijszni wrażliwości na dotyk. 4. Rozjaśnini kolorytu skóry. 5. Ulastycznini i zmiękczni blizn pooparzniowych. 6. Poprawę czynności dnia codzinngo. 7. Zwiększni siły chwytu dłoni w prawj o 1,5 kg, a lwj o 1 kg (zdj. 20). Zdj. 13. Ćwiczni czynngo zgięcia palców z oporm Zdj. 14. Ćwiczni czynngo zgięcia palców z oporm (piłczka z kolcami dla stymulacji) Zdj. 15. Kinsiotaping, aplikacja na blizny Zdj. 16. Masaż z mobilizacją blizny 14

17 Tmat numru Zdj. 17. Ćwiczni czynn z oporm (FlxBar, Thra Band) Zdj. 18. Prsotrapia, rękawiczki uciskow z wysokoplastycznj dzianiny Zdj. 20. Zdjęci wykonano ostatnigo dnia 30-dniowj rhabilitacji Ważnym aspktm jst równiż postępowani psychologiczn, gdyż długotrwał lczni, groźba kalctwa i oszpcnia, problmy powrotu do życia rodzinngo i zawodowgo mogą prowadzić do stanów dprsyjnych. Odpowidnia opika psychologiczna oraz wsparci najbliższych mogą odgrać istotną rolę w powroci do zdrowia [9]. Zdj. 19. Opatrunk silikonowy na blizny PODSUMOWANIE Postępy w lczniu oparzń prowadzą do systmatyczngo zmnijsznia śmirtlności i częstości występowania powikłań pooparzniowych. Coraz częstsz wykorzystywani w lczniu oparzń mtod fizjotraputycznych potwirdza możliwość uzyskania intnsyfikacji procsu rgnracji tkank i przyspisznia gojnia się ran pooparzniowych, z równoczsnym dobrym fktm czynnościowym i kosmtycznym, co znacząco poprawia jakość życia pacjntów [3, 4]. PIŚMIENNICTWO: 1. Boschinn-Morrin J., Conolly W.B. Ręka podstawy trapii. Kraków Chrapusta A., Kilar Z. Wpływ rhabilitacji birnj na jakość życia pacjntów z głębokim oparznim ręki. Lczni Ran 2013; 10 (3), s Jthon J. Postępy w lczniu oparzń. Md. Prakt. Chirurgia 2006; 2, s Pask J., Opara J., Pask T., Szwjkowski W., Siroń A. Znaczni badań nad jakością życia w rhabilitacji. Fizjotrapia 2007; 3 (15), s Pask J., Ciślar G., Pask T., Siroń A. Magntotrapia mtoda fizykotraputyczna wspomagająca lczni po przszczpi skóry z powodu oparznia opis przypadku. Przgląd Flbologiczny 2010; 18 (3), s Mika T. Fizykotrapia. PZWL, Warszawa Nyka W., Tomczak H. Rola i znaczni wczsnj rhabilitacji chorych po oparzniach narządów ruchu, szczgólni kończyn górnych. Annals of Burns 1994; 3 4, s Misiak G. Modl usprawniania rhabilitacyjngo po przszczpach skóry. Symposium Polish Burn Association, Ustroń Zawodzi, Simianowic Bęgowska-Falkowska A. Fizjotrapia wspomagająca chirurgiczn lczni oparzń rąk u dzici- najczęstsz powikłania i ich prwncja. Lczni Ran 2014; 11 (2), s Baur A., Wichć M. Przwodnik mtodyczny po wybranych zabigach fizykalnych. Wydani III, Wrocław mgr Katarzyna Odj Pracownia Fizjotrapii, Szpital Powiatowy w Chmilniku mgr Paulina Woźniak Oddział Ortopdii i Traumatologii Narządu Ruchu, Wojwódzki Szpital Spcjalistyczny im. św. Rafała w Czrwonj Górz styczń

18 INTEGRACJA STRUKTURALNA WEDŁUG MODELU ANATOMY TRAINS CZ. 2 Thomas Myrs Tłumaczni Mariusz Kurkowski W artykul zaprzntowano zmodyfikowan spojrzni na koncpcję Intgracji Strukturalnj. Prspktywa autora ma jdnak wspólny z oryginałm fundamnt pozakomórkową matrycę włókin tkanki łącznj człowika. Równiż ogólny zarys, zasady i założnia stratgii traputycznj pozostały nizminion. Rcpta Anatomy Trains opira każdą ssję na spójnych zspołach mięśniowo-powięziowych (zwanych w Polsc taśmami anatomicznymi) w całym jdnolitym systmi powięzi organizmu. Protokół Anatomy Trains w logiczny, stopniowy i progrsywny sposób uwalnia ciągłości powięziow w cil. Wydaj się tż łatwijszy do przyswojnia i opanowania przz studntów niż rcpta Rolf. Jst tż prostszy do zrozuminia przz profsjonalistów spoza środowiska Intgracji Strukturalnj. W przjrzysty, bardzij dostępny i kratywny sposób prowadzi od posturalnj i funkcjonalnj ocny do planu lcznia. Zanim rozpatrzy się każdą ssję z osobna, ważnym punktm jst przypomnini, ż mridiany mięśniowo- -powięziow można przdstawić jako: a) prostą gomtryczną linię najbardzij konomiczną linię ciągu z jdngo końca na drugi, przyczp do przyczpu, b) tkanki składając się z mięśni i powięzi zawart w tj spcyficznj linii, c) ogólną masę tkank zajmujących daną okolicę ciała. Ninijszy skrót protokołu Intgracji Strukturalnj Anatomy Trains ma na clu pobudzić twórcz myślni i sprowokować dyskusję na tmat rlacji obcni obowiązujących modli widznia struktury ciała. Każda traputyczna rcpta czy protokół moż być ocniona poprzz swoj dwi funkcj: 1. Czy pomaga studntom lub początkującym traputom zrozumić czynność systmu mięśniowo-powięzio- 16

19 Nowoczsn mtody fizjotrapii Rys. 1. Taśma powirzchowna przdnia jako: a) jdnowymiarowa linia, b) dwuwymiarowa płaszczyzna i c) trójwymiarowa masa wgo oraz jgo (traputy) zadania i cl działań w tym systmi? 2. Czy daj początkującym dobry start w kirunku twórczj, prawdziwj praktyki, która oparta jst na rcpci, al ni jst nią ograniczana? Rcpta Intgracji Strukturalnj bazująca na Anatomy Trains skonstruowana jst tak, aby dać początkującmu studntowi dokładną i całościową mapę ciała i rozwoju ssji, bz artystycznych lub ksprymntalnych lmntów. STRESZCZENIE RECEPTY ANATOMY TRAINS Ssj powirzchown Ssja 1. Otwarci taśmy powirzchownj przdnij i zróżnicowani powirzchownych i głębokich przdnich taśm ramion od korpusu. Ssja 2. Otwarci taśmy powirzchownj tylnj i zróżnicowani taśmy powirzchownj i głębokij tylnj ramion od korpusu. Ssja 3. Otwarci taśmy bocznj, zróżnicowani wszystkich cztrch taśm ramion od dołu, otwarci bocznych części taśmy głębokij przdnij na dol i górz klatki pirsiowj (mięsiń czworoboczny lędźwi i mięśni pochył). Ssja 4. Zróżnicowani i zrównoważni napięcia powirzchownych powięzi obu taśm spiralnych. Ssj rdznia ciała Ssja 5. Otwarci dolnj części taśmy głębokij przdnij (kończyna dolna i midnica), wspomagani równowagi tkank łącznych w dolnj części taśm bocznych. Ssja 6. Otwarci taśmy głębokij przdnij na poziomi tułowia (midnica i krtań), powtórzni pracy na taśmach przdnich ramion, szczgólni głębokich. Ssja 7. Otwarci głębokich struktur okołokręgosłupowych w stosunku do taśmy głębokij przdnij, z zwrócnim uwagi na problmy wwnętrznj powłoki i tylngo systmu kostngo. W całj długości: od pięty do guza kulszowgo, do stawu krzyżowo-biodrowgo do szczytu kifozy odcinka pirsiowgo kręgosłupa. Zróżnicowani mięśnia wilodzilngo, dźwigacza żbr i głębokich warstw mięśni kręgosłupa. Ssja 8. Otwarci, zróżnicowani i zrównoważni karku i głowy w obrębi taśmy głębokij przdnij. Włączając prac wwnątrz jamy ustnj i w otworz nosa. Skoordynowani taśm ramion. Ssj intgrując Ssja 9. Równoważni ogólngo napięcia, zakończni ruchu i intgracja 7 taśm bignących poprzz midnicę i kończyny doln. Wzmocnini pozycji stojącj i chodu. Ssja 10. Równoważni ogólngo napięcia, zakończni ruchu i intgracja 11 taśm przbigających przz i dookoła klatki pirsiowj. Wzmocnini oddychania. styczń

20 Ssja 11. Równoważni ogólngo napięcia. Zakończni ruchu i intgracja 4 taśm ramion i obręczy barkowj, w szczgólności przygotowani i wzmocnini ramion. Ssja 12. Równoważni ogólngo napięcia w całym cil, w szczgólności głębokij zdolności adaptacyjnj kręgosłupa. Zakończni. Z rguły z chwilą zrozuminia anatomii przbigu taśm anatomicznych rcpta ta jst zbiżna z oryginalną rcptą Idy Rolf. RÓŻNICE W STRATEGIACH I PROCEDURACH 1 Dodatk taśmy spiralnj na konic skwncji ssji powirzchownych Dodatk tn uzupłnia braki oryginalnj rcpty w zakrsi lmntów rotacyjnych wzorców, która koncntruj się na zawiasach wzorcach zgięci wyprost. Ssja taśm spiralnych jst kluczowa w przygotowaniu do ssji rdznia ciała. Wzorc rotacyjn zachowan w rdzniu ciała są często, choć ni zawsz, przciwstawni zrotowan przz zwnętrzną warstwę mięśniowo- -powięziową. Szczgólni uwalniani rotacji powłok przd przjścim do rotacji rdznia sprawia, ż zrozumini i rozwiązani owych skręcń staj się znaczni prostsz. Dolna część taśmy spiralnj oddziałuj jak tmblak przbigający od midnicy pod łukami stóp, pozwalając na podnisini sklpinia stóp, zanim wjdzi się w dialog z tkankami rdznia ciała. Taśma spiralna zapętla się dookoła ciała poprzz tkanki taśm przdnij, tylnj i bocznj i dlatgo jst zbiorczym zakończnim/intgracją dla ssji powirzchownych. 2 Rozdział przstrzni golniowj na oddziln ssj w połączniu z odpowidnikami z górnj części ciała Klasyczna rcpta grupuj całą pracę na golni w drugij ssji. To oczywiści ma sns, jśli chodzi o trytoria, jdnak ni w świtl ciągłości i połączń w systmi powięzi. Rcpta Anatomy Trains rozdzila prac po jdnj przstrzni na każdą ssję. przdnia przstrzń piszczli łączni z ssją taśmy powirzchownj przdnij, zspół mięśni łydki i powięź podszwowa w ssji taśmy powirzchownj tylnj, przstrzń mięśni strzałkowych w ssji taśm bocznych, każda i wszystki powyżj szczgólni mięsiń piszczlowy przdni i strzałkowy długi jako wsparci i dla wprowadznia równowagi łuków stopy w trakci ssji taśmy spiralnj, długi zginacz i mięsiń piszczlowy tylny w ssji 5., gdy pracuj się na rdzniu ciała i taśmi głębokij przdnij (w klasycznj rcpci to ssja 4.). 3 Dodani ssji ddykowanj wyłączni kończynom górnym Dodatk tn jst istotny, jako ż rozpoznaj fakt, iż ramiona w rcpci Idy Rolf zawsz traktowan były pobiżni. Wymagani od traputy, aby poradził sobi z oddchm, kątm pochylnia klatki pirsiowj i równowagą korpusu, jak równiż ramionami w klasycznj 9. ssji, jst po prostu niraln. Biorąc pod uwagę komplksow czynności ramion w wiku komputryzacji i motoryzacji, dodani tj ssji dosłowni daj trapuci czas do poradznia sobi z korpusm i oddchm w jdnj, a pozycją barków, ramion i szczgółów ułożnia dłoni w innj ssji. 4 Podkrślni finałowj ssji Klasyczna rcpta w 10. ssji skłania się ku załamaniom ( zawiasom ), ruchom i problmom w płaszczyźni strzałkowj. Ostatnia ssja protokołu Anatomy Trains skłania się ku spójności powięzi w modlu tnsgracyjnym zrównoważniu tonusu na całj osnowi mridianów ciągłości taśm anatomicznych. PODSUMOWANIE Rcpta przbigu modlowj ssji w koncpcji Anatomy Trains, oparta na liniowych i płaszczyznowych ciągłościach w siatc powięzi pozakomorkowj matrycy, przntuj spójn i czytln podjści do trningu traputów Intgracji Strukturalnj. Rcpta Anatomy Trains została porównana z klasyczną rcptą Idy Rolf w clu przdstawinia traputom wartości i potncjału traputyczngo Intgracji Strukturalnj. Jśli tak drobn różnic miałyby stanowić o traputycznych osiągnięciach Intgracji Strukturalnj, potrzba więcj lat praktyki, dialogu i systmatycznych studiów porównawczych, aby tgo typu porównani miało prawdziwi naukowy charaktr. Każda z rcpt Intgracji Strukturalnj ofruj mapę dla systmatyczngo somatyczngo (w przciwiństwi do symptomatyczngo) poszukiwania, któr moż pomóc w pokonaniu indywidualnych ograniczń, jdnoczśni pobudzając funkcję strukturalną, równowagę, dojrzałość somato-mocjonalną i na pwno uwalniając bogactwo ruchu człowika. PIŚMIENNICTWO: 1. Myrs T.W. Taśmy anatomiczn. DB Publishing, Warszawa Wilk J., Kraus F., Vogt L., Banzr W. What is vidnc-basd about myofascial chains? A systmatic rviw. Archivs of Physical Mdicin and Rhabilitation 2016; 97 (3), s Thomas Myrs twórca koncpcji Anatomy Trains, dyrktor Kinsis szkoły ofrującj kursy i warsztaty tchnik uwalniania i anatomii powięziowj, jak równiż płn szkolnia do crtyfikatu KMI Intgracji Strukturalnj, szkolił się u Idy Rolf, Moschgo Fldnkraisa, Emili Conrad i wilu uropjskich ostopatów, tworząc swoj unikaln spojrzni na mdycynę przstrzni opisan w bstsllrz Taśmy anatomiczn 18

21

22 I ZJAZD KRAJOWEJ RADY FIZJOTERAPII W Warszawi grudnia 2016 r. odbył się I Krajowy Zjazd Fizjotraputów, na który przyjchali dlgaci z całj Polski. Dlgaci na zjazd zostali wczśnij (5 listopada 2016 r.) wybrani w liczbi 337 osób w pirwszych w historii polskij fizjotrapii wyborach do samorządu fizjotraputyczngo. Powstani samorządu fizjotraputów było jdnym z najistotnijszych zapisów ustawy o zawodzi fizjotraputy, która stanowi podstawową rgulację prawną zawodu. Na zjazd przyjchało ponad 95% uprawnionych do głosowania dlgatów. To wynik nibywały, zważywszy na to, ż zjazd odbywał się w okrsi międzyświątcznym, w którym część dlgatów była już na swoich wczśnij zaplanowanych urlopach. Na obrady dotarli dlgaci, którym nistraszn były odlgłości do pokonania, trudności z znalzinim noclgu, samopoczuci czy osobist plany. To wilki dowód odpowidzialności. Podczas dwóch dni obrad zjazdu dlgaci wybrali na przsa Krajowj Rady Fizjotraputów dra hab. Macija Krawczyka, którgo kontrkandydatm był dotychczasowy przwodniczący Komittu Organizacyjngo Samorząd Fizjotraputów Dariusz Dziadzio. Wynik tajngo głosowania potwirdził, ż dr hab. Macij Krawczyk jst zdcydowani najbardzij popularną osobowością polskij fizjotrapii. Poza przsm dlgaci wybrali 64-osobową Krajową Radę Fizjotraputów, w skład którj wszło po cztrch kandydatów z każdgo wojwództwa. Wojwództwo dolnośląski: 1. Sławomir Chomiak 2. Roman Oljniczak 3. Piotr Harasymowicz 4. Mariusz Machniak Wojwództwo kujawsko-pomorski: 1. Sbastian Szypr 2. Marta Podhorcka 3. Anna Pyszora 4. Matusz Łakomski Wojwództwo lublski: 1. Jarosław Napiórkowski 2. Dariusz Potrzyszcz 3. Anna Krawczyńska 4. Krasowski Tomasz Wojwództwo lubuski: 1. Jolanta Darowska-Olszwska 2. Krzysztof Mircki 3. Natalia Rogaczwska 4. Wojcich Górcki Wojwództwo łódzki: 1. Łukasz Dobrakowski 2. Agata Wróblwska 3. Mark Kiljański 4. Elżbita Juszczak Wojwództwo małopolski: 1. Filip Windak 2. Pawł Adamkiwicz 3. Alksandr Lizak 4. Marcin Błaszcz Wojwództwo mazowicki: 1. Zbigniw Wroński 2. Ernst Wiśniwski 3. Tomasz Niwiadomski 4. Dorota Szymańska Wojwództwo opolski: 1. Grzgorz Biliński 2. Dariusz Banik 3. Jan Szczgilniak 4. Tomasz Halski Wojwództwo podkarpacki: 1. Rnata Skalska-Izdbska 2. Katarzyna Zajkiwicz 3. Barbara Cyran-Grzbyk 4. Dariusz Dziadzio Wojwództwo podlaski: 1. Ewa Rakowicz 2. Piotr Anchimiuk 3. Krzysztof Szarjko 4. Mark Swastianik Wojwództwo pomorski: 1. Tomasz Borowski 2. Dalia Woźnica 3. Katarzyna Girat-Haponiuk 4. Jakub Pawłowski Wojwództwo śląski: 1. Jakub Taradaj 2. Andrzj Myśliwic 3. Piotr Szczpański 4. Małgorzata Domagalska-Szopa Wojwództwo świętokrzyski: 1. Robrt Włodarczyk 2. Mark Arabski 3. Mark Rajkiwicz 4. Rafał Sowiński vl Sawa Wojwództwo warmińsko-mazurski: 1. Dariusz Czaprowski 2. Janusz Kossowski 3. Dominik Sitarski 4. Jack Ziliński Wojwództwo wilkopolski: 1. Monika Grygorowicz 2. Agniszka Krawczyk-Wasilwska 3. Miłosz Smoliński 4. Marcl Stasirski Wojwództwo zachodniopomorski: 1. Jack Koszla 2. Tomasz Maciążk 3. Grzgorz Zyzk 4. Małgorzata Marjańska 20

23 Rzcznikim Odpowidzialności Zawodowj został Wojcich Kibzak, a jgo zastępcami: Jack Łuniwski i Mark Walusiak. Jdną z istotnych uchwał, jaki podjął I Krajowy Zjazd Fizjotraputów, było przyjęci Zasad tyki zawodowj fizjotraputy. Tn ważny dokumnt, który jst swoistym kodksm tycznym fizjotraputy, składa się z dzisięciu punktów, nad którymi pracowała spcjalni utworzona komisja ds. tyki. Podczas zjazdu wybrano równiż pozostał organy Krajowj Izby Fizjotraputów: Komisję Rwizyjną, Sąd Dyscyplinarny, Wyższy Sąd Dyscyplinarny oraz Rzcznika Odpowidzialności Zawodowj wraz jgo dwoma Zastępcami. Skład Komisji Rwizyjnj: 1. Iwona Skorupa 2. Piotr Kotajny 3. Jack Tuz 4. Jędrzj Wirzchowski 5. Pawł Kalta Skład Sądu Dyscyplinarngo: 1. Małgorzata Borkowska 2. Katarzyna Bugajska-Sysiak 3. Sławomir Kalbarczyk 4. Roman Kostur 5. Grzgorz Magoń 6. Andrzj M hango 7. Jack Piczyński 8. Katarzyna Skumiał 9. Justyna Stępowska 10. Rnata Szczpaniak Skład osobowy Wyższgo Sądu Dyscyplinarngo: 1. Jack Dtka 2. Jarosław Jasięga 3. Michał Kłosk 4. Marcin Krajczy 5. Marta Kuta 6. Macij Mrkl 7. Żwilla Misztla 8. Roman Molasy 9. Macij Okoń 10. Agniszka Radzimińska 11. Witold Rongis 12. Marta Sidaway 13. Joanna Suchocka 14. Zbigniw Śliwiński 15. Rafał Trąbka 16. Arkadiusz Ujma PEŁNY TEKST ZASAD ETYKI ZAWODOWEJ FIZJOTERAPEUTY 1. Fizjotraputa traktuj zdrowi człowika jako najwyższ dobro. 2. Fizjotraputa wykonuj zawód fizjotraputy w zakrsi posiadanj widzy, umijętności i komptncji społcznych. 3. Każda osoba ma prawo do otrzymania świadczń fizjotraputycznych bz względu na wik, płć, rasę, narodowość, pochodzni tniczn i społczn, wyznani, światopogląd, orintację sksualną, stan zdrowia, względy polityczn, stan majątkowy, źródło finansowania świadcznia, stan cywilny i inn uwarunkowania, któr mogłyby naruszać zasady równgo traktowania wszystkich łudzi. 4. Fizjotraputa ma obowiązk stałgo doskonalnia zawodowgo, aby zapwnić udzilani świadczń zgodnych z aktualnym poziomm widzy. 5. Rlacj między fizjotraputami opirają się na wzajmnym szacunku oraz świadomości społcznj rangi wykonywango zawodu. Fizjotraputa ma prawo oczkiwać współpracy i pomocy zawodowj z strony innych fizjotraputów. 6. Fizjotraputa ma obowiązk wykonywania czynności zawodowych w warunkach zapwniających bzpiczn i prawidłow udzilani świadczń. 7. Fizjotraputa postępuj tak, aby budzić zaufani i szacunk swoją ninaganną postawą. 8. Fizjotraputa powinin promować badania naukow i inn działania oraz procsy, któr mogą się przyczynić do podnisinia poziomu świadczń zdrowotnych i poprawy stanu zdrowotngo społczństwa. 9. Fizjotraputa ni rklamuj towarów i usług, jżli uwłacza to godności i komptncjom fizjotraputy, podważa zaufani do zawodu, jst sprzczn z aktualnym poziomm widzy mdycznj lub moż wpływać ngatywni na obiktywizm w wykonywaniu przz nigo czynności zawodowych. 10. Fizjotraputa udzila świadczń zgodni z zasadami dochowania tajmnicy zawodowj. styczń

24 WYKORZYSTANIE ELEKTROSTYMULACJI MIĘŚNI CAŁEGO CIAŁA W PROCECIE REHABILITACJI PO ZABIEGU REKONSTRUKCJI WIĘZADŁA KRZYŻOWEGO PRZEDNIEGO mgr Marcl Stasirski & mgr Matusz Zwirz & mgr Macij Wolny Wraz z rozwojm mdycyny oraz szroko pojętgo trningu obsrwuj się takż rozwój inżynirii biomdycznj. Coraz szrsz zastosowani biomdycyna znajduj takż w procsi usprawniania pacjntów. Szybszy powrót do zdrowia mogą wspomagać innowacyjn systmy, przy zachowaniu standardów bzpiczństwa i uwzględniniu mdycyny opartj na faktach. Elktrostymulacja mięśni całgo ciała (whol body lctrical muscl stimulation WB-EMS) to mtoda, która rozwinęła się z długo już stosowanj i powszchni zaakcptowanj mtody lktrostymulacji mięśni EMS (lctrical muscl stimulation). Elktrostymulację mięśni całgo ciała w uproszczniu nazywa się trningim EMS. Podczas rhabilitacji po rkonstrukcji więzadła krzyżowgo przdnigo (antrior cruciat ligamnt ACL) wykorzystuj się tn rodzaj trningu w clu poprawy paramtrów strukturalnych i funkcjonalnych jdnostk motorycznych, a co za tym idzi całych grup mięśniowych. WPŁYW PRĄDÓW EMS NA ORGANIZM Swoj początki EMS zawdzięcza Michalowi Faradayowi, który w roku 1831 wynalazł impulsy prostokątn. Wykorzystani impulsu prostokątngo powoduj bzpośrdni oddziaływani na nurony mięśniow. Połączni niskij częstotliwości wraz z impulsm prostokątnym pozwala na stymulację wilu grup mięśniowych. Mtoda WB-EMS stosowana jst z powodznim w sporci i fizjotrapii i polga na wywołaniu kontrolowango skurczu mięśniowgo. Podczas tradycyjngo trningu w trakci wykonywania ćwicznia mózg człowika wysyła impulsy do nuronów, czgo fktm są skurcz mięśniow. Wykorzystując EMS, procs tn można przprowadzić, zastępując pracę mózgu impulsami lktrycznymi wysyłanymi z urządznia (lktrostymulatora). Impuls wywołuj kontrolowany skurcz mięśnia z pominięcim części lub całgo układu nrwowgo odpowidzialngo za skurcz podczas tradycyjngo trningu. Im więcj kontrolowanych skurczów, tym większ zaangażowani włókin mięśniowych i zwiększon siła oraz hiprtrofia mięśniowa. Do najczęstszych zastosowań WB-EMS nalżą: rdukacja utraconj funkcji mięśni, zwiększni krążnia lokalngo krwi, poprawa siły mięśni głębokich i zapobigani atrofii, poprawa ukrwinia skóry, zapobigani lub hamowani spazmu mięśniowgo. Ponadto, co nizwykl cikaw, badania, któr były prowadzon w Nimczch, potwirdziły dodatni wpływ działania prądów EMS u osób z lkką niwydolnością układu srcowo- -naczyniowgo. W trningu sportowym mtoda wykorzystywana jst jako uzupłnini w kształtowaniu cch 22

25 Nowoczsn mtody fizjotrapii motorycznych, takich jak siła, wytrzymałość i szybkość. Wilu zawodowych sportowców, np. Usain Bolt, wpisuj na stał trning EMS do swojgo planu trningowgo. Natomiast dr Hans-Wilhlm Müllr-Wohlfahrt, czyli klubowy lkarz Bayrnu Monachium, włączył systm EMS do przygotowania motoryczngo piłkarzy oraz jako profilaktykę przciw kontuzjom. Do najważnijszych przciwwskazań stosowania EMS nalżą: wszczpiony rozrusznik srca lub inn implanty, stany nowotworow, lokaln ostr zapalnia, tndncja do krwawiń, zakrzpica, ciąża, zmiany skórn w mijscu przyłożnia lktrod, przypadki, w których skóra ni moż być zwilżana, choroby nurologiczn oraz stany padaczkow, gorączka, stany wyniszcznia organizmu. FIZJOTERAPIA PO REKONSTRUKCJI WIĘZADŁA KRZYŻOWEGO PRZEDNIEGO Istnij wil protokołów dotyczących postępowania fizjotraputyczngo po rkonstrukcji ACL. Jdnak kroki, któr trzba wykonać, aby przjść do koljnj fazy postępowania, w większości przypadków są podobn. Najkrócj mówiąc, po osiągnięciu prawidłowj mobilności w stawi czy inaczj odpowidnigo zakrsu ruchu wprowadza się lmnty stabilności, a następni bodźcowani propriocptywn i pracuj nad siłą mięśni. Ni da się jasno okrślić granicy między poszczgólnymi tapami, zazwyczaj łączą się on płynni, przchodząc z jdngo w koljny. Od doświadcznia fizjotraputy zalżć będzi, w jakich proporcjach zastosuj odpowidni procdury dla pacjnta. Wil kontrowrsji wśród traputów wzbudza zastosowani otwartych i zamkniętych łańcuchów biomchanicznych podczas pozycji do ćwiczń oraz dobór odpowidnigo obciążnia. To dzięki zamknięciu obwodu przciwdziała się działaniu sił ścinających, któr nikontrolowan mogą przyczynić się do rozciągnięcia przszczpu więzadła, co w przyszłości moż spowodować nistabilność stawu kolanowgo. Dzięki WB-EMS można wprowadzać dodatkow obciążni dla pracy grup mięśniowych, równoczśni ni powodując dodatkowgo obciążnia na stawy. Jst to pożądany fkt w pirwszych tygodniach pracy nad siłą mięśni. METODYKA TRENINGU EMS Trning EMS rozpoczyna się od wywiadu z pacjntm, omówinia przciwwskazań do lktrostymulacji ogólnj, a takż poinstruowania o przbigu ssji trningowj. Koljna faza objmuj dobór bilizny składającj się z spcjalngo matriału (47% tncl, 44% polyamid, 9% lycra), a takż kombinzonu zawirającgo: kamizlkę, pas biodrowy, pasy raminn oraz udow (opcjonalni można takż zastosować pasy na podudzia oraz przdramiona). Każdy lmnt ma lktrody, któr nalży zmoczyć przd ssją trningową w clu lpszgo przwodnictwa Zdj. 1. Panl strujący systmu lktryczngo. Elktrody objmują działanim cał ciało, angażując najważnijsz grupy mięśniow, taki jak mięśni brzucha, klatki pirsiowj, ramion i przdramion, ud i podudzi, pośladkow, grzbitu, obł. Całość połączona jst za pomocą kabla do urządznia główngo, z którgo można strować przbigim ćwiczń (zdj. 1). Za pomocą panlu strującgo dcyduj się o sil natężnia każdj partii mięśniowj, sugrując się odczuciami subiktywnymi pacjnta. Można równiż dobirać odpowidnią częstotliwość, czas impulsu oraz czas przrwy w impulsacji, a takż zminiać szrokość impulsu oraz czas narastania. Dzięki możliwościom zmian konfiguracyjnych można mocnij angażować włókna wolno lub szybko kurczliw w zalżności od spcyfiki pacjnta i programu trningowo-rhabilitacyjngo. Jdnostka trningowa składa się z trzch faz: przyzwyczajnia do impulsu, który jst formą rozgrzwkową, wzmacnianim podstawowym lub zaawansowanym stanowiącym trning główny i rozluźninim mającym na clu przywrócni organizmu do homostazy po odbytym trningu. Zastosowani programu mtaboliczngo wpływa tż na pobudzni włókin sympatycznych, pobudzni mięśniówki naczyń krwionośnych oraz podnisini i wydłużni procsów mtabolicznych, co dodatkowo wpływa na rdukcję tkanki tłuszczowj. Dla fizjotraputów kluczowym zastosowanim jst możliwość obciążania grup mięśniowych bz dodatkowgo i często nipotrzbngo w pirwszych okrsach po rkonstrukcji obarczania aparatu stawowo-więzadłowgo. Pozwala to unikać przciążnia podczas rhabilitacji oraz przyspisza procs budowania siły mięśniowj. Trning EMS włącza się do programu fizjotraputyczngo pacjnta po rkonstrukcji ACL w trzcim tapi rhabilitacji i wtdy, gdy procsy gojnia w mijscu pobrania przszczpu są zakończon, aby można było bz ryzyka uszkodznia struktur założyć opaskę z lktrodami. Ćwicznia z systmm EMS stanową doskonał uzupłnini programu usprawniającgo mającgo na clu wzrost siły i masy mięśniowj, jak równiż pracę nad stabilizacją stawu kolanowgo. styczń

26 Jak dowodzą badania Spichra, Nowaka i Schmithüsna [2], trning EMS znacząco wpływa na osiągi siły mięśniowj oraz dynamikę, co spowodowan jst kontrolą EMS nad szybko kurczliwymi włóknami mięśniowymi. Włókna t odpowiadają równiż za hiprtrofię mięśniową. W trakci ćwiczń wzmacniających stosuj się następując paramtry: czas trwania impulsu 6 s, przrwa 4 s, częstotliwość impulsu 85 Hz, szybkość impulsu 350 µs, bipolarn impulsy prostokątn 60% natężnia. Podczas ćwiczń wykorzystuj się trzy główn rodzaj skurczu mięśniowgo: napięci izomtryczn, ruch koncntryczny oraz kscntryczny. Zdj. 2. Izomtryczn napięci mięśni w półprzysiadzi PRZYKŁADOWE ĆWICZENIA Izomtryczn napięci mięśni w półprzysiadzi Pozycja wyjściowa: stopy ustawion na szrokość barków, kolana skirowan w kirunku stóp. Brzuch wciągnięty, klatka pirsiowa unisiona, łopatki ściągnięt, wzrok skirowany przd sibi. Ruch: poprzz cofnięci biodr, przjści do pozycji półprzysiadu. Osiow ustawini ciała. Skurcz izomtryczny w pozycji półprzysiadu trwający 4 s (zdj. 2). Ruch kscntryczny i koncntryczny w przysiadzi Pozycja wyjściowa: stopy ustawion na szrokość barków, kolana skirowan w kirunku stóp. Brzuch wciągnięty, klatka pirsiowa unisiona, łopatki ściągnięt, wzrok skirowany przd sibi. Ruch: poprzz cofnięci biodr, przjści do pozycji półprzysiadu i powrót do pozycji wyjściowj. Przz cały ruch osiow ustawini ciała, tmpo ćwicznia (pozycja końcowa jak na zdj. 2). Ruch kscntryczny i koncntryczny w schodzniu z stpu Pozycja wyjściowa: stani na stpi jdnonóż na nodz oprowanj. Noga nioprowana zgięta w stawi biodrowym ok. 10 oraz wyprostowana w stawi kolanowym. Kontrola mięśni stabilizujących komplks lędźwiowo- -midniczo-biodrowy (zdj. 3). Ruch: poprzz cofnięci biodr i zgięci w kolani nogi oprowanj, zsuwani pięty nogi nioprowanj po stpi i powrót do pozycji wyjściowj. Tmpo ćwicznia (zdj. 4). Zdj. 3. Pozycja wyjściowa: stani jdnonóż na kończyni oprowanj Zdj. 4. Praca kscntryczna: zsuwani pięty nogi nioprowanj po stpi, zginając kolano i utrzymując napięci mięśnia czworogłowgo 24

27 Nowoczsn mtody fizjotrapii Zdj. 6. Przysiad w wykroku, stopa kończyny oprowanj ustawiona na poduszc motorycznj Zdj. 5. Wykrok w mijscu z wykorzystanim poduszki snsomotorycznj pozycja wyjściowa Wykrok w mijscu z stopą na dysku snsomotorycznym Pozycja wyjściowa: wykrok w mijscu, stopa oprowana na poduszc snsomotorycznj, kolana ułożon w linii stóp, tułów wyprostowany (zdj. 5). Ruch: poprzz ugięci kolan przysiad w wykroku, przz cały ruch ciało ustawion osiowo. Powrót do pozycji wyjściowj. Tmpo ćwicznia (zdj. 6). REKLAMA

28 Zdj. 7. Pozycja wyjściowa na piłc BOSU Zdj. 9. Pozycja wyjściowa do ćwicznia martwgo ciągu jdnonóż Zdj. 8. Zjści do przysiadu z wykorzystanim BOSU Zdj. 10. Martwy ciąg jdnonóż z utrzymanim prawidłowj postawy Ruch kscntryczny oraz koncntryczny na piłc typu BOSU Pozycja wyjściowa: stani na piłc BOSU. Stopy ustawion na szrokość barków, klatka pirsiowa unisiona, stabilny tułów (zdj. 7). Ruch: poprzz cofnięci biodr zjści do przysiadu, kolana przz cały ruch w linii z stopami. Powrót do pozycji wyjściowj. Tmpo ćwicznia (zdj. 8). Martwy ciąg jdnonóż Pozycja wyjściowa: pozycja pionowa na nodz oprowanj. Noga nioprowana w wyprości w stawi biodrowym (zdj. 9). Ruch: poprzz ruch biodr w tył, zgięci tułowia w kirunku nogi oprowanj. Ręc przsuwają się po nodz oprowanj do wysokości kolana. Powrót do pozycji wyjściowj. Tmpo ćwicznia (zdj. 10). PIŚMIENNICTWO: 1. Vattr J. Elctrical muscl stimulation as whol body training Multicntr study on th us of full body EMS in fitnss cntrs. AVM Vrlag, Munich Spichr U., Nowak S., Schmithüsn J., Klinödr H., Mstr J. Short and long-trm training ffcts on strngth-rlatd diagnostic paramtrs from mchanical and lctrical stimulation. Mdical Sports Ntwork 2007; Fritzsch D., Frund A., Schnk S., Mllwig K.-P., Klinödr H., Gummrt J., Horstkott D. Elctromyostimulation (EMS) in cardiac patints. Is EMS training bcoming significant for scondary prvntion? Bad Oynhausn Hart Clinic, Hrz 2010; 35 (1), s Rhabilitacja ortopdyczna. Brnt Brotzman S., Wilk K.E., Dziak A. (rd.). Elslvir Urban & Partnr, Wrocław mgr Marcl Stasirski fizjotraputa, NEW-REH Cntrum Rhabilitacji i Trningu Funkcjonalngo Ostrów Wlkp. mgr Matusz Zwirz fizjotraputa, trnr prsonalny, NEW-REH Cntrum Rhabilitacji i Trningu Funkcjonalngo Ostrów Wlkp. mgr Macij Wolny AWF Wrocław 26

29 Akadmia Trapii Manualnj

30 POSTĘPOWANIE FIZJOTERAPEUTYCZNE W ZESPOLE DEVICA OPIS PRZYPADKU mgr Sylwia Czsna & mgr Joanna Mircka & mgr Eliza Krzszowska mgr Macij Gąsinica Zspół Dvica (Dvic syndrom, nuromylitis optica NMO) to zapalni rdznia i nrwów wzrokowych. Jst to schorzni nurologiczn o charaktrz dmilinizacyjnym, przwlkłym, nawracającym, w którym własny układ odpornościowy atakuj rdzń kręgowy i nrwy wzrokow. Białka limfocyty B układu odpornościowgo zamiast strzc organizmu przd infkcjami, atakują nrwy wzrokow i nrwy rdznia kręgowgo, ni różnicując komórk miliny od komórk chorobotwórczych. Wskutk takich ataków wytwarza się stan zapalny w obrębi miliny nrwu, późnij atrofia (zanik), a na końcu martwica nrwu. Zmiany dgnracyjn są niodwracaln i prowadzą do dficytów nurologicznych. Zspół Dvica u białych stanowi poniżj 1% zachorowań na choroby dmilinizacyjn cntralngo układu nrwowgo. Wik zachorowania przypada przd 40. rokim życia ok. 10 lat późnij niż w typowym stwardniniu rozsianym (sclrosis multiplx SM). Około 85% chorych to kobity. Choroba zaczyna się nagl, najczęścij przyczyną jst strs z jdnoczsnym osłabinim organizmu [infkcjami przziębini czy zapalni opon mózgowych, a takż chorobami (para)rumatycznymi, mtabolicznymi, (para)nowotworowymi lub toksynami]. Do postawinia diagnozy wymagan jst spłninia dwóch krytriów bzwzględnych i dwóch z trzch krytriów pomocniczych. Krytria bzwzględn: zapalni nrwu wzrokowgo, zapalni rdznia kręgowgo. Krytria pomocnicz: rzonans magntyczny (RM) mózgu mózg bz zmian dmilinizacyjnych typowych w SM, w RM rdznia widoczn sąsiadując zmiany na długości co najmnij 3 kręgów charaktrystyczn martwicz jamki, przciwciała przciw akwaporyni 4, obcność przciwciał NMO-IgG (AQP4-IgG) w surowicy krwi, brak prążków oligoklonalnych w płyni mózgowo- -rdzniowym. Do rozpoznawania choroby powinno się włączyć takż objawy nispcyficzn: drobn zmiany dmilinizacyjn w mózgu i w rdzniu kręgowym, brak przciwciał NMO-IgG (wykazany u ok. 30% chorych), możliwość wystąpinia prążków oligoklonalnych w płyni mózgowo-rdzniowym, występowani izolowanych objawów, np. tylko zapalń nrwów wzrokowych, czy tż obcność w krwi przciwciał przciwko jdnmu z głównych białk wchodzących w skład miliny, tj. milinowmu białku oligodndrocytów, świadczących o atakach przciwciał na składniki miliny, ni tylko w związku z białkim akwaporyną 4. OBJAWY ZESPOŁU DEVICA Wśród najczęstszych objawów wyminia się: znaczn obniżni siły mięśniowj i czucia, mioklon rdzniow, parastzj, nidowład częściowy lub zupłny cztrch kończyn naraz lub osobno, o charaktrz spastycznym lub wiotkim, pozagałkow zapalni nrwów wzrokowych skutkim jst pogorszni jakości widznia lub nawt zupłna utrata wzroku. Mogą występować migrny, zaburznia równowagi, zawroty głowy, mdłości, wymioty, chroniczna czkawka, poczuci bzustanngo zmęcznia, porażni mięśni przpony, pęchrza moczowgo, jlit i zwiraczy oraz ograniczni dysfunkcji sksualnych (w wyniku paraliżu 28

31 Z praktyki gabintu nrwów i mięśni). Występują zaburznia mowy i oddychania, podwójn widzni oraz bzsnność. Rozpoznani zspołu Dvica bywa problmatyczn, dużą wagę przywiązuj się do wyspcjalizowanj oraz wszchstronnj diagnostyki. Podstawow badania obrazow i laboratoryjn objmują: RM najczęścij rdznia kręgowgo, mózgu z nrwami wzrokowymi i całgo mózgowia, nakłuci lędźwiow (punkcję lędźwiową) i badani płynu mózgowo-rdzniowgo, badania krwi, m.in. na obcność przciwciał NMO-IgG w surowicy. Do prawidłowj diagnostyki koniczn jst takż przprowadzni dokładnych badań fizykalnych (tj. oglądania, opukiwania i osłuchiwania przz lkarza) oraz indywidualngo szczgółowgo wywiadu kliniczngo z chorym. LECZENIE ZESPOŁU DEVICA Pacjnci z zapalnim rdznia i nrwów wzrokowych wymagają lcznia wysokimi dawkami strydów lub cytostatykami, jak mitoksantron, azatiopryna, cyklofosfamid. Zalcana jst takż plazmafrza, czyli lcznicza wymiana osocza, któr zawira przciwciała NMO-IgG i wyminia go na czyst. Duż nadzij traputyczn pokłada się w lkach zwanych blokrami glutaminianu. Chormu podaj się dożylni glikokortykostroidy, któr hamują aktywności komórk układu odpornościowgo, a tym samym produkcję przciwciał. Ponadto stosuj się równiż inn lki przciwzapaln i immunosuprsyjn. W niktórych wypadkach mtodą z wyboru jst dożyln podawani immunoglobulin. Chory moż równiż skorzystać z tzw. trapii biologicznj, czyli produkowanych za pomocą tchnik biologii molkularnj przciwciał (np. rituksymabu, okrlizumabu), upośldzających funkcję limfocytów B (komórk produkujących przciwciała). OPIS PRZYPADKU I POSTĘPOWANIE FIZJOTERAPEUTYCZNE Wywiad Pacjntka z zdiagnozowanym zspołm Dvica od 12 lat. Choroba ujawniła się po trzch misiącach zmiany stylu życia z sidzącgo bz aktywności fizycznj, na drastyczną ditę, częsty i duży wysiłk (arobik, pływani, bigani pięć razy w tygodniu po dwi godziny). Przbig: choroba powoli progrsująca. Fizjotrapia trzy razy w tygodniu, raz do roku uczstnictwo w turnusi rhabilitacyjnym (szść tygodni). Lczni farmakologiczn: po potwirdzniu choroby pacjntka została zakwalifikowana do trapii mitoksantronm. Przyjmuj takż baklofn, sirdalut, a co trzy misiąc wlw immunoglobulin. Poddawana jst takż zabigom plazmafrzy, a przy pogorszniu stanu zdrowia przwlkłj strydotrapii. Obcni pacjntka została zakwalifikowana do lcznia ksprymntalngo nowgo lku (ślpa próba) co drugi misiąc przyjmuj wlw. Badani ma trwać 24 misiąc. Badani W badaniu zaznaczon wzmożon napięci kończyn dolnych (skala Ashwort 2). Chód sztywny na szrokij podstawi bz kontrrotacji tułowia, problm z fazą prznisinia chodu, znikom zgięci stawów kolanowych w momnci ruchu w przód, ataksja chodu. Kończyny górn z prawidłowym napięcim (Lovtt IV). Ruchy prcyzyjn i czuci powirzchown zachowan. Plan lcznia Pacjntka chciałaby pwnij chodzić po schodach i po ulicy, żby móc robić zakupy, ni bojąc się upadku, a takż przjść na zilonym świtl bz strachu (zwiększni poczucia bzpiczństwa). Funkcj ręki uważa za wystarczając do pokonywania codzinnych trudności. Wdług skali Barthl jst całkowici samodzilna. W trapii ważn będzi zmnijszni sztywności mięśni poprzz pracę kscntryczną, poprawa jakości chodu (fazy prznisinia) oraz wytrzymałości pacjntki. Do normalizacji napięcia mięśniowgo wykorzystano fizjologiczny ruch trójpłaszczyznowy z zaznacznim komponnty rotacyjnj oraz oddziaływani na strukturz poprzz docisk, ucisk i longacj. Koljność oddziaływań traputycznych przbigała od łańcuchów zamkniętych do otwartych, od ruchów globalnych do slktywnych, od dużj płaszczyzny podparcia do małj, od ruchów wolnych do szybkich. Istotnym lmntm będzi zastosowani zasady nauczania motoryczngo poprzz świadomą kontrolę ruchu, samodziln wykonani czynności, wilokrotn powtarzani, zminność warunków oraz automatyzację funkcji. Lczni Trapia w pozycjach niskich na matracu: stymulacja tułowia poprzz prztaczani z zgięcim zastosowani wzorca bilatralngo kończyn dolnych w tchnic rytmiczngo zapoczątkowania ruchu, cl: normalizacja tmpa ruchu jgo przyspisznia oraz nauka ruchu (zdj. 1), stymulacja tułowia poprzz prztaczani z wyprostm zastosowani wzorca łopatki i midnicy w tchnic kombinacja skurczów izotonicznych, cl: trning funkcjonalny kscntrycznj kontroli ruchu, czynna kontrola ruchu (zdj. 2), wspomagani przbigu ruchu podczas przjścia z lżnia na plcach: styczń

32 do siadu tchnika: rytmiczn zapoczątkowani ruchu, cl: poprawa koordynacji i czucia ruchu, normalizacja tmpa ruchu, przyspiszni ruchu (zdj. 3), z siadu skośngo do klęku podpartgo zastosowani wzorca midnicy (lwacja przdnia) w tchnic rytmiczn zapoczątkowani ruchu i kombinacja skurczów izotonicznych, cl: nauki ruchu, poprawa koordynacji i czucia ruchu oraz kscntrycznj kontroli ruchu (zdj. 4), facylitacja oddychania torm żbrowym, poprawa lastyczności mięśni grzbitu ćwicznia oddchow w pozycji lżnia przodm na piłc gimnastycznj, opór przyłożony na górnych żbrach, podczas wydchu górn żbra przsuwają się w kirunku brzuszno- -kaudalnym, a doln w kirunku brzuszno-kranialnym (zdj. 5), aktywacja mięśni grzbitu poprzz wykorzystani wzorców tułowia (lifting) w siadzi prostym tchnika: kombinacja skurczów izotonicznych, cl: podkrślni pracy kscntrycznj prostowników tułowia i kończyn dolnych oraz stymulacja struktur nrwowych (zdj. 6), stymulacja tyłopochylnia midnicy przz podnoszni biodr w lżniu tyłm tchnika: rytmiczn zapoczątkowani ruchu, cl: zapoczątkowani ruchu, poprawa koordynacji i czucia ruchu (zdj. 7). Zdj. 1. Stymulacja tułowia poprzz prztaczani z zgięcim Trapia w pozycji sidzącj: stymulacja mięśni grzbitu z wykorzystanim wzorów tułowia (zgięciowych i wyprostnych) tchnika: dynamiczna zwrotność ciągła, cl: poprawa wytrzymałości i zmnijsznia napięcia mięśniowgo (zdj. 8), praca nad ustabilizowanim tułowia tchnika: stabilizacja zwrotna, cl: poprawa koordynacji mięśniowj agonistów i antagonistów oraz poprawa stabilizacji i równowagi (zdj. 9). Trapia w pozycji stojącj aktywacja chodu: stymulacja kończyny wykrocznj przy wchodzniu po schodach w clu poprawy zgięcia w stawi biodrowym i kolanowym, wzorzc: zgięci/przywidzni/ rotacja zwnętrzna, tchnika: trzymaj rozluźnij, stymulacja mięśnia czworogłowgo uda w pracy kscntrycznj faza loading rspons (zdj. 10), stymulacja fazy prznosznia (trminal stanc) odrwani pięty od podłoża, prznisini środka ciężkości poza płaszczyznę podparcia. Zdj. 2. Stymulacja tułowia poprzz prztaczani z wyprostm Strtching mięśni przywodzących udo i mięśni kulszowo- -golniowych. Praca w domu: pacjntc zalcono rgularn ćwicznia arobow oraz trning na rgomtrz rowrowym przynajmnij przz 30 min z kontrolą tętna w clu zwiększnia szybkości chodu. Zdj. 3. Wspomagani przbigu ruchu podczas przjścia z lżnia tyłm do siadu 30

33 Z praktyki gabintu Zdj. 4. Wspomagani przbigu ruchu podczas wstawania z pozycji siadu skośngo do klęku podpartgo Zdj. 10. Stymulacja mięśnia czworogłowgo uda w pracy kscntrycznj (faza loading rspons) Zdj. 5. Facylitacja oddychania torm żbrowym Zdj. 6. Aktywacja mięśni grzbitu poprzz wykorzystani wzorców tułowia (lifting) w siadzi prostym Dodatkowo zalcono korzystani z kul na ulicy oraz zwracani uwagi na to, dokąd idzi pacjntka (poprzz wzrok zmnijsza się dficyty czucia głębokigo). Ważna jst takż rgularna kontrola wzroku oraz noszni okularów o odpowidnich szkłach. Pacjntc odradzono jazdę samochodm z powodu upośldznia dokładności i szybkości ruchów. Zdj. 7. Stymulacja tyłopochylnia midnicy poprzz podnoszni biodr w lżniu tyłm PODSUMOWANIE Indywidualna trapia oraz stosowani się do zalcń domowych dały rzultaty już po misiącu pracy. Ruchy kończyn dolnych stały się bardzij zręczn i prcyzyjn. Poruszani się poza domm znaczni się poprawiło, pacjntka bzpiczni zaczęła opuszczać przjści dla piszych bz strachu przd upadkim. PIŚMIENNICTWO: 1. Wndr M., Michałowska-Wndr G. Choroby dmilinizacyjn. [W:] Kozubski W., Librski P.P. Choroby układu nrwowgo. Wydawnictwo Lkarski PZWL, Warszawa 2004, s Posr C.M., Brinar V.V. Rozsian zapalni mózgu i rdznia kręgowgo oraz stwardnini rozsian; dwi różn choroby spojrzni krytyczn. Acta Nurologica Scandinavica 2007; 116, s Członkowska A., Śliwińska A. Stwardnini rozsian a zspół antyfosfolipidowy trudności diagnostyczn. Polski Archiwum Mdycyny Wwnętrznj 2007; 117, s Zdj. 8. Stymulacja mięśni grzbitu poprzz pracę kscntryczną z wykorzystanim wzorców tułowia Zdj. 9. Praca nad ustabilizowanim tułowia mgr Sylwia Czsna fizjotraputa, crtyfikowany traputa mtody PNF, DNS mgr Joanna Mircka fizjotraputa, traputa mtody PNF, Bobath mgr Eliza Krzszowska fizjotraputa, crtyfikowany traputa mtody PNF, FED mgr Macij Gąsinica fizjotraputa, traputa mtod Vojty, Bobath styczń

34 DIAGNOZOWANIE I PLANOWANIE PROCESU TERAPEUTYCZNEGO U KOBIET Z ROZEJŚCIEM MIĘŚNI PROSTYCH W CIĄŻY I PO PORODZIE W zalżności od wilkości problmu trapia rozjścia mięśni prostych moż zająć trzy misiąc, a czasm rok. Ćwicznia, jaki wprowadza się u każdj pacjntki, zalżą od wilkości rozjścia oraz postępów w trapii. Nalży pamiętać, ż rozciągnięt włókna krsy ni ulgną skrócniu, natomiast ważn jst, by brzgi mięśni prostych zbliżyły się do sibi jak najbardzij, a mięsiń poprzczny zabzpiczył powłoki brzuszn i odzyskał funkcję stabilizacji kręgosłupa. Czynnikim ryzyka powiększnia się rozjścia moż być koljna ciąża, jdnakż pacjntka powinna być wydukowana w zakrsi działań profilaktycznych w trakci ciąży i zaraz po porodzi. mgr Joanna Kmić-Nowakowska Zdj. 1. Tst na rozjści mięśni prostych 32

35 Z praktyki gabintu ROZEJŚCIE MIĘŚNI PROSTYCH (DIASTASIS MUSCULORUM RECTORUM) Mięśni prost brzucha lżą na przdnij ściani brzucha, przyczp początkowy: chrząstki V VII żbra, wyrostk miczykowaty mostka oraz więzadło żbrowo- -miczykow. Przyczp końcowy to spojni łonow i grzbiń łonowy kości midnicznj. Rozcięgna mięśnia poprzczngo brzucha, mięśni skośnych zwnętrznych i wwnętrznych tworzą pochwkę mięśni prostych przchodzącą w krsę białą. Zbudowana jst ona z włókin kolagnowych, któr mimo dużj odporności na rozciągani, w trakci ciąży mogą ulc wydłużniu, szczgólni w ostatnich tygodniach. Dzij się to pod wpływm nacisku rosnącj macicy na powłoki brzuszn. W tym czasi dużą rolę odgrywają takż hormony główni rlaksyna i lastyna, których ilość zwiększa się, by rozluźnić więzadła, mięśni i połącznia w obrębi midnicy, m.in. spojni łonow. Wszystki t zmiany mają za zadani przygotować brzuch na utrzymani rozwijającgo się dzicka, a pod konic ciąży poszrzyć wymiar poprzczny midnicy [1]. Rozjści mięśni prostych brzucha moż występować u 27% ciężarnych w II i u 66% w III trymstrz. Zaraz po porodzi problm tn diagnozuj się u 53% kobit, jdnak mija on samoistni u części z nich i zostaj u 36% po okrsi połogu [2]. Czynniki ryzyka: otyłość ciśnini wwnętrzn wyższ niż normalni, zbyt słab lub zbyt mocn mięśni brzucha, duża ilość wód płodowych, Zdj Rozjści na luźnych mięśniach (trzy palc) oraz na napiętych (jdn palc) ciąża mnoga, koljna ciąża w krótkim odstępi czasu, liczn ciąż, praca wymagająca dźwigania, wik ciężarnj powyżj 35. roku życia, duża masa urodzniowa dzicka. TEST NA ROZEJŚCIE MIĘŚNI PROSTYCH Tst najlpij wykonać w III trymstrz ciąży oraz 3 dni po porodzi. W tym clu nalży położyć pacjntkę na plcach z ugiętymi kolanami w stawach biodrowych i kolanowych, stopy położon na podłodz. Następni prosić o unisini głowy, barków i łopatk w clu napięcia mięśni prostych. Palc dłoni układa się w poprzk brzucha na wysokości pępka (tam często rozjści jst największ). Sprawdza się tż rozjści poniżj i powyżj, u niktórych pacjntk wyraźni czuć rozjści od mostka do spojnia łonowgo. Podczas badania czuć wyraźni brzgi mięśni, rozciągniętą krsę i jj brzgi (zdj. 1). Rozjści wymagając podjęcia fizjotrapii podczas tstu ma minimum 2,5 3 palc na wysokości pępka i jdn palc w odlgłości 4,5 cm poniżj i powyżj pępka (przyjmuj się, ż jdn palc to 1 cm) [3]. Wprowadzon przz Brown i Gillard normy dostosowan są do badania na napiętych mięśniach. Warto uzupłnić j o tst bz aktywnych mięśni prostych brzucha, poniważ np. rozjści na spiętych mięśniach na 3 cm moż wskazywać na 5 8 cm na luzi [4]. Każda pacjntka powinna nauczyć się samobadania rozjścia, by mogła kontrolować fkty trapii, jdnak tst na luźnych mięśniach powinin wykonać fizjotraputa, poniważ czasm trudno znalźć brzgi mięśni prostych, szczgólni u pacjntk z dużą ilością tkanki tłuszczowj na brzuchu (zdj. 2 3). Pomimo tgo, ż rozjści mnijsz niż 2 2,5 palca najprawdopodobnij zjdzi się do roku po porodzi, warto rozpocząć ćwicznia jak najszybcij, z względu na dużą liczbę czynników ryzyka, jak otyłość czy dźwigani, któr mogą być przyczyną powstania np. przpukliny krsy białj. Nalży wykorzystać momnt połogu, kidy ilość hormonów spada, wspomagając powrót organizmu do stanu sprzd ciąży i tym samym pobudza mięśni do zbliżania. Wynika to z faktu większj lastyczności brzucha bzpośrdnio po porodzi. styczń

36 ROZEJŚCIE MIĘŚNI PROSTYCH BRZUCHA W CIĄŻY Objawy: brzuch układa się w stożk, szczgólni podczas podnosznia się z lżnia tyłm, przy wykonaniu tstu rozjści ma 2,5 palca lub więcj. Profilaktyka: okljani brzucha tchniką powięziową kinsiotaping jako mtoda wspomagająca samolczni i zmnijszająca ryzyko powiększnia rozjścia mięśni prostych [5, 6], rzygnacja z pozycji, gdzi ciężar macicy i narządów wwnętrznych będzi wywoływał nacisk na powłoki brzuszn, unikani dźwigania i ćwiczń zwiększających tłocznię brzuszną. ROZEJŚCIE MIĘŚNI PROSTYCH BRZUCHA PO PORODZIE Objawy: układani się brzucha w stożk przy podnoszniu się z lżnia tyłm lub odchylniu tułowia, pozytywny tst wykonany ok. trzcij doby po porodzi, widoczn i wyczuwaln ruchy jlit blisko powirzchni skóry, u kobit z małą ilością tkanki tłuszczowj na brzuchu widoczn zagłębini w brzuchu czasm pofałdowania skóry układają się w kształt rozjścia, pacjntka zgłasza inny wygląd brzucha niż przd ciążą, brzuch wiczorm lub po obfitym posiłku wygląda na ciążowy. Profilaktyka: wykonywani ćwiczń traputycznych codzinni, unikani ćwiczń zwiększających tłocznię brzuszną, w tym dźwigania, a w razi potrzby nalży dźwigać zawsz z napiętym brzuchm, zabronion są klasyczn ćwicznia na mięśni prost, bo zbyt intnsywny trning powiększy rozjści, unikani ćwiczń na mięśni skośn brzucha, poniważ ich przyczpm jst m.in. krsa biała, a wzmacniający się mięsiń będzi skracał swoją długość i powiększał rozjści, zmiana nawyków żywiniowych dita lkkostrawna, rzygnacja z potraw wzdymających, spożywani pięciu posiłków dzinni, kontrolowani napięcia mięśni brzucha w pozycjach, gdzi narządy wwnętrzn będą naciskały na powłoki brzuszn (przy dużym rozjściu rzygnacja), takich jak: klęk podparty, pis z głową w dół w jodz, jazda na rowrz górskim itp., wstawani z łóżka przz przkręcni się na bok. Zdj. 4. Brzuch kobity w 27. tygodniu ciąży układający się w charaktrystyczny stożk Zdj. 5. Kinsiotaping rozjścia mięśni prostych brzucha u pacjntki w 20. tygodniu ciąży Zdj Stożk u pacjntki z rozjścim na trzy palc na luzi szść tygodni po porodzi oraz zagłębini w okolicy krsy przy rozjściu na dwa palc na luzi u pacjntki dziwięć tygodni po porodzi 34

37 Z praktyki gabintu ĆWICZENIA NA ROZEJŚCIE MIĘŚNI PROSTYCH Utrzymani prawidłowj postawy ciała jst bardzo istotn w procsi zamykania rozjścia. Po okrsi ciąży kobita moż mić zmnijszoną stabilność kręgosłupa i midnicy: pogłębiona lordoza lędźwiowa, osłabiony brzuch, midnica ustawiona w przodopochylniu itp. Moż to gnrować ból plców i blokować postępy trapii rozjścia. Dlatgo pirwszym tapm, jaki można wprowadzić po porodzi, jst nauka aktywnj postawy ciała. Wymaga ona kontrolowania nutralngo ustawinia kręgosłupa, midnicy oraz napięcia mięśnia poprzczngo na 30% (mięsiń głęboki zbudowany z tkank wolnokurczliwych, zdolnych do długotrwałj pracy). Naukę można przprowadzić w pozycji sidzącj, gdy stopy opart są równo na podłożu, kolana rozstawion na szrokość biodr. Pacjntka ustawia nutralni kręgosłup i midnicę bz wypiętych pośladków i brzucha barki rozluźnion, a łopatki opadają w tzw. miękki V, czyli w dół i do linii środka. Broda znajduj się nad mostkim, co zapobigać będzi częstj protrakcji odcinka szyjngo [7]. Warto dołączyć takż wydłużni tułowia, kirując guzy kulszow w dół i lkko do środka, a żbra i głowę w górę. Zapwni to aktywną pozycję, przciwdziałani sil grawitacji oraz pobudzi dno midnicy do pracy [8]. Po ułożniu ciała w tn sposób nalży polcić lkki wciągani pępka w kirunku kręgosłupa i pobudzani mięśnia poprzczngo. Koljnym tapm jst zalcni swobodngo oddychania, któr ni będzi miało wpływu na zmnijszni napięcia brzucha i rozluźnini postawy (zdj. 8). W trzcim dniu po porodzi można rozpocząć mocnijsz napięci mięśnia poprzczngo. Pozycja wyjściowa: lżni tyłm, kończyny doln zgięt w stawach kolanowych i biodrowych, nutraln ustawini kręgosłupa. Zdj. 8. Utrzymani prawidłowj postawy ciała w siadzi Ruch: wciągani pępka w clu napięcia mięśnia z jdnoczsnym napięcim dna midnicy (u pacjntk, któr ni mają problmu z nitrzymanim moczu). Ruch tn ni powinin zminić nutralnj pozycji lordozy lędźwiowj. Zawsz trzba sprawdzić, czy rozjści ni powiększa się podczas wprowadznia pracy mięśni. Powtórznia: 10 skund/10 srii/2 razy na dobę. W trzcim dniu po porodzi, po csarskim cięciu, włącza się takż napięci mięśni prostych. Pozycja wyjściowa: lżni tyłm, kończyny doln zgięt w stawach kolanowych i biodrowych, nutraln ustawini kręgosłupa. Ruch: unoszni głowy z wydchm. Po dwóch tygodniach można zwiększyć zakrs ruchu i unosić takż barki i łopatki [9]. Powtórznia: 20 razy/4 razy na dobę. REKLAMA KURSY TRENINGU DNA MIEDNICY WEDŁUG SZWAJCARSKIEJ KONCEPCJI BEBO GWARANTUJEMY: zdobyci widzy tortycznj oraz umijętności praktycznych m.in. z zakrsu: anatomii, nurologii pęchrza, rodzajów schorzń dna midnicy i form trapii; naukę zasad profilaktyki poprzz intgrację ćwiczń z czynnościami dnia codzinngo; właściwy i rztlny instruktaż trningu dna midnicy; przygotowani do samodzilnj pracy z pacjntm oraz grupowych warsztatów BBo ; naukę właściwj komunikacji z pacjntm z schorzniami uroginkologicznymi; wysoką jakość wg szwajcarskich standardów. Dołącz do grona Crtyfikowanych Traputów BBo i promuj razm z nami świadomy tryb życia! Zobacz więcj w książc W drodz do istoty kobicości Trminy oraz dodatkow informacj: tl

38 W clu zabzpicznia rozjścia nalży zbliżyć brzgi mięśni prostych, aby znalazły się jak najbliżj. Można zrobić to na dwa sposoby: dłoni kładzi się po przciwnych stronach talii, krzyżując jdnoczśni przdramiona i zaczyna się ściągać dłoni w kirunku pępka (zdj. 9, 10) [10], u kobit z małą ilością tkanki tłuszczowj można zabzpiczyć rozjści przz położni dłoni na brzgach mięśni prostych i zbliżni ich podczas ćwiczń (zdj. 11). Po misiącu wykonywania ćwiczń kontroluj się postępy trapii i zwiększa liczbę ćwiczń (zdj. 12, 13). Pozycja wyjściowa: lżni tyłm z ugiętymi kolanami w stawach biodrowych i kolanowych, zbliżon brzgi mięśni, unisiona głowa. Ruch: z wydchm prostowani nogi nad podłoż. Powtórznia: 10 razy na każdą stronę/1 raz na dobę. Zdj. 9. Napięci mięśni prostych brzucha z zbliżanim ich brzgów mięśni podczas krzyżowania przdramion Pozycja wyjściowa: lżni tyłm z ugiętymi kolanami w stawach biodrowych i kolanowych, kręgosłup nutralny, zbliżon brzgi mięśni. Ruch: z wydchm unosi się ugięt nogi osobno, tak aby kolana znalazły się nad midnicą. Podczas unisinia nóg ustawini lordozy lędźwiowj powinno zostać nutraln. Powtórznia: 30 skund/3 sri/ 1 raz na dobę. Zdj. 10. Zbliżani brzgów mięśni podczas krzyżowania przdramion Po zakończonym połogu po porodzi naturalnym i po tygodniach po csarskim cięciu można wprowadzić ćwiczni przygotowując do dski (zdj. 14), pod warunkim ż rozjści ma mnij niż 2 cm i ni układa się w charaktrystyczny stożk pod wpływm zwiększonj tłoczni brzusznj. Pozycja wyjściowa: klęk podparty, napięty mięsiń poprzczny na 30%. Ruch: odrwani kolan 1 cm nad podłoż. Powtórznia: 30 skund/3 sri/ 1 raz na dobę. Zdj. 11. Zbliżani brzgów mięśni dłońmi 36

39 Z praktyki gabintu Zdj. 12. Prostowani nogi z unisioną głową i zbliżonymi brzgami mięśni prostych Zdj. 13. Utrzymani unisionych kolan nad midnicą Ćwiczni dodatkow stabilizacja kręgosłupa (zdj. 15) Pozycja wyjściowa: klęk podparty, napięty mięsiń poprzczny na 30%. Ruch: prostowani jdnj kończyny górnj i przciwnj kończyny dolnj. Nalży kontrolować nutralni ustawini kręgosłupa i midnicy oraz symtri barków. Powtórznia: 30 skund na stronę/3 sri/1 raz na dobę. OPIS PRZYPADKU Pacjntka, lat 31, pirwsza ciąża rok 2012, poród siłami natury, druga ciąża rok 2016, poród przz csarski cięci. Rozjści zdiagnozowan w pirwszj ciąży, nipoddan trapii. Badani ultrasonograficzn (USG) w 27. tygodniu ciąży: na wysokości wyrostka miczykowatgo rozjści 1,8 cm, poniżj 4 cm, na wysokości pępka 8 cm. Ćwicznia rozpoczęt cztry tygodni po porodzi. W badaniu palpacyjnym na luźnych mięśniach pięć palców, na spięciu trzy. Po dwóch tygodniach ćwiczń: na luźnych trzy palc, na spięciu dwa palc. Pacjntka w trakci trapii (zdj. 16). Zdj. 14. Wznos kolan w klęku podpartym minimalni nad podłoż Zdj. 15. Stabilizacja kręgosłupa w klęku podpartym PIŚMIENNICTWO: 1. Urtnowska K., Bułatowicz I., Radzimińska A., Woźniak M., Wiśniwski J., Zukow W. Fizjologiczn zmiany w układzi ruchu ciężarnj oraz związan z tym dolgliwości bólow odcinka lędźwiowo-krzyżowgo badani stopnia odczuwania bólu kręgosłupa w trakci prawidłowo przbigającj ciąży. Journal of Education, Halth and Sport. 2015; 5 (7), s Axr H., Graf D., Kysrlingk M.D., Prschr A. Collagn fibrs in lina alba and rctus shaths. Jour of Surgical Rsarch 2001; 96, s Gillard W.L., Brown J.M. Structur and fuction of th abdominal muscls in primigravid subjcts during prgnancyand th immdiat postbirth priod. Physical Thrapy 1996: 76, s Chiarllo C.M. Th ffcts of an xrcis program on diastasis rcti abdominis in prgnant woman. Journal of Womn s Halth Physical Thrapy 2009; 29, s Karowicz-Bilińska A., Sikora A. i wsp. Fizjotrapia w położnictwi. Ginkol Pol. 2010: 81, s Parmntir M. Diastasis Rcti: a solution. KTSU-DoCol Janik B. Pilats prawdziwa siła od środka. ASz Artur Szuba, Choszczno Cantini B. Trning mięśni dna midnicy. Warszawa Fijałkowski W., Szaniawska-Chydzińska A. Ćwicznia dla kobit w ciąży i połogu. PZWL, Warszawa Opala-Brdzik A., Dąbrowski S. Postpowani fizjotraputyczn w przypadku rozstępu mięśni prostych brzucha u kobit w ciąży i po porodzi. Fizjotrapia 2009; 17 (4), s Zdj. 16. Rozjści mięśni prostych na dwa palc napięci mgr Joanna Kmić-Nowakowska magistr fizjotrapii i wychowania fizyczngo, instruktorka pilats, trnrka prsonalna, szkolniowic, od ponad 10 lat pracuj z kobitami w ciąży i po porodzi na zajęciach grupowych oraz podczas trapii indywidualnj w Circa Fmina trapia dla kobit w Wrocławiu styczń

40 LECZENIE BÓLU LĘDŹWI METODĄ DOKTORA YAMAMOTO Lczni pacjntów z problmami nurologicznymi wymaga dobrj współpracy między lkarzami, fizjotraputami i rhabilitantami, którzy dokładają starań, by przywrócić pacjnta do zdrowia i płnj sprawności. Mimo ż współpraca coraz częścij spłnia oczkiwania zarówno prsonlu, jak i pacjntów, tym ostatnim często ni udaj się pomóc w satysfakcjonującym zakrsi. Tutaj z pomocą moż przyjść YNSA (Yamamoto nw scalp acupunctur), czyli Nowa Akupunktura Czaszki Doktora Yamamoto. Mosh Bckr & Daria Zwinczwska Nowa Akupunktura Czaszki Doktora Yamamoto jst, jak nazwa wskazuj, systmm rlatywni nowym. Doktor Toshikatsu Yamamoto z Japonii opracował ją i opisał w drugij połowi XX w. W 1973 r. młody nurolog przdstawił swoj odkrycia na zjździ mdycznym w Japonii. W tym czasi jgo systm ni został zaakcptowany w środowisku lkarskim. Mimo to, widząc skutczność podjmowanych przz sibi działań, dr Yamamoto kontynuował stosowani go w swojj klinic przz ostatni kilkadzisiąt lat. Obcni, będąc już w podszłym wiku, dr Yamamoto wciąż z powodznim lczy kilkudzisięciu pacjntów dzinni w Miyazaki, miastczku położonym w południowj części Japonii. Doktor Yamamoto nazwał swój systm Nową Akupunkturą Czaszki Yamamoto. Mtoda ta jst najskutcznijsza w lczniu problmów ortopdycznych i nurologicznych, al moż być stosowana równiż przy innych dolgliwościach. Systm YNSA cchuj się natychmiastowym fktm pacjnt powinin poczuć ulgę lub doświadczyć poprawy swojgo stanu już podczas zabigu. Tchnika diagnozy jst oparta na palpacji i jst łatwa do naucznia się. W przciwiństwi do wilu innych systmów akupunkturowych, YNSA ni wymaga procsu analizy stanu pacjnta, a podjmowan lczni jst podyktowan objawami. Przciwwskazaniami do stosowania systmu akupunktury YNSA są: bardzo wysoka gorączka, duż osłabini lub wyczrpani, ropni lub urazy w mijscu lokalizacji punktu akupunkturowgo. Aby wybrać stronę nakłucia, nalży na obu dłoniach zbadać palpacyjni punkt LI 4, który znajduj się prominiowo od połowy drugij kości śródręcza, pomiędzy kością a mięśnim. Lczni nalży zastosować po stroni bardzij bolsnj. Punkt LI 4 uciska się nizbyt głęboko i raczj dlikatni przy użyciu kciuka, przsuwając go do przodu i do tyłu. Standardowo korzysta się z igił 0,25 30 mm. Aby upwnić się, ż punkt został zlokalizowany prawidłowo, można użyć główki od zapałki. Punkt, który się kłuj, powinin być bolsny. Szukając punktu na większych odcinkach, kłuj się jdyni bolsn mijsca, nawt jżli ni odpowiadają on prcyzyjni lokalizacji bólu ciała (np. dango kręgu). Kąt i głębokość nakłucia powinny odpowiadać zasadom nakłuwania wybranych punktów w akupunkturz korporalnj. Jżli po nakłuciu ni obsrwuj się poprawy, nalży ponowni zwryfikować lokalizację. Punkt można nakłuwać paroma igłami. Przy poprawnym nakłuciu pacjnt często odczuwa ból w mijscu wkłucia, al takż natychmiastową poprawę swojgo stanu. Jśli chodzi o dobór punktów podczas zabigu, nalży używać jak najmnijszj liczby igił. Przy nisatysfakcjonującym fkci nakłucia można dodawać koljn punkty, jdnak gdy rdukcja bólu wynosi 70 80%, ni nalży umiszczać więcj igił w cil pacjnta. Zbyt duża liczba igił moż nasilić ból. Czas zabigu waha się w granicach minut. 38

41 Z praktyki gabintu PUNKTY W LECZENIU BÓLU LĘDŹWI I DOLNEJ CZĘŚCI PLECÓW Punkt D Nalży do podstawowych punktów opisanych przz dr Yamamoto. Znajduj się w obszarz skroniowym, na linii włosów (w szrokości dłoni pacjnta nad poziomm brwi), ok. 1 cm nad łukim jarzmowym i ok. 2 cm do dołu od ucha na mięśniu skroniowym. Odzwircidla dolną część ciała od pępka w dół. W szczgólności jst używany do lcznia dolnj części plców i nóg. Moż być stosowany w lczniu: lumbago, rwy kulszowj, zaburzń krążnia w nogach, rumatyzmu, przykurczy mięśniowych itp. Punkt D1 D6 Znajduj się nad stawm skroniowo-żuchwowym, minimalni do przodu od ucha. Punkt rozpoczyna się od D1 i bigni do dołu do D6. Długość punktu to ok. 1 cm. Odzwircidla odcink lędźwiowy, krzyżowy kręgosłupa i kość ogonową. D1 obrazuj poziom L1, D2 L2 itd., a D6 obrazuj kość krzyżową i ogonową. Jgo funkcj są analogiczn z funkcjami punktu D. Odcink lędźwiowy w somatotopi I W linii włosów za górną granicą ucha, ok. 1 cm do tyłu od obrysu ucha. Przdni brzg odzwircidla krąg L1, a tylny brzg odzwircidla kość krzyżową. Jst używany od lcznia bólów dolnj części kręgosłupa. Odcink lędźwiowy w somatotopi J-K Znajduj się w okolicy guzowatości potylicznj zwnętrznj. Nalży zbadać palpacyjni odcink do 3 cm w górę i do 1 1,5 cm do boku. Nakłuwa się jdyni bolsn punkty. Punkty kostki Znajdują się poniżj kostki przyśrodkowj i bocznj. Poszukuj się raktywnych punktów i bada palpacyjni obszar poniżj i przd lub poniżj i za kostką. Funkcj: obszar przyśrodkowy lczy przyśrodkową powirzchnię nóg, midnicy, odcinka lędźwiowgo i rwę kulszową. Obszar boczny lczy boczną powirzchnię całgo ciała, a w szczgólności problmy związan z kończynami dolnymi i midnicą. Punkty stosowan przz doktora Yamamoto są skutczn zarówno przy ich nakłuwaniu, jak i przy wykonywaniu akuprsury. Mosh Bckr (MD, Izral) ukończył Uniwrsytt Mdycyny Chińskij w Tl Awiwi z spcjalizacjami w tradycyjnj chińskij mdycyni, pięciu lmntach oraz systmi zimskich pni i nibiańskich gałęzi, uczęszczał na kursy w Japonii i Wilkij Brytanii, gdzi pod okim Toshikatsu Yamamoto i innych zdobywał widzę na tmat Nowj Akupunktury Czaszki Doktora Yamamoto (YNSA), pracuj w prywatnj klinic oraz w Instytuci Zdrowia Publiczngo w Tl Awiwi Daria Zwinczwska KOMENTARZ DO ARTYKUŁU Mtodę Yamamoto można z powodznim stosować w trapii zarówno jako główną mtodę lcznia, jak i w połączniu z akupunkturą wdług tradycyjnj chińskij mdycyny. Służy mi zarówno w clach traputycznych, jako główna mtoda lcznia, jak i stanowi ważny lmnt w szrszym lczniu łączącym mdycynę akadmicką z mdycyną chińską. Mtoda Yamamoto oddziałuj na ośrodkowy układ nrwowy, dlatgo jst pomocna w trapiach schorzń związanych z układm nrwowym, np. zawrotach i bólach głowy. Dodatkowo sprawdza się w lczniu bólów kręgosłupa oraz dolgliwości ogólnoustrojowych, np. dprsji, nrwic czy zaburzń snu, zspołu przwlkłgo zmęcznia. Badani łokcia stosowan w mtodzi Yamamoto bardzo często pozwala mi w szybki i prosty sposób diagnozować dolgliwości. Dlatgo często włączam to badani do diagnostyki, którą równiż opiram na połączniu mdycyny akadmickij z mdycyną chińską. Pozwala mi to na przprowadzni komplksowj diagnostyki. Całościow podjści do pacjnta jst gwarancją ni tylko trafnj diagnozy, al i skutcznj trapii. Iwona Noworyta lkarz nurolog styczń

42 ZASTOSOWANIE KINESIOLOGY TAPINGU W SCHORZENIACH BÓLOWYCH KRĘGOSŁUPA U PRACOWNIKÓW BIUROWYCH Ból kręgosłupa jst jdnym z najczęstszych schorzń, z jakimi pacjnci zgłaszają się do gabintów fizjotraputycznych. Blisko 80% populacji ma przynajmnij jdn incydnt bólowy w ciągu życia [1, 2]. Zspoły bólow kręgosłupa z prspktywy mdycyny pracy traktowan są jako choroba parazawodowa. Występują zarówno u osób ciężko pracujących fizyczni, jak i spędzających wil godzin dzinni przy komputrz. W pozycji sidzącj łączy się to z przodopochylnim birnym, dochodzi do większgo ucisku na krążki międzykręgow w odcinku lędźwiowym niż w pozycji stojącj i jst to najprawdopodobnij powiązan z obciążnim prznisionym z odcinka pirsiowgo [3, 4]. mgr Sylwia Słowińska 40

43 Z praktyki gabintu Zastosowani Kinsiology Tapingu opira się przd wszystkim na początkowj ocni całościowgo stanu pacjnta. To właśni analiza problmu, z jakim boryka się pacjnt, jst istotą tj mtody. Wykonywan są tsty scrningow (przsiwow), w trakci których wyszukuj się przyczyny bólu i dysfunkcji. Podstawą do prawidłowj aplikacji plastra jst umijętność ocny zaburzń przsuwalności powięzi i tkank miękkich. Przy wilu schorzniach współistnij zaburzni ruchomości powięzi, przz co utrudniony jst procs samolcznia, natomiast Kinsiology Taping ułatwia przpływ podskórny i wzajmną przsuwalność tkank, przz co zmnijsza rstrykcj mięśniowo-powięziow. Aplikacja taśmy ni zaburza zakrsu ruchu, pozwala na świadomą normalizację napięcia mięśniowgo oraz przy jdnoczsnym zmnijszniu bólu i ninaturalnych odczuć skóry aktywuj mięśni uszkodzon. Ma równiż działani korygując niwłaściw pozycj stawow, ułożni powięzi i skóry, poprawia mikrokrążni oraz likwiduj zastoj i obrzęki limfatyczn [5]. Wskazania do stosowania Kinsiology Tapingu są bardzo szroki, nalży natomiast pamiętać o przciwwskazaniach, którymi są ostr infkcj, tętniaki, złośliw formy raka (dcyzja lkarza), nizrośnięt złamania, ostra faza choroby rumatycznj, spcyficzn i nispcyficzn stany zapaln w obszarz aplikacji oraz zakrzpy. Tchnika więzadłowo-ścięgnowa Tchnika ta stymuluj rcptory czucia głębokigo do przkazania informacji na tmat prawidłowgo ułożnia tkank, więzadł i stawów. Dla więzadł % napięcia taśmy, dla ścięgin 50 75% lub 25 75% (w zalżności od źródła), mięśni w pozycji maksymalngo rozciągnięcia. TECHNIKI OKLEJANIA Tchnika korkcji mchanicznj/funkcjonalnj Tn rodzaj tchniki stosowany jst w clu pozycjonowania nutralngo, a ni uniruchamiania. Wykorzystywana tu stymulacja mchanorcptorów, któr informują o położniu mięśnia, stawu lub powięzi, moż równiż wspomagać pracę mięśni osłabionych. W mtodzi korkcji funkcjonalnj wyróżnia się: tchnikę manualną ręczna korkta tkank przd wykonanim okljnia, tchnikę, która wykorzystuj właściwości rozciągow taśmy (kształt Y), tchnikę, która wykorzystuj naprężni pośrodku taśmy, do wywirania nacisku na tkanki głębsz i przz to blokowania działania nipożądango. Tchnika mięśniowa Aplikacja plastra odbywa się od przyczpu stałgo do ruchomgo, w pozycji maksymalngo rozciągnięcia mięśnia, bz napięcia plastra. W zalżności od oczkiwango fktu można wyróżnić dwa kirunki okljnia: zwiększni napięcia mięśniowgo nakljni od przyczpu proksymalngo do dystalngo, aby zbliżyć przyczpy mięśnia, zmnijszni napięcia mięśniowgo nakljni od przyczpu dystalngo do proksymalngo, aby oddalić od sibi przyczpy mięśnia. Zdj. 1. Aplikacja korkcji mchanicznj do stabilizacji rzpki Zdj Korkcja funkcjonalna na halluks przd aplikacją i po nij styczń

44 Tchnika powięziowa Tchnika powięziowa jst tchniką trudnijszą do prawidłowgo wykonania. Ważn jst odzyskani prawidłowj funkcjonalności mięśnia, a jdnoczśni zaopatrywango przz tn mięsiń. Aplikacja ma na clu skorygowani ustawinia powięzi, napięci plastra w granicach 0 75%, ruch mobilizacji powięzi (pulsacyjn nakljani). Tchnika przstrznna (korkcji powięziowj, zmodyfikowana powięziowa) Ta tchnika wykorzystywana jst do unisinia tkank tuż nad mijscm bólu lub obrzękim. Umożliwia to zmnijszni nacisku, podrażninia rcptorów, poprawini krążnia krwi, któr wspomaga usuwani stanu zapalngo, a co za tym idzi zmnijszni bólu. Największą zaltą tgo okljnia jst szybkość działania przciwbólowgo. W stanach ostrych napięci powinno być na poziomi 25 50%, w stanach przwlkłych 50 75%. Tchnika limfatyczna Tchnika limfatyczna ma na clu zmnijszni obrzęków. Jst skutczna dzięki wytwarzanym pod plastrm obszarom zmnijszongo nacisku, co ułatwia przpływ w naczyniach limfatycznych i umożliwia płynom przpływ do najbliższych kanałów limfatycznych, a następni węzłów chłonnych. Maksymaln naprężni plastra 10 15% [33]. Zdj. 4. Tchnika mięśniowa aplikacja na fragmnt prostownika grzbitu Zdj. 5. Tchnika więzadłowo- -ścięgnowa na ścięgno Achillsa CEL PRACY Clm pracy jst ocna wpływu stosowania Kinsiology Tapingu na dolgliwości bólow kręgosłupa u pracowników biurowych oraz zbadani, w jakim czasi stosowani tj mtody dawało to widoczny fkt traputyczny. Analizowan były równiż dolgliwości bólow u grupy kontrolnj nipoddanj żadnym zabigom. MATERIAŁ I METODY Przdmiotm badań była grupa 40 pracowników biurowych firmy Forum Mdia Polska, pracująca osim godzin dzinni w pozycji sidzącj przd monitorm kranowym. Grupa podzilona została na 20 osób, zwanych dalj grupą kontrolną, oraz 20-osobową grupę badaną. Do grupy badanj i kontrolnj zakwalifikowano tylko osoby, któr zgłaszają dolgliwości bólow kręgosłupa. Jako mtodę badań przyjęto ankitę przd i po wykonaniu srii zabigów okljnia (w okrsi od lipca do paździrnika 2015 r.) zawirającą pytania analizując poziom [w skali VAS (visual analog scal)] i rodzaj odczuwanych dolgliwości bólowych. Kinsiology Taping zakładano na okrs 9 tygodni, w trakci których zabigi były wykonywan w formi sidmiu dni nosznia, dwóch dni przrwy. Przd każdym koljnym zabigim wypłniano krótki ankity omawiając odczuwan na biżąco zmiany. Grupa kontrolna odpowiadała na pytania ankitow przd i po upływi dziwięciu tygodni. Zdj Aplikacja powięziowa na staw łokciowy Zdj. 8. Aplikacja przstrznna na ból okolicy lędźwiowo-krzyżowj kręgosłupa 42

45 Z praktyki gabintu Mtoda, która została wykorzystana w badaniach, to Kinsiology Taping. Okljnia odbywały się mtodą mięśniową (z lmntami więzadłowo-ściągnowj), z modyfikacją w postaci dodatkowgo naciągnięcia ogonów do ok %, na mięsiń czworoboczny, główni jgo górną część. Jśli osoba badana zgłaszała równiż dolgliwości bólow w innych odcinkach kręgosłupa, dokonywan było dodatkow okljni (zdj ). Baza nakljana była w okolicy przyczpu końcowgo (dystalngo) mięśnia czworoboczngo, w okolicy końca barkowgo obojczyka, ogon górny naciągany w kirunku górnych wyrostków kolczystych (nico poniżj linii włosów), ogon dolny w kirunku C7 Th1. Ogony nakljan były w pozycji maksymalngo dla pacjnta odchylnia głowy w kirunku przciwlgłgo barku. Zdj. 9. Aplikacja limfatyczna na okolic przdraminia WYNIKI Wyniki opracowano tstm t-studnta i potwirdzono ich istotność statystyczną. Poziom dolgliwości bólowych mirzony był za pomocą analogowj skali VAS (tab. 1). Obsrwując grupę badaną przd i po zastosowaniu Kinsiology Tapingu, zauważono wyraźn zmnijszni się dolgliwości bólowych. U jdnj z osób badanych, u których stosowano Kinsiology Taping, ból ustąpił całkowici. Piętnaści osób potwirdziło pomoc w znisiniu dolgliwości bólowych kręgosłupa, pięć osób równiż to zadklarowało, zaznaczając jdnak, ż było to na krótki czas. Mtoda ta była mało znana wśród grupy badanj, 14 osób ni znało przd zabigami mtody Kinsiology Tapingu, mimo to 18 osób jst zadowolonych z przprowadzonj trapii, co potwirdzają wyniki zmnijsznia dolgliwości bólowych w skali VAS. Dodatkowo przz kilka osób zauważon zostały zmiany w jakości snu. Zgłoszon przz sidm osób były taki odczucia, jak łatwijsz zasypiani, brak przbudzń nocnych związanych z odczuwanym w nocy bólm oraz budzni się bardzij wypoczętym. Dwi osoby ni ukończyły płngo dziwięciotygodniowgo cyklu okljń. Jdna osoba mimo uzyskiwanych, potwirdzonych w ankici, fktów zrzygnowała z kontynuowania trapii po trzcim okljniu, jak to okrśliła z braku czasu. Rys. 1. Przbig mięśnia czworoboczngo (m. trapzius) Tab. 1. Ocna dolgliwości bólowych w w skali skali VAS VAS przd przd Kinsiology Tapingim i po i po nim nim Wynik wdług skali VAS Grupa badana przd 4,9 Grupa badana po 3,74 styczń

46 Koljna osoba zgłosiła rakcję alrgiczną w postaci picznia pod plastrm po trzcim okljniu i odczuwając poprawę dolgliwości, postanowiła zrzygnować. Jdna zgłosiła równiż objawy rakcji alrgicznj po drugim okljniu w postaci gorącj swędzącj skóry, jdnak na własną odpowidzialność, z uwagi na uzyskiwan fkty, postanowiła kontynuować trapię. U tj pacjntki rakcja alrgiczna ni pojawiała się od czwartgo okljnia do końca trapii, którą to nawt po zakończniu badań chętni kontynuowała. Nizalżni pacjnci byli pytani o odczuwan dolgliwości bądź ich zmianę po każdym okljniu (aby uniknąć m.in. rakcji nipożądanych). Podsumowując ich odpowidzi, zanotowano cikawą obsrwację. Największą zmianę w dolgliwościach bólowych zgłaszali po pirwszym okljniu. Potwirdza się to z wynikami innych badaczy. Słupik, Dwornik, Białoszwski i Zych udowodnili pod kątm aktywności ruchowj, ż 24 godziny po umiszczniu taśmy znaczni wzrósł poziom rkrutacji jdnostk motorycznych mięśnia, po 72 godzinach nadal był wysoki, al niższy niż po 24 godzinach [6]. Potwirdza to uzyskan przz mni wyniki, gdzi pacjnci odczuwali równiż największ działani plastra właśni po 24 godzinach, natomiast mnijsz po cztrch dniach. Podobn wnioski uzyskano równiż w przypadku badań Adlaida M. i wsp., lpsza wytrzymałość mięśni w próbi randomowj uzyskana została w pirwszym tygodniu okljń, natomiast fkt przciwbólowy w porównaniu z grupą kontrolną uzyskali na przynajmnij cztry tygodni [7]. Potwirdzni skutczności w zmnijszniu dolgliwości w skali VAS stwirdzono równiż u pacjntów z bólm odcinka lędźwiowo-krzyżowgo, gdzi uzyskano obniżni nawt o 4 punkty w skali VAS przy zastosowaniu samgo Kinsiology Tapingu [8]. Daj to wskazówki dotycząc najskutcznijszgo wykorzystania tj mtody. Zastosowani w formi 4 6 dni nosznia, następni przrwa, dawało w tych badaniach najlpsz rzultaty. Wyniki potwirdzając skutczność trapii uzyskała równiż Chobot, gdzi opisała zmnijszni się bólu w ponad 75% oraz brak ponowngo pojawinia się dolgliwości Zdj. 10. Okljni zastosowan u większości pacjntów na mięsiń czworoboczny Zdj. 11. Okljni na mięsiń czworoboczny oraz na część szyjną mięśnia i prostowniki szyi (baza: okolic Th5 Th6, ogony: w kirunku potylicy, poniżj linii włosów) Zdj. 12. Okljni na mięsiń czworoboczny oraz na część szyjną mięśnia i prostowniki szyi (baza: okolic Th6 Th7, ogon: naciągany w kirunku potylicy) 44

47 Z praktyki gabintu PODSUMOWANIE Wszystki przdstawion powyżj badania wykazują istotną skutczność zastosowania Kinsiology Tapingu. Właściwości tj mtody, która jako silni przciwbólowa ni obciąża organizmu tak jak środki farmakologiczn, są coraz intnsywnij wykorzystywan równiż w polskich placówkach. Sami pacjnci, zauważając różnic po zastosowaniu, dopytują o jj możliwości i wracają po więcj. Dyskomfort, który chorzy zgłaszają najczęścij, związany jst z zdjmowanim taśm oraz usunięcim rsztk klju. U niktórych pacjntów problmm moż być równiż rakcja alrgiczna. Mimo ż klj zastosowany w taśmach do Kinsiology Tapingu jst antyalrgiczny, zdarzają się taki sytuacj u osób z skłonnościami do alrgii. Warto stosować Kinsiology Taping jako mtodę wspomagającą inn formy trapii z uwagi na jj skutczność w zwalczaniu bólu, poprawę stabilizacji i korktę dysfunkcji. Możliwości zastosowania kończą się praktyczni tam, gdzi wyobraźnia, poniważ modyfikacji okljń jst tyl, ilu traputów, którzy tą mtodą się posługują. Zdj. 13. Okljni na mięsiń czworoboczny oraz dodatkowo mtodą przstrznną na mijsc bólu w odcinku szyjnym (baza poniżj mijsca bólu, w okolicy Th9 Th10, ogon ciągnięty w kirunku potylicy) i lędźwiowym (mtodą przstrznną, środk krzyża w mijscu najsilnijszgo bólu) bólowych w trakci aplikacji u 80% badanych [9]. Poprawę w dolgliwościach bólowych kręgosłupa lędźwiowgo uzyskali równiż Hwang-Bo G. i L J., którzy z koli przprowadzili tsty z zastosowanim okljń na prostownik brzucha, prostownik grzbitu oraz mięsiń najszrszy grzbitu u fizjotraputy, który odczuwał dolgliwości związan z podnosznim. Uzyskali oni poprawę i brak jakichkolwik dolgliwości bólowych [10]. L J. oraz Yoo W. uzyskali zarówno zmnijszni dolgliwości bólowych odcinka lędźwiowo-krzyżowgo kręgosłupa, jak i brak bólu w tstach prowokacyjnych oraz podczas mycia naczyń. Niswoist dolgliwości bólow kręgosłupa, któr badali Kim i wsp. po zastosowaniu Kinsiology Tapingu, zmnijszyły się w skali VAS po trzch dniach u grupy randomizowanj o 2,55 (p = 0,003) [11]. Badania dokonywan w 2009 r. na grupi 41 pacjntów, gdzi grupa kontrolna równiż miała wykonywan okljni, al placbo, wykazało zmnijszni dolgliwości bólowych w odcinku szyjnym w znaczącym stopniu w porównaniu do placbo [12]. PIŚMIENNICTWO: 1. Häusr W. t al. Fibromyalgia syndrom: classification, diagnosis, and tratmnt. Dtsch Arztbl Int 2009; 106 (23), s Nachmson A., Jonsson E., van Tuldr M. Ncck pain an vidnc basd rviw. Back Pain 2000; 145, s Plg R. t al. J Nucl Md 2008; 49, s Smolińska B., Smoliński A., Pięta W., Stankiwicz-Choroszucha B. Nowoczsna rhabilitacja w schorzniach kręgosłupa odcinka lędźwiowokrzyżowgo ludzi czynnych zawodowo. Wybran mtody jako odpowidź na wzrastającą absncję w pracy spowodowaną bólami krzyża. Mdycyna Pracy 2004; 55 (5), s Śliwiński Z., Sndrk T. Kinsiotaping nowa mtoda lcznia? Rhabilitacja w Praktyc 2007; 3, s Słupik A., Dwornik M., Białoszwski D., Zych E. Effct of Kinsio Taping on biolctrical activity of vastus mdialis muscl. Prliminary rport. Ortopdia, Traumatologia, Rhabilitacja 2007; 9 (6), s Castro-Sánchz A.M., Lara-Palomo I.C., Matarán-Pñarrocha G.A., Frnándz-Sánchz M., Sánchz-Labraca N., Arroyo-Morals M. Erratum 2. Journal of Physiothrapy 2012; 58 (3), s Palaoni M., Brntti A., Fratoocchi G., Mangon M., Parrinllo L. t al. Kinsio taping applid to lumbar muscls influncs clinical and lctromyographic charactristics in chronic low back pain patints. Europan Journal of Physical and Rhabilitation Mdicin 2011; 47 (2), s Chobot A. Kinsiology Taping nowy sposób uśmirzania bólu kręgosłupa? Ból. Kwartalnik Polskigo Towarzystwa Badania Bólu 2013; 14 (2), s Hwang-Bo G., L J.H. Effcts of kinsio taping in a physical thrapist with acut low back pain du to patint handling: A cas rport. Intrnational Journal of Occupational Mdicin and Environmntal Halth 2011; 24, s Kim C.H., Kim A.R., Kim M.I., Kim S.H., Yoo H.J., L S.H. Th fficacy of Kinsio taping in patints with a low back pain. J Koran Acad Fam Md. 2002; 23 (2), s Clland J., Frnándz-d-las-Pñas C, Gonzálz-Iglsias J., Huijbrgts P., Dl Rosario Gutiérrz-Vga M. Short-Trm Effcts of Crvical Kinsio Taping on Pain and Crvical Rang of Motion in Patints With Acut Whiplash Injury: A Randomizd Clinical Trial. Journal of Orthopadic & Sports Physical Thrapy 2009; 39 (7), s mgr Sylwia Słowińska styczń

48 POSTĘPOWANIE REHABILITACYJNE W BOCZNYM PRZYPARCIU RZEPKI CZ. 1. PRZYCZYNY ANATOMICZNE dr Wojcich Dubaj Zspół boczngo przyparcia rzpki nalży do grupy dysfunkcji bólowych stawu kolanowgo i jst główną przyczyną dolgliwości bólowych zlokalizowanych po stroni zwnętrznj. W pirwszj fazi tj choroby odczucia bólow i dotykowo wrażliw struktury okołokolanow są jdynym symptomm mogącym nakirować na prawidłow rozpoznani. Na tym tapi ni ma widocznych zmian struktury rzpki i jj okolicznych struktur miękkich w badaniach obrazowych. Stąd tż rzadko choroba jst prawidłowo rozpoznawana przz diagnostów i często pomijana w trapiach fizjotraputycznych. Koljny tap rozwoju dysfunkcji bardzo często charaktryzuj się zmianą w obrębi chrząstki stawowj rzpki nazywaną kliniczni chondromalacją rzpki. Dlatgo w 2010 r. w Polsc rozpoznawalność kliniczna zspołu boczngo przyparcia rzpki była na poziomi 1 na 100 pacjntów z przwlkłym zwnętrznym bólm stawu kolanowgo. W tym czasi pacjntów z chondromalacją rzpki I i II stopnia było 50 na 100 pacjntów z zspołm bólowym kolana. Obcni t proporcj zaminiają się i znaczy to tyl, ż w większości przypadków są to t sam jdnostki ocnian z dwóch różnych prspktyw. Prspktywa funkcjonalna, inaczj zwana przyczynową, okrśla dysfunkcję jako zspół boczngo przyparcia rzpki, natomiast prspktywa skutkowa, inaczj zwana strukturalną, jako chondromalację rzpki. O il w przypadku uszkodzonj chrząstki lczni wydaj się problmatyczn i opart na wiskosuplmntacji, o tyl zatrzymani procsu patofizjologiczngo powstrzyma zwiększani symptomów, a z czasm zmnijszy ból. PRZYCZYNY ANATOMICZNE: BUDOWA MIEDNICY Na rozwój i pojawini się zspołu boczngo przyparcia rzpki mają wpływ ni tylko czynniki zwnętrzn, al tż, a moż i zwłaszcza, prdyspozycj anatomiczn i funkcjonaln. Okrślni tych czynników u pacjnta i odkryci czynnika sprawczgo pozwala na skutczn skonstruowani protokołu rhabilitacyjngo i ocnę szans na wyzdrowini za pomocą mtod niopracyjnych. 46

49 Z praktyki gabintu Statystyczni najczęścij zspół boczngo przyparcia rzpki występuj u kobit w młodym wiku, do 16. roku życia, z szczytm zachorowalności na tnż właśni rok. Składają się na to anatomiczna budowa midnicy, która dtrminuj ustawini kości udowj względm midnicy, tym samym rozwój kąta rotacji głowy kości udowj względm trzonu oraz kąta nachylnia szyjki kości udowj względm trzonu. Dzij się to na skutk dojrzwania i rozwoju drugorzędowych cch płciowych. Na poziomi midnicy kształtuj się już kąt koślawości stawu kolanowgo. U kobit, częścij niż u mężczyzn, obsrwuj się wiotkość tkank kolagnowych, w tym stawów i więzadł, będących w tym wypadku szczgólnym mchanizmm zabzpiczającym nadmirną ruchomość rzpki (troczk przyśrodkowy rzpki). Jst to tż powód, dla którgo po 30. roku życia, nizalżni od płci, przypadki boczngo przyparcia rzpki nispowodowan czynnikami zwnętrznymi (sportm) nalżą do rzadkości. Wiąż się to z wzrostm sztywności struktur kolagnowych i utratą ich lastyczności. Złagodzni konskwncji wiotkości stawowj i zaburzń anatomicznych stawu biodrowgo polga na: w pirwszym przypadku wzmocniniu i ulastyczniniu mięśni stabilizujących kończynę górną oraz mięśni stabilizujących tułów; do głównych stabilizatorów zalicza się grupę mięśni pośladkowych, mięsiń czworogłowy z głównym naciskim na VMO (vastusmdialisobliqu), mięsiń biodrowy i lędźwiowy; z tułowia nalży zwrócić szczgólną uwagę na mięsiń poprzczny brzucha w jgo izomtrycznj pracy; w drugim przypadku nalży zwrócić szczgólną uwagę podczas ćwiczń na zwiększni ruchomości stawu biodrowgo, zwłaszcza rotacji zwnętrznj, oraz mobilizację stawu krzyżowo-biodrowgo w kirunku bzpośrdnim do sztywności. Ćwiczni 1. Wzmacniani mięśnia pośladkowgo śrdnigo w łańcuchu zamkniętym (zdj. 1) Sria: 1 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: w pozycji stojącj jdnonóż, stojąc na kolani strony ćwiczonj utrzymuj się równowagę podczas podnosznia stopy nogi wykrocznj. Wariant A. Nalży utrzymywać tę pozycję z unisionym kolanm 30 s (praca w fazi izomtrycznj skurczu mięśnia). Wariant B. Utrzymuj się tę pozycję z unisionym kolanm i następni wykonuj ruch translacji bocznj midnicy (praca kscntryczna mięśnia) i z powrotm (praca koncntryczna mięśnia) powtórzń. Wariant C. Oba wyżj wyminion przykłady ćwicznia wykonuj się na poduszc propriocpcyjnj, dodając w tn sposób lmnt utrudninia i ćwiczni propriocpcji. Zdj. 1. Ćwiczni mięśnia pośladkowgo śrdnigo w łańcuchu zamkniętym Ćwiczni 2. Wzmacniani mięśnia pośladkowgo śrdnigo w łańcuchu otwartym (zdj. 2) Sria: 1 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: pacjnt na boku nogi przciwnj do ćwiczongo mięśnia. Noga dolna ugięta zwiększa stabilność pozycji bocznj, górna wyprostowana w kolani i biodrz, dodatkowo zrotowana wwnętrzni w biodrz, midnica prostopadl do podłoża. Wariant A. Odwodzni z lkkim wyprostm nogi górnj w stawi biodrowym do kąta, w którym ni angażuj się jszcz midnicy, powtórzń (praca kscntryczno-koncntryczna odwodzicili stawu biodrowgo). styczń

50 Wariant B. Odwodzni i lkki wyprost w stawi biodrowym, jak w poprzdnim przykładzi, z tym ż kolano utrzymuj się zgięt pod kątm 90, powtórzń (praca kscntryczno-koncntryczna jdnostawowych odwodzicili stawu biodrowgo). Wariant C. Utrzymani pozycji w maksymalnym odwidzniu wariantu A i B przz 30 s. Ćwiczni 3. Rozciągani mięśnia pośladkowgo śrdnigo (zdj. 3) Sria: 4 po 20 s 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: pacjnt w pozycji siadu płotkarskigo ugina nogę wykroczną w kolani, tak aby stopa tjż nogi miała kontakt z kolanm nogi przciwnj. Ruch rozciągania polga na wyciągnięciu tułowia w górę i następni obniżniu go w kirunku nogi wykrocznj do momntu uzyskania dyskomfortu w okolicy pośladkowj. Nalży utrzymywać tę pozycję. Wariant trudnijszy: nogę wykroczną prostuj się, układając ciężar ciała na przdnij części uda, pozostała część ćwicznia jw. Ćwiczni 4. Mobilizacja mięśnia pośladkowgo śrdnigo (zdj. 4A C) Sria: 1 po 90 s lub do ustąpinia bólu 1 razy dzinni (po ćwiczniach wzmacniających). Pozycja wyjściowa: pacjnt na boku nogi mobilizowanj z lkko ugiętymi obima nogami w stawi kolanowym i biodrowym, podparci na łokciu. Używa się twardj piłki lacross, podkładając ją w mijscu przbigu mięśnia pośladkowgo śrdnigo i poszukując na nim maksymalngo mijsca bólowgo. Po znalziniu rozluźnia się wszystki mięśni i pozwala pod wpływm ciężaru ciała zagłębić się piłc. Wariant trudnijszy: nalży przjść z podporu na łokciu do lżnia na boku. Ćwiczni 5. Wzmacniani mięśnia pośladkowgo łańcuch zamknięty (zdj. 5), inaczj martwy ciąg (dad lift) Sria: 3 po powtórzń 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: pacjnt stoi przd kttlbllm (waga kttlblla: mężczyźni od 16 kg, kobity od 12 kg) będącym na wysokości dużych palców u stóp. Pacjnt sięga po nigo, pochylając tułów i uginając kolana jdnoczśni. Kolana ni wykraczają linii stóp, a ruch odbywa się przz cofnięci biodr w tył. Tułów pochyla się przy zachowaniu lordozy lędźwiowj za pomocą napiętych mięśni poprzcznych brzucha. W pozycji pochylnia barki pacjnta mają się znajdować nad kttlbllm. Ruch prostowania zachodzi równoczśni w wszystkich stawach, ciężar prowadzony jst równo w pioni (bz żadnych machnięć w przód). W pozycji wysokij ściąga się łopatki (otwirając klatkę pirsiową), napina pośladki, uda i brzuch. Zdj. 2. Ćwiczni mięśnia pośladkowgo śrdnigo w łańcuchu otwartym Zdj. 3. Rozciągani mięśnia pośladkowgo śrdnigo Zdj. 4A C. Mobilizowani mięśnia pośladkowgo śrdnigo 48

51 Z praktyki gabintu Ćwiczni 6. Wzmacniani mięśnia pośladkowgo wilkigo w łańcuchu otwartym (zdj. 6) Sria: 1 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: pacjnt w podporz przodm, przz cał ćwiczni nalży zachować lordozę lędźwiową, kifozę pirsiową, głowę ustawić w pozycji nutralnj i ni zminiać ich położnia podczas ćwiczń. Wariant A. Wyprost w stawi biodrowym z lkko ugiętym kolanm, ni angażuj się midnicy, powtórzń (praca kscntryczno-koncntryczna prostowników stawu biodrowgo). Wariant B. Wyprost w stawi biodrowym, jak w poprzdnim przykładzi, z tym ż kolano utrzymuj się wyprostowan, powtórzń (praca kscntryczno-koncntryczna prostowników stawu biodrowgo). Wariant C. Utrzymani pozycji w maksymalnym odwidzniu wariantu A i B przz 30 s. Zdj. 5. Ćwiczni mięśnia pośladkowgo wilkigo w łańcuchu zamkniętym Zdj. 6. Ćwiczni mięśnia pośladkowgo wilkigo w łańcuchu otwartym Zdj. 7. Mobilizowani mięśnia pośladkowgo wilkigo Ćwiczni 7. Rozciągani mięśnia pośladkowgo wilkigo (zdj. 3) Jak w ćwiczniu z rozciąganim mięśnia pośladkowgo śrdnigo w warianci utrudnionym. Ćwiczni 8. Mobilizacja mięśnia pośladkowgo wilkigo (zdj. 7) Sria: 1 po 90 s lub do ustąpinia bólu 1 razy dzinni (po ćwiczniach wzmacniających). Jak w mobilizacji mięśnia pośladkowgo śrdnigo, z tą różnicą, ż pacjnt jst w podporz tyłm na łokciach, lkko zgięt i podpart nogi w kolanach i biodrach, lokalizacja piłczki lacross jst na wysokości maksymalngo mijsca bolsngo mięśnia pośladkowgo wilkigo. Uwaga: okolica uciskana jst mijscm przbigu nrwu kulszowgo, więc mogą wystąpić objawy nurologiczn z tgo nrwu w postaci drętwinia stopy. Wariant trudnijszy: przchodzi się z podporu na łokciach do lżnia tyłm. Ćwiczni 9. Ćwicznia wzmacniając mięśni czworogłow w łańcuchu zamkniętym pracy izomtrycznj (zdj. 8) Sria: 1 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: krzsłko przy ściani, w zalżności od stanu mięśniowgo pacjnta kąt między stawm biodrowym a tułowim moż się wahać w granicach , podudzia z podłożm tworzą kąt prosty. Dodatkowo dodaj się lmnt tyłopochylnia midnicy ( podwinięci ogona ) z jj odsunięcim się od ściany i dociśnięcim odcinka lędźwiowgo mocnij do ściany. Wariant A. Utrzymani ww. pozycji 10 s i 20 sprzrwy, tę czynność powtarza się 6 razy (tabata). styczń

52 Wariant B. Utrzymani ww. pozycji 20 s i 10 s przrwy, tę czynność powtarza się 6 razy (odwrócona tabata). Wrsja C. Utrzymani pozycji przz minutę i więcj. Ćwiczni 10. Ćwicznia wzmacniając mięśni czworogłow w łańcuchu zamkniętym pracy koncntryczno-kscntrycznj (zdj. 9) Sria: powtórzń na obi nogi 1 dzinni. Pozycja wyjściowa: pacjnt w pozycji stojącj wykonuj wypady w przód jdnonóż z zachowanim kąta prostgo w obu kolanach. Kolano nogi wykrocznj ni przkracza linii stawu skokowgo. Podczas wykroku kolano nogi zakrocznj ni ma fazy rozluźninia (ni dotyka podłogi). Pacjnt ni pochyla się, utrzymując za pomocą mięśni brzucha sztywną sylwtkę tułowia. W wrsji utrudnionj można dodać obciążni, np. kttlbll. Uwaga: ni wykonuj się ćwiczń mięśnia czworogłowgo w łańcuchu otwartym przy problmach stawu rzpkowo-udowgo. Ćwiczni 11. Rozciągani mięśnia czworogłowgo (zdj. 10) Sria: 4 po 20 s 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: lżni na brzuchu na skraju lżanki, noga rozciągana jst na lżanc, druga poza lżanką znajduj się w wykroku. W warianci z traputą: traputa swoją nogą stabilizuj nogę pacjnta na podłodz, rękoma zgina kolano nogi pacjnta będącj na lżanc, kirując się do pośladka nogi przciwnj. W warianci automobilizacji: przy małj mobilności mięśnia pacjnt zahacza pask od spodni do stopy nogi rozciąganj i dociąga stopę do pośladka jw. W fazi zaawansowanj automobilizacji pacjnt dociąga stopę nogi rozciąganj, trzymając się za stopę ręką przciwną do nogi. Moc naciągania mięśnia jst tż strowana przz nogę wykroczną, im bardzij stopa w przód, tym mocnij naciąga się mięsiń. Ćwiczni 12. Mobilizacja mięśnia czworogłowgo uda (zdj. 11) Pozycja wyjściowa: w podporz na łokciach, podpirając poprzz rollr na wysokości ud. Za pomocą przwodznia i odwodznia łokci do tułowia wywołuj się ruch tocznia rollra. Docisk ciała do rollra powoduj głęboki automasaż powięziowy. Ważn, aby ruch tocznia odbywał się od kolca biodrowgo przdnigo górngo do podstawy rzpki i był wykonywany na maksymalnym rozluźniniu kończyn dolnych (zdj. 11). Bardzij fktywna forma rolowania z względu na rozluźnioną pozycję mięśnia czworogłowgo moż się odbywać przy wykorzystaniu gryfu. Pacjnt w siadzi prostym z sztangą na udach wykonuj ruch tocznia sztangi po udach. Zdj. 8. Krzsłko przy ściani Zdj. 9. Wykroki z obciążnim 50

53 Z praktyki gabintu Zdj. 10. Rozciągani mięśnia czworogłowgo uda Zdj. 11. Mobilizacja mięśnia czworogłowgo z wykorzystanim rollra Ćwiczni 13. Mobilizacja mięśnia lędźwiowgo Sria: 1 2 razy na ssję. Lokalizacja mięśnia (zdj. 12): pacjnt na plcach z nogami ugiętymi i opartymi na lżanc. Palc traputy obu rąk nałożon na sibi lokalizują się w bruździ pomiędzy mięśnim prostym brzucha a mięśnim skośnym zwnętrznym brzucha, nico powyżj kolca biodrowgo przdnigo górngo, zagłębiając się pionowo w kirunku kręgosłupa lędźwiowgo do momntu napotkania płaszczyzny oporu. Prawidłow ułożni rąk na mięśniu biodrowo-lędźwiowym wryfikuj się przz czynn unisini nogi strony badanj nad lżankę. Wyczuwa się napięci tgo mięśnia. Po stroni lwj nalży zwrócić uwagę na bliskość aorty brzusznj oraz okrężnicy zlokalizowanj tuż nad mięśnim. W warianci A po znalziniu mięśnia traputa utrzymuj nacisk przz 90 s lub do odczucia rozluźninia mięśnia lędźwiowgo (objaw topnijącj kostki lodu). W tym czasi pacjnt pracuj nad rozluźninim. W warianci B do powyższj pozycji dodaj się czynny wyprost nogi strony lczonj (zalca się przsuwani stopy po lżanc), w trakci którgo traputa utrzymuj nacisk na mięsiń. Podczas powrotu Zdj. 12. Lokalizacja palpacyjna mięśnia lędźwiowgo styczń

54 do pozycji zgiętj nogi traputa odpuszcza całkowici nacisk na mięsiń. Wykonuj się ok. 10 ruchów nogą. Wariant C. Dopuszcza się stosowani automobilizacji tgo mięśnia (zdj. 13A B). W tym clu używa się piłczki lacross zlokalizowanj w punkci obcności mięśnia lędźwiowgo. Docisk uzyskuj się przz dołożni obciążnia z strony ciężaru, np. kttlbll. Potwirdzni lokalizacji mięśnia jak powyżj. Można stosować łagodnijszy wariant A i wariant B mobilizacji mięśnia lędźwiowgo. Wykonuj się ok. 10 ruchów nogą. Ćwiczni 14. Mobilizacja mięśnia biodrowgo Lokalizacja mięśnia (zdj. 14): pacjnt na plcach z nogami ugiętymi i opartymi na lżanc. Palc nakładając się obu rąk traputy zagłębiają się powoli po stroni przyśrodkowj kolca biodrowgo przdnigo górngo. Nalży poczkać chwilę, aż odsuną się trzwia będąc na wysokości nacisku. Po zagłębiniu się na odpowidnią głębokość, zginając palc traputa kiruj j w stronę przyśrodkowj talrza kości biodrowj. To struktura o dużj spoistości w przciwiństwi do swojgo poprzdnika. Brak tu możliwości wryfikacji jak to było możliw w przypadku mięśnia lędźwiowgo. Zdj. 13A B. Automobilizacja mięśnia lędźwiowgo Zdj. 14. Lokalizacja palpacyjna mięśnia biodrowgo 52

55 Z praktyki gabintu Zdj. 15. Ćwiczni dska (plank) Mobilizacja jst jdyni możliwa do wryfikacji przz traputę z wykorzystanim wariantu mobilizacji A i B z mięśnia lędźwiowgo. Nacisk utrzymuj się przz 90 s lub 10 ruchów nogą. Ćwiczni 15. Wzmocnini stabilizacji tułowia w łańcuchu zamkniętym w pracy izomtrycznj, inaczj dska (zdj. 15) Sria: 1 przz 1 min utrzymać 1 dzinni Kontrola traputy napięcia mięśnia poprzczngo brzucha odbywa się poprzz palpację w trakci ćwicznia na wysokości styku mięśnia prostgo brzucha i mięśnia skośngo zwnętrzngo brzucha. Pozycja wyjściowa: pacjnt w podporz na stopach i łokciach z wysoko unisionymi pośladkami powoli opuszcza pośladki, co kilka stopni napina pośladki izomtryczni, a traputa kontroluj dotykowo aktywność mięśnia poprzczngo brzucha. Pozycja końcowa, którą następni pacjnt utrzyma przz 1 min, znajduj się tam, gdzi jszcz mięsiń poprzczny brzucha jst napięty. Pośladki schodzą ni niżj niż linia barków. Pacjnt podczas ćwicznia zachęcany jst do utrzymania równgo oddchu i napięcia w pozycji nutralnj całgo ciała. Ćwiczni 16. Wzmocnini stabilizacji tułowia w łańcuchu otwartym w pracy izomtrycznj, inaczj hollow (zdj. 16) Sria: 1 przz 1 min utrzymać 1 dzinni. Pozycja trudnijsza od poprzdnij, zalcana jako rozwinięci poprzdnigo ćwicznia. Pozycja wyjściowa: pacjnt w pozycji lżnia tyłm, nogi odrwan od zimi i przyciągnięt do brzucha. Ustawini kończyn dolnych: pacjnt prostuj nogi w kolanach i powoli prostuj j w stawach biodrowych. Zatrzymuj w mijscu, w którym traputa pod Zdj. 16. Ćwiczni hollow palcami traci napięci mięśnia poprzczngo brzucha. Pacjnt motywowany jst tż, aby ni odrywać kręgosłupa lędźwiowgo od zimi (pacjnci z dużą lordozą lędźwiową mogą podkładać zwinięty ręcznik pod odcink lędźwiowy, tak aby ni tracić odczucia podłoża już na samym początku ruchu). Ustawinia kończyn górnych: po ustawiniu kończyn dolnych ruch do osiągnięcia optymalnj pozycji hollow odbywa się w kończynach górnych. Ręc wyprostowan nad głową, ramiona blisko uszu. Pacjnt odrywa odcink pirsiowy od podłogi i mocno dociska brodę do klatki pirsiowj, dociskając jszcz mocnij odcink lędźwiowy do podłogi. Pacjnt uczy się tj pozycji i utrzymuj ją następni przz minutę, zachowując rgularny oddch. Osiągając stopniowo mocnijszą stabilizację tułowia, pacjnt opuszcza nogi coraz niżj bz utraty napięcia z mięśnia poprzczngo brzucha. styczń

56 Ćwiczni 17. Ćwiczni dla pacjntów, którzy mają trudności z naucznim się kontroli stabilizacji tułowia przz napięci mięśnia poprzczngo brzucha (zdj. 17) Sria: powtórzń przz 20 s utrzymania 1 dzinni. Pozycja wyjściowa: pacjnt lży na plcach z ugiętymi nogami. Pod odcink lędźwiowy podkłada mu się napompowany mankit sfigmomanomtru, a do ręki daj zgar, aby obsrwował wychylani się wskazówki podczas prawidłowj pracy mięśni brzucha. Zadanim pacjnta jst tak pracować napięcim mięśni brzucha, aby wskazówka zgara wskazywała większ wartości. Pacjnt sukcsywni wyłącza napięci innych mięśni wspomagających i uczy się oddychać, ni tracąc napięcia z mięśni brzucha. Na początku wskazana jst kontrola palpacyjna traputy, jak w poprzdnich ćwiczniach. Praca koncntryczno-kscntryczna oraz mobilizacja i rozciągani mięśni stabilizujących tułów ni są koniczn w przypadku zspołu boczngo przyparcia rzpki. Ćwiczni 18. Zwiększni ruchomości stawu biodrowgo Przd przystąpinim do zabigu manualngo zwiększania zakrsu ruchomości nalży wykluczyć przciwwskazania do pracy na stawi biodrowym. Następni, porównując do strony nibolsnj, ocnić zakrs ruchomości stawu, zakładając, ż dąży się do uzyskania symtrycznych zakrsów. Najistotnijsz dla pracy nad zspołm przyparcia boczngo rzpki jst uzyskani prawidłowych zakrsów rotacji wwnętrznj i odwidznia w stawi biodrowym. Ograniczni odwidznia w stawi biodrowym prawym Pacjnt: lży na lwym boku, ręka lwa pod głową. Praw przdramię ułożon jst na klatc pirsiowj. Lw kolano lkko ugięt w stawi biodrowym i 90 ugięt w stawi kolanowym, zapwniając stabilną pozycję na boku. Kończyna dolna prawa wyprostowana. Traputa: stabilizuj swoim ciałm midnicę pacjnta, stojąc za nim na wysokości ud. Podstawę ręki lwj opira na powirzchni tylnj krętarza większgo kości udowj prawj. Ręka i przdramię praw podtrzymują kończynę dolną prawą pacjnta, stabilizując ją uchwytm od stawu kolanowgo do pachwiny. Zabig: traputa odprowadza kończynę dolną prawą do odwidzniowj bariry ruchowj w stawi biodrowym za pomocą przdraminia i ręki prawj. W trakci tgo ruchu lwa dłoń stabilizuj krętarz większy. Tchnika mobilizacyjna: na barirz ruchowj niwilki ruchy odwidzniow przz 30 s. Tchnika manipulacyjna: pchnięci dłonią lwą na krętarz w kirunku dołu i przyśrodka z jdnoczsnym odwidznim w stawi biodrowym. Zdj. 17. Biofdback pracy mięśni poprzcznych brzucha Tchnika nrgizacji mięśniowj: pacjnt 15 s izomtryczni przywodzi udo przciwko oporowi prawmu przdraminiu traputy. Po upływi 15 s pacjnt się rozluźnia, a traputa poszukuj nowj bariry ruchowj w kirunku odwidznia. Cykl tn wykonuj się 4 5 razy. Następni na nowo osiągniętj barirz ruchowj pacjnt izomtryczni odwodzi w stawi biodrowym prawym. Z względu na dużą siłę, jaką moż wygnrować pacjnt podczas przywidznia, zalca się stosowani pasa traputyczngo. Ograniczni rotacji zwnętrznj w stawi biodrowym prawym Pacjnt: lży na brzuchu z kolanm prawym zgiętym do 90. Traputa: stoi na wysokości midnicy po stroni lwj pacjnta. Chwyta swoją prawą ręką na wysokości stawu skokowgo prawgo pacjnta. Drugą rękę podstawą dłoni układa na części tylnj krętarza większgo, rozchylając uprzdnio tkanki miękki znajdując się na nim do wwnątrz. Zabig: ręka prawa traputy zwiększa zakrs ruchomości rotacji wwnętrznj stawu biodrowgo prawgo pacjnta. Ręka lwa zwiększa stopniowo nacisk na krętarz większy w kirunku stołu. Tchnika mobilizacyjna: na barirz ruchowj niwilki ruchy rotacji wwnętrznj stawu biodrowgo przz 30 s, przy czym ręką prowadzącą wywirającą nacisk jst ta dłoń, która znajduj się na krętarzu. Tchnika manipulacyjna: pchnięci dłonią lwą na krętarz w kirunku do stołu z jdnoczsną rotacją wwnętrzną w stawi biodrowym. Tchnika nrgizacji mięśniowj: pacjnt 15 s izomtryczni rotuj udo do zwnątrz przciwko oporowi prawj ręki traputy. Po upływi 15 s pacjnt się rozluźnia, a traputa poszukuj nowj bariry ruchowj w kirunku rotacji wwnętrznj. Cykl tn wykonuj się 4 5 razy. Następni na nowo osiągniętj barirz ruchowj pacjnt izomtryczni rotuj do wwnątrz w stawi 54

57 Z praktyki gabintu biodrowym. W tj tchnic istnij ryzyko, ż pacjnt będzi odczuwał ból w kolani w trakci zabigu. Nalży wtdy najpirw skontrolować i zmnijszyć siłę pchania za staw skokowy na rzczkrętarza większgo. Jżli tn zabig ni zmnijszy bólu, nalży wybrać inn rozwiązani niż tchnika nrgizacji mięśniowj. Ćwiczni 19. Zwiększni ruchomości stawu biodrowgo autotrapia rotacji wwnętrznj (zdj. 18) Sria: 4 razy przz s utrzymani 3 dzinni. Pozycja wyjściowa: siad płotkarski, staw biodrowy i kolanowy nogi zakrocznj powinin być większy niż 90, tak aby ni obciążać stawu kolanowgo. Noga wykroczna nikoniczni powinna być w odwidzniu 90 i prostym stawi kolanowym, aby poprawni wykonać ćwiczni. Pacjnt pochyla się do kończyny wykrocznj, wykonując skłon. Uwaga: ból nasilający się w pachwini podczas wykonywania tgo ćwicznia jst ni pożądany i powinin być skonsultowany z ortopdą pod kątm rozwijającgo się zwyrodninia. Ból w stawi kolanowym nogi wykrocznj utrzymujący się pomimo wilokrotnj zmiany kąta ustawinia w stawi kolanowym takż ni jst pożądany i nalży wczśnij zająć się przyczyną boczngo przyparcia rzpki od strony stawu kolanowgo. Ćwiczni 20. Mobilizacja i manipulacja stawu krzyżowo-biodrowgo w kirunku sztywności (dysfunkcji) z traputą Nalży wykonać płn badani stawu krzyżowo-biodrowgo. Sztywność tgo stawu ocnia się na wil sposobów. Najlpszym z nich jst ocna ślizgu talrza kości biodrowj względm kości krzyżowj: Zdj. 18. Siad płotkarski kirunk ślizgu do przodu pacjnt w lżniu na brzuchu, traputa wykonuj ruchy pchnięcia talrza tuż przy kolcu biodrowym tylnym, stabilizując kość krzyżową, ocnia się ndfl. Ocna jst zalżna od porównania z stawm po drugij stroni, kirunk ślizgu do tyłu pozycja jak wyżj, traputa pociąga ku tyłowi względm ustabilizowanj kości krzyżowj, ocniając barirę ruchową. Ograniczni ślizgu do przodu w stawi krzyżowo-biodrowym prawym: Pacjnt: w lżniu na brzuchu, głowa skręcona w prawo, ręka prawa ułożona dłonią na wysokości twarzy (zdj. 19). Traputa: stoi na wysokości midnicy po stroni lwj. Układa nałożon na sibi dłoni nasadą dolnj Zdj. 19. Mobilizacja stawu krzyżowo-biodrowgo w kirunku przdnigo ogranicznia ślizgu kości biodrowj względm kości krzyżowj styczń

58 Zdj. 20. Manipulacja stawu krzyżowo-biodrowgo w kirunku tylngo ogranicznia ślizgu kości biodrowj względm kości krzyżowj dłoni na kolc biodrowy tylny górny, tuż przy granicy stawu krzyżowo-biodrowgo prawgo, objmując dłonią talrz biodrowy. Zabig: I tap: poprzz naciski w różnych kirunkach na kolc biodrowy tylny górny traputa wyszukuj płaszczyzny przdnio-tylnj kości biodrowj względm krzyżowj, tj. najbardzij ruchomy z wszystkich kirunków. II tap: traputa podtrzymuj nacisk w tym kirunku. III tap: pacjnt odpycha się prawą dłonią odlżanki, wprowadzając w tn sposób wyprost i rotację w prawą stronę w odcinkach lędźwiowym i krzyżowym kręgosłupa. Równoczśni traputa uniruchamia talrz kości biodrowj, tak aby w trakci ruchu pacjnta ni odrwał się on od stołu. Ruch odpchnięcia pacjnt wykonuj na wydchu. Tchnika mobilizacji: równoczśni wraz z odpchnięcim się pacjnta od stołu prawą ręką traputa zwiększa nacisk na kolc biodrowy, doprowadzając wspólni do bariry ruchowj. Praca przz 20 s. Tchnika manipulacji: na szczyci wydchu pacjnta i przy jgo maksymalnym wychylniu do tyłu następuj pchnięci w kirunku stołu traputyczngo. Tn manwr wykonuj się jdnokrotni. Ograniczni ślizgu do tyłu w stawi krzyżowo-biodrowym prawym Pacjnt: w lżniu na plcach z przdramionami skrzyżowanymi na klatc pirsiowj i dłoniach na barkach (zdj. 20). Zdj. 21. Automobilizacja stawu krzyżowo- -biodrowgo Traputa: stoi na wysokości klatki pirsiowj po lwj stroni pacjnta. Przsuwa birni midnicę pacjnta na skraj lżanki, tj. w stronę lwą, a barki cofa w stronę przciwną. Układa pacjntowi stopę lwą pod prawą. Prawą ręką nasadą dłoni objmuj kolc biodrowy przdni górny i przytwirdza midnicę do stołu. Łokić i ramię lwj ręki opira na klatc pirsiowj i dłonią zahacza o łopatkę prawą pacjnta. Wykonani zabigu: ręka prawa traputy stabilizuj talrz kości biodrowj do lżanki. Ręką lwą zwiększa rotację tułowia w lwo pacjnta przz pociągnięci jgo barku do sibi. Ergonomia ruchu i siła pochodzą z ruchu skrętngo tułowia traputy w kirunku stóp pacjnta. Impuls manipulacyjny jst wprowadzony równoczśni z obu rąk traputy, zwiszając rotację tułowia pacjnta. 56

59 Z praktyki gabintu Ćwiczni 21. Automobilizacja w klęku na jdnj nodz i unoszni drugij Sria: ruchów 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: podpór klęczny. Pacjnt unosi kończynę w pioni poprzz rotację midnicy. Mobilizowany jst staw krzyżowo-biodrowy podporowy. Możliwa modyfikacja polga na tym, ż pacjnt wykonuj ćwiczni na lżanc z kończyną, którą porusza poza jj krawędzią. Dzięki tmu ruch moż być wykonany w większym zakrsi i ni jst ograniczony przz podłoż (zdj. 21). PRZYCZYNY ROZWOJU ZESPOŁU BOCZNEGO PRZYPARCIA RZEPKI OD STOPY Koljnymi lmntami anatomicznymi kończyny dolnj mającymi wpływ na rozwój zspołu boczngo przyparcia rzpki są staw skokowy i stopa. Podczas trapii nalży zwrócić szczgólną uwagę na rozwijając się płaskostopi podłużn stopy gnrując koślawość stawu piętowo-skokowgo z rotacją wwnętrzną kostk względm stopy. Drugim lmntm jst powikłani, jaki ma mijsc po skręcniu kostki. Jst nim dysfunkcja kości skokowj mająca wpływ na ograniczni zakrsu ruchomości zgięcia w stawi skokowym górnym i dolnym, których jst częścią. Podczas chodu noga zakroczna kompnsuj ograniczni ruchu zgięcia przzzwiększni koślawości stawu skokowo-piętowgo, pronację stopy i pośrdnio obniżni łuku wysklpinia podłużngo. Dodatkowo zakrs zgięcia podszwowgo stopy jst kompnsowany nadmirnym przprostm stawu kolanowgo i rotacją midnicy. Do powikłań po skręcniu stawu skokowgo nalży zaliczyć dysfunkcję stawową stawu szścinno-łódkowatgo nazywango takż płaskostopim podłużnym urazowym. Przy omawianiu stawu skokowgo nalży wspomnić o przyczynach rozwoju zspołu przyparcia boczngo rzpki pochodzącgo z częstgo używania niwłaściwgo obuwia lub używania go w niprawidłowy sposób. Wszystki powyższ czynniki są najczęstszą przyczyną rozwoju boczngo przyparcia rzpki stopopochodnj. Aby zapobic rozwojowi zspołu bólowgo kolana od strony stopy, nalży: wzmocnić mięśni krótki stopy, na il pozwala na to wik pacjnta, jgo zdtrminowani i stopiń zaawansowania płaskostopia, w przypadku złych prognoz proponuj się korkcję stopy wkładkami ortopdycznymi lub Kinsiology Tapingim, wzmocnić i ulastycznić mięśni łydki w clach lpszj kontroli mięśniowj stawu skokowgo górngo i dolngo, przyda się tż mobilizacja rozcięgna podszwowgo stopy, zastosować mobilizację kości skokowj, mobilizację płaskostopia urazowgo i rozciągani rozcięgna podszwowgo stopy. Ćwiczni 1. Wzmocnini krótkich mięśni stopy A. Zwijani ręcznika (zdj. 22) Sria: 1 minuta pracy 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: pacjnt w pozycji sidzącj z stopą na podłodz układa część śródstopia i palc stopy na ręczniku papirowym i stara się wykonać jak najobszrnijszy ruch (tak aby angażował ni tylko mięśni zginaczy palców, al takż śródstopi). Po zwinięciu rozprostowuj się ręcznik i zaczyna od nowa. B. Odstawiani palucha do boku (zdj. 23A) Sria: 1 minuta 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: pacjnt w pozycji jw. Wykorzystując mięsiń odwodzicil krótki palucha, wykonuj ruch odwidznia palucha. W pirwszym tapi traputa stymuluj punkt spustowy tgo mięśnia, aby nauczyć pacjnta prawidłowgo ruchu (zdj. 23B). Można tż zastosować biofdback, wykorzystując lktrostymulację na ww. mięśniu lktrostymulacją rosyjską z wykorzystanim małych lktrod (zdj. 23C). C. Odtworzni wysklpinia podłużngo stopy (zdj. 24) Sria: 1 min 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: pacjnt w początkowym tapi: pozycja sidząca, w śrdniozaawansowanym tapi: pozycja stojąca, w zaawansowanym tapi: stojąca jdnonóż i dodatkowo przysiady na nij po ustabilizowaniu pozycji stopy. Pacjnt, układając stopę na podłożu, uczy się trzypunktowgo prawidłowgo podparcia (pięta, I i V kość śródstopia). Ruch i utrzymani polga na tym, ż pacjnt zbliża piętę do I kości śródstopia. Najlpij pacjnci ragują na hasło: Zwiększ przstrzń po wwnętrznj stroni stopy, aby można było coś tam zmiścić. Zdj. 22. Zwijani ręcznika styczń

60 Ćwiczni zaawansowan ma charaktr korkcyjny zarówno dla stopy, jak i kolana, któr ma tndncję do koślawinia się podczas uginania kolana, a tym samym boczngo przypirania rzpki. D. Ćwiczni na wysklpini podłużn: chwyt piłczki tnisowj I i V kością śródstopia (zdj. 25) Sria: 1 min 3 razy dzinni Pozycja wyjściowa: pacjnt w pozycji sidzącj z stopą na podłodz układa środkową część dystalną śródstopia na piłczc tnisowj. Traputa zachęca do schwytania piłczki w tj pozycji. Ruch trudny do wykonania w płnj wrsji, dlatgo nalży zadowolić się samymi próbami. Ćwicznia mięśni krótkich stopy są bardzo mozoln i trudn, dlatgo często trapuci i lkarz proponują wkładki korkcyjn odtwarzając birni prawidłow wysklpini. Jst to często pójści na skróty. W praktyc zastosowani wkładk nadal wymaga ćwiczń w clu podtrzymania poziomu siły mięśniowj mięśni krótkich stopy. Ćwiczni 2. Wzmocnini mięśni łydki Sria: powtórzń 3 razy dzinni. W zspol boczngo przyparcia rzpki szczgólni powinno zabigać się o wzmocnini głowy przyśrodkowj mięśnia brzuchatgo łydki oraz mięśnia płaszczkowatgo. Pozycja wyjściowa: dla bocznj głowy mięśnia brzuchatgo łydki pacjnt stoi na stpi obunóż lub jdnonóż (wrsja zaawansowana), podpirając się jdyni na śródstopiu, pozostała część stóp (stopy) znajduj się poza stpm. Ruch polga na wspięciu się na palc, al tylko poprzz I kość śródstopia (dociskając paluch), opuszczni w dół i przjści piętami poniżj stpu odbywa się z rozłożnim obciążnia na cał śródstopi (zdj. 26). Pozycja wyjściowa: dla mięśnia płaszczkowatgo ćwiczni wykonuj się jak opisano wyżj, utrzymując kolanowy w lkkim ugięciu przz cały czas trwania ćwicznia. Ćwiczni 3. Rozciągnięci mięśni brzuchatgo i płaszczkowatgo Sria: 5 20 s 3 razy dzinni. Pozycja wyjściowa: pacjnt w pozycji stojącj przd ścianą układa stopę na podwyższniu w postaci klina, tak aby już na wstępi uzyskać zgięci grzbitow stopy. Kończyna rozciągana to ta, która znajduj się na podwyższniu. Następni pacjnt wykonuj wykrok drugą kończyną dolną, wprowadzając napięci w mięśniu brzuchatym łydki nogi zakrocznj, i zatrzymuj tę pozycję (zdj. 27). Zdj. 23A C. Ruch odwodznia palucha: A) samodzilny, B) wspomagany przz punkt spustowy, C) wspomagany przz lktrostymulacj Zdj. 24. Nauka trzypunktowgo podparcia z ściągnięcim palucha do pięty A B C 58

61 Z praktyki gabintu Dla mięśnia płaszczkowatgo nalży po przyjęciu powyższj pozycji ugiąć kolano nogi zakrocznj, bz cofania biodra w tył. Pozycję nalży wytrzymać. Ćwiczni 4. Rozciągani rozcięgna podszwowgo stopy (zdj. 28) Sria: 1 90 s obi stopy 3 razy dzinni. A. Rolowani rozcięgna podszwowgo stopy pacjnt opira stopę w pozycji stojącj bądź sidzącj na piłc lacross (twardj), wntualni piłc tnisowj. Poszukuj na rozcięgni podszwowym maksymalni bolsnych punktów i w granicy odczucia dużgo dyskomfortu utrzymuj nacisk. W przypadku braku takich punktów i/lub zmnijsznia się bolsności tych punktów pacjnt moż wykonać rolowani od pięty przz cał śródstopi o śrdnim nacisku, B. w pozycji stojącj przy ściani pacjnt opira palc stopy rozciąganj na ściani i piętę na podłodz. Zdj. 25. Chwyt piłczki tnisowj I i V kością śródstopia Zdj. 26. Wzmocnini mięśni łydki: głowy bocznj mięśnia brzuchatgo łydki, głowy mięśnia płaszczkowatgo Zdj. 27. Rozciągani mięśni brzuchatgo i płaszczkowatgo łydki styczń

62 Wykonuj pochylni całym ciałm w stronę zgięcia grzbitowgo stopy. Utrzymuj przz cały okrs w napięciu rozcięgno. W tym przypadku możliw jst plusow zwiększani i odpuszczani naciągnięcia. Zdj. 28. Mobilizacja rozcięgna podszwowgo stopy za pomocą piłczki lacross Zdj. 29. Pozycja do mobilizacji kości skokowj Ćwiczni 5. Mobilizacja kości skokowj (zdj. 29) Pacjnt: w pozycji lżącj na plcach. Traputa: stoi u stóp pacjnta, chwyta całą stopę lczoną obima dłońmi, tak aby chwyt znajdował się poniżj linii stawu skokowgo dolngo i objmował piętę. Kciuki krzyżują się na głowi części kości skokowj, w przdnij części stopy. Wykonani: traputa wykonuj trakcję w stawi skokowym dolnym i górnym. Wyczkuj 30 s do momntu rozluźninia się tkank miękkich. Następni wykonuj zgięci grzbitow stopy poprzz nacisk kciukami na kość skokową. Mobilizacja: ruch wilokrotny do granicy bariry ruchowj. Trwa to ok. 90 s. Manipulacja: doprowadzając do granicy ruchowj, wykonuj się jdnokrotn pchnięci z przkrocznim bariry ruchowj. Ćwiczni 6. Mobilizacja stawu szścinno-łódkowatgo (zdj. 30) Pacjnt: w lżniu na brzuchu na skraju lżanki z nogą lczoną zgiętą w stawi kolanowym. Traputa: stoi po stroni nogi lczonj na wysokości stawu kolanowgo. Kolano dogłowow stabilizuj udo pacjnta na lżanc. Dłoni objmują stopę, tak aby móc wykonać trakcję i prowadzić ruch zgięcia i wyprostu stawu kolanowgo pacjnta z jdnoczsnym zwiększanim zgięcia grzbitowgo i podszwowgo stawu skokowgo. Palc wskazujący i kciuk jdnj ręki objmują kość szścinną, a drugij ręki kość łódkowatą. Wykonani: podczas ruchu birngo zgięcia podszwowgo kciuki traputy wykonują nacisk na podszwową część stawu szścinno-łódkowatgo. Zgięci grzbitow stopy odbywa się bz nacisku. Ruch do granicy bariry ruchowj (mobilizacja), po kilkukrotnym wykonaniu tych ruchów można wykonać pchnięci kciukami w fazi aktywnj, przkraczając barirę ruchową. Bibliografia załączona do artykułu dostępna w rdakcji. Zdj. 30. Pozycja do mobilizacji stawu szścinno- -łódkowatgo dr Wojcich Dubaj ostopata, spcjalista w zakrsi ortopdii, nurologii, rumatologii, twórca programów rhabilitacyjnych poopracyjnych, wykładowca na uczlniach wyższych w Krakowi, właścicil Kliniki Ostopatyczno-Rhabilitacyjnj Ostoklinika w Krakowi 60

63 Z praktyki gabintu VITALITY FLOSSING W PRAKTYCE Artykuł dotyczący praktyczngo zastosowania flossingu jst ostatnim z srii poświęconj Vitality Flossingowi. Przdstawion zostaną dwi aplikacj wrapy oraz dobran do nich tsty scrningi. Przdstawion aplikacj oraz rodzaj aktywacji, trningu i trapii stanowią jdyni przykład. W clu szrszgo zapoznania się z tmatyką oraz zrozuminia zastosowanj aplikacji nizbędn jst ukończni szkolnia. W clu dostosowania odpowidnij siły, kirunku naciągu oraz zastosowanych ćwiczń ważn jst, aby każdy przypadk analizować indywidualni i dobirać tchniki najbardzij optymaln dla dango pacjnta. Józf Spałk & Macij Skarwcki BUDOWA STAWU SKOKOWEGO Staw skokowy to struktura łącząca kości podudzia (kość piszczlową i kość strzałkową) poprzz kość skokową z stopą. Staw skokowy zbudowany jst z stawu skokowgo górngo (skokowo-golniowy) oraz stawu skokowgo dolngo (skokowo-piętowo-łódkowy). Kość piszczlowa, strzałkowa i skokowa tworzą górną część stawu skokowgo. Kości od zwnątrz okryt są torbką stawową, która wydzila maź ułatwiającą poślizg. Staw skokowy stabilizowany i wzmocniony jst przz cztry rodzaj silnych więzadł: więzadło przyśrodkow (trójgraniast), więzadło skokowo-strzałkow przdni, więzadło skokowo-strzałkow tyln, więzadło piętowo-strzałkow. Dolny staw skokowy dzili się na staw skokowy przdni (staw skokowo-piętowo-łódkowy) oraz staw skokowy tylny (skokowo-piętowy). styczń

64 Przdnia część stawu kształtowana jst przz wypukłą powirzchnię stawowj kości skokowj, kości łódkowatj i piętowj. Stabilizowany jst przz trzy więzadła: więzadło piętowo-łódkow podszwow, więzadło piętowo-łódkow, więzadło skokowo-łódkow. Tylna część stawu skokowgo jst utworzona przz tylną powirzchnię kości skokowj oraz powirzchnię stawową skokową tylną kości piętowj. Stabilizowany i wzmocniony jst przz cztry rodzaj silnych więzadł: więzadło skokowo-piętow tyln, więzadło skokowo-piętow przdni, więzadło skokowo-piętow przyśrodkow, więzadło skokowo-piętow boczn. STREFY NAPIĘCIA STAWU SKOKOWEGO Występowani strf wzmożongo napięcia w obrębi stawu skokowgo w płaszczyźni strzałkowj w szybki sposób prowadzi do zmnijsznia zakrsu ruchomości oraz wpływa na rytm poruszania się oraz kształtuj niprawidłow wzorc ruchow. Zaburznia t mogą prowadzić do częstych zwichnięć lub urazów w tym obszarz. Strfy napięcia wokoło stawu skokowgo przyczyniają się do częstych kontuzji, takich jak np. nadrwani więzadł, w wyniku czgo powstają blizny. Aby stwirdzić, czy staw skokowy wykazuj wzmożon napięci, można wykorzystać jdn z tstów funkcjonalnych znajdujący się w trapii Vitality Flossing 2.0 Kn to Wall. Scrning tn nadaj się dla każdgo pacjnta od profsjonalnych zawodników aż po sportowców amatorów. Najważnijszy aspkt filozofii Vitality Flossing brzmi: Ni nauczaj niczgo, czgo ni spróbowałś na własnj skórz, dlatgo warto, aby fizjotraputa niktór z scrningów, tchnik aktywizacji, trningu i trapii wypróbował na sobi przd wykorzystanim flossingu w praktyc. Ni ma nic bardzij cnngo niż osobist doświadcznia i odczucia, których doznaj się podczas trapii oraz wpływ rodzaju i intnsywności trningu na t odczucia. Podstawow owinięci, aktywacja i trning mogą być wykonywan samodzilni. Jdyni zaawansowan tchniki traputyczn powinny być prowadzon przz fachowców. Częstą przyczyną dolgliwości bólowych są uszkodznia więzadł w okolicy stawu skokowgo. Poprzz zwichnięci lub skręcni poszczgóln części komplksowgo aparatu więzadłowgo i struktury kostn mogą ulc uszkodzniu lub nadrwaniu. Aby przyspiszyć procs lcznia, można zastosować Vitality Flossing, który zrdukuj takż odczucia bólow. Zdj. 1. Scrning Kn to Wall pozycja końcowa Zdj. 2. Scrning Kn to Wall częst błędy 62

65 Z praktyki gabintu SCREENING KNEE TO WALL Cl: tst zakrsu ruchomości w stawi skokowym Do ocny zakrsu ruchomości stawu skokowgo służy tst Kn to Wall. Scrning tn ni powinin wywoływać rakcji bólowych. Zakrs ruchomości powinin być prawidłowy. Przygotowani do tstu Tst powinin być przprowadzany bz obuwia. Potrzbna będzi miara w clu odmirznia odpowidnij odlgłości oraz ściana. Nalży wyznaczyć odlgłość 10 cm od ściany (ważn jst, aby odlgłość podczas ponowngo tstu była idntyczna jak podczas tstu wstępngo). Tst tn powinin być przprowadzany jdnokrotni bz zbędngo powtarzania. Gdy podczas pirwszj próby pozycja końcowa ni zostani osiągnięta lub przbig ruchu będzi niprawidłowy, wynik tstu będzi ngatywny. W przypadku gdy traputa ni jst pwny wyniku lub wynik jst nijasny, tst moż być powtórzony 2 3 razy. Pacjnt staj w pozycji wykrocznj, ustawini plców skorygowan, odlgłość pomiędzy ścianą a czubkim palucha to ok. 10 cm. Odlgłość pomiędzy stopą wykroczną a zakroczną powinna wynosić mnij więcj długość jdnj stopy, jdnakż główną uwagę powinno się skupić na prawidłowym ustawiniu nogi wykrocznj. Clm ruchu wykonywango przz pacjnta jst przysunięci kolana w jdnj linii w kirunku ściany. Kontakt kolana z ścianą oraz prawidłowy przbig ruchu oznaczają, ż wynik tstu jst prawidłowy. Szczgólną uwagę trzba zwrócić na ustawini pięt oraz zachowani ich ciągłgo kontaktu z podłożm. Stopy równiż ni powinny być rotowan. Tn rodzaj tstu powinin być wykonywany po obydwu stronach ciała (zdj. 1). Brak kontaktu stawu kolanowgo z ścianą (niosiągnięci pozycji końcowj), odrwani pięty od podłoża, rotacja stopy, kompnsacja w obrębi stawu biodrowgo, niprawidłowy przbig ruchu, rakcj bólow wszystki t oznaki świadczą o ngatywnym wyniku tstu oraz o wskazaniu do zastosowania Vitality Flossingu bądź innj tchniki traputycznj (zdj. 2). Pytani do pacjnta: Czy potrafisz wykonać tn tst dla obydwu stron przy zachowaniu odpowidnij odlgłości i kontaktu stóp z podłożm?. Jśli odpowidź jst ngatywna, radzi się użyci w praktyc odpowidnij tchniki Vitality Flossing. Traputa, kładąc dłoń na staw skokowy, moż sprawdzić, czy zakrs ruchomości będzi lpszy w przypadku przsunięcia powirzchni skóry i powięzi do wwnątrz lub na zwnątrz. W niktórych przypadkach zakrs moż być większy, a w niktórych mnijszy. W przypadku gdy dochodzi do zwiększnia zakrsu ruchomości lub zmnijsznia objawów bólowych, będzi to oznaczało, ż to jst odpowidni kirunk, w którym powinno się skirować siłę ciągu taśmy flossband (zdj. 3). Zdj. 3. Scrning Kn to Wall kirunk ciągu WRAPPING Kotwica kotwicę mocuj się po stroni zwnętrznj śródstopia. Owinięci nalży rozpocząć z 60-procntowym naciągim i owinąć pirwszą warstwę z pokrycim 100-procntowym (zdj. 4). Kotwicę stabilizuj się oprzz jdno lub dwa owinięcia z 60 80% naciągu. Korkcja kości strzałkowj w przypadku kontuzji więzadł zwnętrznych stopę zgina się grzbitowo, w tym samym czasi przpycha kość strzałkową w tył. Zabzpiczni kości piętowj taśmę flossband nalży skrzyżować na kości skokowj w clu jj mobilizacji w tył. Zdj. 4. Wrapping stawu skokowgo kotwica styczń

66 Zdj. 5. Wrapping stawu skokowgo Gotowy wrap stawu skokowgo (zdj. 5). W przypadku tzw. pirwszj pomocy przy urazach ostrych owinięci można stosować 2 10 razy w srii. Po wykonaniu srii owinięć na staw skokowy zakłada się bandaż komprsyjny. AKTYWIZACJA/TRENING Taśmę oporową Thra Band krzyżuj się na wysokości śródstopia/przodostopia. Pacjnt zgina stopę grzbitowo. W tym czasi podudzi i stopa zgięt do kąta 90. Ćwiczni powinno być wykonywan w wolnym tmpi zarówno w sposób kscntryczny, jak i koncntryczny (zdj. 6). W pozycji końcowj staw skokowy pacjnta znajduj się w maksymalnym zgięciu podszwowym. Nalży zwrócić szczgólną uwagę na to, aby paluchy były w pozycji pośrdnij oraz aby podczas zgięcia podszwowgo stopa ni przchodziła w rotację wwnętrzną lub zwnętrzną. Zdj. 7. Trning 1 pozycja wyjściowa Zdj. 8. Trning 1 pozycja końcowa Zdj. 6. Aktywacja pozycja końcowa Pacjnt przchodzi do klęku jdnonóż (flossband założony jst na stopi nogi wykrocznj), trzymając pionowo laskę przd sobą, drążk ustawiony przd stopą nogi wykrocznj. Elastyczna taśma założona na wysokości stawu skokowgo nogi wykrocznj. Drugi konic taśmy jst przymocowana np. do drabinki (zdj. 7). Pacjnt przy skorygowanj pozycji ciała wypycha kolano raz po lwj, raz po prawj stroni drążka. Nalży zwrócić szczgólną uwagę na to, aby cała stopa dotykała podłoża (zdj. 8). Po zastosowaniu wrappingu na stopi pacjnt wchodzi na podwyższni. Taśma założona na wysokości stawu skokowgo, jj drugi konic zamocowany np. do drabinki. Stopiń naprężnia taśmy lastycznj powinin 64

67 Z praktyki gabintu wynosić ok. 60% (zdj. 9). Przy skorygowanj pozycji ciała pacjnt powoli przyciąga kolano do klatki pirsiowj do pozycji maksymalngo wyprostu w stawi biodrowym kończyny podporowj (zdj. 10). Zgięci podszwow poprzz pasywną mobilizację stawu skokowgo pacjnta w kirunku zgięcia pod- szwowgo można doprowadzić do zwiększnia zakrsu ruchomości w tym kirunku (zdj. 11). Zgięci grzbitow poprzz pasywną mobilizację stawu skokowgo pacjnta w kirunku zgięcia grzbitowgo można doprowadzić do zwiększnia zakrsu ruchomości w tym kirunku. Zdj. 9. Trning 2 pozycja wyjściowa Zdj. 10. Trning 2 pozycja końcowa Zdj. 11. Trapia zgięci podszwow REKLAMA Najwyższj jakości taśmy do ossingu Zapraszamy na szkolnia dotycząc kompltngo systmu traputyczngo Vitality Flossing Nowoczsn wsparci trningu i trapii dzięki prostym aplikacjom lastycznych flossbandów Skutczna i szybka poprawa dynamiki ruchu zwiększnia zakrsu ruchomości oraz rdukcji bólu TB Polska Sp. z o.o. tl biuro@tb-polska.pl

68 STAW ŁOKCIOWY, RAMIĘ, MIĘSIEŃ DWUGŁOWY ORAZ TRÓJGŁOWY RAMIENIA Staw łokciowy jst stawm o złożonj budowi. Tworzą go trzy stawy anatomiczni złączon i objęt jdną wspólną torbką stawową. Stawy t to: staw raminno- -łokciowy, staw raminno-prominiowy oraz staw prominiowo-łokciowy bliższy. Staw łokciowy nalży do stawów zawiasowych. Główką stawu raminno-prominiowgo jst główka kości raminnj, a panwką wcięci bloczkow kości prominiowj. Więzadłami, któr stabilizują i łączą staw, są więzadło poboczn łokciow oraz więzadło poboczn prominiow. Staw prominiowo-łokciowy bliższy ma główkę stawową na obwodzi stawowym głowy kości prominiowj, a panwkę stawową na wcięciu prominiowym kości łokciowj. Ochronę stawu łokciowgo stanowi torbka stawowa, która takż produkuj maź stawową będącą substancją odżywczo-smarującą dla powirzchni stawowych. Torbka stawowa jst równiż lmntm stabilizującym staw w pozycjach skrajngo ustawinia części kostnych względm sibi. Struktury więzadłow spłniają ważną funkcję i są poddawan dużym obciążniom podczas prznosznia sił (główni w kirunkach bocznych). Spowodowan jst brakim wsparcia stawu łokciowgo z strony mięśni jako aparatu stabilizującgo. W obrębi stawu łokciowgo często dochodzi do występowania przciążń przyczpów mięśniowych, któr mogą powodować dolgliwości, taki jak łokić golfisty lub łokić tnisisty. Zdj. 12. Scrning stawu łokciowgo pozycja końcowa SCREENING STAWU ŁOKCIOWEGO Pozycja sidząca, skorygowana pozycja ciała, ramiona wyprostowan w przód. Dłoń skirowana do sufitu. Stopy ustawion na podłożu na szrokość biodr (zdj. 12). Pacjnt poprzz maksymaln zgięci w stawi łokciowym próbuj dotknąć czubkami palców stawów barkowych. Nalży zwrócić uwagę, aby przdramię było w jdnj linii z raminim (zdj. 13). Tst jst ngatywny, kidy czubki palców ni dotkną stawu barkowgo (pozycja końcowa ni zostaj osiągnięta) lub wzorzc ruchowy ni jst symtryczny po obu stronach ciała (zdj. 14). Traputa, kładąc dłoń w okolicy raminia, moż sprawdzić, czy zakrs ruchomości będzi lpszy w przypadku przsunięcia powirzchni skóry i powięzi do wwnątrz lub na zwnątrz. W niktórych przypadkach zakrs moż być większy, a w niktórych mnijszy. W przypadku, gdy dochodzi do zwiększnia zakrsu ruchomości w pozycji końcowj, będzi to oznaczało, ż to jst odpowidni kirunk, w którym powinno się skirować siłę ciągu taśmy flossband. Zdj. 13. Scrning stawu łokciowgo błędy 66

69 Z praktyki gabintu Zdj. 14. Scrning stawu łokciowgo (Hands On) kirunk ciągu taśmy Zdj. 16. Aktywacja stawu łokciowgo pozycja wyjściowa Zdj. 15. Wrapping stawu łokciowgo kotwica WRAPPING STAWU ŁOKCIOWEGO Kotwicę nalży założyć poniżj stawu łokciowgo. Taśmę Artzt Vitality Flossband owija się od stawu łokciowgo i przdraminia w kirunku proksymalnym (zdj. 15). Skorygowana pozycja ciała. Ramię wyprostowan, dłoń zaciśnięta w pięść skirowana do sufitu (zdj. 16). Zgięci w stawi łokciowym, palc dłoni w linii prostj prowadzi się do stawu barkowgo (zdj. 17). Zdj. 17. Aktywacja stawu łokciowgo pozycja końcowa styczń

70 TERAPIA RAMIENIA W pozycji wyjściowj ramię przywidzion jst do ciała. Owinięty staw łokciowy zgięty jst do kąta prostgo. Traputa stabilizuj przdramię pacjnta, drugą dłoń kładzi na wysokości stawu nadgarstkowgo, przykładając opór, gdy pacjnt wykonuj ruch kscntryczny (zdj ). TRENING RAMIENIA Ekscntryczna praca bicpsa. Chwyta się Kttlbll przy zgiętym raminiu w stawi łokciowym. Odważnik znajduj się na wysokości barku (zdj. 20). Powolny wyprost raminia do kąta ok. 160 (zdj. 21). Zdj. 20. Trning raminia pozycja wyjściowa Zdj. 18. Trning kscntryczny raminia Zdj. 21. Trning raminia pozycja końcowa Powyższ przykłady stanowią jdyni propozycję dotyczącą zastosowania taśm Vitality Flossing. W clu szrszgo zapoznania się z tmatm użytkowania taśm warto wziąć udział w szkolniach, któr organizowan są w całj Polsc. Szczgóły na Zdj. 19. Masaż poprzczny raminia Józf Spałk, Macij Skarwcki TB Polska

71 Z praktyki gabintu BÓL Sylwia Sztuc-Małasiwicz W FIZJOTERAPII Pacjnci z dolgliwościami bólowymi są niodłącznym lmntm w praktyc lkarza lub fizjotraputy. Ból jst objawm tgo, ż w organizmi dzij się coś złgo. Moż trwać wil lat, być źródłm cirpinia i obniżnia jakości życia. Bz względu na przyczynę wywołującą ból uznaj się, ż jst on chorobą samą w sobi z powodu towarzyszących mu objawów zaburzń snu i aptytu, drażliwości, upośldznia ruchowgo i zwiększonj męczliwości [1, 2]. Międzynarodow Towarzystwo Badania Bólu (Intrnational Association for th Study of Pain IASP) dfiniuj ból jako przykr i ngatywn wrażni zmysłow i mocjonaln powstając pod wpływm bodźców uszkadzających tkankę (tzw. nocycptywnych) lub zagrażających ich uszkodznim. Ból jst odczucim subiktywnym [3]. Klasyfikacja nurofizjologiczna wyróżnia ból rcptorowy (nocycptywny) wywołany przz drażnini rcptorów nrwów czuciowych przz bodźc chmiczn lub mchaniczn. Jst to ból o rozlanym i tępym charaktrz, jgo pojawini się lub nasilni uwarunkowan jst pozycją ciała. Drugim rodzajm bólu jst ból nircptorowy (nuropatyczny) wywołany przz ucisk, drażnini bądź zniszczni struktur układu nrwowgo. Ból rcptorowy jst okrślany jako pikący, przszywający i prominiujący [4 6]. W praktyc fizjotraputycznj stosowana jst tż klasyfikacja Sidlra, wyróżniająca ból spontaniczny, ból wywołany uciskim, ruchm lub ból z przciążnia [7]. Wdług danych pidmiologicznych z krajów uropjskich i z Izrala, szacuj się, ż ból występuj u 19% populacji (zakrs 10 30%). Natomiast wdług danych z Stanów Zjdnoczonych, ok. 50 mln osób odczuwa cirpini z powodu bólu przwlkłgo, a u blisko połowy jst przyczyną nipłnosprawności. Szacuj się, ż częstość odczuwania bólu przwlkłgo wzrasta wraz z starznim się populacji. Po 65. roku życia dotyczy aż 80% populacji i osiąga wartość 100% u osób po 80. roku życia. Dan mówiąc o obcności bólu wśród Polaków podają, ż każdgo roku z powodu bólu cirpią 34 mln osób, z czgo u 7 mln Polaków dolgliwości bólow nawracają. Najczęścij można zaobsrwować ból głowy o charaktrz przwlkłym, ból plców i stawów, rzadzij występują ból nuropatyczn obcn u 1,5 3% osób [8 11]. OBECNOŚĆ BÓLU W FIZJOTERAPII Mtody fizjotrapii stosuj się m.in. w clu zapobigania lub zmnijszania dolgliwości bólowych. Wśród popularnych mtod mających uśmirzający wpływ na ból nalży wyminić stymulację prądm stałym, mikroprądami, przzskórną lktryczną stymulację nrwów (transcutanus lctrical nrv stimulation TENS), stymulację prądami Brnarda czy kriotrapię. Poszczgóln mtody w nico odminny sposób wpływają przciwbólowo na organizm. Prąd stały wykazuj działani analgtyczn dzięki zjawiskom lktrochmicznym, lktrokintycznym i lktrotrmicznym, któr podnoszą próg pobudliwości nrwów i zmnijszają przwodnictwo nrwow [12]. Jdna z hipotz wyjaśniających przciwbólow działani mikroprądów zakłada, ż prąd mikroamprowy przywraca równowagę biolktryczną uszkodzonych komórk. Z koli druga mówi, ż dzięki stymulacji mikroamprowj ulga przyspiszniu rozpad kwasu mlkowgo i substancji bólowych, wzrost wytwarzania ATP i syntza protin [13]. Stymulacja prądm HF (high frquncy) TENS uruchamia mchanizm przciwbólowy na poziomi rdznia, wpływa pobudzająco na ośrodki nadrdzniow, któr przz zstępujący układ antynocycptywny wywira hamujący wpływ na wstępując impulsy bólow. W prądzi LF (low frquncy) TENS dochodzi do wzmagania wydzilania ndognnych opoidów [14]. Efkt przciwbólowy kriotrapii następuj dzięki zablokowaniu rcptorów czuciowych, ich połączń z pro- styczń

72 priorcptorami, zwolniniu przwodnictwa w włóknach czuciowych i zablokowaniu uwalniania mdiatorów bólu. Podczas stymulacji rcptorów zimnm dochodzi do wydzilania w podwzgórzu czynnika uwalniającgo prkursora β-ndorfiny (propiomlanokortyna, adrnocorticotropic hormon ACTH) [15, 16]. Pomijając zabigi z zakrsu fizykotrapii mając działani uśmirzając ból, szroko stosowan są taki, do których wykorzystuj się lki przciwbólow, np. jonoforza czy fonoforza. W ich przypadku środk przciwbólowy wprowadzany jst za pomocą prądu stałgo lub fali ultradźwiękowj. Nalży wspomnić, ż często fizjotrapia odbywa się poprzz ból, który jst niunikniony, aby osiągnąć zamirzony rzultat. Ból towarzyszący fizjotrapii moż być rakcją organizmu m.in. na rozciągani czy ucisk obcn w procsi usprawniania. Ból równiż moż być obcny podczas masażu, mobilizacji i w czasi ćwiczń. Moż tż być związany odpowidzią organizmu na działani czynników fizykalnych, takich jak pol magntyczn czy fala ultradźwiękowa. Zdarza się tż, ż rakcja po fizjotrapii jst różna, poniważ różna moż być rakcja organizmu na poszczgóln bodźc. Pacjnci zgłaszają nasilni się dolgliwości bólowych lub wrażni pogorsznia się stanu zdrowia. W zalżności od intnsywności zastosowanj rhabilitacji nasilni się objawów moż trwać krócj lub dłużj, lcz przważni jst to tymczasowa rakcja organizmu na zastosowaną trapię. Czasami nasilni dolgliwości bólowych jst sygnałm dla fizjotraputy do zmiany sposobu rhabilitacji. Z drugij strony moż być zwiastunm stopniowo zachodzących rakcji mających na clu zamirzon rzultaty rhabilitacji. Ból ni zawsz sygnalizuj granicę wyznaczającą możliwości pacjnta, moż takż wyznaczyć granicę, od którj zaczyna się postęp. Zatm obcności bólu nalży traktować jako tymczasowy fkt wpisany w procs rhabilitacji. Panuj przkonani, ż zastosowani środków przciwbólowych jst przważni sposobm na usuwani skutków, a ni przyczyn bólu. Ni oznacza to jdnak, ż środki przciwbólow są niprzydatn w fizjotrapii wręcz przciwni, sztuka polga na ich odpowidnim zastosowaniu. Warto zwrócić uwagę na nistroidow lki przciwzapaln, któr wykazują działani przciwbólow, przciwzapaln oraz przciwgorączkow. Warto zwrócić uwagę na dostępny od nidawna lk bz rcpty zawirający dksktoprofn. Jst to izomr prawoskrętny stosowango od lat ktoprofnu. Usunięci zbędngo izomru (lwoskręt) pozwala na: zmnijszni o połowę dawki lku, aby osiągnąć tn sam fkt traputyczny, możliwość zmnijsznia o połowę obciążnia mtabolityczngo, możliwość zmnijsznia ryzyka działań nipożądanych. Zaczyna działać szybko (T max w przypadku tabltk = = 30 min, a w przypadku granulatu do sporządzania roztworu doustngo T max = min). Warto pamiętać, ż im dłużj pacjnt czka na pojawini się fktu analgtyczngo, tym większ ryzyko przyjęcia przz nigo wyższych dawk lku i związanych z tym działań nipożądanych. Podczas fizjotrapii zalca się pacjntom przyjmowani środków przciwbólowych przd zabigami bądź po nich. Często dolgliwości bólow towarzysząc pacjntom podczas rhabilitacji są umiarkowan, a część pacjntów prfruj lki do stosowania mijscowgo, najczęścij w postaci żlu. Taki rozwiązani powoduj mnij działań ubocznych w porównaniu z lkami podawanymi w postaci doustnj. Dużą popularnością ciszą się lki mijscow zawirając diklofnak oraz ktoprofn. Tn drugi dostępny jst jdnak tylko na rcptę. Wskazan są w uśmirzaniu bólów i stanów zapalnych w przbigu chorób rumatycznych, zwyrodniniowych, bólach plców i stawów o charaktrz przciążnia, po urazach i opracjach ortopdycznych [17]. PIŚMIENNICTWO: 1. Wordliczk J., Dobrogowski J. Lczni bólu. Wydawnictwo Lkarski PZWL, Warszawa Dobrogowski J. Nifarmakologiczn mtody lcznia bólu. Polski Przgląd Nurologiczny 2007; 3 (4), s Jarosz J. Lksykon pojęć i dfinicji mdycyna paliatywna i lczni bólów nowotworowych. Nowotwory 2007; 57 (1), s Stodolny J. Choroba przciążniowa kręgosłupa pidmia naszych czasów. Wydawnictwo ZL Natura, Kilc Kwolk A. Rhabilitacja mdyczna. Urban&Partnr, Wrocław Bakr B., Risky P. Ból i choroby kręgosłupa. Wydawnictwo Ambr, Warszawa Nowotny J. Podstawy fizjotrapii. Podstawy tortyczn i wybran aspkty praktyczn. Część I. Wydawnictwo Kaspr, Katowic Nicholson B., Passik S. Managmnt of chronic noncancr pain in primary car stting. South. Md. J. 2007; 10, s Csaro P., Ollat H. Pain and its tratmnt. Europan. Nurol. 1997; 38, s Hilgir M. Ból przwlkły problm mdyczny i społczny. Przwodnik Lkarza 2001; 2, s Domżał T. Ból przwlkły problmy kliniczn i traputyczn. Polski Przgląd Nurologiczny 2008; 4 (1), s Pyszora A., Kujawa J. Zastosowani lktrotrapii w lczniu bólu. Polska Mdycyna Paliatywna 2003; 2 (3), s Frank A., Frank E., Polak A. Nowoczsna lktrotrapia. Śląska Akadmia Mdyczna, Katowic Świst-Chmilowska D., Girmk K., Polak A., Adamczyk-Bujniwicz H. Możliwości traputyczn przzskórnj stymulacji lktrycznj nrwów (TENS). Postępy Rhabilitacji 2001; 1, s Jzirski Cz. Kriostymulacja w rumatologii, traumatologii, ortopdii i odnowi biologicznj. Część II Zastosowani kriostymulacji w lczniu spondyloartropatii, chorób zwyrodniniowych stawów oraz innych niukładowych chorób rumatycznych. Acta Bio-Optica t Informatica Mdica 2007; 4 (13), s Jzirski Cz. Kriostymulacja w rumatologii, traumatologii, ortopdii i odnowi biologicznj. Część III Zastosowani kriostymulacji w lczniu chorób zwyrodniniowych stawów oraz innych niukładowych chorób rumatycznych. Acta Bio-Optica t Informatica Mdica 2008; 1 (14), s Woroń J., Wordliczk J., Dobrogowski J. Porównani nistroidowych lków przciwzapalnych (NLPZ). Mdycyna po Dyplomi 2011; 6 (20), s Barbanoj Rodrigz M.J. t al. Exprt Rv. Nurothr. 2008; 8 (11): Sylwia Sztuc-Małasiwicz 70

73

74

75

76