prawo rzeczowe własność posiadanie podziały rzeczy Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego i Antycznego WPiA UW

Transkrypt

1 prawo rzeczowe własność posiadanie podziały rzeczy Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego i Antycznego WPiA UW

2 Własność definicja?

3 Własność definicja? I Cum autem finitus fuerit usus fructus, revertitur scilicet ad proprietatem et ex eo tempore nudae proprietatis dominus incipit plenam habere in re potestatem. A skoro skończy się ususfructus, powraca do własności i od tego czasu pan gołej własności, zaczyna mieć pełne władztwo nad rzeczą...

4 Własność definicja? I Cum autem finitus fuerit usus fructus, revertitur scilicet ad proprietatem et ex eo tempore nudae proprietatis dominus incipit plenam habere in re potestatem. A skoro skończy się ususfructus, powraca do własności i od tego czasu pan gołej własności, zaczyna mieć pełne władztwo nad rzeczą... problem z definicją: elementy pozytywne, negatywne...

5 Plena in re potestas?

6 Plena in re potestas? co to jest RES w prawie rzymskim?

7 Plena in re potestas? co to jest RES w prawie rzymskim? rzecz, majątek, spór, zobowiązanie...

8 Plena in re potestas? co to jest RES w prawie rzymskim? rzecz, majątek, spór, zobowiązanie... podziały rzeczy

9 Podziały rzeczy... res extra commercium res in commercio res divini iuris res humani iuris

10 Res divini iuris sacrae religiosae sanctae

14 Res humani iuris res publicae (res extra commercium) res privatae (res in commercio)

15 Res humani iuris res publicae (res extra commercium) res privatae (res in commercio)

16 Res privatae res corporales res incorporales zobowiązania spadek służebności...

17 Res privatae res mobiles res immobiles res semimoventes różna ochrona interdyktalna, różny czas zasiedzenia

18 Res privatae rzeczy oznaczone gatunkowo rzeczy oznaczone indywidualnie (zamienne) res quae pondere numero mensura constant zużywalne niezużywalne

19 Res privatae niepodzielne podzielne pojedyńcze - złożone - zbiorowe

20 Res in patrimonio extra patrimonium in commercio res nullius (rzecz niczyja) hereditas iacens res extra (spadek nieobjęty) commercium res divinae iuris, publicae etc.

21 Res privatae res mancipi res nec mancipi TUlp Wszystkie rzeczy są albo macypowalne, albo nie. Rzeczami macypowalnymi są grunty na ziemi italskiej, tak wiejskie, jak na przykład pole, jak i miejskie czyli dom. także służbności gruntów wiejskich, jak droga, przejście, przepęd, ciągnienie wody; także niewolnicy i czworonożne zwierzęta, które ujarzmia się przez kark lub grzbiet, na przykład woły, konie, muły, osły; pozostałe rzeczy są niemancypowalne. Słonie i wielbłądy, choć ujarzmia się grzbietem lub karkiem, nie są mancypowane, ponieważ zaliczają się do dzikich zwierząt.

22 przekazanie własności traditio in iure cessio oraz mancipatio powody? co się dzieje z res mancipi przekazaną przez tradycję?

23 Formy władania rzeczami

24 Prehistoria własności

25 Prehistoria własności kiedy powstaje pojęcie własności/władztwa?

26 Prehistoria własności kiedy powstaje pojęcie własności/władztwa? różne postawy metodologiczne i ideologiczne

27 Prehistoria własności kiedy powstaje pojęcie własności/władztwa? różne postawy metodologiczne i ideologiczne Kto jest beneficjentem własności? gens (tutela i curatela legitima.

28 Prehistoria własności kiedy powstaje pojęcie własności/władztwa? różne postawy metodologiczne i ideologiczne Kto jest beneficjentem własności? gens (tutela i curatela legitima. consortium ercto non cito

29 Prehistoria własności kiedy powstaje pojęcie własności/władztwa? różne postawy metodologiczne i ideologiczne Kto jest beneficjentem własności? gens (tutela i curatela legitima. consortium ercto non cito archaiczna własność rzymska: względna? (KASER)

30 legis actio sacramento in rem G. 4.16: Jeśli procesowano się co do rzeczy, rzeczy ruchome i ożywione, które można było przynieść lub doprowadzić przed urzędnika, tak windykowano przed urzędnikiem: ten, który windykował, trzymał tyczkę, potem samą rzecz chwytał, na przykład niewolnika, i tak mówił: HUNC EGO HOMINEM EX IURE QUIRITIUM MEUM ESSE AIO SECUNDUM SUAM CAUSAM, SICUT DIXI, ECCE TIBI VINDICATAM IMPOSUI (JA OŚWIADCZAM, ŻE TEN NIEWOLNIK JEST MÓJ WEDLE PRAWA KWIRYTÓW, ZGODNIE ZE SWOJĄ SPRAWĄ, TAK JAK POWIEDZIAŁEM, OTO WOBEC CIEBIE NAŁOŻYLEM [NAŃ] LASKĘ) i w tej chwili dotykał niewolniką tyczką. Jego przeciwnik podobnie mówił i czynił. Skoro obaj dokonali windykacji, pretor mówił: MITTETE AMBO HOMINEM (PUŚCIE OBAJ NIEWOLNIKA), oni wypuszczali. Ten, który najpierw windykował, tak drugiego zapytywał : POSTULO ANNE DICAS QUA EX CAUSA VIDICAVERIS (ŻĄDAM, BYŚ POWIEDZIAŁ, Z JAKIEJ PRZYCZYNY WINDYKOWAŁEŚ. Ów odpowiadał IUS FECI SICUT VINDICTAM IMPOSUI (WYKONAŁEM PRAWO, TAK JAK NAŁOŻYLEM LASKĘ). W końcu, ten który najpierw windykował, mówił QUANDO TU INIURIA VINDICAVISTI QUINGENTIS ASSIBUS SACRAMENTO TE PROVOCO (A JEŚLI WINDYKOWAŁEŚ Z OBRAZĄ PRAWA, WZYWAM BYŚ USTANOWIŁ SACRAMENTUM PIĘĆSET ASÓW). Przeciwnik także mówił podobnie ET EGO TE (I JA CIEBIE). Tyczki zaś używali jakby w miejsce włóczni, oczywistego znaku prawnego władztwa, bo uważali, że prawne władztwo powstawało wobec tych rzeczy, które pochwycili od wrogów.

31 własność wedle ius civle

32 własność wedle ius civle archaiczna własność rzymska: względna? (KASER)

33 własność wedle ius civle archaiczna własność rzymska: względna? (KASER) tylko dla obywateli (peregryni mają zapewnioną wieczystą auctoritas)

34 własność wedle ius civle archaiczna własność rzymska: względna? (KASER) tylko dla obywateli (peregryni mają zapewnioną wieczystą auctoritas) czy aby na pewno nieograniczona?

35 rei vindicatio

36 rei vindicatio Caius Aquilius niech będzie sędzią. Jeśli się okaże, że ten niewolnik należy wedle prawa Kwirytów do Aulusa Ageriusa, i rzecz ta nie zostanie zwrócona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego, ile będzie warta rzecz, tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa. Jeśli się nie okaże, niech uwolni.

37 własność a posiadanie

38 własność a posiadanie prawo a stan faktyczny?

39 własność a posiadanie prawo a stan faktyczny? geneza: Ustawa XII Tablic i usus (żony, ale też innych rzeczy podlegających władztwu).

40 co to jest posiadanie?

41 co to jest posiadanie? animus rem sibi habendi

42 co to jest posiadanie? animus rem sibi habendi corpus

43 G Ceterum cum apud cives Romanos duplex sit dominium (nam uel in bonis uel ex iure Quiritium uel ex utroque iure cuiusque seruus esse intellegitur), ita demum seruum in potestate domini esse dicemus, si in bonis eius sit, etiamsi simul ex iure Quiritium eiusdem non sit: nam qui nudum ius Quiritium in seruo habet, is potestatem habere non intellegitur A poza tym ponieważ u obywateli Rzymskich własność jest podwójna (albowiem uważa się, że niewolnik albo jest w dobrach, albo [należy] na podstawie prawa Kwirytów, albo z obydwu powodów), stąd powiemy, że niewolnik jest we władztwie pana, jeśli jest w jego dobrach, nawet jeśli nie [należy] do niego wedle prawa Kwirytów. Albowiem uważa się, że ten kto ma tylko gołe prawo Kwirytów do niewolnika, nie ma nad mim władztwa.

44 Rem meam ex iure Quiritium esse, aio res in bonis est

45 własność bonitarna od pierwszego wieku przed naszą erą: stworzenie formułki z fikcją przez pretora Publicianusa chroni się zatem posiadanie zmierzające do zasiedzenia oraz posiadanie,tych którzy nigdy nie będą właścicielami, wedle prawa cywilnego (cudzoziemcy)

46 Actio Publiciana

47 Actio Publiciana Caius Aquilius niech będzie sędzią. Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał, okazałoby się, że ten niewolnik byłby jego, i rzecz ta nie zostanie zwrócona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego, ile będzie warta rzecz, tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa. Jeśli się nie okaże, niech uwolni.

48 common law: konstrukcja trustu ownership in law (owner in law) ownership in equity (beneficiary owner)

49 inne rodzaje władztwa na rzeczami własność peregrynów władztwo nad gruntami prowincjonalnymi

50 Własność w prawie poklasycznym Po Constitutio Antoniniana: znika własność peregrynów prawo wulgarne: praktyczny brak rozróżnienia Justynian ujednolica prawo własności

51 treść prawa własności?niegraniczona? problemy metodologiczne problemy ideologiczne i znów wracamy do definicji...

52

53 Lex Antonia de Termessibus (CIL I, 204), plebiscyt, 71 pne) ustanawiający przymierze między Rzymem, a miastem Termessos, jako leiberei amicei socieique populi Romani (5) Jakie byłyby rzeczy publiczne lub prywatne Termesyńczyków w Pizydii, poza wydzierżawionymi budynkami i gruntami, przed wojną z Mitrytadesem, co zostało uczynione względem nim uprzednio,i które z tych rzeczy wcześniej mieli, posiadali, lub używali i pobierali z nich pożytki, a których z własnej woli, by się nie pozbyli, to wszystko, jak było i jest Termeseńczyków w Pizydii, tak dale niech będzie; i niech wolno im będzie to wszystko mieć, posiadać, używać i pobierać pożytki... (5) Quae Thermensorum maiorum Pisidarum publica preivatave praeter locata agros aedificia sunt fueruntve ante bellum Mitridatis, quod preimum factum est, quodque earum rerum ii antea habuerunt possederunt usi fructive sunt, quod eius ipsi sua voluntate ab se non abalienarunt, ea omnia Termensium maiorum Pisidarum, uti sunt fuerunt, ita sunto, itemque iis ea omnia habere possidere uti fruique liceto. HABERE POSSIDERE UTI FRUI

54 Lex Antonia de Termessibus (CIL I, 204), plebiscyt, 71 pne) ustanawiający przymierze między Rzymem, a miastem Termessos, jako leiberei amicei socieique populi Romani (5) Jakie byłyby rzeczy publiczne lub prywatne Termesyńczyków w Pizydii, poza wydzierżawionymi budynkami i gruntami, przed wojną z Mitrytadesem, co zostało uczynione względem nim uprzednio,i które z tych rzeczy wcześniej mieli, posiadali, lub używali i pobierali z nich pożytki, a których z własnej woli, by się nie pozbyli, to wszystko, jak było i jest Termeseńczyków w Pizydii, tak dale niech będzie; i niech wolno im będzie to wszystko mieć, posiadać, używać i pobierać pożytki... (5) Quae Thermensorum maiorum Pisidarum publica preivatave praeter locata agros aedificia sunt fueruntve ante bellum Mitridatis, quod preimum factum est, quodque earum rerum ii antea habuerunt possederunt usi fructive sunt, quod eius ipsi sua voluntate ab se non abalienarunt, ea omnia Termensium maiorum Pisidarum, uti sunt fuerunt, ita sunto, itemque iis ea omnia habere possidere uti fruique liceto. HABERE POSSIDERE UTI FRUI

55 Definicje Irnerius: uti, frui et rem consumere, et omnino id quod super ea re sibi licet facere Baldus: dominium absolute dictum, est plena proprietas cum alienandi potentia Bartolus: dominium est ius de re corporali perfecte disponendi, nisi lege prohibeatur D pr (Florentinus) : liberatas est naturalis facultas eius quidem cuique facere libet, nisi si quid aut vi aut iure prohibetur

56 Treść prawa własności ius possidendi ius fruendi ius utendi (ad abusum --> ius abutendi) ius disponendi

57 KC art 140 W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społecznogospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.