P. Smoleń (red.), W. Wójtowicz (red.), M. Burzec, M. Duda-Hyz, A. Gorgol, B. Kucia-Guściora, M. Münnich, P. Pomorski. Prawo podatkowe. 3.

Transkrypt

1 P. Smoleń (red.), W. Wójtowicz (red.), M. Burzec, M. Duda-Hyz, A. Gorgol, B. Kucia-Guściora, M. Münnich, P. Pomorski Prawo podatkowe 3. wydanie

2 PODRĘCZNIKI PRAWNICZE Paweł Smoleń, Wanda Wójtowicz (red.) Prawo podatkowe

3 W sprzedaży: R. Mastalski PRAWO PODATKOWE, wyd. 9 Studia Prawnicze H. Dzwonkowski (red.) PRAWO PODATKOWE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze R. Oktaba PRAWO PODATKOWE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze VAT, wyd. 19 Twoje Prawo ORDYNACJA PODATKOWA, wyd. 34 Twoje Prawo

4 Redaktorzy dr hab. Paweł Smoleń profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II prof. dr hab. Wanda Wójtowicz profesor zwyczajny na Uniwersytecie Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach Prawo podatkowe Autorzy dr Marcin Burzec dr Michalina Duda-Hyz dr hab. Andrzej Gorgol, prof. UZ dr hab. Beata Kucia-Guściora dr Monika Münnich dr Piotr Pomorski dr hab. Paweł Smoleń, prof. KUL prof. dr hab. Wanda Wójtowicz 3. wydanie WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2017

5 Poszczególne części opracowali: Marcin Burzec: rozdział VII 29, 31; rozdział VIII 36; rozdział X 47, 48 pkt I II, 50; rozdział XI 53, 54, 55 Michalina Duda-Hyz: rozdział II 7; rozdział VI 24, 26 Andrzej Gorgol: rozdział III 9; rozdział IV 11; rozdział VI 25; rozdział VII 32, 33; rozdział VIII 38 Beata Kucia-Guściora: rozdział V 18, 19, 22; rozdział VII 30, rozdział IX, rozdział X 48 pkt III, 49 Monika Münnich: rozdział IV 12 17; rozdział V Piotr Pomorski: rozdział II 8; rozdział III 10; rozdział V 23; rozdział VII 34, 35; rozdział VII 28; rozdział VIII 40; rozdział XI 51 52, Paweł Smoleń: rozdział VIII 37, 39 Wanda Wójtowicz: rozdział I; rozdział VII 27 Wydawca: Aneta Flisek Recenzent wydawniczy: Prof. zw. dr hab. Leonard Etel Wydawnictwo C.H.Beck 2017 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Wykaz skrótów... XIII Przedmowa... XVII Rozdział I. Pojęcie i charakter podatku jako dochodu publicznego Dochody publiczne i ich klasyfikacja Definicja podatku Struktura podatku System podatkowy i klasyfikacja podatków Zasady systemu podatkowego Funkcje systemu podatkowego Rozdział II. Standardy polskiego prawa podatkowego Źródła i zasady tworzenia prawa podatkowego I. Uwagi ogólne II. Źródła prawa podatkowego w Konstytucji RP III. Ustawy podatkowe IV. Rozporządzenia jako źródło prawa podatkowego V. Miejscowe prawo podatkowe VI. Zasady tworzenia prawa podatkowego w świetle Konstytucji RP System podatkowy i jego uwarunkowania I. Tworzenie systemu podatkowego II. Problem fiskalizmu podatkowego i granic opodatkowania III. Społeczne postawy wobec systemu podatkowego IV. Polski system podatkowy spojrzenie praktyczne Rozdział III. Ordynacja podatkowa część materialna Zagadnienia ogólne Prawo o zobowiązaniach podatkowych I. Obowiązek podatkowy II. Zobowiązanie podatkowe i sposoby jego powstania III. Struktura zobowiązania podatkowego IV. Termin i zasady płatności podatków V. Zaległości podatkowe VI. Nadpłata podatku VII. Preferencje podatkowe ulgi w spłacie podatku Uwagi ogólne Problem klauzul generalnych i uznania administracyjnego Aspekty proceduralne ulg w spłacie podatku Ulgi w spłacie podatków a pomoc publiczna

7 VI Spis treści VIII. Potrącenie podatkowe (kompensata podatkowa) IX. Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w zamian za zaległości w płatności podatków państwowych lub samorządowych X. Pozostałe preferencje podatkowe XI. Wygasanie zobowiązań podatkowych XII. Zabezpieczenie zobowiązań podatkowych Uwagi ogólne Sposoby zabezpieczenia podatkowego w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji Sposoby zabezpieczenia podatkowego według Ordynacji podatkowej Hipoteka i zastaw skarbowy zagadnienia wstępne Hipoteka podatkowa Zastaw skarbowy XIII. Odpowiedzialność za wykonanie zobowiązań podatkowych Uwagi ogólne Odpowiedzialność podatnika Odpowiedzialność płatnika i inkasenta Odpowiedzialność następców prawnych Spadkobiercy jako następcy podatkowi Sukcesorzy przekształceń i połączeń osób prawnych jako następcy podatkowi Zapisobiercy jako następcy podatkowi Odpowiedzialność osób trzecich Rozwiedziony małżonek podatnika Członek rodziny podatnika Nabywca przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części Odpowiedzialność za firmanctwo Odpowiedzialność osób trzecich za zaległości podatkowe związane z władaniem nieruchomościami oraz wykorzystywaniem ich do prowadzenia działalności gospodarczej Wspólnicy spółek osobowych Członkowie zarządu spółek kapitałowych Nowo powstała (nowo zawiązana) osoba prawna Gwarant (poręczyciel) zobowiązania podatkowego Odpowiedzialność związana z dostawą towarów wrażliwych Rozdział IV. Ordynacja podatkowa część procesowa Prawne aspekty kodyfikacji procedur podatkowych Zasady ogólne postępowania podatkowego I. Katalog zasad ogólnych Zasada praworządności, czyli legalizmu Zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych Zasada udzielania niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania Zasada prawdy obiektywnej Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu

8 Spis treści VII 6. Zasada przekonywania strony Zasada szybkości postępowania Zasada pisemności Zasada dwuinstancyjności postępowania podatkowego Zasada trwałości ostatecznych decyzji podatkowych Zasada jawności postępowania wyłącznie dla stron Uczestnicy postępowania podatkowego I. Organy podatkowe i ich właściwość II. Właściwość instancyjna, rzeczowa i miejscowa państwowych organów podatkowych (stan prawny obowiązujący do r.) III. Właściwość instancyjna, rzeczowa i miejscowa państwowych organów podatkowych (stan prawny obowiązujący po r.) IV. Właściwość instancyjna, rzeczowa i miejscowa samorządowych organów podatkowych V. Właściwość miejscowa organów orzekających o odpowiedzialności osób trzecich VI. Zasady ustalania właściwości miejscowej organu podatkowego w przypadku zmiany miejsca zamieszkania lub siedziby podatnika w trakcie roku podatkowego VII. Spory o właściwość organów podatkowych Wyłączenie pracownika organu podatkowego oraz organu podatkowego Strona i podmioty uprawnione do uczestnictwa w postępowaniu na prawach strony Ogólne instytucje procesowe i czynności materialno-techniczne postępowania podatkowego I. Załatwianie spraw II. Doręczenia III. Wezwania IV. Przywrócenie terminu V. Metryka, protokoły i adnotacje (czynności materialno-techniczne) VI. Udostępnianie akt stronie postępowania VII. Zawieszenie postępowania podatkowego VIII. Kary porządkowe IX. Koszty postępowania Przebieg postępowania podatkowego (tryb zwyczajny i tryby nadzwyczajne). 203 I. Tryb zwyczajny postępowania podatkowego Wszczęcie postępowania Postępowanie wyjaśniające (dowodowe) Przesłuchanie świadka Rozprawa Decyzje i postanowienia oraz zwyczajne środki odwoławcze Wygaśnięcie decyzji Postanowienie Odwołanie Zażalenia II. Nadzwyczajne tryby wzruszenia decyzji ostatecznej Wznowienie postępowania Stwierdzenie nieważności decyzji podatkowej Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej

9 VIII Spis treści Rozdział V. Inne rodzaje postępowań w sprawach podatkowych Interpretacje przepisów prawa podatkowego Postępowanie w sprawie porozumień w sprawach ustalania cen transakcyjnych Czynności sprawdzające Kontrola podatkowa Wymiana informacji podatkowych z innymi państwami Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń Rozdział VI. Pośrednie podatki państwowe Podatek od towarów i usług I. Zagadnienia teoretyczne Geneza i rozwój ogólnych podatków obrotowych Rozwój ogólnego podatku obrotowego w Polsce Formy ogólnego podatku obrotowego Formy podatku od wartości dodanej Podstawowe cechy konstrukcji obowiązującego podatku od wartości dodanej Źródła prawa w zakresie podatku od towarów i usług II. Zakres podmiotowy podatku Podatnik Płatnik Przedstawiciel podatkowy Organy podatkowe III. Zakres przedmiotowy podatku Uwagi ogólne Odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju Odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju Eksport i import towarów Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT) i wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT) Zwolnienia IV. Podstawa opodatkowania V. Stawki podatku VI. Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe VII. Odliczenie i zwrot podatku naliczonego VIII. Obowiązki podatników IX. Procedury szczególne Podatek akcyzowy Podatek od gier I. Zagadnienia teoretyczne II. Zakres podmiotowy opodatkowania III. Zakres przedmiotowy opodatkowania IV. Podstawa opodatkowania i stawki podatku V. Obowiązki podatników VI. Dopłaty

10 Spis treści IX Rozdział VII. Bezpośrednie podatki państwowe Teoretyczne modele opodatkowania dochodów osób fizycznych I. Koncepcje zakresu podmiotowego podatku dochodowego II. Koncepcje zakresu przedmiotowego podatku dochodowego Podatek dochodowy od osób fizycznych I. Uwagi ogólne II. Podmiotowy zakres opodatkowania Status rezydenta i nierezydenta Stan cywilny i rodzina jako przesłanka zmiany zasad opodatkowania Opodatkowanie wspólników spółek osobowych i spółki cywilnej Wyłączenia podatkowe Problem minimum wolnego od podatku III. Przedmiotowy zakres opodatkowania Przychód Koszty Dochód i strata IV. Przegląd najważniejszych kategorii przychodów objętych podatkiem dochodowym Przychody ze stosunku pracy Przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej Przychody z działalności wykonywanej osobiście Przychody z działów specjalnych produkcji rolnej Przychody z odpłatnego zbycia nieruchomości Przychody ze sprzedaży ruchomości Przychody kapitałowe Przychody z giełdy Przychody z najmu lub dzierżawy Przychody z praw autorskich Pozostałe przychody objęte podatkiem dochodowym V. Zwolnienia podatkowe VI. Technika obliczania podatku dochodowego od osób fizycznych VII. Ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych VIII. Formalności podatkowe Uproszczone formy podatku dochodowego od osób fizycznych I. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych Oświadczenie o wyborze formy opodatkowania Zakres podmiotowy Przedmiot opodatkowania i stawki podatkowe Tryb i warunki płatności II. Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych Podatek dochodowy od osób prawnych I. Geneza i charakter podatku dochodowego od osób prawnych II. Zakres podmiotowy podatku dochodowego od osób prawnych III. Zakres przedmiotowy podatku dochodowego od osób prawnych IV. Zwolnienia przedmiotowe V. Podstawa opodatkowania i ulgi ją korygujące VI. Skala i stawki podatkowe VII. Tryb płatności podatku dochodowego od osób prawnych

11 X Spis treści 31. Podatek tonażowy I. Zakres podmiotowy II. Zakres przedmiotowy III. Podstawa opodatkowania i wysokość podatku IV. Pobór podatku Podatek od wydobycia niektórych kopalin Specjalny podatek węglowodorowy Podatek od instytucji finansowych Podatek od sprzedaży detalicznej Rozdział VIII. Podatki samorządowe Opodatkowanie nieruchomości I. Uwagi wstępne II. Podatek od nieruchomości Geneza podatku Podmiot opodatkowania Przedmiot opodatkowania Zwolnienia w podatku od nieruchomości Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe Tryb i warunki płatności III. Podatek rolny Geneza podatku Zakres podmiotowy Przedmiot opodatkowania Zwolnienia Podstawa opodatkowania oraz stawki podatkowe Ulgi w podatku rolnym Tryb i warunki płatności IV. Podatek leśny Geneza podatku Przedmiot opodatkowania Podmiot opodatkowania Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe Zwolnienia Tryb i warunki płatności Podatek od spadków i darowizn I. Geneza podatku II. Modele podatku III. Zakres opodatkowania IV. Zwolnienia z opodatkowania V. Obowiązek podatkowy VI. Podstawa opodatkowania VII. Skala podatkowa VIII. Ulga mieszkaniowa IX. Zasady płatności Podatek od czynności cywilnoprawnych Karta podatkowa I. Istota ryczałtu jako uproszczonej formy opodatkowania II. Zakres opodatkowania

12 Spis treści XI III. Zasady płatności Podatek od środków transportowych Rozdział IX. Międzynarodowe prawo podatkowe Zakres i pojęcie międzynarodowego prawa podatkowego Międzynarodowe podwójne opodatkowanie i sposoby jego eliminacji Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania I. Status prawny i znaczenie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania II. Zakres przedmiotowy i podmiotowy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania III. Zasady rozdziału roszczeń podatkowych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania IV. Postanowienia szczególne umów o unikaniu podwójnego opodatkowania Prawo UE a bilateralne umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania Raje podatkowe Inne podatkowe umowy międzynarodowe I. Konwencja arbitrażowa II. Konwencja o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych Rozdział X. Prawo podatkowe Unii Europejskiej Wprowadzenie do prawa podatkowego UE I. Źródła prawa UE II. Zasada niedyskryminacji i zakaz protekcjonizmu podatkowego Harmonizacja podatków pośrednich I. Podatek od wartości dodanej II. Podatek akcyzowy III. Podatki pośrednie od gromadzenia kapitału Harmonizacja podatków bezpośrednich I. Cechy harmonizacji podatków bezpośrednich II. Dyrektywy odnoszące się do opodatkowania dochodów osób prawnych. 574 III. Dyrektywa w sprawie opodatkowania dochodów z oszczędności w formie wypłacanych odsetek IV. Inne inicjatywy UE dotyczące podatków bezpośrednich Wspólna skonsolidowana podstawa podatkowania (CCCTB) Agresywne planowanie podatkowe Zapobieganie podwójnemu opodatkowaniu spadków Pozostałe inicjatywy podatkowe Wymiana informacji. Współpraca w sprawach podatkowych w UE I. Ogólna charakterystyka współpracy w sprawach podatkowych II. Wymiana informacji oraz pomoc w zakresie doręczeń pism urzędowych w podatku od wartości dodanej III. Wymiana informacji oraz pomoc w zakresie doręczeń pism urzędowych w podatku akcyzowym IV. Wymiana informacji oraz pomoc w zakresie doręczeń pism urzędowych w podatkach bezpośrednich V. Współpraca w zakresie poboru zobowiązań podatkowych

13 XII Spis treści Rozdział XI. Parapodatki Pojęcie i cechy opłat oraz parapodatków Opłata skarbowa Opłaty lokalne I. Uwagi ogólne II. Opłata targowa III. Opłata miejscowa oraz opłata uzdrowiskowa IV. Opłata od posiadania psów V. Opłata reklamowa Opłata planistyczna Opłata adiacencka Opłata eksploatacyjna oraz inne opłaty geologiczne Opłaty w prawie wodnym Indeks rzeczowy

14 Wykaz skrótów 1. Akty prawne DochJSTU... ustawa z r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 198 ze zm.) dyrektywa 2006/112/WE (dyrektywa VAT)... dyrektywa Rady 2006/112/WE z r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347 z r., s. 1) EgzAdmU... ustawa z r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 599 ze zm.) FinPublU... ustawa z r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) GryHazU... ustawa z r. o grach hazardowych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 471 ze zm.) KASU... ustawa z r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1947) KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny KKS... Kodeks karny skarbowy KPA... Kodeks postępowania administracyjnego KRO... Kodeks rodzinny i opiekuńczy KSH... Kodeks spółek handlowych OrdPU... ustawa z r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 201) PAkcyzU... ustawa z r. o podatku akcyzowym (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 43) PAkcyzU ustawa z r. o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 29, poz. 257 ze zm.) PCCU... ustawa z r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 223 ze zm.) PDOFizU... ustawa z r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) PDOPrU... ustawa z r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) PlanZagospU... ustawa z r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 778 ze zm.) PLeśU... ustawa z r. o podatku leśnym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 374 ze zm.) PLokU... ustawa z r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 716 ze zm.)

15 XIV Wykaz skrótów PrGeolGórnU... ustawa z r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) PRolU... ustawa z r. o podatku rolnym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 617 ze zm.) PrPostSAdm... ustawa z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 718 ze zm.) PSpDarU... ustawa z r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 205 ze zm.) PWydKopU... ustawa z r. o podatku od wydobycia niektórych kopalin (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1581) RyczałtU... ustawa z r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) SKOU... ustawa z r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz ze zm.) SłCelU... ustawa z r. o Służbie Celnej (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) SPWU... ustawa z r. o specjalnym podatku wodorowym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 979 ze zm.) TFUE... Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202 z r., s. 47) TWE... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.Urz. UE C 321E z r., s. 37) UrzSkarbU... ustawa z r. o urzędach i izbach skarbowych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 578 ze zm.) VATU... ustawa z r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.) 2. Publikatory i czasopisma Biul. Skarb.... Biuletyn Skarbowy CBOSA... Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych D.P.... Doradca Podatnika Dor. Pod.... Doradztwo Podatkowe Dz.U.... Dziennik Ustaw Dz.Urz.... Dziennik Urzędowy FK... Finanse Komunalne KPPubl... Kwartalnik Prawa Publicznego M.P.... Monitor Polski MoP... Monitor Prawniczy MoPod... Monitor Podatkowy ONSA... Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSN... Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNAiP... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna i Pracy OSG... Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych OSP... Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OSS... Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych OTK... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Pal.... Palestra

16 Wykaz skrótów XV PiP... Państwo i Prawo POP... Przegląd Orzecznictwa Podatkowego PP... Przegląd Podatkowy Pr. i Pod.... Prawo i Podatki R. Pr.... Radca Prawny Zb.Orz.... Zbiór Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ZNSA... Zeszyty Naczelnego Sądu Administracyjnego 3. Organy i instytucje KAS... Krajowa Administracja Skarbowa KIS... Krajowa Informacja Skarbowa NSA... Naczelny Sąd Administracyjny SKO... Samorządowe Kolegium Odwoławcze SN... Sąd Najwyższy TK... Trybunał Konstytucyjny TS... Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej WSA... Wojewódzki Sąd Administracyjny 4. Inne skróty art.... artykuł cz.... część itd.... i tak dalej itp.... i temu podobne j.s.t.... jednostka(i) samorządu terytorialnego lit.... litera m.in.... między innymi nast.... następny np.... na przykład nr... numer nast.... następujące orzecz.... orzeczenie pkt... punkt por.... porównaj poz.... pozycja r.... rok red.... redakcja s.... strona t.... tom tekst jedn.... tekst jednolity tzn.... to znaczy tzw.... tak zwany ust.... ustęp wg... według wyr.... wyrok ww.... wyżej wymienione w zw.... w związku zd.... zdanie ze zm.... ze zmianami zob.... zobacz

17

18 Przedmowa Prawo podatkowe stanowi bardzo istotną część systemu prawnego obowiązującego w każdym państwie. Bez wątpienia wpływy z podatków pobieranych czy to na rzecz budżetu państwa, czy budżetów samorządowych nabrały współcześnie bardzo istotnego znaczenia, przybierając zazwyczaj rolę zasadniczego źródła dochodów publicznych. W naturalny sposób wpływa to na duże zainteresowanie tą problematyką, także w kontekście ciągłego procesu doskonalenia tej sfery prawa. W Polsce proces reformy prawa podatkowego trwa już od wielu lat. Niestety nie zawsze udaje się osiągnąć właściwe rezultaty planowanych modyfikacji stosowanych już rozwiązań czy też aplikacji nowych instrumentów podatkowoprawnych. Stosunkowo często nowe rozwiązania są wprowadzane pochopnie, z kalkulacją osiągania tylko doraźnych efektów, bez uwzględnienia szerszej perspektywy. W konsekwencji prowadzi to do konieczności opracowania dalszych zmian i powszechnego odczucia braku stabilności tej dziedziny prawa. W sposób bezpośredni przekłada się to na niską znajomość prawa podatkowego zarówno wśród podatników, jak i pracowników organów aparatu skarbowego. Trudności te dotykają także studentów wszystkich tych kierunków studiów, które mają związek z funkcjonowaniem prawa podatkowego. Przygotowana publikacja skierowana jest przede wszystkim do uczestników wykładów kursowych, wykładów specjalizacyjnych (konwersatoriów, fakultetów), seminariów magisterskich i doktorskich, prowadzonych dla studentów oraz absolwentów prawa, administracji, europeistyki oraz kierunków ekonomicznych. Może być także pomocna w trakcie różnorodnych studiów podyplomowych, kursów dla doradców podatkowych czy aplikacji prawniczych. W swym zasadniczym założeniu obejmuje ona podstawowe zagadnienia merytoryczne dotyczące podatków i prawa podatkowego. W zamyśle autorów podręcznik ma zawierać najważniejsze kwestie z tego zakresu, niezbędne dla realizacji przede wszystkim głównego nurtu wykładu akademickiego. Struktura opracowania nawiązuje do tradycyjnej sekwencji omawiania poszczególnych zagadnień w toku wykładu akademickiego. Jednocześnie świadomie przyjęta została dwuczłonowa konstrukcja opracowania.

19 XVIII Przedmowa Z założenia usystematyzowana warstwa szczegółowych rozwiązań obowiązującego porządku prawnego poprzedzona jest prezentacją bezpośrednio z nią powiązanych zagadnień teoretycznych. W szerokim stopniu starano się uwzględnić bogaty dorobek nauki oraz orzecznictwo sądowe. Lublin, luty 2017 r. Paweł Smoleń Wanda Wójtowicz

20 Rozdział I. Pojęcie i charakter podatku jako dochodu publicznego 1. Dochody publiczne i ich klasyfikacja Prawidłowe funkcjonowanie każdego organizmu państwowego zależy od wielu czynników, tak politycznych, jak i gospodarczych, wewnętrznych i zewnętrznych, materialnych i pozamaterialnych. Wśród tych czynników istotną rolę odgrywa możność dysponowania przez państwo odpowiednimi środkami finansowymi (pieniężnymi), z których można pokrywać wydatki publiczne. Środki te muszą być tym większe, im większy jest zakres zadań finansowanych przez państwo lub samorząd terytorialny, a niepozostających w gestii podmiotów prywatnych. Dlatego też istotnego znaczenia wśród czynników decydujących o prawidłowym funkcjonowaniu państwa nabiera zapewnienie stałych i wydajnych źródeł dochodów. Dochody uzyskiwane przez państwo i jednostki samorządu terytorialnego czyli dochody publiczne, są podstawą funkcjonowania tych podmiotów. Służą także realizacji celów im przypisanych w podstawowych aktach prawnych i zaspokajaniu przynajmniej w niezbędnym zakresie potrzeb publicznych. Dochody publiczne mogą mieć różny charakter, różną rangę i znaczenie. W procesie historycznym zmieniały się sposoby zdobywania środków niezbędnych do pokrywania wydatków publicznych. Różny bywał zakres obciążeń finansowych poszczególnych grup ludności. Zmieniały się też rodzaje takich obciążeń podatki, cła, opłaty itp. Wszystko to sprawiło, że w doktrynie prawa finansowego wypracowano różne definicje pojęć związanych z gromadzeniem środków niezbędnych do realizacji zadań publicznych. Określenia te nie zawsze precyzyjne zmieniały się wraz ze zmianą warunków politycznych i gospodarczych, w których były formułowane. Także w aktach prawnych próbowano formułować legalne definicje poszczególnych pojęć: dochodów, podatków, opłat, ceł itp. Niestety definicje te bywały i są nadal często zmieniane pod wpływem różnych pozamerytorycznych okoliczności i doraźnych potrzeb. Najczęściej też, formułując definicje ustawowe, zapomina się o dorobku doktryny w tym zakresie. Ta- Nb