Teresa Jurlewicz Zbigniew Skoczylas ALGEBRA LINIOWA. Przykłady i zadania. Wydanie siódme poprawione. GiS
|
|
- Bronisław Pawlak
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ALGEBRA LINIOWA
2 Teresa Jurlewicz Zbigniew Skoczylas ALGEBRA LINIOWA Przykłady i zadania Wydanie siódme poprawione GiS Oficyna Wydawnicza GiS Wrocław 2017
3 Teresa Jurlewicz Przedsiębiorstwo Informatyczne Yuma Wrocław yumapl Zbigniew Skoczylas Wydział Matematyki Politechnika Wrocławska pwredupl Projekt okładki: IMPRESJA Studio Grafiki Reklamowej Copyright c 1995, 1997, 1999, 2000, 2005, 2014, 2017 by Teresa Jurlewicz and Zbigniew Skoczylas Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany ani rozpowszechniany za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych Ponadto utwór nie może być umieszczany ani rozpowszechniany w postaci cyfrowej zarówno w Internecie, jak i w sieciach lokalnych, bez pisemnej zgody posiadacza prawautorskichskładwykonanowsystemie L A TEX ISBN Wydanie VII poprawione, Wrocław 2017 Oficyna Wydawnicza GiS, sc, wwwgiswrocpl Druk i oprawa: Oficyna Wydawnicza ATUT 4
4 Spis treści Wstęp 7 1 Przestrzenie liniowe 9 Przykłady 9 Podstawowedefinicje 9 Podprzestrzenieprzestrzeniliniowej 10 Liniowaniezależnośćwektorów 14 Bazaiwymiarprzestrzeniliniowej 19 Współrzędnewektorawbazie 27 Zadania 36 2 Układy równań liniowych 42 Przykłady 42 Rządmacierzy 42 TwierdzenieKroneckera-Capellego 50 Układyjednorodneiniejednorodne 60 Zadania 68 3 Przekształcenia liniowe 73 Przykłady 73 Podstawoweokreślenia 73 Obrazijądroprzekształcenialiniowego 77 Macierzprzekształcenialiniowego 82 Działanianaprzekształceniachliniowych 91 Wartościiwektorywłasneprzekształceńliniowych 94 Wartościiwektorywłasnemacierzy 105 Zadania Przestrzenie euklidesowe 116 Przykłady 116 Iloczynskalarny 116 NormawektoraOrtogonalnośćwektorów 118 Bazyortogonalne 122 5
5 Innemetodyortogonalizacji 127 Rzutortogonalny 129 Zadania 135 Odpowiedzi i wskazówki 142 Zbiory zadań 150 6
6 1 Wstęp Zbiór zadań Algebra liniowa Przykłady i zadania jest drugą częścią zestawu podręczników do Algebry liniowej Pozostałymi częściami zestawu są książki Algebra liniowa Definicje, twierdzenia, wzory oraz Algebra liniowa Kolokwia i egzaminy Podręczniki te przeznaczone są głównie dla studentów politechnik Mogą z nich korzystać także studenci wydziałów nauk ścisłych uniwersytetów Materiał zawarty w zbiorze obejmuje przestrzenie i przekształcenia liniowe, układy równań liniowych oraz przestrzenie euklidesowe Opracowanie zawiera zadania rozwiązane krok po kroku oraz podobne zadania przeznaczone do samodzielnej pracy Zadania te powinny być przerabiane przez studentów równolegle do materiału prezentowanego na wykładach Odpowiedzi i wskazówki do wszystkich zadań podane są na końcu zbioru Materiał teoretyczny niezbędny do rozwiązywania zadań można znaleźć w pierwszej części zestawu pt Algebra liniowa Definicje, twierdzenia, wzory W obecnym wydaniu poprawiono zauważone błędy i usterki Dziękujemy koleżankom i kolegom z Wydziału Matematyki Politechniki Wrocławskiej oraz naszym studentom za uwagi o poprzednich wydaniach Uprzejmie prosimy czytelników o przesyłanie uwag o podręczniku oraz informacji o zauważonych błędach Teresa Jurlewicz Zbigniew Skoczylas 7
7 1 1 Przestrzenie liniowe Przykłady Podstawowe definicje Przykład11Uzasadnićzdefinicji,żezbiór R 2 [x]wszystkichwielomianówrzeczywistych stopnia nie większego niż 2 z dodawaniem wielomianów i mnożeniem ich przez liczby rzeczywiste jest przestrzenią liniową RozwiązanieNiechwielomianyp,qnależądozbioru R 2 [x],przyczymp(x)=ax 2 + bx+c,q(x)=a 1 x 2 +b 1 x+c 1,gdziea,b,c,a 1,b 1,c 1 Rorazniechα RZdefinicji (p+q)(x)=p(x)+q(x)=(a+a 1 )x 2 +(b+b 1 )x+c+c 1, (αp)(x)=αp(x)=(αa)x 2 +(αb)x+αc wynika,żefunkcjep+qorazαpsątakżewielomianamizezbioru R 2 [x]sprawdzimy teraz kolejno 6 aksjomatów, które muszą spełniać działania w przestrzeniach liniowych (1) Dodawanie wielomianów jest przemienne, bowiem dla każdego x R mamy (p+q)(x)=p(x)+q(x)=q(x)+p(x)=(q+p)(x) (2)Niechdodatkowor R 2 [x]łącznośćdodawaniawielomianówwynikazwarunku [(p+q)+r](x)=(p+q)(x)+r(x) =(p(x)+q(x))+r(x) =p(x)+(q(x)+r(x))=p(x)+(q+r)(x)=[p+(q+r)](x) (3)Elementemneutralnymdodawaniawielomianówjestwielomianp 0 0także należącydozbioru R 2 [x] 9
8 10 Przestrzenie liniowe (4) Elementem przeciwnym do wielomianu p jest wielomian ( p)(x)= p(x) (5)Załóżmy,żeα,β RWtedydlakażdegox Rprawdziwesąwzory (1 p)(x)=1 p(x)=p(x), [α(βp)](x)=α(βp)(x)=α(βp(x))=(αβ)p(x)=[(αβ)p](x), awięcrzeczywiście1 p=porazα(βp)=(αβ)p (6)Ponadtoprawdziwesązwiązki(α+β)p=αp+βporazα(p+q)=αp+αq, bowiemdlax Rmamy oraz [(α+β)p](x)=(α+β)p(x)=αp(x)+βp(x)=(αp+βp)(x) [α(p+q)](x)=α[(p+q)(x)]=α[p(x)+q(x)]=αp(x)+αq(x)=(αp+αq)(x) Zauważmy, że własności(1) (6) wynikały bezpośrednio z odpowiednich własności dodawania i mnożenia liczb rzeczywistych Podprzestrzenie przestrzeni liniowej Przykład12Uzasadnić,żepodanezbiory Wsąpodprzestrzeniamiliniowymi wskazanych przestrzeni liniowych V: (a) W= { (x,y) R 2 :2x=3y }, V=R 2 ; (b) W= { (x,y,z) R 3 :x+y=y+z=0 }, V=R 3 ; (c) W={p R 3 [x]:p(x)=p( x)dlakażdegox R}, V=R[x]; (d) W= { f C([0,2]):f (1)=0 }, V=C([0,2]); { } (e) W= A M 3 3 :A T =2A, V=M 3 3 Rozwiązanie Zbiór W V jest podprzestrzenią przestrzeni liniowej V wtedy i tylko wtedy,gdydladowolnychw 1,w 2 Worazdladowolnychα 1,α 2 Rmamyα 1 w 1 + α 2 w 2 W (a)niechw 1 =(x 1,y 1 ),w 2 =(x 2,y 2 ) Worazniechα 1,α 2 RWówczas Mamy α 1 w 1 +α 2 w 2 =(α 1 x 1 +α 2 x 2,α 1 y 1 +α 2 y 2 )=(x,y) 2x=2(α 1 x 1 +α 2 x 2 )=α 1 2x 1 +α 2 2x 2 =α 1 3y 1 +α 2 3y 2 =3(α 1 y 1 +α 2 y 2 )=3y, stądα 1 w 1 +α 2 w 2 WZatem Wjestpodprzestrzeniąliniowąprzestrzeni V
9 Przykłady 11 (b)warunekx+y=y+z=0oznacza,żex= y=z,więc W={(x, x,x):x R} Niechw 1 =(x 1, x 1,x 1 ),w 2 =(x 2, x 2,x 2 ),gdziex 1,x 2 Rorazniechα 1,α 2 R Wtedy wektor α 1 w 1 +α 2 w 2 =(α 1 x 1 +α 2 x 2,α 1 ( x 1 )+α 2 ( x 2 ),α 1 x 1 +α 2 x 2 ) mapostać(x, x,x)dlax=α 1 x 1 +α 2 x 2,więcnależydozbioru WZbiór Wjest zatem podprzestrzenią liniową przestrzeni V (c)niechp,q Worazα 1,α 2 RFunkcjaα 1 p+α 2 qjestoczywiściewielomianem stopnia mniejszego lub równego 3 Zachodzi też warunek (α 1 p+α 2 q)(x)=α 1 p(x)+α 2 q(x)=α 1 p( x)+α 2 q( x)=(α 1 p+α 2 q)( x), więcα 1 p+α 2 q WZbiór Wjestzatempodprzestrzeniąliniowąprzestrzeni V (d)niechf,g Worazα 1,α 2 RFunkcjaα 1 f+α 2 gjestciągłanaprzedziale[0,2], boobiefunkcjefigsąciągłeponadtoistniejepochodnatejfunkcjiwpunkcie1,bo istniejąf (1)ig (1)oraz (α 1 f+α 2 g) (1)= ( α 1 f +α 2 g ) (1)=α 1 f (1)+α 2 g (1)=α 1 0+α 2 0=0 Otrzymana równość świadczy o tym, że zbiór W jest podprzestrzenią liniową przestrzeni C([0,2]) (e)niecha,b Worazα,β RWtedyspełnionesąwarunki:A T = 2A, B T =2BKorzystajączwłasnościtransponowaniamacierzymamy (αa+βb) T =(αa) T +(βb) T =αa T +βb T =α(2a)+β(2b)=2(αa+βb) Tooznacza,żeαA+βB WZatem Wjestpodprzestrzeniąprzestrzeniliniowej V Przykład13Opisaćwszystkiepodprzestrzenielinioweprzestrzeni R 2 RozwiązanieNiech Wbędziepodprzestrzeniąliniowąprzestrzeni R 2 Posługującsię interpretacjąprzestrzeniliniowej R 2 jakozbiorupunktówpłaszczyznymożemywyróżnić jedynie trzy wzajemnie wykluczające się przypadki: (1) W={(0,0)}; (2)zbiór WzawierapunktA O=(0,0)iniezawierażadnegopunktuniewspółliniowegozpunktamiOiAJeżeliA=(a,b),todlakażdegot Rpunkt(at,bt) W, czylicałaprostal:x=at,y=btzawierasięwzbiorze WJednocześniezzałożenia żadenpunktspozaprostejlnienależydozbioru W,awięczbiór Wjestprostąl Ze względu na dowolność wyboru punktu A możemy stwierdzić, że wszystkie proste przechodzące przez początek układu współrzędnych są podprzestrzeniami liniowymi
10 12 Przestrzenie liniowe przestrzeni R 2 ; (3)zbiór WzawieradwapunktyA=(a,b),B=(c,d)niewspółliniowezpunktem OWektory OAi OBniesąwięcrównoległe,czyliad bc 0Wtymprzypadku W=R 2 NiechbowiemC=(x,y)będziedowolnympunktempłaszczyznyIstnieją wtedystałeα 1,α 2 takie,żec=α 1 A+α 2 BWynikatozfaktu,żeukładrównań aα 1 +cα 2 =x,bα 1 +dα 2 =yjestukłademcrameraoniewiadomychα 1,α 2 Ostateczniejedynymipodprzestrzeniamiliniowymiprzestrzeni R 2 są:{(0,0)},wszystkie prosteprzechodząceprzezpoczątekukładuwspółrzędnychoraz R 2 Przykład14Określić,którezpodanychzbiorów U i, W i sąpodprzestrzeniami liniowymiprzestrzeniliniowych V i,gdzie1 i 6: (a) U 1 ={(x,y,z):yz 0}, W 1 ={(x,y,z):x+y+z=x y=0}, V 1 = R 3 ; (b) U 2 ={(2x,x+y,0,1):x,y R}, W 2 ={(x,x y,z,y):x,y,z R}, V 2 = R 4 ; { } (c) U 3 = (x n ): lim x n 0, W 3 ={(x n ):ciąg(x n )jestograniczony}, V 3 = R ; n (d) U 4 ={p:stopieńwielomianupparzysty}, W 4 ={p:p (1)=0}, V 4 = R[x]; (e) U 5 ={f:f(1)=f(2)}, W 5 ={f:funkcjafjestmonotoniczna}, V 5 = C(R); {[ ] } x y (f) U 6 = :x,y R, W x+y 2x 6 ={A M 2 2 :deta=0}, V 6 = M 2 2 Rozwiązanie Aby uzasadnić, że zbiór nie jest podprzestrzenią przestrzeni liniowej wystarczy wskazać dwa wektory należące do danego zbioru, których suma nie należy dotegozbiorulubteżwektor,którypopomnożeniuprzezpewnąliczbęjużnienależy dotegozbiorumożnateżnpzauważyć,żewektorzerowyleżypozazbiorem,ato jest warunek konieczny dla podprzestrzeni liniowej I tak w naszym przykładzie zbiory U 1, U 2, U 3, U 4, W 5, W 6 niesąpodprzestrzeniamiliniowymiodpowiednichprzestrzeni liniowych, bowiem: U 1 : (0,3, 1),(0, 2,2) U 1,ale(0,3, 1)+(0, 2,2)=(0,1,1) U 1 ; U 2 : (0,0,0,0) U 2 ; U 3 : dlax n =1+1/nciąg(x n ) U 3,aleciąg( x n )= (x n ) U 3 ; U 4 : x 4 +x 3,x 4 U 4,ale ( x 4 +x 3) x 4 =x 3 U 4 ; W 5 : f(x)=max(x,0),g(x)=min(x,0) W 5,alef(x) g(x)= x W 5 ; [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] W 6 :, W ,ale + = W Pozostałe zbiory są podprzestrzeniami liniowymi, co uzasadnimy niżej Niech zatem α 1,α 2 RWówczas W 1 : dlaw 1 =(x 1,y 1,z 1 ),w 2 =(x 2,y 2,z 2 ) W 1 wektor α 1 w 1 +α 2 w 2 =(α 1 x 1 +α 2 x 2,α 1 y 1 +α 2 y 2,α 1 z 1 +α 2 z 2 )
11 Przykłady 13 należydo W 1,bo (α 1 x 1 +α 2 x 2 )+(α 1 y 1 +α 2 y 2 )+(α 1 z 1 +α 2 z 2 )=α 1 (x 1 +y 1 +z 1 )+α 2 (x 2 +y 2 +z 2 )=0 oraz (α 1 x 1 +α 2 x 2 ) (α 1 y 1 +α 2 y 2 )=α 1 (x 1 y 1 )+α 2 (x 2 y 2 )=0 Inaczejmożnabyłonapisać,że W 1 ={(x,x, 2x):x R}iztejpostacizbioru uzasadnić powyższe warunki; W 2 : dlaw 1 =(x 1,x 1 y 1,z 1,y 1 ),w 2 =(x 2,x 2 y 2,z 2,y 2 ) W 2 wektor α 1 w 1 +α 2 w 2 =(α 1 x 1 +α 2 x 2,(α 1 x 1 +α 2 x 2 ) (α 1 y 1 +α 2 y 2 ),α 1 z 1 +α 2 z 2,α 1 y 1 +α 2 y 2 ) należydo W 2 ; W 3 : dlaciągówograniczonych(x n ),(y n )ciągα 1 (x n )+α 2 (y n )=(α 1 x n +α 2 y n )jest teżograniczony,bowiemjeżeli x n M 1 < i y n M 2 < dlakażdegon N, to α 1 x n +α 2 y n α 1 x n + α 2 y n α 1 M 1 + α 2 M 2 =M< ; W 4 : dlap,q W 4 mamy(α 1 p+α 2 q) (1)=α 1 p (1)+α 2 q (1)=0,przyczym α 1 p+α 2 qjestteżwielomianem,więcα 1 p+α 2 q W 4 ; U 5 : dlaf,g U 5 mamy (α 1 f+α 2 g)(1)=α 1 f(1)+α 2 g(1)=α 1 f(2)+α 2 g(2)=(α 1 f+α 2 g)(2), jednocześniezwłasnościfunkcjiciągłychwynika,żefunkcjaα 1 f+α 2 gjestciągła, więcostatecznieα 1 f+α 2 g U 5 ; [ ] [ ] x U 6 : dlaa= 1 y 1 x,b= 2 y 2 U x 1 +y 1 2x 1 x 2 +y 2 2x 6 macierz 2 [ α 1 A+α 2 B= α 1 x 1 +α 2 x 2 α 1 y 1 +α 2 y 2 (α 1 x 1 +α 2 x 2 )+(α 1 y 1 +α 2 y 2 ) 2(α 1 x 1 +α 2 x 2 ) ] U 6 Przykład15Którezpodanychzbiorówsąpodprzestrzeniamiwskazanychprzestrzeni liniowych: (a) W 1 = { (x,y,z,t) R 4 :x=zluby=t }, W 2 = { (x,y,z,t) R 4 :x=ziy=t }, V=R 4 ; (b) W 1 ={(x n ) R :ciąg(x n )jestograniczonyizbieżny}, W 2 ={(x n ) R :ciąg(x n )jestograniczonylubzbieżny}, V=R? Rozwiązanie Wykorzystamy fakt, że część wspólna dwóch podprzestrzeni liniowych jest też podprzestrzenią liniową, zaś ich suma mnogościowa jest podprzestrzenią jedyniewprzypadku,gdyjednaznichzawierasięwdrugiej (a)niechu 1 = { (x,y,z,t) R 4 :x=z } orazu 2 = { (x,y,z,t) R 4 :y=t } Zbiory U 1, U 2 sąpodprzestrzeniamiliniowymiprzestrzeni R 4 Ponadto W 1 = U 1 U 2,
12 14 Przestrzenie liniowe W 2 = U 1 U 2 Zbiór U 1 niezawierasięwu 2 aninaodwrót,npw 1 =(0,1,0,2) U 1, alew 1 U 2 orazw 2 =(1,0,2,0) U 2,alew 2 U 1 Zatemzbiór W 1 niejest,azbiór W 2 jestpodprzestrzeniąliniową R 4 (b) Niech oraz U 1 ={(x n ) R :ciąg(x n )jestograniczony} U 2 ={(x n ) R :ciąg(x n )jestzbieżny} Zbiory U 1, U 2 sąpodprzestrzeniamiliniowymiprzestrzeni R Wynikatozwłasności sum ciągów zbieżnych, ograniczonych i iloczynów tych ciągów przez liczby Zauważmy, że W 1 = U 1 U 2, W 2 = U 1 U 2,aponadto U 2 U 1,bokażdyciągzbieżnyjest ograniczonystądwynika,żeobazbiory W 1, W 2 sąpodprzestrzeniamiliniowymi R Liniowa niezależność wektorów Przykład16Wektory(1,2,3),(1,3,5)przedstawićnawszystkiemożliwesposoby jako kombinacje liniowe wektorów: (a)(2,0,6),(0,1,0),(1, 1,3); (b)(2,0,6),(0,1,0),(1,1,1) Rozwiązanie (a)zrówności(1,2,3)=a(2,0,6)+b(0,1,0)+c(1, 1,3),gdziea,b,c R,wynika układrównań2a+c=1,b c=2,6a+3c=3rozwiązanietegoukładumapostać a=(1 c)/2,b=2+c,gdziec RIstniejewięcnieskończeniewielekombinacji liniowych, mianowicie (1,2,3)= 1 c 2 (2,0,6)+(2+c)(0,1,0)+c(1, 1,3),gdziec R Niechteraz(1,3,5)=a(2,0,6)+b(0,1,0)+c(1, 1,3)Układrównań2a+c=1, b c=3,6a+3c=5jestsprzeczny,atooznacza,żewektora(1,3,5)niemożna przedstawić w postaci kombinacji liniowej danych wektorów (b)postępującpodobniemamy(1,2,3)=a(2,0,6)+b(0,1,0)+c(1,1,1),gdziea,b,c RStądwynika,że2a+c=1,b+c=2,6a+c=3Otrzymanyukładrównańjest układemcrameraposiadającymjedynerozwiązaniea=1/2,b=2,c=0wektor (1, 2, 3) ma więc tylko jedno przedstawienie, tzn (1,2,3)= 1 2 (2,0,6)+2(0,1,0) Dla wektora(1, 3, 5) także istnieje tylko jedna kombinacja liniowa mająca postać (1,3,5)=(2,0,6)+4(0,1,0) (1,1,1) Przykład17Zbadaćzdefinicjiliniowąniezależnośćpodanychukładówwektorów w odpowiednich przestrzeniach liniowych: (a)(2,0,6),(0,1,0),(1, 1,3); (2,0,6),(0,1,0),(1,1,1), R 3 ; (b)1+x 2,1 x 2,1+2x; 1+x,2 x,3x 5, R 2 [x]; (c)1,sinx,cosx; 1,arctgx,arcctgx, C(R)
13 Przykłady 15 RozwiązanieWektoryv 1,v 2,,v n Vsąliniowoniezależne,jeżelidladowolnychα 1,α 2,,α n Rzwarunkuα 1 v 1 +α 2 v 2 ++α n v n =0wynika,że α 1 =α 2 ==α n =0Gdytakniejest,wektorysąliniowozależne (a)warunekα 1 (2,0,6)+α 2 (0,1,0)+α 3 (1, 1,3)=0=(0,0,0)prowadzidoukładu równań2α 1 +α 3 =0,α 2 α 3 =0,6α 1 +3α 3 =0Rozwiązanietegoukładuma postaćα 2 =α 3 = 2α 1,gdzieα 1 RPrzyjmującnpα 1 =1możemynapisać, że(2,0,6) 2(0,1,0) 2(1, 1,3)=(0,0,0),atooznaczaliniowązależnośćdanych wektorówdlawektorów(2,0,6),(0,1,0),(1,1,1)zwarunkuα 1 (2,0,6)+α 2 (0,1,0)+ α 3 (1,1,1)=(0,0,0),otrzymamyukładrównańCramera2α 1 +α 3 =0,α 2 +α 3 =0, 6α 1 +α 3 =0ijegojedynerozwiązanieα 1 =α 2 =α 3 =0Wektory(2,0,6),(0,1,0), (1, 1, 1) są więc liniowo niezależne (b)załóżmy,żeα 1 ( 1+x 2 ) +α 2 ( 1 x 2 ) +α 3 (1+2x)=0 0Wielomian(α 1 α 2 )x 2 + 2α 3 x+α 1 +α 2 +α 3 jestwięcwielomianemzerowymstądwynika,żeα 1 α 2 =0, 2α 3 =0,α 1 +α 2 +α 3 =0,awięcα 1 =0,α 2 =0,α 3 =0TooznaczaliniowąniezależnośćpierwszejtrójkiwielomianówDladrugiejtrójkizwarunkuα 1 (1+x)+α 2 (2 x)+α 3 (3x 5) 0odczytujemy,żeα 1 α 2 +3α 3 =0iα 1 +2α 2 5α 3 =0Tenjednorodnyukładrównańposiadaniezerowerozwiązania,bowiemα 2 = 8α 1,α 3 = 3α 1, gdzieα 1 RDlaα 1 =1otrzymujemyrówność(1+x) 8(2 x) 3(3x 5) 0 oznaczającą liniową zależność danych wielomianów (c)niechα 1 +α 2 sinx+α 3 cosx=0 0Funkcjawystępującapolewejstronierównościwkażdympunkciex Rprzyjmujewartość0Dlax=0otrzymujemyrówność α 1 +α 3 =0,dlax=π/2warunekα 1 +α 2 =0,adlax=πmamyα 1 α 3 =0Stąd wynika,żeα 1 =α 2 =α 3 =0,więcdanefunkcjesąliniowoniezależneZauważmy, żedobieraliśmytutakiewartościx,abyotrzymaćukładcramerazmiennychα 1, α 2,α 3 Dlafunkcji1,arctgx,arcctgxwstawienieróżnychwartościxdowarunku α 1 +α 2 arctgx+α 3 arcctgx=0nieprowadziniestetydoukładucrameranależy więc podejrzewać, że funkcje te są liniowo zależne Aby to ściśle uzasadnić, wystarczy powołać się na znaną tożsamość dla funkcji cyklometrycznych: arctgx+arcctgx π 2 dlax RPrzepisująctenwarunekwpostaci π 2 1 arctgx arcctgx 0 wnioskujemy, że dane funkcje są rzeczywiście liniowo zależne Przykład18Uzasadnićliniowązależnośćpodanychwektorówwewskazanych przestrzeniach liniowych przedstawiając jeden z tych wektorów jako kombinację liniową pozostałych: (a)(1,2),(2,3),(3,4), R 2 ; (b)sinx,sin2x,sin 2 x,cosx,cos2x,cos 2 x, C(R); [ ] [ ] [ ] (c)(2x 3) 2,x 2,3x, 1, R 2 [x]; (d),,, M
14 16 Przestrzenie liniowe Rozwiązanie (a)nietrudnozauważyć,że(1,2)+(3,4)=(4,6)=2 (2,3)Ztejrównościwynika, że każdy z podanych wektorów jest kombinacją liniową pozostałych, np(1, 2) = 2(2, 3) (3, 4) To oznacza liniową zależność tych wektorów, bowiem zgodnie z definicją (1,2) 2 (2,3)+(3,4)=0 (b)tuwystarczyzastosowaćwzórcos2x=cos 2 x sin 2 xiwtedy 0 sinx+0 sin2x+1 sin 2 x+0 cosx+1 cos2x 1 cos 2 x=0, co tłumaczy liniową zależność danych funkcji (c) Korzystając ze wzoru na kwadrat sumy otrzymamy (2x 3) 2 =4x 2 12x+9=4 x 2 +( 4) (3x)+( 9) ( 1), co oznacza liniową zależność podanych funkcji (d) Zachodzi łatwa do sprawdzenia równość [ ] [ = ] +2 [ ] Tooznaczaliniowązależnośćpodanychwektorówzprzestrzeni M 2 2 Przykład19NiechVbędzieprzestrzeniąliniową,au,v,w,xwektoramiliniowo niezależnymi w tej przestrzeni Zbadać z definicji liniową niezależność podanych układów wektorów: (a)u+2v+w,v 3w+x,u x; (b)u x,v x,w x,u v+w x Rozwiązanie (a)niechα 1 (u+2v+w)+α 2 (v 3w+x)+α 3 (u x)=0,gdzieα 1,α 2,α 3 R Po uporządkowaniu wyrazów otrzymamy równość (α 1 +α 3 )u+(2α 1 +α 2 )v+(α 1 3α 2 )w+(α 2 α 3 )x=0 Z liniowej niezależności wektorów u, v, w, x wynika, że α 1 +α 3 =2α 1 +α 2 =α 1 3α 2 =α 2 α 3 =0 Stądα 1 =α 2 =α 3 =0Danewektorysąliniowoniezależne (b) Postępując podobnie załóżmy, że Wtedy α 1 (u x)+α 2 (v x)+α 3 (w x)+α 4 (u v+w x)=0 (α 1 +α 4 )u+(α 2 α 4 )v+(α 3 +α 4 )w (α 1 +α 2 +α 3 +α 4 )x=0,
15 Przykłady 17 zatem z liniowej niezależności wektorów u, v, w, x otrzymujemy układ równań α 1 +α 4 =α 2 α 4 =α 3 +α 4 =α 1 +α 2 +α 3 +α 4 =0 Rozwiązanietegoukładumapostaćα 1 = α 2 =α 3 = α 4,gdzieα 1 RPrzyjmując npα 1 =1możemynapisać,że (u x) (v x)+(w x) (u v+w x)=0 Badane wektory są więc liniowo zależne Przykład110 Niech Vbędzieprzestrzeniąliniową,au,v,w,xwektoramiztej przestrzeni Uzasadnić, że jeżeli: (a)wektoryu,v,w,x,sąliniowoniezależne,towektoryu,v,wteż; (b)wśródwektorówu,v,w,xjestwektorzerowy,towektorytesąliniowozależne RozwiązanieWektoryv 1,v 2,,v n Vsąliniowoniezależnewtedyitylkowtedy, gdy jedyną kombinacją liniową tych wektorów będącą wektorem zerowym jest kombinacja o wszystkich współczynnikach zerowych W przeciwym przypadku mówimy, że wektory te są liniowe zależne (a)niechα 1 u+α 2 v+α 3 w=0,gdzieα 1,α 2,α 3 RWówczasmamy α 1 u+α 2 v+α 3 w+0 x=0 Otrzymaliśmy liniową kombinacją wektorów u, v, w, x, która jest wektorem zerowym Zliniowejniezależnościtychwektorówwynika,żeα 1 =α 2 =α 3 =0Tooczywiście oznacza liniową niezależność wektorów u, v, w (b) Bez zmniejszania ogólności możemy założyć, że x = 0 Wówczas mamy 0 u+0 v+0 w+1 x=0 Tooznacza,żewektor0jestkombinacjąliniowąwektorówu,v,w,x,którejnie wszystkie współczynniki są zerowe Wektory te są więc liniowo zależne Przykład111*Uzasadnić,żefunkcjesinx,sin2x,sin3x,sąliniowoniezależnewprzestrzeniliniowej C(R) Rozwiązanie Nieskończony układ wektorów jest liniowo niezależny, jeżeli każdy jego skończony podzbiór jest liniowo niezależny Z kolei każdy podzbiór układu liniowo niezależnego jest liniowo niezależny Wykorzystując oba te stwierdzenia wystarczy uzasadnićliniowąniezależnośćfunkcjisinx,sin2x,,sinnxdladowolnegon N Niech zatem α 1 sinx+α 2 sin2x++α n sinnx 0, dlapewnychα 1,α 2,,α n RObliczającpoobustronachtejrównościkolejne pochodne d dx, d 2 dx 2,, d 2n 1 dx 2n 1
16 18 Przestrzenie liniowe otrzymamy zależności: α 1 cosx + 2α 2 cos2x + + nα n cosnx 0, α 1 sinx 2 2 α 2 sin2x n 2 α n sinnx 0, α 1 cosx 2 3 α 2 cos2x n 3 α n cosnx 0, α 1 sinx α 2 sin2x + + n 4 α n sinnx 0, ±(α 1 cosx + 2 2n 1 α 2 cos2x + + n 2n 1 α n cosnx ) 0 Wstawiając punkt x = 0 do wszystkich równości zawierających kosinusy(tzn do wszystkich nieparzystych pochodnych wyjściowej równości) otrzymujemy układ równań postaci n α n 3 α n n 1 3 2n 1 n 2n 1 α 3 α n = 0 0 Wyznacznik tego układu jest równy n n n n 1 9 n 1 n 2n 2 Ostatni wyznacznik jest niezerowym wyznacznikiem Vandermonde a, układ równań jestwięcukłademcrameratooznacza,żejedynymjegorozwiązaniemjestα 1 = =α n =0Stądwynika,żebadanefunkcjesąliniowoniezależne Przykład112 Uzasadnić,żedwawektorywprzestrzeni R 2 sąliniowoniezależne wtedy i tylko wtedy, gdy są niewspółliniowe RozwiązanieNiechx=(x 1,x 2 ),y =(y 1,y 2 )będąwektoramizprzestrzeni R 2 Prawdziwa jest zależność î ĵ ˆk x y sin<)(x,y)= x 1 x 2 0 y 1 y 2 0 = x 1y 2 x 2 y 1 Wektoryx,ysązatemwspółliniowewtedyitylkowtedy,gdyx 1 y 2 =x 2 y 1 Załóżmy najpierw, że wektory x, y są liniowo niezależne oraz załóżmy nie wprost, że
17 Przykłady 19 x 1 y 2 =x 2 y 1 Wtedyalbox 1 =x 2 =y 1 =y 2 =0,czylix=y=0,albonpx 1 0 iwtedyx=αydlaα=y 1 /x 1,atowobuprzypadkachdajesprzecznośćzliniową niezależnością wektorów x, y Uzasadniliśmy zatem, że z liniowej niezależności wektorów x, y wynika ich niewspółliniowość Załóżmy z drugiej strony, że wektory x, y sąniewspółliniowe,tznżex 1 y 2 x 2 y 1 Niechα 1 x+α 2 y=0,gdzieα 1,α 2 R Równość tę możemy zapisać w postaci [ ][ ] [ x1 y 1 α1 0 = x 2 y 2 α 2 0 Zzałożeniawynika,żejesttoukładCramera,więcα 1 =α 2 =0Tooznaczaliniową niezależność wektorów x, y Baza i wymiar przestrzeni liniowej Przykład113 Opisać(geometrycznielubsłownie)zbiorylinA,jeżeli: (a)a={(1,3,1),(0,5,2)} R 3 ; (b)a= { x,x 3,x 5,x 7} R[x]; {[ ] [ ] [ ]} (c)a=,, M Rozwiązanie (a) Mamy lina={s(1,3,1)+t(0,5,2):s,t R}={(s,3s+5t,s+2t):s,t R} Ponieważwektory(1,3,1),(0,5,2)sąniewspółliniowe,więczbiórlinAjestpłaszczyznąwR 3 orównaniuparametrycznymx=s,y=3s+5t,z=s+2t(lubogólnym x 2y+5z=0) (b) Tutaj ] lina= { ax+bx 3 +cx 5 +dx 7 :a,b,c,d R } Niechwielomianp linawówczasp( x)= p(x)niechterazp 1 będziewielomianemstopnianiewiększegoniż7owłasnościp 1 ( x)= p 1 (x),czyli p 1 (x)=a 7 x 7 +a 6 x 6 +a 5 x 5 +a 4 x 4 +a 3 x 3 +a 2 x 2 +a 1 x+a 0,a i R, gdzie0 i 7Zwarunkup 1 ( x)+p 1 (x) 0wynika,żea 6 =a 4 =a 2 =a 0 =0 Zatemp 1 linaoznaczato,żezbiórlinaskładasięzewszystkichwielomianów stopnia nie większego niż 7 będących jednocześnie funkcjami nieparzystymi (c) W tym przykładzie { [ ] 10 lina= a +b 00 [ ] 00 +c 02 [ ] } 03 :a,b,c R = 30 {[ ] } a3c :a,b,c R 3c2b Otrzymaliśmy zatem zbiór wszystkich macierzy symetrycznych stopnia 2
Przestrzenie liniowe
ALGEBRA LINIOWA 2 Wydział Mechaniczny / AIR, MTR Semestr letni 2009/2010 Prowadzący: dr Teresa Jurlewicz Przestrzenie liniowe Uwaga. W nawiasach kwadratowych podane są numery zadań znajdujących się w podręczniku
Bardziej szczegółowoTeresa Jurlewicz ALGEBRA LINIOWA. Kolokwia i egzaminy. Wydanie siódme uzupełnione. GiS
ALGEBRA LINIOWA Teresa Jurlewicz ALGEBRA LINIOWA Kolokwia i egzaminy Wydanie siódme uzupełnione GiS Oficyna Wydawnicza GiS Wrocław 2013 Projekt okładki: IMPRESJA Studio Grafiki Reklamowej Copyright c 2000
Bardziej szczegółowoALGEBRA I GEOMETRIA ANALITYCZNA
ALGEBRA I GEOMETRIA ANALITYCZNA Opracowanie Marian Gewert Zbigniew Skoczylas ALGEBRA I GEOMETRIA ANALITYCZNA Kolokwia i egzaminy Wydanie piętnaste zmienione GiS Oficyna Wydawnicza GiS Wrocław 2014 Marian
Bardziej szczegółowoANALIZA MATEMATYCZNA 1
ANALIZA MATEMATYCZNA Marian Gewert Zbigniew Skoczylas ANALIZA MATEMATYCZNA Kolokwia i egzaminy Wydanie szesnaste uzupełnione GiS Oficyna Wydawnicza GiS Wrocław 204 Marian Gewert Instytut Matematyki i Informatyki
Bardziej szczegółowoTeresa Jurlewicz ALGEBRA LINIOWA. Kolokwia i egzaminy. Wydanie ósme zmienione. GiS
ALGEBRA LINIOWA Teresa Jurlewicz ALGEBRA LINIOWA Kolokwia i egzaminy Wydanie ósme zmienione GiS Oficyna Wydawnicza GiS Wrocław 2018 Projekt okadki: IMPRESJA Studio Grafiki Reklamowej Copyright c 2000 2018
Bardziej szczegółowoANALIZA MATEMATYCZNA 1
ANALIZA MATEMATYCZNA 1 Marian Gewert Zbigniew Skoczylas ANALIZA MATEMATYCZNA 1 Kolokwia i egzaminy Wydanie siedemnaste zmienione GiS Oficyna Wydawnicza GiS Wrocław 2018 Marian Gewert Wydział Matematyki
Bardziej szczegółowoZadania z algebry liniowej - sem. I Przestrzenie liniowe, bazy, rząd macierzy
Zadania z algebry liniowej - sem I Przestrzenie liniowe bazy rząd macierzy Definicja 1 Niech (K + ) będzie ciałem (zwanym ciałem skalarów a jego elementy nazywać będziemy skalarami) Przestrzenią liniową
Bardziej szczegółowoLista. Przestrzenie liniowe. Zadanie 1 Sprawdź, czy (V, +, ) jest przestrzenią liniową nadr :
Lista Przestrzenie liniowe Zadanie 1 Sprawdź, czy (V, +, ) jest przestrzenią liniową nadr : V = R[X], zbiór wielomianów jednej zmiennej o współczynnikach rzeczywistych, wraz ze standardowym dodawaniem
Bardziej szczegółowoANALIZA MATEMATYCZNA 2
ANALIZA MATEMATYCZNA Marian Gewert Zbigniew Skoczylas ANALIZA MATEMATYCZNA Przykłady i zadania Wydanie dziewiętnaste powiększone GiS Oficyna Wydawnicza GiS Wrocław 6 Marian Gewert Wydział Matematyki Politechnika
Bardziej szczegółowoALGEBRA LINIOWA 2. Lista zadań 2003/2004. Opracowanie : dr Teresa Jurlewicz, dr Zbigniew Skoczylas
ALGEBRA LINIOWA 2 Lista zadań 23/24 Opracowanie : dr Teresa Jurlewicz dr Zbigniew Skoczylas Lista pierwsza Zadanie Uzasadnić z definicji że zbiór wszystkich rzeczywistych macierzy trójkątnych górnych stopnia
Bardziej szczegółowo3 1 + i 1 i i 1 2i 2. Wyznaczyć macierze spełniające własność komutacji: [A, X] = B
1. Dla macierzy a) A = b) A = c) A = d) A = 3 1 + i 1 i i i 0 i i 0 1 + i 1 i 0 0 0 0 1 0 1 0 1 + i 1 i Wyznaczyć macierze spełniające własność komutacji: A, X = B. Obliczyć pierwiaski z macierzy: A =
Bardziej szczegółowoZadania z algebry liniowej Iloczyn skalarny, przestrzenie euklidesowe
Zadania z algebry liniowej Iloczyn skalarny, przestrzenie euklidesowe Definicja 1 (Iloczyn skalarny). Niech V będzie rzeczywistą przestrzenią liniową. Iloczynem skalarnym w przestrzeni V nazywamy funkcję
Bardziej szczegółowoZadania egzaminacyjne
Rozdział 13 Zadania egzaminacyjne Egzamin z algebry liniowej AiR termin I 03022011 Zadanie 1 Wyznacz sumę rozwiązań równania: (8z + 1 i 2 2 7 iz 4 = 0 Zadanie 2 Niech u 0 = (1, 2, 1 Rozważmy odwzorowanie
Bardziej szczegółowo. : a 1,..., a n F. . a n Wówczas (F n, F, +, ) jest przestrzenią liniową, gdzie + oraz są działaniami zdefiniowanymi wzorami:
9 Wykład 9: Przestrzenie liniowe i podprzestrzenie Definicja 9 Niech F będzie ciałem Algebrę (V, F, +, ), gdzie V, + jest działaniem w zbiorze V zwanym dodawaniem wektorów, a jest działaniem zewnętrznym
Bardziej szczegółowoMatematyka liczby zespolone. Wykład 1
Matematyka liczby zespolone Wykład 1 Siedlce 5.10.015 Liczby rzeczywiste Zbiór N ={0,1,,3,4,5, } nazywamy zbiorem Liczb naturalnych, a zbiór N + ={1,,3,4, } nazywamy zbiorem liczb naturalnych dodatnich.
Bardziej szczegółowoAlgebra liniowa z geometrią
Algebra liniowa z geometrią Maciej Czarnecki 15 stycznia 2013 Spis treści 1 Geometria płaszczyzny 2 1.1 Wektory i skalary........................... 2 1.2 Macierze, wyznaczniki, układy równań liniowych.........
Bardziej szczegółowo1. Zbadać liniową niezależność funkcji x, 1, x, x 2 w przestrzeni liniowej funkcji ciągłych na przedziale [ 1, ).
B 2 Suma Zbadać, czy liniowo niezależne wektory u, v, w stanowią bazę przestrzeni liniowej lin { u + 2 v + w, u v + 2 w, 3 u + 5 w } 2 Współrzędne wektora (, 4, 5, 4 ) w pewnej bazie podprzestrzeni U R
Bardziej szczegółowoFunkcje - monotoniczność, różnowartościowość, funkcje parzyste, nieparzyste, okresowe. Funkcja liniowa.
Funkcje - monotoniczność, różnowartościowość, funkcje parzyste, nieparzyste, okresowe. Funkcja liniowa. Monotoniczność i różnowartościowość. Definicja 1 Niech f : X R, X R. Funkcję f nazywamy rosnącą w
Bardziej szczegółowoWykład 4 Udowodnimy teraz, że jeśli U, W są podprzetrzeniami skończenie wymiarowej przestrzeni V to zachodzi wzór: dim(u + W ) = dim U + dim W dim(u
Wykład 4 Udowodnimy teraz, że jeśli U, W są podprzetrzeniami skończenie wymiarowej przestrzeni V to zachodzi wzór: dim(u + W ) = dim U + dim W dim(u W ) Rzeczywiście U W jest podprzetrzenią przestrzeni
Bardziej szczegółowoAnaliza funkcjonalna 1.
Analiza funkcjonalna 1. Wioletta Karpińska Semestr letni 2015/2016 0 Bibliografia [1] Banaszczyk W., Analiza matematyczna 3. Wykłady. (http://math.uni.lodz.pl/ wbanasz/am3/) [2] Birkholc A., Analiza matematyczna.
Bardziej szczegółowoR n = {(x 1, x 2,..., x n ): x i R, i {1,2,...,n} },
nazywa- Definicja 1. Przestrzenią liniową R n my zbiór wektorów R n = {(x 1, x 2,..., x n ): x i R, i {1,2,...,n} }, z określonymi działaniami dodawania wektorów i mnożenia wektorów przez liczby rzeczywiste.
Bardziej szczegółowoIII. Funkcje rzeczywiste
. Pojęcia podstawowe Załóżmy, że dane są dwa niepuste zbiory X i Y. Definicja. Jeżeli każdemu elementowi x X przyporządkujemy dokładnie jeden element y Y, to mówimy, że na zbiorze X została określona funkcja
Bardziej szczegółowoInformacja o przestrzeniach Hilberta
Temat 10 Informacja o przestrzeniach Hilberta 10.1 Przestrzenie unitarne, iloczyn skalarny Niech dana będzie przestrzeń liniowa X. Załóżmy, że każdej parze elementów x, y X została przyporządkowana liczba
Bardziej szczegółowoPrzestrzenie wektorowe
Rozdział 4 Przestrzenie wektorowe Rozważania dotyczące przestrzeni wektorowych rozpoczniemy od kilku prostych przykładów. Przykład 4.1. W przestrzeni R 3 = {(x, y, z) : x, y, z R} wprowadzamy dwa działania:
Bardziej szczegółowocx cx 1,cx 2,cx 3,...,cx n. Przykład 4, 5
Matematyka ZLic - 07 Wektory i macierze Wektorem rzeczywistym n-wymiarowym x x 1, x 2,,x n nazwiemy ciąg n liczb rzeczywistych (tzn odwzorowanie 1, 2,,n R) Zbiór wszystkich rzeczywistych n-wymiarowych
Bardziej szczegółowoφ(x 1,..., x n ) = a i x 2 i +
Teoria na egzamin z algebry liniowej Wszystkie podane pojęcia należy umieć określić i podać pprzykłady, ewentualnie kontrprzykłady. Ponadto należy znać dowody tam gdzie to jest zaznaczone. Liczby zespolone.
Bardziej szczegółowoZajęcia nr 1 (1h) Dwumian Newtona. Indukcja. Zajęcia nr 2 i 3 (4h) Trygonometria
Technologia Chemiczna 008/09 Zajęcia wyrównawcze. Pokazać, że: ( )( ) n k k l = ( n l )( n l k l Zajęcia nr (h) Dwumian Newtona. Indukcja. ). Rozwiązać ( ) ( równanie: ) n n a) = 0 b) 3 ( ) n 3. Znaleźć
Bardziej szczegółowoZestaw zadań 5: Sumy i sumy proste podprzestrzeni. Baza i wymiar. Rzędy macierzy. Struktura zbioru rozwiązań układu równań.
Zestaw zadań : Sumy i sumy proste podprzestrzeni Baza i wymiar Rzędy macierzy Struktura zbioru rozwiązań układu równań () Pokazać, że jeśli U = lin(α, α,, α k ), U = lin(β, β,, β l ), to U + U = lin(α,
Bardziej szczegółowoUkłady równań i równania wyższych rzędów
Rozdział Układy równań i równania wyższych rzędów Układy równań różniczkowych zwyczajnych Wprowadzenie W poprzednich paragrafach zajmowaliśmy się równaniami różniczkowymi y = f(x, y), których rozwiązaniem
Bardziej szczegółowo1 Przestrzeń liniowa. α 1 x α k x k = 0
Z43: Algebra liniowa Zagadnienie: przekształcenie liniowe, macierze, wyznaczniki Zadanie: przekształcenie liniowe, jądro i obraz, interpretacja geometryczna. Przestrzeń liniowa Już w starożytności człowiek
Bardziej szczegółowoPrzestrzenie liniowe
Rozdział 4 Przestrzenie liniowe 4.1. Działania zewnętrzne Niech X oraz F będą dwoma zbiorami niepustymi. Dowolną funkcję D : F X X nazywamy działaniem zewnętrznym w zbiorze X nad zbiorem F. Przykład 4.1.
Bardziej szczegółowoPrzestrzeń liniowa. Algebra. Aleksander Denisiuk
Algebra Przestrzeń liniowa Aleksander Denisiuk denisjuk@pjwstk.edu.pl Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych zamiejscowy ośrodek dydaktyczny w Gdańsku ul. Brzegi 55 80-045 Gdańsk Algebra p.
Bardziej szczegółowoPrzestrzeń unitarna. Jacek Kłopotowski. 23 października Katedra Matematyki i Ekonomii Matematycznej SGH
Katedra Matematyki i Ekonomii Matematycznej SGH 23 października 2018 Definicja iloczynu skalarnego Definicja Iloczynem skalarnym w przestrzeni liniowej R n nazywamy odwzorowanie ( ) : R n R n R spełniające
Bardziej szczegółowoAlgebra liniowa II. Lista 1. 1 u w 0 1 v 0 0 1
Algebra liniowa II Lista Zadanie Udowodnić, że jeśli B b ij jest macierzą górnotrójkątną o rozmiarze m m, to jej wyznacznik jest równy iloczynowi elementów leżących na głównej przekątnej: det B b b b mm
Bardziej szczegółowoAlgebra abstrakcyjna
Algebra abstrakcyjna Przykłady 1. Sama liczba 0 tworzy grupę (rzędu 1) ze względu na zwykłe dodawanie, również liczba 1 tworzy grupę (rzędu 1) ze względu na zwykłe mnożenie.. Liczby 1 i 1 stanowią grupą
Bardziej szczegółowoPrzestrzenie liniowe
Przestrzenie liniowe Mirosław Sobolewski Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW 2 wykład z algebry liniowej Warszawa, październik 2015 Mirosław Sobolewski (UW) Warszawa, wrzesień 2015 1 / 10 Przestrzenie
Bardziej szczegółowo1.1 Definicja. 1.2 Przykład. 1.3 Definicja. Niech G oznacza dowolny, niepusty zbiór.
20. Definicje i przykłady podstawowych struktur algebraicznych (grupy, pierścienie, ciała, przestrzenie liniowe). Pojęcia dotyczące przestrzeni liniowych (liniowa zależność i niezależność układu wektorów,
Bardziej szczegółowoPokazać, że wyżej zdefiniowana struktura algebraiczna jest przestrzenią wektorową nad ciałem
Zestaw zadań 9: Przestrzenie wektorowe. Podprzestrzenie () Wykazać, że V = C ze zwykłym dodawaniem jako dodawaniem wektorów i operacją mnożenia przez skalar : C C C, (z, v) z v := z v jest przestrzenią
Bardziej szczegółowo1 Zbiory i działania na zbiorach.
Matematyka notatki do wykładu 1 Zbiory i działania na zbiorach Pojęcie zbioru jest to pojęcie pierwotne (nie definiuje się tego pojęcia) Pojęciami pierwotnymi są: element zbioru i przynależność elementu
Bardziej szczegółowoLista. Algebra z Geometrią Analityczną. Zadanie 1 Przypomnij definicję grupy, które z podanych struktur są grupami:
Lista Algebra z Geometrią Analityczną Zadanie 1 Przypomnij definicję grupy, które z podanych struktur są grupami: (N, ), (Z, +) (Z, ), (R, ), (Q \ {}, ) czym jest element neutralny i przeciwny w grupie?,
Bardziej szczegółowoSIMR 2016/2017, Analiza 2, wykład 1, Przestrzeń wektorowa
SIMR 06/07, Analiza, wykład, 07-0- Przestrzeń wektorowa Przestrzeń wektorowa (liniowa) - przestrzeń (zbiór) w której określone są działania (funkcje) dodawania elementów i mnożenia elementów przez liczbę
Bardziej szczegółowoTreści programowe. Matematyka. Efekty kształcenia. Literatura. Terminy wykładów i ćwiczeń. Warunki zaliczenia. tnij.org/ktrabka
Treści programowe Matematyka Katarzyna Trąbka-Więcław Elementy algebry liniowej. Macierze i wyznaczniki. Ciągi liczbowe, granica ciągu i granica funkcji, rachunek granic, wyrażenia nieoznaczone, ciągłość
Bardziej szczegółowoWielomiany. dr Tadeusz Werbiński. Teoria
Wielomiany dr Tadeusz Werbiński Teoria Na początku przypomnimy kilka szkolnych definicji i twierdzeń dotyczących wielomianów. Autorzy podręczników szkolnych podają różne definicje wielomianu - dla jednych
Bardziej szczegółowoWYBRANE DZIAŁY ANALIZY MATEMATYCZNEJ. Wykład II
Wykład II I. Algebra wektorów 2.1 Iloczyn wektorowy pary wektorów. 2.1.1 Orientacja przestrzeni Załóżmy, że trójka wektorów a, b i c jest niekomplanarna. Wynika z tego, że żaden z tych wektorów nie jest
Bardziej szczegółowoWektor, prosta, płaszczyzna; liniowa niezależność, rząd macierzy
Wektor, prosta, płaszczyzna; liniowa niezależność, rząd macierzy Justyna Winnicka Na podstawie podręcznika Matematyka. e-book M. Dędys, S. Dorosiewicza, M. Ekes, J. Kłopotowskiego. rok akademicki 217/218
Bardziej szczegółowoALGEBRA LINIOWA Z GEOMETRIĄ, LISTA ZADAŃ NR 8
ALGEBRA LINIOWA Z GEOMETRIĄ, LISTA ZADAŃ NR 8 1. Sprawdzić, czy następujące podzbiory są podprzestrzeniami liniowymi przestrzeni R n (dla odpowiednich n) (a) {[u, v, 2u, 4v] ; u, v R} R 4, (b) {[u, v,
Bardziej szczegółowoLiteratura podstawowa
1 Wstęp Literatura podstawowa 1. Grażyna Kwiecińska: Matematyka : kurs akademicki dla studentów nauk stosowanych. Cz. 1, Wybrane zagadnienia algebry liniowej, Wydaw. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, 2003.
Bardziej szczegółowoLista 1. (e) z działaniem dodawania ciągów i mnożeniem ciągu przez liczbę. (f) z działaniem dodawania ciągów i mnożeniem ciągu przez liczbę
MATEMATYKA Lista 1 1. Zbadać liniową niezależność wektorów. (a) (1, 2, 3), (3, 4, 5), V = R 3 ; (b) (1, 2, 3), (3, 2, 1), (1, 1, 1), V = R 3 ; (c) (1, 0, 0, 0), ( 1, 1, 0, 0), (1, 1, 1, 0), ( 1, 1 1, 1),
Bardziej szczegółowoInformatyka Stosowana. a b c d a a b c d b b d a c c c a d b d d c b a
Działania na zbiorach i ich własności Informatyka Stosowana 1. W dowolnym zbiorze X określamy działanie : a b = b. Pokazać, że jest to działanie łączne. 2. W zbiorze Z określamy działanie : a b = a 2 +
Bardziej szczegółowoTreści programowe. Matematyka 1. Efekty kształcenia. Literatura. Warunki zaliczenia. Ogólne własności funkcji. Definicja 1. Funkcje elementarne.
Treści programowe Matematyka 1 Katarzyna Trąbka-Więcław Funkcje elementarne. Granica funkcji, własności granic, wyrażenia nieoznaczone, ciągłość funkcji. Pochodna funkcji w punkcie i w przedziale, pochodne
Bardziej szczegółowoFunkcja kwadratowa. f(x) = ax 2 + bx + c,
Funkcja kwadratowa. Funkcją kwadratową nazywamy funkcję f : R R określoną wzorem gdzie a, b, c R, a 0. f(x) = ax 2 + bx + c, Szczególnym przypadkiem funkcji kwadratowej jest funkcja f(x) = ax 2, a R \
Bardziej szczegółowoFunkcja kwadratowa. f(x) = ax 2 + bx + c = a
Funkcja kwadratowa. Funkcją kwadratową nazywamy funkcję f : R R określoną wzorem gdzie a, b, c R, a 0. f(x) = ax + bx + c, Szczególnym przypadkiem funkcji kwadratowej jest funkcja f(x) = ax, a R \ {0}.
Bardziej szczegółowoZajmijmy się najpierw pierwszym równaniem. Zapiszmy je w postaci trygonometrycznej, podstawiając z = r(cos ϕ + i sin ϕ).
Zad (0p) Zaznacz na płaszczyźnie zespolonej wszystkie z C, które spełniają równanie ( iz 3 z z ) Re [(z + 3) ( z 3) = 0 Szukane z C spełniają: iz 3 = z z Re [(z + 3) ( z 3) = 0 Zajmijmy się najpierw pierwszym
Bardziej szczegółowoFunkcje wymierne. Jerzy Rutkowski. Działania dodawania i mnożenia funkcji wymiernych określa się wzorami: g h + k l g h k.
Funkcje wymierne Jerzy Rutkowski Teoria Przypomnijmy, że przez R[x] oznaczamy zbiór wszystkich wielomianów zmiennej x i o współczynnikach rzeczywistych Definicja Funkcją wymierną jednej zmiennej nazywamy
Bardziej szczegółowoCo to jest wektor? Jest to obiekt posiadający: moduł (długość), kierunek wraz ze zwrotem.
1 Wektory Co to jest wektor? Jest to obiekt posiadający: moduł (długość), kierunek wraz ze zwrotem. 1.1 Dodawanie wektorów graficzne i algebraiczne. Graficzne - metoda równoległoboku. Sprowadzamy wektory
Bardziej szczegółowoIndukcja matematyczna
Indukcja matematyczna Zadanie. Zapisać, używając symboli i, następujące wyrażenia (a) n!; (b) sin() + sin() sin() +... + sin() sin()... sin(n); (c) ( + )( + /)( + / + /)... ( + / + / +... + /R). Zadanie.
Bardziej szczegółowoBaza w jądrze i baza obrazu ( )
Przykład Baza w jądrze i baza obrazu (839) Znajdź bazy jądra i obrazu odwzorowania α : R 4 R 3, gdzie α(x, y, z, t) = (x + 2z + t, 2x + y 3z 5t, x y + z + 4t) () zór ten oznacza, że α jest odwzorowaniem
Bardziej szczegółowoRÓWNANIA KWADRATOWE ZBIGNIEW STEBEL. Podstawy matematyki szkolnej
RÓWNANIA KWADRATOWE ZBIGNIEW STEBEL Podstawy matematyki szkolnej WAŁBRZYCH 01 Spis treści 1 Wstęp Równania stopnia drugiego.1 Teoria i przykłady............................. Podstawowe wzory skróconego
Bardziej szczegółowoTreści programowe. Matematyka. Literatura. Warunki zaliczenia. Funkcje elementarne. Katarzyna Trąbka-Więcław
Treści programowe Matematyka Katarzyna Trąbka-Więcław Funkcje elementarne. Granica funkcji, własności granic, wyrażenia nieoznaczone, ciągłość funkcji. Pochodna funkcji w punkcie i w przedziale, pochodne
Bardziej szczegółowoPodstawowe struktury algebraiczne
Maciej Grzesiak Podstawowe struktury algebraiczne 1. Wprowadzenie Przedmiotem algebry było niegdyś przede wszystkim rozwiązywanie równań. Obecnie algebra staje się coraz bardziej nauką o systemach matematycznych.
Bardziej szczegółowomacierze jednostkowe (identyczności) macierze diagonalne, które na przekątnej mają same
1 Macierz definicja i zapis Macierzą wymiaru m na n nazywamy tabelę a 11 a 1n A = a m1 a mn złożoną z liczb (rzeczywistych lub zespolonych) o m wierszach i n kolumnach (zamiennie będziemy też czasem mówili,
Bardziej szczegółowoANALIZA MATEMATYCZNA 2
ANALIZA MATEMATYCZNA Opracowanie Marian Gewert Zbigniew Skoczylas ANALIZA MATEMATYCZNA Kolokwia i egzaminy Wydanie dziewiąte powiększone GiS Oficyna Wydawnicza GiS Wrocław Projekt okładki: IMPRESJA Studio
Bardziej szczegółowoZadania z analizy i algebry. (wykład prof.prof. J. Wojtkiewicza i K. Napiórkowskiego) ALGEBRA, przestrzenie wektorowe
Zadania z analizy i algebry. (wykład prof.prof. J. Wojtkiewicza i K. Napiórkowskiego) ALGEBRA, przestrzenie wektorowe Zadanie Zbadać czy wektor v mażna przedstawić jako kombinację liniową wektorów e i
Bardziej szczegółowoDefinicja i własności wartości bezwzględnej.
Równania i nierówności z wartością bezwzględną. Rozwiązywanie układów dwóch (trzech) równań z dwiema (trzema) niewiadomymi. Układy równań liniowych z parametrem, analiza rozwiązań. Definicja i własności
Bardziej szczegółowo1 + x 1 x 1 + x + 1 x. dla x 0.. Korzystając z otrzymanego wykresu wyznaczyć funkcję g(m) wyrażającą liczbę pierwiastków równania.
10 1 Wykazać, że liczba 008 008 10 + + jest większa od Nie używając kalkulatora, porównać liczby a = log 5 log 0 + log oraz b = 6 5 Rozwiązać równanie x + 4y + x y + 1 = 4xy 4 W prostokątnym układzie współrzędnych
Bardziej szczegółowoWykład 16. P 2 (x 2, y 2 ) P 1 (x 1, y 1 ) OX. Odległość tych punktów wyraża się wzorem: P 1 P 2 = (x 1 x 2 ) 2 + (y 1 y 2 ) 2
Wykład 16 Geometria analityczna Przegląd wiadomości z geometrii analitycznej na płaszczyźnie rtokartezjański układ współrzędnych powstaje przez ustalenie punktu początkowego zwanego początkiem układu współrzędnych
Bardziej szczegółowoTreści programowe. Matematyka. Efekty kształcenia. Warunki zaliczenia. Literatura. Funkcje elementarne. Katarzyna Trąbka-Więcław
Treści programowe Matematyka Katarzyna Trąbka-Więcław Funkcje elementarne. Granica funkcji, własności granic, wyrażenia nieoznaczone, ciągłość funkcji. Pochodna funkcji w punkcie i w przedziale, pochodne
Bardziej szczegółowo1. Liczby zespolone i
Zadania podstawowe Liczby zespolone Zadanie Podać część rzeczywistą i urojoną następujących liczb zespolonych: z = ( + 7i)( + i) + ( 5 i)( + 7i), z = + i, z = + i i, z 4 = i + i + i i Zadanie Dla jakich
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Matematyka Poziom rozszerzony
KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Matematyka Poziom rozszerzony Listopad 0 Zadania zamknięte Za każdą poprawną odpowiedź zdający otrzymuje punkt. Poprawna odpowiedź Wskazówki do rozwiązania.
Bardziej szczegółowoMet Me ody numer yczne Wykład ykład Dr inż. Mic hał ha Łanc Łan zon Instyt Ins ut Elektr Elektr echn iki echn i Elektrot Elektr echn olo echn
Metody numeryczne Wykład 3 Dr inż. Michał Łanczont Instytut Elektrotechniki i Elektrotechnologii E419, tel. 4293, m.lanczont@pollub.pl, http://m.lanczont.pollub.pl Zakres wykładu Pojęcia podstawowe Algebra
Bardziej szczegółowoLista nr 1 - Liczby zespolone
Lista nr - Liczby zespolone Zadanie. Obliczyć: a) ( 3 i) 3 ( 6 i ) 8 c) (+ 3i) 8 (i ) 6 + 3 i + e) f*) g) ( 3 i ) 77 ( ( 3 i + ) 3i 3i h) ( + 3i) 5 ( i) 0 i) i ( 3 i ) 4 ) +... + ( 3 i ) 0 Zadanie. Przedstawić
Bardziej szczegółowoDB Algebra liniowa semestr zimowy 2018
DB Algebra liniowa semestr zimowy 2018 SPIS TREŚCI Teoria oraz większość zadań w niniejszym skrypcie zostały opracowane na podstawie książek: 1 G Banaszak, W Gajda, Elementy algebry liniowej cz I, Wydawnictwo
Bardziej szczegółowoALGEBRA LINIOWA Z ELEMENTAMI GEOMETRII ANALITYCZNEJ
ALGEBRA LINIOWA Z ELEMENTAMI GEOMETRII ANALITYCZNEJ WSHE, O/K-CE 10. Homomorfizmy Definicja 1. Niech V, W będą dwiema przestrzeniami liniowymi nad ustalonym ciałem, odwzorowanie ϕ : V W nazywamy homomorfizmem
Bardziej szczegółowoFunkcje analityczne. Wykład 2. Płaszczyzna zespolona. Paweł Mleczko. Funkcje analityczne (rok akademicki 2017/2018)
Funkcje analityczne Wykład 2. Płaszczyzna zespolona Paweł Mleczko Funkcje analityczne (rok akademicki 2017/2018) Plan wykładu W czasie wykładu omawiać będziemy różne reprezentacje płaszczyzny zespolonej
Bardziej szczegółowoZadania z Algebry liniowej 4 Semestr letni 2009
Zadania z Algebry liniowej 4 Semestr letni 2009 Ostatnie zmiany 23.05.2009 r. 1. Niech F będzie podciałem ciała K i niech n N. Pokazać, że niepusty liniowo niezależny podzbiór S przestrzeni F n jest także
Bardziej szczegółowoAlgebra liniowa z geometria. - zadania Rok akademicki 2010/2011
1 GEOMETRIA ANALITYCZNA 1 Wydział Fizyki Algebra liniowa z geometria - zadania Rok akademicki 2010/2011 Agata Pilitowska i Zbigniew Dudek 1 Geometria analityczna 1.1 Punkty i wektory 1. Sprawdzić, czy
Bardziej szczegółowo1 Macierze i wyznaczniki
1 Macierze i wyznaczniki 11 Definicje, twierdzenia, wzory 1 Macierzą rzeczywistą (zespoloną) wymiaru m n, gdzie m N oraz n N, nazywamy prostokątną tablicę złożoną z mn liczb rzeczywistych (zespolonych)
Bardziej szczegółowoLista. Algebra z Geometrią Analityczną. Zadanie 1 Zapisz za pomocą spójników logicznych i kwantyfikatorów: x jest większe niż 6 lub mniejsze niż 4
Lista Algebra z Geometrią Analityczną Zadanie 1 Zapisz za pomocą spójników logicznych i kwantyfikatorów: x jest większe niż 6 lub mniejsze niż 4 jeżeli x jest podzielne przez 4 to jest podzielne przez
Bardziej szczegółowo= i Ponieważ pierwiastkami stopnia 3 z 1 są (jak łatwo wyliczyć) liczby 1, 1+i 3
ZESTAW I 1. Rozwiązać równanie. Pierwiastki zaznaczyć w płaszczyźnie zespolonej. z 3 8(1 + i) 3 0, Sposób 1. Korzystamy ze wzoru a 3 b 3 (a b)(a 2 + ab + b 2 ), co daje: (z 2 2i)(z 2 + 2(1 + i)z + (1 +
Bardziej szczegółowoALGEBRA z GEOMETRIA, ANALITYCZNA,
ALGEBRA z GEOMETRIA, ANALITYCZNA, MAT00405 PRZEKSZTAL CANIE WYRAZ EN ALGEBRAICZNYCH, WZO R DWUMIANOWY NEWTONA Uprościć podane wyrażenia 7; (b) ( 6)( + ); (c) a 5 6 8a ; (d) ( 5 )( 5 + ); (e) ( 45x 4 y
Bardziej szczegółowodr Mariusz Grządziel 15,29 kwietnia 2014 Przestrzeń R k R k = R R... R k razy Elementy R k wektory;
Wykłady 8 i 9 Pojęcia przestrzeni wektorowej i macierzy Układy równań liniowych Elementy algebry macierzy dodawanie, odejmowanie, mnożenie macierzy; macierz odwrotna dr Mariusz Grządziel 15,29 kwietnia
Bardziej szczegółowoFUNKCJE LICZBOWE. Na zbiorze X określona jest funkcja f : X Y gdy dowolnemu punktowi x X przyporządkowany jest punkt f(x) Y.
FUNKCJE LICZBOWE Na zbiorze X określona jest funkcja f : X Y gdy dowolnemu punktowi x X przyporządkowany jest punkt f(x) Y. Innymi słowy f X Y = {(x, y) : x X oraz y Y }, o ile (x, y) f oraz (x, z) f pociąga
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: ALGEBRA LINIOWA Z GEOMETRIĄ ANALITYCZNĄ Linear algebra and analytical geometry Kierunek: Informatyka Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy w ramach treści wspólnych z kierunkiem Matematyka,
Bardziej szczegółowoWykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Liczba godzin zajęć zorganizowanych w Uczelni ,5 1
Zał. nr 4 do ZW WYDZIAŁ ***** KARTA PRZEDMIOTU Nazwa w języku polskim ALGEBRA Z GEOMETRIĄ ANALITYCZNĄ B Nazwa w języku angielskim Algebra and Analytic Geometry B Kierunek studiów (jeśli dotyczy): Specjalność
Bardziej szczegółowoPodstawowe struktury algebraiczne
Rozdział 1 Podstawowe struktury algebraiczne 1.1. Działania wewnętrzne Niech X będzie zbiorem niepustym. Dowolną funkcję h : X X X nazywamy działaniem wewnętrznym w zbiorze X. Działanie wewnętrzne, jak
Bardziej szczegółowoUkłady równań i nierówności liniowych
Układy równań i nierówności liniowych Wiesław Krakowiak 1 grudnia 2010 1 Układy równań liniowych DEFINICJA 11 Układem równań m liniowych o n niewiadomych X 1,, X n, nazywamy układ postaci: a 11 X 1 + +
Bardziej szczegółowoAnaliza Matematyczna MAEW101
Analiza Matematyczna MAEW Wydział Elektroniki Listy zadań nr 8-4 (część II) na podstawie skryptów: M.Gewert, Z Skoczylas, Analiza Matematyczna. Przykłady i zadania, GiS, Wrocław 5 M.Gewert, Z Skoczylas,
Bardziej szczegółowo14. Przestrzenie liniowe
14. 14.1 Sformułować definicję przestrzeni liniowej. Podać przykłady. Przestrzenią liniową nad ciałem F nazywamy czwórkę uporządkowaną (V, F,+, ), gdzie V jest zbiorem niepustym, F jest ciałem, + jest
Bardziej szczegółowoMatematyka rozszerzona matura 2017
Matematyka rozszerzona matura 017 Zadanie 1 Liczba ( 3 + 3) jest równa A. B. 4 C. 3 D. 3 ( 3 + 3) = 3 ( 3)( + 3) + + 3 = A. 3 4 3 + + 3 = 4 1 = 4 = Zadanie. Nieskończony ciąg liczbowy jest określony wzorem
Bardziej szczegółowoa 11 a a 1n a 21 a a 2n... a m1 a m2... a mn x 1 x 2... x m ...
Wykład 15 Układy równań liniowych Niech K będzie ciałem i niech α 1, α 2,, α n, β K. Równanie: α 1 x 1 + α 2 x 2 + + α n x n = β z niewiadomymi x 1, x 2,, x n nazywamy równaniem liniowym. Układ: a 21 x
Bardziej szczegółowoWielomiany podstawowe wiadomości
Rozdział Wielomiany podstawowe wiadomości Funkcję postaci f s = a n s n + a n s n + + a s + a 0, gdzie n N, a i R i = 0,, n, a n 0 nazywamy wielomianem rzeczywistym stopnia n; jeżeli współczynniki a i
Bardziej szczegółowo1 Określenie pierścienia
1 Określenie pierścienia Definicja 1. Niech P będzie zbiorem, w którym określone są działania +, (dodawanie i mnożenie). Mówimy, że struktura (P, +, ) jest pierścieniem, jeżeli spełnione są następujące
Bardziej szczegółowoAnaliza matematyczna i algebra liniowa Wprowadzenie Ciągi liczbowe
Analiza matematyczna i algebra liniowa Wprowadzenie Ciągi liczbowe Wojciech Kotłowski Instytut Informatyki Politechniki Poznańskiej email: imię.nazwisko@cs.put.poznan.pl pok. 2 (CW) tel. (61)665-2936 konsultacje:
Bardziej szczegółowoElementy geometrii analitycznej w R 3
Rozdział 12 Elementy geometrii analitycznej w R 3 Elementy trójwymiarowej przestrzeni rzeczywistej R 3 = {(x,y,z) : x,y,z R} możemy interpretować co najmniej na trzy sposoby, tzn. jako: zbiór punktów (x,
Bardziej szczegółowoWyk lad 6 Podprzestrzenie przestrzeni liniowych
Wyk lad 6 Podprzestrzenie przestrzeni liniowych 1 Określenie podprzestrzeni Definicja 6.1. Niepusty podzbiór V 1 V nazywamy podprzestrzeni przestrzeni liniowej V, jeśli ma on nastepuj ace w lasności: (I)
Bardziej szczegółowoDystrybucje. Marcin Orchel. 1 Wstęp Dystrybucje Pochodna dystrybucyjna Przestrzenie... 5
Dystrybucje Marcin Orchel Spis treści 1 Wstęp 1 1.1 Dystrybucje................................... 1 1.2 Pochodna dystrybucyjna............................ 3 1.3 Przestrzenie...................................
Bardziej szczegółowo1 Elementy logiki i teorii mnogości
1 Elementy logiki i teorii mnogości 11 Elementy logiki Notatki do wykładu Definicja Zdaniem logicznym nazywamy zdanie oznajmujące, któremu przysługuje jedna z dwu logicznych ocen prawda (1) albo fałsz
Bardziej szczegółowo1 Podobieństwo macierzy
GAL (Informatyka) Wykład - zagadnienie własne Wersja z dnia 6 lutego 2014 Paweł Bechler 1 Podobieństwo macierzy Definicja 1 Powiemy, że macierze A, B K n,n są podobne, jeżeli istnieje macierz nieosobliwa
Bardziej szczegółowo3 Przestrzenie liniowe
MIMUW 3 Przestrzenie liniowe 8 3 Przestrzenie liniowe 31 Przestrzenie liniowe Dla dowolnego ciała K, analogicznie jak to robiliśmy dla R, wprowadza się operację dodawania wektorów kolumn z K n i mnożenia
Bardziej szczegółowoFunkcje Andrzej Musielak 1. Funkcje
Funkcje Andrzej Musielak 1 Funkcje Funkcja liniowa Funkcja liniowa jest postaci f(x) = a x + b, gdzie a, b R Wartość a to tangens nachylenia wykresu do osi Ox, natomiast b to wartość funkcji w punkcie
Bardziej szczegółowo