POLSKIE TOWARZYSTWO INFORMACJI PRZESTRZENNEJ Integracja baz danych o polskich mokrad³ach i torfowiskach w systemie GIS Mokrad³a

Transkrypt

1 POLSKIE TOWARZYSTWO INFORMACJI PRZESTRZENNEJ Intgracja baz danych o polskich mokrad³ach i torfowiskach w systmi GIS Mokrad³a ROCZNIKI GEOMATYKI 2008 m TOM VI m ZESZYT 6 67 INTEGRACJA BAZ DANYCH O POLSKICH MOKRAD ACH I TORFOWISKACH W SYSTEMIE GIS MOKRAD A INTEGRATION OF POLISH WETLANDS AND PEATLANDS DATABASES AND THEIR CONVERSION INTO GIS MOKRAD A SYSTEM Zuzanna Oœwicimska-Piasko, Hubrt Piórkowski, Janusz Ostrowski Instytut Mlioracji i U ytków Zilonych w Falntach S³owa kluczow: mokrad³a, GIS, intgracja baz danych Kywords: wtlands, GIS, intgration of databass Wprowadzani Obszary mokrad³ i u ytków zilonych Polski o ³¹cznj powirzchni ok. 4,4 mln ha, z wzglêdu na sw walory przyrodnicz, znaczni w rolnictwi i w innych dzidzinach gospodarki od lat s¹ przdmiotm zaintrsowania krajowych instytucji zajmuj¹cych siê rolnictwm, ochron¹ przyrody, planowanim przstrznnym, a nawt nrgtyk¹. Wyrazm tgo zaintrsowania by³a podjêta w po³owi lat 50. XX w. ogólnopolska akcja inwntaryzacji i kartowania torfowisk, w wyniku którj zgromadzono i zarchiwizowano wd³ug jdnolitj mtodyki dokumntacj, zawiraj¹c szczgó³ow informacj o z³o ach torfu, warunkach glbowych, zbiorowiskach roœlinnych, uwarunkowaniach morfologicznych i gologicznych poszczgólnych obiktów. Od pwngo czasu mokrad³a, jako zasoby przyrodnicz istotn w skali ca³go kontynntu uropjskigo s¹ przdmiotm troski z strony krajów Wspólnoty Europjskij, szczgólni w kontkœci zachowania zwi¹zanj z nimi bioró norodnoœci. To zaintrsowani by³o bzpoœrdni¹ przyczyn¹ finansowania w latach przz holndrski Ministrstwo Rolnictwa, Œrodowiska i Rybo³ówstwa projktu pt.: Charaktrystyka i waloryzacja mokrad³ i u ytków zilonych Polski w aspkci ochrony œrodowiska. Wynikim projktu s¹ rgionaln opracowania monograficzn, dotycz¹c mokrad³ i u ytków zilonych oraz analogowa Mapa Mokrad³ i U ytków Zilonych Polski w skali 1: (Charactrization..., 1996). W ramach projktu powsta³a równi cyfrowa wrsja Mapy Mokrad³ i U ytków Zilonych Polski w skali 1: (Ostrowski, 1995) wykonana przy wykorzystaniu autorskigo oprogramowania. Mimo, ukazuj ona zró nicowani przstrznn mokrad³ i daj mo - liwoœæ wygnrowania zstawiñ tablarycznych w ujêciu wojwódzkim i rgionalnym, ma ograniczon¹ funkcjonalnoœæ z wzglêdu na zastosowany, rastrowy format danych.

2 68 Zuzanna Oœwicimska-Piasko, Hubrt Piórkowski, Janusz Ostrowski Ostatni dzisiêciolci przynios³o dwa now lmnty w zaistnia³j sytuacji. Po pirwsz, rozwój tchnik GIS da³ du mo liwoœci w zakrsi wktoryzacji pirwotnych matria- ³ów analogowych, ³¹cznia w jdn spójny systm matria³ów kartograficznych, baz danych oraz innych matria³ów Ÿród³owych (opracowania tkstow, matria³y audiowizualn, zdjêcia lotnicz, obrazy satlitarn, itp.), a tak uzup³niania i aktualizacji trœci matria³ów archiwalnych. Po drugi, ogromny wzrost zaintrsowania ochron¹ mokrad³ spowodowa³ siln¹ prsjê na udostêpniani istnij¹cych danych oraz mo liwoœæ uzup³niania trœci mrytorycznych map poprzz wykorzystani danych gromadzonych przz ró ngo rodzaju instytucj administracyjn i naukow, czy organizacj pozarz¹dow. W 2004 roku, bior¹c pod uwagê rosn¹c zapotrzbowani na informacj o kosystmach mokrad³owych, a tak uwarunkowania wynikaj¹c z wdra ania w Polsc Dyrktywy Sidliskowj i Dyrktywy Ptasij i zwi¹zanj z nimi sici obszarów chronionych NATURA 2000, zawarta zosta³a umowa trójstronna miêdzy Ministrstwm Œrodowiska, Narodowym Funduszm Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnj oraz Instytutm Mlioracji i U ytków Zilonych na wykonani Systmu Informacji Przstrznnj o Mokrad³ach Polski (Raport..., 2006; Piórkowski i in., 2007). Utworzni systmu pozwoli³o na uporz¹dkowani, ujdnolicni i usystmatyzowani danych oraz zapwni³o szybki dostêp do informacji, z wykorzystanim mo liwoœci, jaki daj¹ narzêdzia GIS. Dan zosta³y opracowan w popularnym w Polsc formaci danych GIS (shapfil) i w uk³adzi 1992, co zapwnia ich intgracjê z danymi zawartymi w innych bazach danych przstrznnych. Systm umo liwia m.in. gnrowani map tmatycznych i zstawów danych statystycznych, wykonywani analiz przstrznnych, aktualizacjê informacji o mokrad³ach, dziêki czmu jst narzêdzim wspomagaj¹cym opracowywani stratgii ochrony przyrody w skalach rgionalnych i lokalnych. Jdn¹ z istotnych cch systmu GIS Mokrad³a jst mo liwoœæ rozbudowy bazy danych przz w³¹czani informacji tmatycznych zwi¹zanych z charaktrystyk¹ mokrad³ i ich g³ówngo komponntu, jakim s¹ torfowiska i z³o a torfow. Ta wa na funkcja systmu GIS Mokrad³a stworzy³a szansê na jgo rozszrzni poprzz uzup³nini zasobu informacji danymi zawartymi w gologicznych dokumntacjach z³ó torfowych, przkszta³conymi do postaci numrycznj w Komputrowj Bazi Danych o Torfowiskach Polski (Baza TORF) (Piórkowski i in., 2006). Pozwoli³o to na uzup³nini danych kartograficznych opisowymi danymi tmatycznymi dotycz¹cymi g³ówni stratygraficznych charaktrystyk torfowisk oraz paramtryzacji z³ó torfu. Clm ninijszj publikacji jst przntacja doœwiadczñ zwi¹zanych z intgracj¹ bazy danych o mokrad³ach z baz¹ TORF oraz wskazani rozszrzongo zakrsu u ytkowania nowo powsta³go zbioru danych ujêtgo w jdnolity systm prztwarzania. Charaktrystyka bazy danych o mokrad³ach Baza danych o mokrad³ach zawira dan przstrznn i opisow ilustruj¹c warunki sidliskow i szatê roœlinn¹ obiktów mokrad³owych z po³owy lat 90. XX wiku. Zosta³y on zbran w ramach projktu polsko-holndrskigo, którgo clm by³o m.in. wykonani Mapy Mokrad³ i U ytków Zilonych w skali 1: Matria³ tn powsta³ w formi analogowj na arkuszach mapy topograficznj. Na mapach wyrysowano kontury obiktów mokrad³owych o powirzchni ponad 10 ha, a obikty mnijsz zaznaczono sygnatur¹ punktow¹. Podstawê opracowania stanowi³a syntza dostêpnych publikowanych i nipublikowa-

3 Intgracja baz danych o polskich mokrad³ach i torfowiskach w systmi GIS Mokrad³a 69 nych matria³ów oraz uzup³niaj¹c badania w obszarach najs³abij rozpoznanych. Mapy opracowywan by³y przz 9 rgionalnych grup ksprckich, a koordynatorm prac by³ prof. dr hab. Hnryk Okruszko. Zgodni z koncpcj¹ systmu GIS Mokrad³a, wynikaj¹c¹ z sposobu przntacji danych na matria³ach Ÿród³owych (analogow mapy tmatyczn), opracowan zosta³y dwi warstwy podstawow: m obiktów punktowych, zawiraj¹c dan przstrznn i opisow odnosz¹c siê do m torfowisk i gytiowisk o powirzchni poni j 10 ha (Torf_gytia_do 10ha), obiktów poligonowych zawiraj¹c¹ dan przstrznn i opisow odnosz¹c siê do mokrad³ o powirzchni powy j 10 ha (Mokradla_ponad_10ha). Zgodni z informacjami umiszczonymi na mapach Ÿród³owych, poza lokalizacj¹ obiktów do bazy danych wprowadzono dan opisow o typi sidliska i g³ównj grupi zbiorowisk roœlinnych. Dodatkowo dla obiktów punktowych dodano atrybuty pozwalaj¹c na idntyfikacjê obiktów punktowych o tj samj lokalizacji co obikty poligonow (z wzglêdów tchnicznych za³o ono, obikty punktow mog¹ wystêpowaæ na poligonach w przypadku, gdy s¹ to sidliska nitorfow). Informacja ta jst potrzbna dla zastosowania odpowidnigo algorytmu przy obliczaniu ca³kowitj powirzchni obiktów. Zstaw atrybutów opisuj¹cych poszczgóln obikty w warstwi punktowj przstawiono w tabli 1. W bazi opisowj dla warstwy poligonowj ni ma nastêpuj¹cych atrybutów: Mokradlo, Mok_typ, Mok_ros, dodatkowo jst natomiast atrybut nr_t numr torfowiska, któr jst jdnostk¹ nadrzêdn¹ wzglêdm z³o a. Warstwa obiktów punktowych zawira informacj o lokalizacji ok. 35 tys. z³ó torfu i gytii. Natomiast warstwa obiktów poligonowych zawira ok. 65 tys. wydzilñ, o ³¹cznj Tabla 1. Zstaw podstawowych atrybutów dla warstwy (Torf_gytia_do 10ha) Nr_z Typ Atrybut Typ_nazwa Ros Ros_nazwa Pow_ha Uwagi_topo Baza_torf Mokradlo Mok_typ Mok_ros Id_p Typ danych tkstow Opis numr z³o a zgodny z numracj¹ z bazy TORF l iczbow kod typu sidliska z Mapy Mokrad³ i U ytków Zilonych Polski* tkstow tkstow nazwa typu sidlisk a kod g³ównych grup Polski zbiorowisk roœlinnych z Mapy Mokrad³ i U ytków Zilonyc h nazwa g³ównych grup zbiorowisk roœlinnyc h powirzchnia jdnostki w ha z bazy TORF informacj czy s¹ uwagi wprowadzon przz opratorów wskazuj¹c na konicznoœæ wryfikacji obiktów (tak lub ni) t kstow informacj czy opis obiktu jst w bazi TORF (jst lub brak) l iczbow informacja czy obikt wystêpuj w granicach poligonu 1 (tak), 2 (ni ) kod typu sidliska dla obiktów wystêpuj¹cych w granicach poligonó w kod g³ównj poligonów grupy zbiorowisk roœlinnych dla obiktów wystêpuj¹cych w granicac h numr idntyfikacyjny obiktu zgodny z numrm w Przgl¹darc GIS Mokrad³ a Polski *Dodatkowo umiszczono informacjê o wystêpowaniu gytiowisk na podstawi bazy TORF, gdy na mapach Ÿród³owych obikty t klasyfikowan by³y jako torfowiska niski.

4 70 Zuzanna Oœwicimska-Piasko, Hubrt Piórkowski, Janusz Ostrowski powirzchni ok. 4,3 mln ha. W warstwach zamiszczono wszystki obikty wystêpuj¹c na Mapi Mokrad³ i U ytków Zilonych oraz inn obikty, których lokalizacjê uda³o siê zidntyfikowaæ na mapach uzup³niaj¹cych. ¹czni GIS Mokrad³a zawira dan o obiktach, których powirzchnia wynosi 4,4 mln ha. W przypadku obiktów poligonowych powirzchnia pochodzi z digitalizacji, natomiast w przypadku obiktów punktowych z bazy TORF. Lokalizacja obiktów zarówno powirzchniowych, jak i punktowych, zosta³a zwryfikowana przy wykorzystaniu m.in. mapy topograficznj w skali 1: w uk³adzi 1942, mapy lokalizacji torfowisk 1: i Mapy Podzia³u Hydrograficzngo Polski (MPHP). Przy wykorzystaniu czêœci danych poligonowych zawartych na MPHP opracowanj w skali 1:50 000, uszczgó³owion zosta³y wspóln granic mokrad³ i obiktów hydrologicznych (rzk i jzior). Ponadto zidntyfikowano obikty uwzglêdnion na mapach archiwalnych jako wody powirzchniow, a ni wykazywan na Mapi Podzia³u Hydrograficzngo Polski. Dodatkowo przy wykorzystaniu granic wód powirzchniowych z MPHP, do warstwy wprowadzono informacjê o lokalizacji wysp znajduj¹cych siê w korytach rzk i na jziorach. Wil z nich ma w czêœci b¹dÿ w ca³oœci charaktr obszarów mokrad³owych; w bazi danych powirzchnia tych obiktów zosta³a w³¹czona do ca³kowitj powirzchni mokrad³. Po uszczgó³owiniu granic przy wykorzystaniu danych z MPHP w skali 1: i wprowadzniu informacji o lokalizacji wysp, stopiñ szczgó³owoœci przstrznnj warstw jst wiêkszy ni przyjmowany dla skali 1: W warstwach znajduj¹ siê obikty o powirzchni mnijszj ni 10 ha, al których granic uda³o siê zidntyfikowaæ. Dan zosta³y zapisan w uk³adzi wspó³rzêdnych 1992, standardzi obowi¹zuj¹cym przy tworzniu systmów informacji przstrznnj. W przypadku charaktrystyk sidliskowych aktualnoœæ danych jst du a, natomiast roœlinnoœæ mokrad³ w wilu przypadkach mog³a ulc transformacji z wzglêdu na procsy naturaln, b¹dÿ wymuszon antropoprsj¹ (np. sukcsja wtórna na porzuconych u ytkach zilonych, ograniczni zalwów). Zasoby bazy danych o torfowiskach Ekosystmy torfowiskow oraz z³o a torfu z wzglêdu na swoj gospodarcz znaczni, jak równi potncjaln walory przyrodnicz nal ¹ do szczgólni istotnych obiktów mokrad³owych. W clu ich inwntaryzacji i katalogowania powsta³a w latach w IMUZ Komputrowa Baza Danych o Torfowiskach Polski (Baza TORF). Baza ta wykonana jst w programi autorskim opartym na dbas III+ i s¹ w nij umiszczon informacj opisow na tmat ok z³ó torfu i gytii. ród³m danych wprowadzanych do bazy by³y: m dokumntacj torfow kat. C2, wykonan w latach , m kartotka i mapa lokalizacyjna w skali 1: , wykonana w latach 70 XX w. Z³o a by³y idntyfikowan i charaktryzowan, a nastêpni opisywan wd³ug jdnolitj mtodyki opracowanj przz prof. M. Jasnowskigo. W bazi dokumntowano z³o a torfu o powirzchni ponad 1 ha i z³o a gytii o gruboœci ni mnijszj od 0,5 m.

5 Intgracja baz danych o polskich mokrad³ach i torfowiskach w systmi GIS Mokrad³a 71 Ka d z³o torfu lub gytii ods³oniêtj ma indywidualny numr i opisan jst za pomoc¹ 40 cch, podanych w postaci kodów i liczb, a niktór dan maj¹ charaktr opisowy. Charaktrystyka z³ó dotyczy 3 g³ównych dzia³ów: m lokalizacji z³o a i wykonawstwa matria³ów Ÿród³owych, m stratygrafii i zasobów torfu oraz gytii, m przyrody i gospodarki. Wœród danych znajduj¹ siê taki informacj jak: powirzchnia z³o a w ha okrœlona z map zawartych w dokumntacjach opracowywanych w szczgó³owj skali (zazwyczaj 1:25 000) i rêczni planimtrowanych, typ z³o a torfu (7 kat.), podtyp z³o a torfu (13 kat.), maksymalna i minimalna mi¹ szoœæ torfu w mtrach okrœlona z dokumntacji torfowj na podstawi wyników sondowañ lub wircñ z dok³adnoœci¹ do 1 cm, rodzaj gytii (2 kat.), powirzchnia gytii w hktarach, maksymalna mi¹ szoœæ gytii. Matria³m uzup³niaj¹cym do bazy danych s¹ mapy lokalizacyjn w skali 1: wykonan w latach 70. tzw. powiatówki (ok. 300 arkuszy) oraz mapy torfow wykonan w latach 90. dla niktórych wojwództw (w podzial na 49 jdnostk administracyjnych). Mapy t pozwalaj¹ na zlokalizowani obiktów opisanych w bazi TORF. Nal y przyj¹æ, dan zamiszczon w bazi TORF obrazuj¹ stan z lat 70. XX w. Informacj zawart w dzia³ach dotycz¹cych lokalizacji oraz charaktrystyk iloœciowych mo na uznaæ za aktualn, gdy wiarygodnoœæ ich wilokrotni by³a potwirdzana w toku badañ trnowych. W odnisiniu do czêœci obiktów nal y jdnak oczkiwaæ istotnych zmian wywo³anych antropoprsj¹ oraz procsami naturalnymi w zasiêgu poszczgólnych obiktów (np. zanik sidlisk torfowych na skutk minralizacji wywo³anj przsusznim, procs ³êgowinia i gr¹dowinia sidlisk w dolinach rzk), zmianach w rodzaju sidlisk (np. wolucja gytiowisk w torfowiska niski), zmianach szaty roœlinnj (np. rozwój zbiorowisk zaroœlowych, ograniczni zasiêgu mchowisk, mszarów torfowisk wysokich i przjœciowych), zmian u ytkowania (np. zalsinia, od³ogowani, zaprzstani u ytkowania). Wszystki dan zgromadzon w bazi TORF s¹ cnnym matria³m, który po rozpoznaniu aktualngo stanu obiktu mo s³u yæ do analiz porównawczych. Zakrs wykonanych prac Z wzglêdu na szczgóln mijsc sidlisk torfowiskowych wœród mokrad³, ju w pirwszym tapi budowy Systmu Informacji Przstrznnj o Mokrad³ach Polski (GIS Mokrad³a) uwzglêdniono potrzbê intgracjê obu baz danych. Intgracja danych przbiga³a w kilku tapach. Etap pirwszy polga³ na prznisiniu z map uzup³niaj¹cych granic z³ó (torfu i gytii) dla wszystkich obiktów poligonowych przz wyrysowani (digitalizacjê) linii podzia³u. Przyjêto przy tym za³o ni, lokalizacja i kszta³t obiktu pochodziæ bêd¹ z Mapy Mokrad³ i U ytków Zilonych, a linia podzia³u z map uzup³niaj¹cych, którymi by³y przd wszystkim tzw. powiatówki wykonan w latach 70. przy okazji tworznia kartotki torfowisk. W drugim tapi wszystkim obiktom torfowiskowym wprowadzonym do GIS Mokrad³a przypisano unikalny kod to samy z kodm dango obiktu w bazi TORF. Tym samym szczgó³owa idntyfikacja obiktów objê³a jdyni torfowiska i gytiowiska pozosta³ obikty na tym tapi ralizacji ni posiadaj¹ idntyfikatora. W przypadku z³ó torfu i gytii unikalny kod zawira informacjê o lokalizacji (pas i s³up) oraz numrz obiktu, np.:

6 72 Zuzanna Oœwicimska-Piasko, Hubrt Piórkowski, Janusz Ostrowski m W przypadku, gdy obikt torfowiskowy podzilony jst na z³o a, do numru obiktu dodawany jst litrowy kod z³o a, np.: C. Dla obiktów niuwzglêdnionych w bazi TORF wprowadzono jdyni numr pasa i s³upa oraz Dwustopniowy systm numracji pozwala na wprowadzni indywidualngo numru dla ka dgo z³o a w skali kraju (w ca³j bazi) i uzyskani go w sposób automatyczny w Komputrowj Bazi Danych o Torfowiskach Polski. Umo liwia równi wtórn ³¹czni obiktów i opracowani warstwy tmatycznj, którj podstawow¹ jdnostkê stanowi obikt jdnorodny z wzglêdu na typ mokrad³a. Da³o to mo liwoœæ uzyskania informacji o iloœci torfowisk a ni z³ó, a ta informacja dotychczas ni by³a dostêpna. Czasoch³onnoœæ wprowadzania numrów by³a bardzo du a zw³aszcza dla arkuszy z pó³nocno-wschodnij Polski, gdzi liczba obiktów dla 1 arkusza wynosi³a kilkast. Nikidy koniczna by³a wryfikacja numru torfowiska czy z³o a na podstawi danych opisowych zamiszczonych w bazi TORF. Wprowadzaj¹c numry oraz granic z³ó zlokalizowano obikty ni przdstawion na Mapi Mokrad³ i U ytków Zilonych oraz rozpoznano obikty ni opisan w bazi TORF. Na potrzby intgracji baz, do bazy TORF opracowano i do³¹czono s³owniki dla atrybutów opisanych w systmi kodowym. Po uzup³niniu granic z³ó i ich numracji w warstwi podstawowj wygnrowano przy wykorzystaniu wybranych atrybutów nastêpuj¹c warstwy pochodn: m torfowiska i gytiowiska o powirzchni ponad 10 ha z podzia³m na z³o a (Torf_gytia _ponad_10ha _zloza), m torfowiska i gytiowiska o powirzchni ponad 10 ha z podzia³m na z³o a i roœlinnoœæ, (Torf_gytia_ ponad_10ha_roslinnosc), m torfowiska i gytiowiska o powirzchni ponad 100 ha z podzia³m na typy sidlisk, (Torf_gytia_ ponad 100ha), m mokrad³a o powirzchni ponad 10 ha z podzia³m na typy sidlisk (Mokradla_ponad_10ha_sidliska), mokrad³a o powirzchni ponad 10 ha z podzia³m na grupy zbiorowisk roœlinnych (Mokradla_ponad_10ha _roslinnosc). Trzci tap intgracji baz danych wi¹za³ siê z do³¹cznim do warstw wktorowych wybranych charaktrystyk z³ó torfu zawartych w bazi TORF. Poziom intgracji obu baz uwzglêdnia³ zaintrsowani potncjalnych odbiorców danymi, znaczni paramtrów dla ogólnj charaktrystyki z³o a, wilkoœæ obiktów i wynikaj¹c st¹d uwarunkowania architktury systmu (warstwa poligonowa dla obiktów du ych i punktowa dla ma³ych). Dla wszystkich obiktów zidntyfikowanych na mapach i w bazi TORF do podstawowgo zstawu atrybutów do³¹czono wybran atrybuty z bazy TORF przdstawion w tabli 2. Intgracja baz danych w znacz¹cy sposób zwiêkszy³a funkcjonalnoœæ GIS Mokrad³a. Przd wszystkim pozwoli³a na znaczn¹ rozbudowê bazy danych opisowych, zwiêkszaj¹c tym samym zakrs informacji o obiktach, umo liwiaj¹c wykonani bardzij z³o onych przntacji kartograficznych i zstawiñ danych statystycznych, a tak istotni poszrzaj¹c potncja³ bazy do wykonywania analiz przstrznnych. Jdnoczœni intgracja umo liwi³a wryfikacjê danych pochodz¹cych z 2 ró nych zasobów i ich wzajmn uzup³nini (idntyfikacjê obiktów ni wystêpuj¹cych w jdnj z baz, korktê danych, idntyfikacjê obiktów ni posiadaj¹cych zgodnych charaktrystyk pod wzglêdm powirzchni lub klasyfikacji, a tak wydzilni gytiowisk, któr na mapach Ÿród³owych oznaczon by³y jako torfowiska niski).

7 Intgracja baz danych o polskich mokrad³ach i torfowiskach w systmi GIS Mokrad³a 73 Tabla 2. Zstaw atrybutów wprowadzonych z bazy TORF Atrybut Numr Nrmapa Pas Slup Typtorf Podtyptorf Rodzajtorf Powtorf Zasobytorf Miaztorfs Miaztorfm Popiltorf Rozkladtor Rodzajgyt Miazgyts Miazgytm Powgytia Zasobygyt Typ danych tkstow tkstow numr z³o a Opis numr torfowiska na mapi w obrêbi kwadratu PAS-S U P numr pasa numr s³up a l iczbow kod typu torfu * l iczbow kod podtypu torfu * l iczbow kod rodzaju torfu * powirzchnia torfowiska w ha 3 zasoby torfu w tys. m mi¹ szoœæ œrdnia torfu w m mi¹ szoœæ maksymalna torfu w m l iczbow popilnoœæ torfu w % l iczbow stopiñ rozk³adu torfu w % l iczbow kod rodzaju gytii * mi¹ szoœæ œrdnia gytii w m mi¹ szoœæ maksymalna gytii w m powirzchnia gytii (ods³oniêtj lub podtorfowj) w ha 3 zasoby gytii w tys. m *Do wszystkich atrybutów opisanych kodm do³¹czono odpowidni atrybuty z opism s³ownym. Kirunki i mo liwoœci wykorzystania zintgrowanych danych do sporz¹dzania syntz tmatycznych i kartograficznych Rozbudowa struktury GIS Mokrad³a o zawartoœæ wybranych paramtrów z³ó z bazy TORF umo liwia prowadzni analiz przstrznnych w zakrsi charaktrystyki rgionalnj z³ó torfu, w tym w szczgólnoœci w odnisiniu do gnzy torfowisk, ich zró nicowania w kontkœci wybranych jdnostk przstrznnych (makrorgiony fizyczno-gograficzn, wojwództwa) oraz do ca³go kraju. Zintgrowan dan pozwalaj¹ na idntyfikacjê przstrznn¹ i charaktrystykê obiktów gdzi wystêpuj¹ z³o a gytii oraz gytii pod torfm. Zosta³y wykorzystan miêdzy innymi w pracach poœwiêconych gnzi obiktów torfowiskowych w wybranych rgionach kraju, gdzi mo liwa by³a np. wizualizacja zró nicowania przstrznngo obiktów pochodznia pojziorngo. Dan t s³u yæ bêd¹ jako jdn z paramtrów modlowania kologiczngo i hydrologiczngo, gdy informacj o mi¹ szoœci z³ó, rodzaju wystêpuj¹cgo torfu oraz jgo wybranych paramtrach (np. popilnoœæ, stopiñ rozk³adu) w istotny sposób wp³ywaj¹ na obig wody w skali lokalnj i rgionalnj, umo liwiaj¹ szacowani wilkoœci rtncji wody glbowj, co

8 74 Zuzanna Oœwicimska-Piasko, Hubrt Piórkowski, Janusz Ostrowski wp³ywa na kszta³towani siê wspó³czœni warunków sidliskowych. G³êbokoœæ i rodzaj z³ó w po³¹czniu z informacjami o zbiorowiskach roœlinnych wskazuj równi poœrdnio na odpornoœæ b¹dÿ podatnoœæ obiktów torfowiskowych na antropoprsjê g³ówni zwi¹zan¹ z przsusznim sidlisk oraz na stopiñ dgradacji sidliska. Informacj t szczgólni uzyskiwan w odnisiniu do pojdynczych obiktów stanowiæ mog¹ jdn¹ z kluczowych przs³ank podjmowania dzia³añ o charaktrz rnaturyzacyjnym. Koljn pol badawcz, gdzi znajduj¹ zastosowani zintgrowan dan o mokrad³ach to szacowani wilkoœci misji gazów ciplarnianych z sidlisk mokrad³owych. Dziêki informacji o g³êbokoœci z³ó, paramtrach utworów organicznych oraz szaci roœlinnj mo liw by³o okrœlni przybli onj wartoœci misji CO 2 z glb okrœlanych mianm histosoli. Intgracja wyminionych baz danych ma du y potncja³ w odnisiniu do przdsiêwziêæ planistycznych. W szczgólnoœci wyminiæ tu mo na planowani infrastruktury komunikacyjnj. W przypadku wyznaczania wariantów przbigu szlaków komunikacyjnych, taki obikty przstrznn jak g³êboki rozlg³ obni nia wyp³nion torfm, obcnoœæ drobnopowirzchniowych al licznych i g³êbokich torfowisk, czy t odcinka doliny wyp³nionj torfm i gyti¹ w istotny sposób wp³yn¹æ mo na wybór optymalngo rozwi¹zania. Istotn znaczni ma równi w tym przypadku uzyskani informacji zintgrowanj, czyli po³¹czni danych o zbiorowiskach roœlinnych z szczgó³owymi danymi sidliskowymi. Dziêki takij prostj analizi mo liw jst zidntyfikowani obiktów cchuj¹cych siê du ymi potncjalnymi walorami przyrodniczymi (zgodnoœæ szaty roœlinnj i sidliska), co przyczyniæ siê mo do zmnijsznia ryzyka wyst¹pinia konfliktów kologicznych. Zawart w bazi danych informacj sprzyjaj¹ równi racjonalizacji ograniczonj ksploatacji torfu jako kopaliny, co wi¹ siê z liminacj¹ obiktów o du ych walorach przyrodniczych, gdzi wystêpuj zgodnoœæ miêdzy warunkami sidliskowymi a szat¹ roœlinn¹, wy³¹czaniu z planów ksploatacji obiktów p³ytkich, ³atwo ulgaj¹cych dgradacji, jak równi obiktów, któr mimo warunków sprzyjaj¹cych pozyskaniu torfu znalaz³y siê w granicach obszarów chronionych. Zintgrowan dan o mokrad³ach miszcz¹ siê równi w sfrz zaintrsowania jdnostk samorz¹dowych zarówno najni szgo szczbla jak i szczbla powiatowgo oraz wojwódzkigo. Informacj o z³o ach torfu, sposobi ich u ytkowania uwzglêdnian s¹ w cyklicznych raportach przkazywanych przz jdnostki administracyjn do GUS, dlatgo t s¹ on zaintrsowan aktualizacj¹ i uszczgó³owianim informacji w odnisiniu, zarówno do warunków sidliskowych, jak i sposobu u ytkowania trnu. Informacj dotycz¹c charaktrystyki obiktów torfowych s¹ równi istotn z punktu widznia planowania sici osadniczj, przygotowywania gruntów pod zabudowê czy inwstycj. Zintgrowan dan o mokrad³ach wykorzystywan mog¹ byæ na tapi opracowywania, uzgadniania, a tak opiniowania planów zagospodarowania przstrznngo w tych przypadkach nizwykl wa na jst du a szczgó³owoœæ danych, którj GIS Mokrad³a na obcnym tapi rozwoju ni mo zapwniæ. Podsumowani Dotychczasowa intgracja baz danych w znacz¹cy sposób poszrzy³a funkcjonalnoœæ GIS Mokrad³a. Z wzglêdów tchnicznych, finansowych, organizacyjnych oraz trminowych w pirwszym tapi budowy GIS Mokrad³a ni zosta³ w p³ni wykorzystany ca³kowi-

9 Intgracja baz danych o polskich mokrad³ach i torfowiskach w systmi GIS Mokrad³a 75 ty potncja³ zasobu goinformacyjngo zawarty w bazi TORF, jak i przd wszystkim w matria³ach Ÿród³owych bazy, którymi s¹ dokumntacj gologiczn z³ó torfu. Uogólniaj¹c, mo na przyj¹æ, na obcnym tapi zosta³y zralizowan mo liwoœci intgracji obu baz danych w odnisiniu do charaktrystyki ca³go obiktu, natomiast wci¹ istnij szroki pol intgracji danych w odnisiniu do szczgó³owych punktów rozpoznania zlokalizowanych w granicach torfowisk. Prac nad stworznim procdur w³¹cznia pozosta³ych danych s¹ prowadzon w ramach wspó³dzia³ania Sici Naukowj Systmy Goinformacyjn i bêd¹ wdra an w najbli szych latach. Litratura Charactrization and valuation of wtlands and grasslands in Poland in th aspct of natural nvironmnt protction, 1996: Matria³y Sminarium Nr. 35, Wydawnictwo IMUZ, Falnty. Komputrowa Baza Danych o Torfowiskach Polski TORF. IMUZ Falnty. Ostrowski J., 1995: Systm informacji przstrznnj o charaktrz oraz walorach mokrad³ i u ytków zilonych w Polsc. [W:] Systmy Informacji Przstrznnj, V Konfrncja N-T, PTIP, Warszawa, s Piórkowski H., Oœwicimska-Piasko Z., Jakubowski W., Ostrzy k S., 2006: Koncpcja aktualizacji i wryfikacji danych w Systmi Informacji Przstrznnj o Mokrad³ach Polski. IMUZ Falnty, maszynopis. Piórkowski H., Oœwicimska-Piasko Z., Dmbk W., Ostrowski J., 2007: Systm informacji przstrznnj o mokrad³ach w Polsc i mo liwoœci jgo wykorzystania. Roczniki Gomatyki, t. V z. 7, PTIP, Warszawa, s Raport koñcowy z pracy Systm Informacji Przstrznnj o Mokrad³ach Polski, IMUZ Falnty, maszynopis. Abstract Th Institut for Land Rclamation and Grasslands Farming at Falnty was commissiond by th Ministry of Environmnt in 2004 to dvlop Spatial Information Systm on Polish Wtlands (GIS Mokrad³a). Th main goal of th undrtakn activitis was building a cohrnt databas containing information on wtlands in rspons to growing public intrst in gospatial nvironmntal data. Th Systm was basd upon two alrady xisting databass: analogu Maps of Polish Wtlands and Grasslands and th Computr Databas on Polish Patlands containing only dscriptiv data on pat and gytia dposits stord in dbas softwar. Th aim of this papr is to prsnt som xprinc on th data intgration as wll as to giv a framwork for th futur dirctions and us of th nwly cratd data rsourc. mgr Zuzanna Oœwicimska-Piasko z.piasko@imuz.du.pl tl ww. 247 dr Hubrt Piórkowski h.piorkowski@imuz.du.pl tl ww. 247 prof. dr hab. Janusz Ostrowski j.ostrowski@imuz.du.pl tl ww. 240