XXX. ZAŁĄCZNIKI ZAŁĄCZNIK 1 RAPORTY EKSPERTA

Transkrypt

1 XXX. ZAŁĄCZNIK 1 RAPORTY EKSPERTA IMC GROUP CONSULTING LIMITED Zarzd Polska Grupa Energetyczna S.A. Goldman Sachs International Plc Peterborough Court, 133 Fleet Street, Londyn EC4A 2BB Icon Business Centres, Lake View Drive, Sherwood Park, Nottingham NG15 0DT United Kingdom Tel: +44 (0) Fax +44 (0) mining@imcgcl.com UniCredit CA IB Polska S.A. ul. Emilii Plater Warszawa Szanowni Pastwo! 9 Wrzenia 2009 RAPORT EKSPERCKI NA TEMAT ZÓ I AKTYWÓW WYDOBYWCZYCH BDCYCH W POSIADANIU PGE KWB BECHATÓW S.A. POLSKA Cel raportu Niniejszy raport zosta przygotowany przez (dalej: IMC) w celu doczenia do prospektu emisyjnego (dalej: prospekt), który ma zosta opublikowany przez Polsk Grup Energetyczn S.A. (dalej: Spóka lub PGE) w zwizku z pierwsz publiczn ofert akcji zwykych Spóki i planowanym dopuszczeniem akcji zwykych Spóki do notowa na Giedzie Papierów Wartociowych w Warszawie. IMC zostaa zaangaowana przez Doradców, dziaajcych w porozumieniu z Zarzdem Spóki, do opracowania raportu eksperckiego (RE) dotyczcego zó i aktywów wydobywczych Spóki. Niniejszy raport, powicony Polom Bechatów i Szczerców, omawiajcy ustalenia poczynione przez IMC podczas przegldu, zosta przygotowany zgodnie z wymogami stawianymi raportom eksperckim (RE), okrelonymi w Dyrektywie w sprawie prospektu emisyjnego przy uwzgldnieniu zalece CESR, oraz wymogami rozdziau 19 Listing Rules of the UKLA sprzed 1 lipca 2005r. IMC poddaa ocenie praktyk i metody szacowania, stosowane przez PGE przy raportowaniu rezerw i zasobów zgodnie z polskimi metodami klasyfikacji i szacowania zasobów i obowizkowo skadanymi w polskim Ministerstwie rodowiska w ramach podejcia obranego przez PGE i przeliczya owe rezerwy i zasoby zgodnie z kryteriami uznanych midzynarodowo kategorii Australasian Code for Reporting Mineral Resources and Ore Reserves (2004) wydanymi przez Joint Ore Reserves Committee ( JORC ) Australazjatyckiego Instytutu Górnictwa i Metalurgii, Australian Institute of Geoscientists oraz Minerals Council of Australia ( klasyfikacja JORC ). Procedura ta okrela charakter dowodów wymaganych do zapewnienia zgodnoci z systemem klasyfikacji i jest ustalana dla kadego pokadu z osobna. IMC dokonaa analizy zestawie rezerw i zasobów dotyczcych poszczególnych pokadów, sporzdzonych przez PGE, co zostao poparte dowodami zgromadzonymi podczas wizyt IMC na miejscu i dokonanymi spostrzeeniami oraz szczegóowymi danymi na temat wyników odwiertów, analiz i innymi dowodami, i uwzgldnia wszystkie istotne informacje dostarczone przez kierownictwo KWB Bechatów SA (KWB Bechatów). Z-1

2 Zdolno i niezaleno Niniejszy raport zosta przygotowany przez IMC, sygnatariusza tego listu. Szczegóowe dane o kwalifikacjach i dowiadczeniu konsultantów, którzy wykonali prace, znajduj si w Zaczniku A do niniejszego raportu. IMC jest niezalenym konsultantem technicznym, wiadczcym klientom usugi oceny zasobów, inynierii górniczej i wyceny zó i aktywów wydobywczych. IMC otrzymaa i bdzie otrzymywa wynagrodzenie za usugi zwizane z opracowaniem niniejszego raportu. Jednoczenie ani IMC, ani którykolwiek z jej dyrektorów, pracowników lub wynajtych konsultantów, którzy pracowali przy raporcie, nie posiada interesu prawnego w: KWB Bechatów lub PGE, lub ocenianych zoach i aktywach wydobywczych; lub wyniku transakcji finansowania Wersje robocze raportu zostay udostpnione Spóce, ale wycznie w celu potwierdzenia dokadnoci materiaów faktograficznych i zasadnoci zaoe przyjtych na potrzeby raportu. Zakres prac / Istota / Ograniczenia i wyczenia IMC dokonaa przegldu aktywów zgodnie z ustalonym zakresem prac oraz wyczeniami i ograniczeniami, a take na podstawie kryteriów istotnoci wyznaczonymi w Zaczniku B do niniejszego raportu. IMC dokonaa niezalenej oceny zó i aktywów wydobywczych Spóki poprzez dokonanie przegldu istotnych danych, w tym zasobów, rezerw, wymogów zwizanych z zatrudnieniem, kwestii rodowiskowych oraz planów wydobycia przez caych okres eksploatacji kopalni, zwizanych z wydajnoci, produkcj, kosztami operacyjnymi, wydatkami kapitaowymi i przychodami. Wszystkie opinie, ustalenia i wnioski zawarte w raporcie zostay wyraone przez IMC i konsultantów dziaajcych na jej zlecenie. Ryzyko nieodcznie towarzyszce robotom górniczym Prace górnicze prowadzone s w rodowisku, w którym nie wszystkie zdarzenia s przewidywalne. Podczas gdy skuteczne Kierownictwo moe, po pierwsze, okreli znane ryzyka i, po drugie, podj dziaania zmierzajce do zarzdzania ryzykiem i jego minimalizacj, istnieje mimo wszystko moliwo wystpienia nieoczekiwanych i nieprzewidywalnych zdarze. Nie da si, co za tym idzie, cakowicie wykluczy ryzyka lub stwierdzi z cakowit pewnoci, e zdarzenie, które moe mie istotny wpyw na dziaalno kopalni, nie bdzie miao miejsca. Glosariusz Terminologia i sownictwo techniczne uyte w raporcie s wyjanione w Zaczniku D. Z-2

3 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona i PGE KWB Bechatów, Polska SPIS TRECI 1 INFORMACJE OGÓLNE Ogólna struktura wasnociowa Spóki Ogólny opis aktywów Ogólna Charakterystyka Geologiczna Pola Bechatów i Szczerców Geologia i Stratygrafia Parametry jakociowe wgla Omówienie gównych zagadnie zwizanych z rezerwami i zasobami Zasady polskiego systemu klasyfikacji zasobów Kryteria bilansowoci Metody szacowania wielkoci rezerw i zasobów Podsumowanie rezerw i zasobów Spóki Dziaalno wydobywcza i infrastruktura Historia wydobycia Planowanie wydobycia Wydobycie Projekty perspektywiczne Zoe Zoczew Zoe Legnica Pole Kamiesk Zarzdzanie i zasoby ludzkie Bezpieczestwo i higiena pracy Infrastruktura regionu Zezwolenia ustawowe Procedura uproszczona uzyskiwania koncesji na poszukiwanie i wydobycie kopalin Dostp do gruntów Koncesje Kwestie rodowiskowe Ogólne uwagi na temat Pola Bechatów Ogólne uwagi na temat Pola Szczerców System prawny w Polsce Zgodno z przepisami prawa Zezwolenia Stan prawny Rekultywacja Sprzeda i marketing Koszty Nakady inwestycyjne Koszty operacyjne Ryzyko i efekt synergii Czynniki szczególne Wnioski POLE BECHATÓW Mapy i plany Kontekst geograficzny i historyczny zoa Charakterystyka geologiczna Pola Bechatów...22 PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-3

4 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona ii PGE KWB Bechatów, Polska Tektonika Stratygrafia Parametry jakociowe wgla Pozostae uwarunkowania geologiczne Wysad solny Dbina Hydrogeologia Zagroenia naturalne Rezerwy i zasoby Dostpne dane Zasoby nieprzemysowe i straty Poprawno wylicze Informacje dodatkowe Podsumowanie rezerw i zasobów Roczne uzgodnienie rezerw Dziaalno wydobywcza i infrastruktura Planowanie wydobycia Wydobycie Urednianie i kontrola jakoci Transport urobku Infrastruktura Pola Bechatów POLE SZCZERCÓW Mapy i plany Kontekst geograficzny i historyczny zoa Charakterystyka geologiczna Pola Szczerców Tektonika Stratygrafia Parametry jakociowe Pozostae uwarunkowania geologiczne Wysad solny Dbina Hydrogeologia Zagroenia naturalne Rezerwy i zasoby Dostpne dane Zasoby nieprzemysowe i straty Poprawno wylicze Informacje dodatkowe Podsumowanie rezerw i zasobów Roczne uzgodnienie rezerw Dziaalno wydobywcza i infrastruktura Planowanie wydobycia Wydobycie Urednianie i kontrola jakoci Transport urobku Infrastruktura Pola Szczerców SPRZEDA I MARKETING Patnoci RYZYKO I EFEKT SYNERGII CZYNNIKI SZCZEGÓLNE WNIOSKI...41 PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-4

5 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona iii PGE KWB Bechatów, Polska LISTA TABEL Tabela 1-1 Lista aktywów...1 Tabela 1-2 Tabela 1-3 Polski system klasyfikacji zasobów mineralnych...3 Relacje midzy rezerwami a zasobami Polski System Kategoryzacji i System JORC...6 Tabela 1-4 Zasoby Spóki stan na dzie 31 lipca Tabela 1-5 Zestawienie rezerw i zasobów zgodnie z kategoryzacj systemu JORC stan na dzie 31 lipca Tabela 1-6 Historia wydobycia Pole Bechatów...8 Tabela 1-7 Tabela 1-8 Tabela 1-9 Usuwanie nadkadu Pole Szczerców...8 Zatrudnienie ogóem 2005r. do lipca 2009 r...11 Wypadkowo na milion przepracowanych roboczogodzin...12 Tabela 1-10 Koncesje górnicze dla Spóki (ródo: KWB Bechatów)...14 Tabela 1-11 Tabela 1-12 Pola Bechatów i Szczerców : gówne decyzje dotyczce ochrony rodowiska...16 Harmonogram rekultywacji wyrobiska i stref brzegowych Pola Bechatów i Pola Szczerców...18 Tabela 1-13 Koszt netto w gotówce wyprodukowania 1 Mg wgla brunatnego...20 Tabela 2-1 Parametry jakociowe wgla w zou Pole Bechatów...24 Tabela 2-2 Zatwierdzone zasoby bilansowe Pole Bechatów, stan na 31 lipca Tabela 2-4 Zestawienie rezerw i zasobów zgodnie z kategoryzacj systemu JORC Pole Bechatów, stan na 31 lipca Tabela 3-1 Parametry jakociowe wgla w zou Pole Szczerców...35 Tabela 3-2 Zatwierdzone zasoby bilansowe Pole Szczerców, stan na 31 lipca Tabela 3-3 Zestawienie rezerw i zasobów zgodnie z kategoryzacj systemu JORC Pole Szczerców, stan na 31 lipca Tabela 4-1 Tabela cen ZACZNIKI Zacznik A Zacznik B Zacznik C Zacznik D Kwalifikacje konsultantów Zakres prac Plany kopalni i lokalizacja Glosariusz PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-5

6 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 1 PGE KWB Bechatów, Polska 1 INFORMACJE OGÓLNE 1.1 Ogólna struktura wasnociowa Spóki Uproszczona struktura wasnociowa Spóki ksztatuje si nastpujco: PGE Górnictwo i Energetyka S.A. z siedzib w odzi 69% akcji PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. 16% akcji Inni akcjonariusze, w tym uprawnieni pracownicy 15% (w tym 0,032% w posiadaniu Skarbu Pastwa) 1.2 Ogólny opis aktywów IMC dokonaa przegldu aktywów wyszczególnionych w tabeli 1-1, których jedynym wacicielem jest KWB Bechatów i które s pooone tak, jak pokazuje to plansza 1, zacznik C. Tabela 1-1 Lista aktywów Aktywa Status Rodzaj Produkt / Wydobycie Data wydania koncesji KWB Bechatów Pole Bechatów Dziaa Odkrywka Wgiel brunatny i kopaliny towarzyszce 08/08/1994 Pole Szczerców Przygotowanie Odkrywka Wgiel brunatny i kopaliny towarzyszce 01/10/1997 Spóki-córki Status Produkt / Wydobycie Udzia KWB Bechatów w% BEWA Sp z.o.o Dziaa Produkcja wody butelkowanej i napojów 100% Betrans Sp z.o.o Dziaa Usugi transportu drogowego 100% RAMB Sp z.o.o Dziaa Zabezpieczenia antykorozyjne i roboty ogólnobudowlane 100% GKS Bechatów SSA Dziaa Klub pikarski i sportowy oraz usugi ochroniarskie dla kopalni 100% Bestur Sp z.o.o Dziaa Turystyka, hotele, usugi wypoczynkowe i sprztanie na rzecz kopalni 100% Bestgum Sp. z o.o. Ustanowiona lecz jeszcze nie zarejestrowana w Sdzie Przygotowanie, naprawa i instalacja pasów do przenoników. Wytwórstwo produktów gumowych 1.3 Ogólna Charakterystyka Geologiczna Pola Bechatów i Szczerców Geologia i Stratygrafia Struktura Geologiczna Zoe wgla brunatnego skadajce si z Pól Bechatów i Szczerców znajduje si na obszarze wskiego rowu tektonicznego zwanego Rowem Kleszczowa. Jest to struktura tektoniczna przebiegajca na linii wschód zachód, majca szeroko od 3 do 4 km i dugo 25 km, której granice stanowi due uskoki po stronie pónocnej i poudniowej. Miay one wpyw na ksztatowanie si osadów w epoce mioceskiej. Badania oraz dotychczasowa eksploatacja wgla pozwoliy na zidentyfikowanie dwóch innych wyranych uskoków: pierwszego, przebiegajcego z pónocnego wschodu na poudniowy zachód, oraz drugiego z pónocnego zachodu na poudniowy wschód. Oba te uskoki przecinaj przebiegajce ze wschodu na zachód uskoki gówne i powoduj ich przesunicie, co sugeruje, e s modsze ni sam rów Stratygrafia Stratygrafia Pól Bechatów i Szczerców ksztatuje si podobnie. W kadym z pól wystpuje gruba warstwa wgla brunatnego z trzeciorzdu (dolny miocen) utworzona na osadach piaskowych i muowych (od dolnego miocenu po paleocen). W obu polach warstwa wgla brunatnego przykryta jest warstw nadkadu pochodzcego 100% PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-6

7 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 2 PGE KWB Bechatów, Polska z rodkowego i górnego miocenu oraz z pliocenu, skadajcego si gównie z mao spoistych muków, z pewn iloci piasków i iów, które równie s stosunkowo lune i nie zestalone, przykrytych z kolei warstw skadajc si gównie z piasków i wirów czwartorzdowych. Stratygrafi dodatkowo komplikuje fakt, zoe opacalnego do wydobycia wgla brunatnego jest rozdzielone na dwa pola przez wysad solny Dbina permsk formacj soln majc ksztat kopuy. Na zachód od Pola Szczerców zoe wgla brunatnego wyklinia si. Natomiast na wschód od Pola Bechatów znajduje si trzecie pole wgla brunatnego, którego wydobycia obecnie nie planuje si ze wzgldu na niekorzystny wskanik N:W (stosunek iloci nadkadu do iloci wgla). Jest to pole Kamiesk, które od strony struktury geologicznej cechuje si wiksz gbokoci zalegania i nisz miszoci pokadu wgla brunatnego. Pole to jest oddzielone od Pola Bechatów uskokiem Parametry jakociowe wgla Parametry jakociowe wgla brunatnego okrelono pocztkowo za pomoc odwiertów badawczych pokadu. Wyniki tych bada przechowywane s w formie dokumentów papierowych oraz w bazie danych. Ponadto regularnie wykonywane s odwierty na poszczególnych poziomach wglowych w celu monitorowania jakoci wgla. Dla celów powyszych dziaa monitorujcych wykorzystuje si laboratorium wyposaone w nowoczesne urzdzenia badawcze umoliwiajce analiz wgla pod ktem kontroli wydobycia oraz take w celach handlowych. Rocznie bada si przecitnie okoo omiu tysicy próbek wgla brunatnego. Wszystkie parametry wgla s badane zgodnie z polskimi normami. Strategia wydobycia przyjta dla Pola Bechatów jednoczesne urabianie na kilku stosunkowo odlegych od siebie zabierkach pozwala na wyrównanie rónic jakociowych wgla z poszczególnych zabierek za pomoc uredniania. Jest to waciwa strategia wydobycia, i jako taka bdzie równie stosowana na Polu Szczerców. Fakt, e wydobycie na Polu Szczerców rozpocznie si na jego zachodnim kracu, pozwoli w latach (kiedy to wydobycie wgla brunatnego odbywao si bdzie jednoczenie na obu polach) na urednianie uzyskiwanego tam wgla niszej jakoci z produktem wysokojakociowym wydobywanym w Polu Bechatów. W okresie tym jako wgla wydobywanego w Polu Szczerców bdzie stopniowo rosa. Po roku 2019 wgiel wydobywany na samym ju tylko Polu Szczerców bdzie mia w peni akceptowalne parametry jakociowe. Taka strategia jest praktycznym i skutecznym rozwizaniem problemów zwizanych z faktem, e na zachodnim kracu Pola Szczerców znajduje si wgiel niszej jakoci. Kierownictwo KWB Bechatów w peni zdaje sobie spraw z utrudnie zwizanych z rónicami w jakoci wgla, a zwaszcza z problemu wyszej zawartoci siarki w wglu z Pola Szczerców, które obecnie jest w trakcie udostpniania. Stosowane obecnie procedury uredniania, oparte na parametrach zawartoci popiou oraz wartoci opaowej wgla, bd pomocne równie w zniwelowaniu problemu wyszej zawartoci siarki w wglu z Pola Szczerców, kiedy rozpocznie si jego eksploatacja. Zgodnie z przewidywaniami, zawarto siarki w wglu bdzie si zmniejszaa w miar postpu prac górniczych w kierunku wschodnim od wkopu udostpniajcego znajdujcego si na zachodzie i oczekuje si, e zawarto siarki mimo, e wysza ni w obecnie uzyskiwanym wglu osignie akceptowalny poziom jeszcze przed zamkniciem Pola Bechatów w roku 2019, kiedy to Szczerców pozostanie jedynym polem, na którym prowadzone bdzie wydobycie. Oprócz przeprowadzanych bada parametrów jakociowych wgla, zawarto siarki powinna by regularnie monitorowana; eksperci IMC nie maj wtpliwoci, e bdzie to robione przez cay okres eksploatacji obu pól. 1.4 Omówienie gównych zagadnie zwizanych z rezerwami i zasobami Zasoby znajdujce si na obszarze kopalni, dostpne dla spóki KWB Bechatów, s obecnie klasyfikowane zgodnie z polskim systemem klasyfikacji zasobów. System ten opiera si na podziale zasobów na jasno okrelone kategorie, czc wskaniki pewnoci rozpoznania zasobów oraz kryteria opacalnoci ekonomicznej, co umoliwia Skarbowi Pastwa monitorowanie istniejcych zasobów kopalin i odpowiednie planowanie. W celu okrelenia iloci danych geologicznych niezbdnych w celu przypisania danych zasobów do odpowiedniej kategorii przed podjciem decyzji inwestycyjnej, zoa mineralne dzieli si na grupy odzwierciedlajce form i zoono mineralizacji. W Polsce zoa przypisuje si do jednej z trzech grup w PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-7

8 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 3 PGE KWB Bechatów, Polska zalenoci od ich wielkoci oraz zrónicowania formy, skadu, typu zmineralizowania i gatunku wgla. Grupy te to: Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3 zoa cechujce si prost geometri i struktur, jednolit miszoci (która z zasady jest wiksza od tzw. miszoci granicznej, poczwszy od której wydobycie jest opacalne) a take jednolitym rozkadem substancji szkodliwych oraz wgla rónych klas jakociowych. zoa, które albo cechuj si prost struktur, lecz wykazuj nieregularny rozkad wgla rónych klas jakoci i substancji szkodliwych, albo vice versa. Miszo w zoach tej grupy jest zwykle zbliona do miszoci granicznej, czyli miszoci, poczwszy od której wydobycie jest opacalne z ekonomicznego punktu widzenia. zoa charakteryzujce si skomplikowan geometri i struktur, o bardzo zrónicowanej miszoci i/lub klasach jakoci wgla, oraz inne zoa nie przypisane do grupy pierwszej lub drugiej. (Na podstawie: Jakubiak i Smakowski, Classification of mineral reserves in the former Comecon countries, 1994) Zasady polskiego systemu klasyfikacji zasobów Zasady lece u podstaw polskiego systemu klasyfikacji zasobów oparte s o dwie osie odniesienia, gdzie o odcitych obrazuje rosncy stopie rozpoznania zasobów, natomiast o rzdnych rosnc moliwo ekonomicznie opacalnej eksploatacji tyche zasobów. Jest to system bardzo zbliony do systemu klasyfikacji USGS 1986, w którym wykorzystuje si takie same zasady przy wyliczeniach i okrelaniu zasobów. Zasoby klasyfikowane s jako zasoby udokumentowane lub zasoby perspektywiczne (wzdu osi odcitych), oraz jako ekonomiczne lub nieekonomiczne wzdu osi rzdnych (patrz tabela 1-2 poniej). Tabela 1-2 Polski system klasyfikacji zasobów mineralnych Stopie rozpoznania zasobu Moliwo wykorzystania ekonomicznego Ekonomiczne Nadajce si do eksploatacji Nienadajce si do eksploatacji Nieekonomiczne Zasoby geologiczne Perspektywiczne Udokumentowane Prognostyczne Teoretyczne A B C 1 C 2 D 1 D 2 D 3 E (Na podstawie: Jakubiak i Smakowski, Classification of mineral reserves in the former Comecon countries, 1994) Zasoby udokumentowane Zasoby udokumentowane to zasoby, których parametry takie jak m.in. ilo, jako oraz gboko zalegania zostay okrelone za pomoc sieci odwiertów badawczych o wymaganej gstoci i odpowiednio udokumentowane. Zasoby udokumentowane s nastpnie dzielone na kategorie A, B, C1 i C2. Gsto sieci rozpoznawczej jest kluczowym elementem okrelajcym zakres bada dla poszczególnych kategorii. Naley bezwzgldnie przestrzega obowizujcych w tym zakresie przepisów. Wspomniane kategorie to: Kategoria A: rozpoznana z duym stopniem dokadnoci i w peni przeanalizowana z ekonomicznego punktu widzenia. Przyjmuje si, e zasób zosta oszacowany z dokadnoci ±10% jego faktycznej wielkoci cakowitej. Kategoria B: zdefiniowana jako zasoby rozpoznane z umiarkowanym poziomem dokadnoci; cechy i waciwoci zoa s znane wystarczajco dobrze, by zagwarantowa podstawow PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-8

9 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 4 PGE KWB Bechatów, Polska Kategoria C1: Kategoria C2: wiarygodno projektu. Przyjmuje si, e zasób zosta oszacowany z dokadnoci ±20% jego faktycznej wielkoci cakowitej. zasoby takie wymagaj dalszych bada majcych na celu dokadniejsze okrelenie ich parametrów, jakoci, oraz moliwoci eksploatacji i atwoci dostpu do nich. Przyjmuje si, e zasób zosta oszacowany z dokadnoci ±30% jego faktycznej wielkoci cakowitej. podobna do C1, lecz zasoby tej kategorii zazwyczaj zostay rozpoznane za pomoc rzadko rozmieszczonych odwiertów lub wychodni. Przyjmuje si, e zasób zosta oszacowany z dokadnoci ±40% jego faktycznej wielkoci cakowitej. (Na podstawie: Jakubiak i Smakowski, Classification of mineral reserves in the former Comecon countries, 1994) Zasoby perspektywiczne Zasoby perspektywiczne dzieli si na zasoby prognostyczne i teoretyczne. Zasoby prognostyczne to te, których istnienie mona wywnioskowa na podstawie oznak niebezporednich, natomiast zasoby teoretyczne to zasoby, których wystpowania w danym rodowisku geologicznym mona si spodziewa, lecz nie zostay jeszcze odkryte. Zasoby te nie s uwzgldniane przy szacowaniu wielkoci zasobów w KWB Bechatów Kryteria bilansowoci Zasoby s równie oceniane wedug innego zestawu kryteriów. S to tzw. kryteria bilansowoci, okrelajce warunki, przy których zasoby mineralne mog by uznane za nadajce si do wydobycia z zachowaniem opacalnoci ekonomicznej. Kryteria stosowane w celu okrelenia, czy dane zasoby s bilansowe czy pozabilansowe s zoone, lecz mona je podsumowa za pomoc kilku atwych do zrozumienia parametrów, z których najwaniejsze to m.in.: Minimalna ilo zasobu ekonomicznego (tzn. opacalnego do wydobycia). Minimalna wymagana rednia jako wgla i/lub maksymalna dopuszczalna rednia zawarto substancji szkodliwych. Wymagania odnoszce si do cech fizycznych, mechanicznych i chemicznych danego zoa. Minimalna miszo. Maksymalna gboko zalegania. Wskanik N:W (stosunek iloci nadkadu do iloci wgla) danego zoa. Maksymalna miszo intruzji materiau ponnego lub kopalin niskiej jakoci. Jeeli zoe spenia powysze kryteria, wówczas jest kwalifikowane jako bilansowe. Wszystkie dane na temat wielkoci zasobów podawane dla Pól Bechatów i Szczerców mieszcz si w tej kategorii. Zasoby pozabilansowe nie s podawane, przy czym naley zauway, i niewielkie iloci zasobów mog zosta przekwalifikowane do innej kategorii w miar postpu robót górniczych Metody szacowania wielkoci rezerw i zasobów Jednym z gównych celów niniejszego raportu jest opisanie zasobów i rezerw pól i zó nalecych do KWB Bechatów zgodnie z systemem JORC, który stosuje si dla potrzeb sprawozdawczoci publicznej. Zasadnicza rónica dotyczy definicji terminu rezerwy : W systemie polskim, terminem zasoby okrela si cao szacowanej iloci wgla, który potencjalnie nadaje si do eksploatacji. Natomiast patrzc z punktu widzenia opacalnoci ekonomicznej, zasoby wgla dzieli si na dwie podstawowe grupy, do których nastpnie stosuje si odrbne metody wylicze i dokumentowania: zasoby bilansowe (których wydobycie jest opacalne) i pozabilansowe (których wydobycie jest obecnie nieopacalne). W systemie JORC stosuje si termin rezerwy, posiadajcy cile okrelone znaczenie. Termin ten okrela jedynie t cz szacowanej iloci potencjalnie nadajcego si do eksploatacji wgla, co do której udowodniono, e jej wydobycie jest opacalne z ekonomicznego punktu widzenia, i która naley do kategorii wgla dobrze rozpoznanego ( zmierzony oraz wykazany ). Zgodnie z definicj JORC rezerwy (reserves) stanowi podzbiór kategorii okrelanej terminem zasoby (resources) i s mniej wicej tosame z polskim terminem zasoby przemysowe. PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-9

10 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 5 PGE KWB Bechatów, Polska Klasyfikacja JORC (The JORC Code) oparta jest na Zasadach raportowania wyników bada, zasobów i rezerw mineralnych (Code for Reporting of Mineral Exploration Results, Mineral Resources and Mineral Reserves) Institution of Mining and Metallurgy, a na arenie midzynarodowej zostaa przyjta pod nazw Europejskie zasady raportowania rezerw i zasobów mineralnych (European Code for Reporting Mineral Reserves and Mineral Resources). Dla celów giedowych, rezerwy polskie musz by wyraone z wykorzystaniem terminów odpowiadajcych klasyfikacji JORC. Podstawowe parametry stosowane przy ocenie zasobów mineralnych s powszechnie przyjte i jednolite. Wprawdzie wymagane w systemie polskim procedury formalne mog nieco odbiega od procedur sugerowanych w wytycznych klasyfikacji JORC, lecz rónice midzy nimi mona uzna za nieistotne z punktu widzenia informacji przydatnych dla potencjalnych inwestorów zainteresowanych kopalni. Przy kompetentnym i sprawdzalnym zastosowaniu odpowiednich kryteriów w obu systemach, nie powinny wystpi istotne rónice w szacowanej iloci zasobów wgla w danym zou. W obu systemach stosuje si m.in. takie parametry opacalnoci ekonomicznej jak maksymalna dopuszczalna zawarto substancji niepodanych, czy minimalne wymagane parametry zoa (miszo, szeroko, zasoby zoa w tonach, odlego od innych pobliskich zó nadajcych si do eksploatacji). Ogólnie rzecz biorc, suma zasobów ekonomicznie opacalnych do wydobycia (tzn. bilansowych ) i nieopacalnych ( pozabilansowych ) w systemie Polskim odpowiada tzw. bazowym zasobom wgla (coal resource base) w systemie JORC (wyliczanym jako suma tzw. zasobów zmierzonych + wykazanych + domniemanych ). W obu przypadkach sumy te to wartoci nie uwzgldniajce jakichkolwiek czynników modyfikujcych, które odzwierciedlayby plany wydobycia czy zasoby nieprzemysowe. Niezwykle istotny jest kolejny etap, na którym przedstawia si zaleno midzy bazowymi zasobami wgla a planowanym wydobyciem. Na tym etapie systemy zaczynaj si od siebie róni: W systemie polskim zasoby bilansowe modyfikuje si odliczajc zasoby nieprzemysowe, pocztkowo szacowane w oparciu o plany rozwoju kopalni i zatwierdzone przez Pastwowy Instytut Geologiczny. Wyliczone w ten sposób zasoby wgla okrela si jako zasoby przemysowe. Jest to wielko, z któr porównuje si faktyczne wydobycie w kopalni, ale w praktyce ilo wgla komercyjnego czy te urabialnego (a wic takiego, który planuje si faktycznie wydoby w danej kopalni) moe od niej znacznie odbiega m.in. regularnie odlicza si rezerwy nieaktywne, czyli te obszary, które nie bd urabiane np. z przyczyn technicznych. W systemie JORC odnona cz bazowych zasobów wgla otrzymuje status rezerw tylko pod warunkiem, e wykonano realistyczn ocen wykazujc, e wydobycie tego wgla jest moliwe i opacalne przy przyjciu uzasadnionych zaoe finansowych; w praktyce oznacza to, e plan wydobycia i harmonogram wydobycia s tworzone w poczeniu z modelem finansowym. Gówne rónice pomidzy systemem polskim a systemem JORC: W systemie polskim zasoby przemysowe to warto globalna, obejmujca wydobycie w caym okresie funkcjonowania kopalni, a wic w niektórych przypadkach wyliczona nawet dziesiciolecia przed faktycznym wydobyciem danych partii zasobów. W systemie JORC rezerwy to warto odnoszca si do wydobycia bdcego czci aktualnego i realistycznego modelu ekonomicznego, co w praktyce oznacza okres wydobycia od 10 do maksimum 20 lat (nie ma moliwoci wystarczajco dokadnego modelowania kosztów wydobycia w horyzoncie czasowym powyej 20 lat). Dziaalno bieca i planowana na najblisz przyszo musi by objta realistycznym i ekonomicznie wykonalnym biznesplanem, popartym harmonogramem wydobycia i planami pokazujcymi lokalizacje, kolejno i metody urabiania tych partii wgla, które zostan wydobyte w ramach realizacji biznesplanu. Kiedy analiza ekspercka wykazuje, e dana partia zaplanowanego do wydobycia wgla jest czci tzw. zmierzonego lub rozpoznanego bazowego zasobu wgla (czyli odpowiada zasobom przemysowym w systemie polskim), oraz e szacunki dotyczce iloci ton i jakoci wgla odpowiadaj rzeczywistoci, wówczas dana partia wgla moe zosta sklasyfikowana jako rezerwa w kontekcie zasad JORC. Dokonanie podziau rezerw na kategorie: rezerwy udowodnione i rezerwy prawdopodobne ley w gestii odpowiednio wykwalifikowanego eksperta. Gówna wytyczna dla tej kategoryzacji to gsto opróbowania danego zoa. Jeeli dana partia rezerw naley do polskiej kategorii zasobów typu A lub B (kategorie wyznaczone w oparciu o gsto sieci rozpoznawczej), to mona zaoy, e uzasadnione jest przypisanie jej do kategorii rezerw udowodnionych. Analogicznie, jeeli dana partia naley do kategorii C1, mona zapewne PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-10

11 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 6 PGE KWB Bechatów, Polska przypisa j do kategorii rezerw prawdopodobnych. Jednake decyzja o przypisaniu do konkretnej kategorii powinna by kadorazowo oparta na opinii eksperckiej na temat danego przypadku. Podejcie przyjte przez IMC polegao na analizie i ocenie danych na temat zasobów okrelanych w polskim systemie jako zasoby bilansowe, nastpnie zakwalifikowaniu ich do odpowiednich kategorii zasobów wgla wg systemu JORC, i wreszcie ocenie tzw. czynników modyfikujcych w celu wyliczenia tej czci zasobów, które mona sklasyfikowa jako rezerwy wgla. IMC przeanalizowaa otrzymane od KWB Bechatów dane dotyczce zasobów i sprawdzia poprawno wylicze. Nastpnie zasoby te zostay przydzielone do kategorii zasobów zmierzonych, wykazanych lub domniemanych zgodnie z zasadami JORC. Eksperci IMC przeprowadzili przegld zestawie rezerw i zasobów poszczególnych jednostek i zakwalifikowali je do odpowiednich kategorii JORC. Zostao to przedstawione w tabeli 1-3. Tabela 1-3 System polski Polska kategoria zasobów Relacje midzy rezerwami a zasobami Polski System Kategoryzacji i System JORC System JORC Zasoby nie uwzgldnione w szczegóowych biznesplanach (mog by uwzgldnione w dugoterminowych planach strategicznych, lecz bez uwzgldnienia kosztów) Rezerwy wyznaczone do wydobycia i uwzgldnione w biznesplanie A Zasoby zmierzone Rezerwy udowodnione B Zasoby zmierzone Rezerwy udowodnione C 1 Zasoby wykazane Rezerwy prawdopodobne C 2 Zasoby wykazane - P 1 Zasoby domniemane / obszar potencjalnego wystpowania kopalin - P 2 Zasoby domniemane / obszar potencjalnego wystpowania kopalin - Aby zasoby mona byo sklasyfikowa jako rezerwy, naleao udowodni, e uwzgldniono odpowiednie czynniki modyfikujce. W tym celu niezbdne byo uwzgldnienie moliwoci technicznych i opacalnoci wydobycia i przetwarzania zasobów. Z tego wzgldu niniejszy raport obejmuje równie przegld i ocen planów wydobycia i przetwarzania, a take obecn zasadno ekonomiczn tej dziaalnoci. Do rezerw wgla zakwalifikowano jedynie te zasoby przemysowe, które s wydoby a wic odliczajc straty i zasoby nieprzemysowe. Ogólnie rzecz biorc, opacalne do wydobycia zasoby zmierzone zostay uznane za rezerwy udowodnione, natomiast zasoby wykazane za rezerwy prawdopodobne, przy czym w sytuacjach, gdy istniej dodatkowe czynniki ryzyka, moliwe jest uznanie zasobów zmierzonych za rezerwy prawdopodobne. Po dokonaniu oceny wielkoci rezerw mona przej do wymodelowania ich wartoci. Robi si to z uwzgldnieniem tych elementów biznesplanu Spóki, które odnosz si do opacalnoci ekonomicznej. Przy ocenie biznesplanów KWB Bechatów naley wic zwróci szczególn uwag na takie elementy jak m.in. planowanie wydobycia, dziaalno operacyjna i przetwarzanie, stan wyposaenia i infrastruktury, wymagane dodatkowe nakady inwestycyjne, oraz uwarunkowania rynkowe. Wszystkie rezerwy przytaczane w tabelach w niniejszym raporcie zostay pomniejszone o wysoko zasobów nieprzemysowych. Natomiast wielkoci zasobów nie zostay pomniejszone o wysoko zasobów nieprzemysowych i zawieraj rezerwy. Wszystkie dane dotyczce rezerw i zasobów odzwierciedlaj stan z dnia 31 lipca Podsumowanie rezerw i zasobów Spóki KWB Bechatów przedstawia dane dotyczce zasobów obu pól zgodnie z systemem polskim. Dane te przedstawiono w tabeli poniej. PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-11

12 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 7 PGE KWB Bechatów, Polska Tabela 1-4 Zasoby Spóki stan na dzie 31 lipca 2009 Pole Kategorie zasobów bilansowych mln Mg (Mt) A B C1 C2 Ogóem mln Mg (Mt) Zasoby przemysowe mln Mg (Mt) Bechatów 322, , ,745 Szczerców 806,794 59,073 13, , ,605 Ponisza tabela pokazuje dane dotyczce zasobów przetransponowane na system midzynarodowy, w oparciu o kryteria opisane w rozdziale Tabela 1-5 Zestawienie rezerw i zasobów zgodnie z kategoryzacj systemu JORC stan na dzie 31 lipca 2009 Pole Zasoby zmierzone mln Mg (Mt) Zasoby wykazane mln Mg (Mt) Zasoby domniemane mln Mg (Mt) Rezerwy udowodnione mln Mg (Mt) Bechatów 322, ,550 Szczerców 806,794 59,073 13, ,516 Spóka ogóem 1 129,000 59,073 13, ,066 Zasoby ogóem mln Mg (Mt) Zasoby obejmuj równie rezerwy ,181 Rezerwy ogóem mln Mg (Mt) Rezerwy prawdopodobne mln Mg (Mt) 616,066 Jak wynika z powyszej tabeli, KWB Bechatów dysponuje dodatkowym zapasem zasobów (s to przede wszystkim zasoby zmierzone), które w przyszoci, w miar uaktualniania biznesplanów, bd otrzymyway status rezerw. 1.5 Dziaalno wydobywcza i infrastruktura Pocztki prac na Polu Bechatów sigaj 1975 roku, kiedy to wykonano pierwsze studnie odwadniajce. Równie w roku 1975 rozpoczto monta pierwszej koparki nadkadowej, a w poowie roku 1977 pierwsze maszyny górnicze rozpoczy usuwanie nadkadu na wschodnim kracu zoa. Kolejno uruchamiano kolejne elementy infrastruktury górniczej, a na poudniowy wschód od wyrobiska utworzono zwaowisko zewntrzne. Wydobycie wgla brunatnego rozpoczto w roku Wgiel transportowano przenonikami tamowymi bezporednio do elektrowni znajdujcej si w bliskiej odlegoci od pónocnego zbocza odkrywki. Maksymalne wydobycie roczne, wynoszce 38,5 mln Mg (Mt) osignito w roku Obecnie, odpowiednio do zapotrzebowania elektrowni, wydobycie jest nieco nisze i wynosi okoo 32 mln Mg (Mt) rocznie. W czwartym kwartale 1997 uzyskano koncesj pozwalajc na eksploatacj Pola Szczerców. Roboty górnicze rozpoczto w roku 2002, kiedy to pierwsza koparka wielonaczyniowa koowa zostaa przeniesiona z Pola Bechatów na zachodni kraniec Pola Szczerców, gdzie rozpocza wykonywanie wkopu udostpniajcego. Nadkad z wkopu udostpniajcego transportowano na zwaowark (równie przeniesion z Pola Bechatów ), która usypywaa go na nowym zwaowisku zewntrznym, ulokowanym na pónocny zachód od obszaru wyrobiska. Stopniowo z Pola Bechatów przenoszono kolejne wielonaczyniowe koparki koowe. Roboty górnicze we wkopie udostpniajcym, który obecnie jest ju praktycznie ukoczony, postpuj w kierunku z pónocy na poudnie. Zgodnie z planami, kiedy front eksploatacji wgla (równie postpujcy w kierunku z pónocy na poudnie) osignie poudniowy kraniec pola, nastpi zmiana kierunku eksploatacji i roboty górnicze bd postpoway z zachodu na wschód. PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-12

13 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 8 PGE KWB Bechatów, Polska Historia wydobycia Najnowsze dane dotyczce wydobycia na Polu Bechatów przedstawione s w tabeli 1-6 poniej: Tabela 1-6 Rok Historia wydobycia Pole Bechatów Nadkad mln m 3 /rok (Mm 3 /rok) Wgiel brunatny mln Mg/rok (Mt/rok) Wskanik N:W m 3 /Mg (m 3 /t) ,54 34,66 3, ,74 34,01 3, ,51 34,56 3, ,77 35,23 3, ,73 35,23 3, ,24 32,99 2, ,16 30,92 2, ,60 32,90 1, (7 miesicy) 17,38 18,25 0,95 W najbliszych latach stosunek iloci nadkadu do iloci wgla bdzie nadal spada w miar zbliania si do koca procesu usuwania nadkadu. Od rozpoczcia prac w Polu Szczerców w roku 2002, w miar wprowadzania kolejnych koparek zwiksza si ilo usuwanego nadkadu. Jest to unaocznione w tabeli 1-7 poniej. Ogóem do momentu planowanego rozpoczcia wydobycia wgla (sierpie 2009) usunite zostanie ponad 330 mln m 3 (Mm 3 ) nadkadu. Tabela 1-7 Usuwanie nadkadu Pole Szczerców Rok Planowanie wydobycia Nadkad mln m 3 /rok (Mm 3 /rok) , , , , , , , (7 miesicy) 54,42 Dla Pola Bechatów przygotowuje si plany wydobycia obejmujce miesiczny, roczny, trzyletni i picioletni horyzont czasowy. Plany dugoterminowe i badania specjalne s zazwyczaj zlecane zewntrznym konsultantom, przede wszystkim firmie Poltegor Projekt z Wrocawia. Proces planowania jest w duej mierze skomputeryzowany. Wykorzystuje si oprogramowanie MineScape, zainstalowane przez firm Mincom, która dostarcza równie wsparcia technicznego. MineScape to zintegrowany pakiet oprogramowania zaprojektowanego specjalnie dla potrzeb wydobycia wgla metodami odkrywkowymi, który jest wysoce uyteczny w automatyzacji bada geologicznych i planowania wydobycia. System planowania wydobycia dla odkrywki Szczerców jest identyczny. Zgodnie z planami wydobycie wgla brunatnego z Pola Szczerców rozpocznie si w sierpniu 2009 i bdzie trwao do roku 2038, kiedy to nastpi wyczerpanie zasobów. Prac poszczególnych koparek planuje si w ten sam sposób, co w przypadku Pola Bechatów. PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-13

14 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 9 PGE KWB Bechatów, Polska Wydobycie Usuwanie nadkadu przeprowadzane jest tradycyjn metod wykorzystujc kopark wielonaczyniow koow, przenonik tamowy i zwaowark (tzw. system KTZ). Specjalny system przenoników transportuje nadkad lub wgiel brunatny na pónocne zbocze odkrywki, gdzie jest on przekazywany na system przenoników staych, które przenosz nadkad na zwaowisko wewntrzne, a wgiel do elektrowni lub na plac uredniania wgla. System transportu wgla brunatnego i nadkadu jest w peni zautomatyzowany i moe by sterowany zdalnie lub lokalnie, odpowiednio do potrzeb. Na Polu Szczerców wykorzystuje si ten sam system wydobycia, przy czym do chwili obecnej prowadzone jest jedynie usuwanie nadkadu z wkopu udostpniajcego, którego front eksploatacyjny postpuje w kierunku poudniowym, a krawdzie poszczególnych poziomów przebiegaj wzdu osi wschód-zachód. Do chwili obecnej wiksza cz obszaru wkopu udostpniajcego znajduje si na pónoc od zoa wgla brunatnego, dziki czemu front robót dotrze do wgla na samym jego pónocnym skraju. Roboty bd postpoway w tym samym kierunku do odsonicia penej szerokoci zoa wgla, a nastpnie skrc o 90º i wydobycie bdzie kontynuowane w kierunku wschodnim a do wysadu solnego Dbina. Obecnie cao wydobytego nadkadu jest transportowana przenonikami na zwaowisko zewntrzne, znajdujce si na pónocny zachód od wyrobiska. System transportu nadkadu jest zautomatyzowany i odpowiednio do potrzeb moe by sterowany zdalnie lub lokalnie. W przyszoci nadkad zwaowany bdzie równie na zwaowisku wewntrznym Pola Bechatów, a póniej take na zwaowisku wewntrznym Pola Szczerców. 1.6 Projekty perspektywiczne KWB Bechatów analizuje obecnie dwa projekty perspektywiczne, których celem byoby zastpienie obecnie eksploatowanych pól po wyczerpaniu zasobów. Mowa tu o Zou Zoczew i Zou Legnica. Obecnie KWB Bechatów nie posiada tytuów prawnych do adnego z tych pól. Trzeci projekt perspektywiczny, pole Kamiesk, nie jest obecnie brany pod uwag pod ktem realizacji Zoe Zoczew Zoe Zoczew zlokalizowane jest w poudniowo zachodniej czci województwa ódzkiego, okoo 45 do 50 km na pónocny zachód od Bechatowa. Zoe ma form wskiego pasa o szerokoci od 1 do 1,5 km i dugoci okoo 10 km, rozcigajcego si od okolic Janowa na poudniowym zachodzie po Kamionk na pónocnym wschodzie. Zoe zostao odkryte w czasie bada geofizycznych w latach 50. XX wieku i zbadane bardziej szczegóowo w latach 60. przez warszawskie Przedsibiorstwo Poszukiwa Geofizycznych dziaajce na zlecenie Pastwowego Instytutu Geologii w Warszawie. Wiercenia rozpoczto w roku 1961 i ju pierwszy odwiert wykaza wystpowanie wgla brunatnego. Wiercenia kontynuowano do roku 1964, przy czym jedynie 8 z 25 odwiertów wykazao wystpowanie wgla. Jednake w latach 1978 i 1979 wykonano dalsze wiercenia tworzc sie rozpoznawcz skadajc si z 38 otworów. Wielko zasobu wyliczono na 485,622 mln Mg (Mt) zasobu bilansowego w kategorii C2 i mln Mg (Mt) zasobu pozabilansowego, równie w kategorii C2. Podobnie jak zoe bechatowskie, równie zoe Zoczew ma form rowu tektonicznego. Osady wypeniajce rów to piaski i muki mioceskie oraz pojedynczy pokad wgla brunatnego o miszoci od 16,1 m do 111,4 m, przy czym rednia miszo to 46,2 m. Gboko zalegania pokadu dochodzi do 338 m. Miszo nadkadu waha si od 146,8 m do 297,9 m (rednio 210 m), a wskanik N:W (stosunek iloci nadkadu do iloci wgla) wynosi od 1,9 do 9,1 rednio 4,6. Pod osadami mioceskimi znajduje si warstwa wapieni jurajskich. Parametry jakociowe wgla brunatnego w zou: zawarto popiou 21,82%; zawarto siarki: 1,17%; warto opaowa: 2017 kcal/kg (8445 kj/kg). KWB Bechatów jest obecnie w trakcie wnioskowania o przyznanie koncesji badawczej w celu wykonania dalszych odwiertów badawczych i, w rezultacie, uzyskania dokadniejszych informacji na temat zoa, gdy po roku 2020 wgiel ze zoa Zoczew ma zastpi wgiel z Pola Bechatów. Do tej pory Spóka przedsiwzia nastpujce kroki z myl o uzyskaniu prawa do wydobycia wgla ze zoa Zoczew: Zadanie 1 Zgoszenie przedsiwzicia zwizanego z eksploatacj zoa Zoczew do Planu zagospodarowania przestrzennego woj. ódzkiego, co obejmuje m.in.: PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-14

15 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 10 PGE KWB Bechatów, Polska Zadanie 2 Zadanie 1a Rozpoznanie studiów i miejscowych planów zagospodarowania gmin rejonu zoa Zoczew, oraz pokrycia mapowego tego rejonu w Powiatowych Orodkach Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej Zadanie 1b Zoenie wniosków do waciwych Urzdów Gmin o ujawnienie granic zajcia terenu dla planowanej eksploatacji zoa Zoczew w opraciu o Projekt studium eksploatacji zoa Zoczew. Uzyskanie prawa do informacji geologicznych zoa Zoczew zawartych w dokumentacji geologicznej w kat. C 2 z 1979 roku. Zadanie 3 Opracowanie projektu prac geologicznych dla udokumentowania zoa w kategorii C 1 + B. Zadanie 4 Wystpienie z wnioskiem o uzyskanie koncesji na rozpoznawanie zoa w wyszej kategorii. KWB Bechatów zakoczya powysze etapy procesu i obecnie oczekuje na uzyskanie koncesji na rozpoznawanie zoa Zoe Legnica Zoe Legnica jest bardzo duym zoem zlokalizowanym okoo 100 km na pónocny wschód od Turowa. Szacowane zasoby geologiczne na polu lub polach tego zoa wynosz okoo mln Mg (Mt). Bardziej szczegóowe informacje na temat zoa nie s obecnie dostpne. IMC uzyskaa informacj, e kilka podmiotów wyrazio zainteresowanie tym obszarem, lecz obecnie to PGE jest liderem pod wzgldem planowania. Spóka odbya ju spotkania na wysokim szczeblu dotyczce zoa Legnica. PGE jest zainteresowana realizacj projektu obejmujcego budow przy zou Legnica kopalni i elektrowni. Obecnie Spóka szuka partnerów do realizacji tego przedsiwzicia. Poprzez udzia KWB Bechatów w Komitecie zagospodarowania zoa Legnica, PGE bierze udzia w projekcie obejmujcym budow kopalni i elektrowni w ramach zagospodarowania tego zoa Pole Kamiesk Pole Kamiesk jest zlokalizowane na wschód od pola Bechatów. Parametry zoa ksztatuj si nastpujco (wartoci urednione): miszo nadkadu 166 m, miszo pokadu wgla brunatnego 18 m, gboko zalegania spgu wgla 176 m, wskanik N:W 9,2:1. Parametry jakociowe wgla wykazuj nisk kaloryczno, oraz umiarkowan zawarto siarki i wysok popiou. Obecnie PGE nie wyrazia zainteresowania tym polem, gównie ze wzgldu na niekorzystny wskanik N:W. Zgodnie z obecn wiedz pole zawiera okoo 132 mln Mg zasobów bilansowych. 1.7 Zarzdzanie i zasoby ludzkie Personel IMC by w staym kontakcie z kierownictwem KWB Bechatow, odby te wiele rozmów na rónych szczeblach. Przedoone plany produkcji s zdecydowanie wykonalne, a Zarzd posiada due dowiadczenie operacyjne, cechuje si równie przyszociowym myleniem. Jak wida z tabeli 1-8 przedstawionej poniej, cakowite rednie zatrudnienie spado o 13,6% z 8929 osób w roku 2005 do 7716 w roku Biznes plan zakada dalsz redukcj liczby pracowników do poziomu okoo w 2019r. PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-15

16 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 11 PGE KWB Bechatów, Polska Tabela 1-8 Zatrudnienie ogóem 2005r. do lipca 2009 r. Podmiot Przecitne zatrudnienie w roku w przeliczeniu na pene etaty (7 miesicy) Razem KWB Bechatów Pracownicy produkcyjni 7, Kierownictwo i inny personel Pola Bechatów i Szczerców Pracownicy produkcyjni Kierownictwo i inny personel Zakad Sprztu Technologicznego i Transportu Pracownicy produkcyjni Kierownictwo i inny personel Zakad Robót Inynieryjno-Budowlanych Pracownicy produkcyjni Kierownictwo i inny personel Zakad Produkcyjno-Remontowy Pracownicy produkcyjni Kierownictwo i inny personel Zatrudnienie ogóem na koniec roku Na skutek reorganizacji struktury zarzdczo-operacyjnej Spóki, poszczególne Zakady wymienione w tabeli 1-8 obecnie nie istniej. Z tego wzgldu dane za pierwszych siedem miesicy 2009 zostay przedstawione w sposób sumaryczny. 1.8 Bezpieczestwo i higiena pracy KWB Bechatów SA zatrudnia gównego inyniera ds. BHP, bdcego jednoczenie kierownikiem Dziau BHP, który podlega bezporednio Dyrektorowi ds. Pracowniczych i Administracyjnych. Gównym obowizkiem tej osoby jest czuwanie nad waciwym funkcjonowaniem suby BHP w zakadzie, nadzorowanie spraw zwizanych z bezpieczestwem i higien pracy, sporzdzanie okresowych analiz stanu bezpieczestwa i higieny pracy, przygotowywaniem planu poprawy warunków BHP. Jego 24-osobowy zespó skada si z inspektorów rónych specjalizacji, personelu laboratorium zajmujcego si pomiarem gazu, pyów i haasu, psychologów oraz specjalistów ds. szkole. Dzia BHP zbiera dane statystyczne, bada i analizuje wypadki oraz czuwa nad bezpieczestwem poprzez waciwe monitorowanie czynników szkodliwych. Wyniki bada i analizy s nastpnie wykorzystywane do opracowania rodków zapobiegawczych. Procedury pracy mog zosta zmienione w nastpstwie wypadku lub po ich przegldzie. Zgodnie z polskim prawem, KWB Bechatów posiada Dokument bezpieczestwa, z którym za pisemnym potwierdzeniem jest zapoznawana zaoga zakadu górniczego. Dokument obejmuje ocen ryzyka oraz instrukcje operacyjne dotyczce wszystkich gównych czynnoci i zosta opracowany na bazie 30 lat dowiadczenia KWB Bechatów w zakresie minimalizacji ryzyka i zagroe. KWB Bechatów posiada Plan Ratownictwa opracowany na potrzeby obu pól, realizowany przy wsparciu: Dziau ochrony przeciwpoarowej Zakadowych punktów pierwszej pomocy, po jednym na kadym polu, z pomoc medyczn dostpn caodobowo lokalnych sub ratunkowych Plan Ratownictwa dostpny jest przez ca dob w Centrum Operatywnego Kierowania Ruchem (COKR). PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-16

17 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 12 PGE KWB Bechatów, Polska Obecnie Spóka realizuje wdroenie nowego systemu zarzdzania BHP dla KWB Bechatów SA, odpowiadajcego normie PN-N-18001:2004. Do chwili obecnej zakoczono nastpujce etapy: Przygotowano dokumentacj systemu zarzdzania, obejmujc ksig i procedury systemu zarzdzania BHP. Podpisano umow z podmiotem certyfikujcym TÜV Nord, ustalono terminy przegldów certyfikujcych. Na potrzeby systemu przeszkolono 27 audytorów. Planowana data uzyskania certyfikatu to listopad Opis systemu przekazany IMC jest w duym stopniu standardowy i zadowalajcy dla duych odkrywek eksploatowanych przez KWB Bechatów. Midzynarodowy standard zgaszania wypadków wypadkowo (Lost Time Injury Frequency Rate - LTIFR) podaje si na milion roboczogodzin, jednak w przypadku KWB Bechatów standard ten podaje si w przeliczeniu na 1000 zatrudnionych. W celu uatwienia porówna branowych IMC przeliczya dane KWB Bechatów na midzynarodowy standard (tj. w rozbiciu na milion roboczogodzin), co wida w tabeli 1-9. Zdarzenie odnotowuje si jako wypadek powodujcy niezdolno do pracy (Lost Time Incidence - LTI), gdy w jego wyniku dowolny pracownik traci jedn zmian, co jest zgodne z midzynarodowymi procedurami klasyfikacji LTI. Metoda oblicze stosowana przez KWB Bechatów: Wypadkowo = LTI x 1,000 czna liczba zatrudnionych Midzynarodowa metoda oblicze: Wypadkowo = LTI x 1,000,000 czna liczba przepracowanych roboczogodzin Tabela 1-9 Bechatów Wypadkowo na milion przepracowanych roboczogodzin Wypadki miertelne Wypadki cikie LTI cznie Wypadkowo Pracowników , , , , (7 mies.) , N.B. LTI (Lost Time Incidence) to wypadek powodujcy niezdolno do pracy. Wypadkowo (LTIFR) oblicza si na milion roboczogodzin ródo: informacje dostarczone przez Dzia BHP KWB Bechatów rednia wypadkowo dla podobnych operacji wydobywczych wynosi 6,26 na milion przepracowanych roboczogodzin. KWB Bechatów przedstawia tendencj malejc za ostatnie trzy lata, znajdujc si poniej redniej midzynarodowej. Naley odnotowa pozytyw polegajcy na braku wypadków miertelnych w przedstawionym okresie, a take, zgodnie z informacjami uzyskanymi przez IMC, równie przez duszy czas przed rokiem Podejmuje si równie intensywne dziaania majce na celu popraw bezpieczestwa pracy i ograniczenie wypadkowoci. W cigu ostatnich czterech lat wydarzyy si dwa cikie wypadki: jeden w 2005 roku, kiedy przodowy koparki zosta uderzony w gow rur piezometryczn podczas odcigania rury spychark, i drugi w roku 2006, gdy wypadkowi uleg mechanik maszyn i urzdze ukadu KTZ, który podczas korygowania uoenia kabla 30 kv na bbnie kablowym wozu kablowego zbliy si do zbatki napdzajcej acuch bbna, w wyniku czego prawa noga od biodra zostaa wcignita midzy zbatk a acuch, co przyczynio si do amputacji nogi w biodrze. IMC uzyskaa informacj, e w nastpstwie powyszych zdarze nadzór i procedury operacyjne zostay PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-17

18 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 13 PGE KWB Bechatów, Polska sprawdzone i zmodyfikowane. Kady wypadek jest komisyjnie analizowany i podejmowane s dziaania w celu wyeliminowania tego rodzaju wypadków w przyszoci Infrastruktura regionu Bechatów jest miastem pooonym w rodkowej Polsce i administracyjnie naley do województwa ódzkiego. Ostatnimi czasy miasto znalazo si na skrzyowaniu krajowych i midzynarodowych szlaków tranzytowych, co uczynio z Bechatowa wane centrum transportu w skali województwa. Drogi w rejonie kopalni zapewniaj atwy dojazd samochodem i ciarówk, a zakadowe i miejskie linie autobusowe posiadaj przystanki w pobliu oraz w samych rejonach roboczych. Istniej dobre poczenia transportu zbiorowego, w tym poczenia autobusowe z odzi, Warszaw i Wrocawiem oraz ze wszystkimi miejscowociami w okolicy. Wyremontowany niedawno Midzynarodowy Port Lotniczy w odzi (w odlegoci 50 km) obsuguje loty midzynarodowe i krajowe i posiada nowoczesny sprzt nawigacyjny, który umoliwia ldowanie i start samolotów pasaerskich i transportowych w wikszoci warunków pogodowych. Województwo ódzkie przecina magistrala kolejowa E20, kolejowa linia wglowa oraz Centralna Magistrala Kolejowa. Ten rejon Polski posiada dobrze rozwinit sie cznoci. Kopalnia dysponuje pen gam rodków, w tym cyfrowymi i analogowymi centralami telefonicznymi, czami telefonii komórkowej, faksem, poczt elektroniczn oraz systemami cznoci radiowej, które s stosowane w ramach funkcjonowania cznoci mobilnej w zakadzie oraz infrastruktury przedsibiorstwa. Bechatów ma ponad mieszkaców, którzy yj w rodowisku typowo miejskim z wysokorozwinit infrastruktur techniczn, przy czym centrum miasta przechodzi gruntowny remont, zwizany z rozbudow i odbudow infrastruktury miejskiej. Pierwotnie mieszkania w miecie byy wasnoci kopalni i pastwa, jednak od duszego czasu s one sprzedawane mieszkacom. Obecnie to wadze lokalne, firmy prywatne oraz wspólnoty mieszkaniowe oferuj domy, apartamenty i mieszkania dla pracowników kopalni za porednictwem rynku mieszkaniowego. Opiek zdrowotn w regionie zapewnia Spóka naleca do Elektrowni Bechatów oraz placówki finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, przy czym lokalne szpitale znajduj si w odlegoci kilku kilometrów od kopalni. Szeroka sie placówek medycznych gwarantuje wygodny dostp do przychodni zdrowia. W miecie i okolicach funkcjonuje 20 placówek edukacyjnych, do tego dochodzi dobrze rozwinita sie szkó podstawowych, gimnazjów i szkó ponadpodstawowych. Duy procent ludzi legitymuje si wyksztaceniem rednim i wyszym. Pobliskie miasto ód jest najwaniejszym centrum akademickim regionu. Tamtejszy uniwersytet ksztaci inynierów oraz innych specjalistów w niemale wszystkich dziedzinach wspóczesnej techniki. W rejonie Bechatowa dziaa ponad 200 klubów i organizacji sportowych. KWB Bechatów sponsoruje dwa kluby. Ponadto jest wacicielem dwóch orodków wypoczynkowych Zezwolenia ustawowe Procedura uproszczona uzyskiwania koncesji na poszukiwanie i wydobycie kopalin Przed przystpieniem do bada geologicznych, spóka musi zoy wniosek o koncesj na poszukiwanie w Ministerstwie rodowiska. Aby uzyska tak koncesj, niezbdne jest zoenie szczegóowego planu odwiertów na danym terenie poszukiwa. W momencie uzyskania koncesji, KWB Bechatów rozpoczyna negocjacje z wacicielami okolicznych gruntów w celu ustalenia wysokoci opat za dostp i moliwo dokonania odwiertów. Tak jak w przypadku wikszoci procedur poszukiwawczych, proces ten moe trwa latami. W momencie zakoczenia wstpnego etapu bada, który jest z reguy prowadzony przez zewntrzne wyspecjalizowane firmy zajmujce si odwiertami i badaniami geologicznymi we wspópracy z KWB Bechatów, w Ministerstwie rodowiska skadany jest raport geologiczny, szczegóowo opisujcy aspekty geologiczne i zasoby w zou. Nastpnie dokonywana jest w Ministerstwie i Pastwowym Instytucie Geologii ocena zoa. Jeeli decyzja jest pozytywna, wydawana jest zgoda na przejcie do nastpnego etapu, polegajcego na wykonaniu wstpnego studium wykonalnoci i okreleniu podstawowych parametrów ekonomicznych. Na tym etapie wykonywane mog by kolejne odwierty, suce lepszemu poznaniu zoa. Jeeli jednak decyzja jest negatywna, prace zwizane ze zoem s przerywane. PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-18

19 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 14 PGE KWB Bechatów, Polska W tym momencie podejmowane s rozmowy z wadzami lokalnymi w celu oceny oddziaywania na lokalny plan zagospodarowania. Poniewa roboty górnicze s zwykle zwizane z tworzeniem miejsc pracy i zwikszon zamonoci okolicy, wadze lokalne nie reaguj nieprzychylnie na propozycje wydobycia wgla, cho jednoczenie tworzy si plany rekultywacji terenu, zgodnie z lokalnymi potrzebami. Nastpnym etapem jest zoenie wniosku o koncesj na wydobycie kopalin w Ministerstwie rodowiska. Zwykle jest to zwizane z opracowaniem penego studium wykonalnoci dla kopalni, obejmujcego ocen oddziaywania na rodowisko oraz szczegóowe plany prac zwizanych z wydobyciem, infrastruktur, usugami i przepisami budowlanymi. Plan robót górniczych musi równie zosta zatwierdzony przez Okrgowy Urzd Górniczy i, jeeli decyzja jest pozytywna, przyznawana jest koncesja Dostp do gruntów Dostp do gruntów musi zosta zagwarantowany podczas lub po zakoczeniu procedury uzyskiwania koncesji górniczej. Jeeli grunty s wasnoci Skarbu Pastwa to nie wystpuj problemy w tym zakresie, poniewa Pastwo uzyskuje wpywy od KWB Bechatów w postaci opat za dzieraw oraz podatku gruntowego za wykorzystanie gruntów. Grunt stanowice wasno prywatn s natomiast skupowane przez kopalni w drodze negocjacji z wacicielem, a proces ten jest kontynuowany w miar potrzeb w cigu caego okresu funkcjonowania kopalni. Prowadzone s rejestry gruntów ju bdcych wasnoci i takich, które bdzie trzeba zakupi w miar postpu robót górniczych Koncesje KWB Bechatów przestawia nastpujc list koncesji i dat lista jest dokadnie przedstawiona w formie tabeli. IMC widziaa oryginay koncesji i uzyskaa od KWB Bechatów ich kopie. Nie jest to jednakowo tosame z prawnym badaniem due diligence koncesji dla KWB Bechatów. Tabela 1-10 Koncesje górnicze dla Spóki (ródo: KWB Bechatów) Nazwa Koncesje gówne Organ wydajcy Numer decyzji Data wystawienia Obowizuje do Pozostay okres Rodzaj koncesji Bechatów MOSZNiL 120/94 08/08/ lat Górnicza Szczerców MOSZNiL 25/97 01/10/ lat Górnicza Dziaania Wydobycie wgla brunatnego metod odkrywkow Wydobycie wgla brunatnego metod odkrywkow W przeszoci zwracano si ju o zmiany do obu koncesji i wnioski te byy rozpatrywane pozytywnie bez adnych problemów Kwestie rodowiskowe Rejon wokó Pól Bechatów i Szczerców charakteryzuje si paskim uksztatowaniem terenu, a tereny w pobliu odkrywek wykorzystywane s w celach rolniczych, gospodarki lenej i turystycznych. Lokalne wody powierzchniowe obejmuj naturalne i sztuczne jeziora oraz dopywy rzeki Widawki, zasilane przez kanay powierzchniowe niosce du ilo wód z odwodnienia powierzchniowego kopalni oraz wód podziemnych wypompowywanych z gbokich studni wokó obu odkrywek. Na powierzchni, zaplecze KWB Bechatów skupione jest niedaleko miejscowoci Rogowiec w kompleksie przemysowym, w skad którego wchodzi Elektrownia Bechatów, zbudowana w zwizku z eksploatacj zó wgla brunatnego. Rozwój kompleksu przyczyni si do powstania zakadów innych bran, w tym zakadów wytwarzajcych produkty gipsowe, tamy przenonikowe, opakowania ywnoci, centrum logistyki i dystrybucji samochodowej oraz szeregu rónych firm usugowych. PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-19

20 Raport Ekspercki Wersja Ostateczna Strona 15 PGE KWB Bechatów, Polska Ogólne uwagi na temat Pola Bechatów Podobnie, jak w przypadku innych robót górniczych prowadzonych na du skal metod odkrywkow, prace prowadzone w Polu Bechatów znaczco wpyny na krajobraz. Roboty górnicze naruszyy grunty o cznym obszarze 3200 ha (powierzchnia wyrobiska eksploatacyjnego Pola Bechatów i zwaowisko wewntrzne), natomiast zwaowisko zewntrzne liczy 1500 ha. Siedliska i grunty z tych obszarów s kupowane przez KWB Bechatów od ich wacicieli w oparciu o negocjowane ceny. Spowodowao to wyczenie gruntów z produkcji rolnej i lenej, za co wnoszone s opaty na rzecz wadz lokalnych. Zmiany wizualne zwizane s przede wszystkim z 200 m zwaowiskiem zewntrznym nadkadu, cho zostao ono ju w peni zrekultywowane i przekazane do Skarbu Pastwa, stajc si obecnie atrakcyjnym zalesionym wzgórzem z orodkiem narciarskim. Woda jest stale odpompowywana z sieci studni gbinowych okalajcych zoa Bechatów i Szczerców w celu wykluczenia moliwoci zalania wyrobisk oraz aby utworzy barier zabezpieczajc wysad solny przed wypukaniem i skaeniem wód podziemnych. Wody o cznej objtoci okoo m 3 /dziennie s odprowadzane bezporednio do lokalnych cieków wodnych i posiadaj drug klas czystoci. Pobór wód podziemnych spowodowa obnienie lustra wody w promieniu do 15 km od odkrywek. Oddziaywanie na grunty rolne jest monitorowane, a waciciele gruntów otrzymuj rekompensat za utrat plonów. Dodatkowo KWB Bechatów doprowadza infrastruktur wodocigow do wspomnianych siedlisk, aby zawczasu zagwarantowa zaopatrzenie w wod, jeszcze zanim pojawi si ewentualne problemy. Odkrywki s czciowo otoczone obszarami lenymi i podczas wizyty IMC nie dostrzeono negatywnego wpywu na rolinno. Jako wód w rzekach jest chroniona za pomoc zoonego systemu kanaów, zbiorników sedymentacyjnych i filtrów rolinnych, którym przepuszczane s wody z odwodnienia powierzchniowego wyrobisk. KWB Bechatów eksploatuje kilka oczyszczalni cieków do oczyszczania cieków bytowo-socjalnych i odwodnienia powierzchniowego z kompleksów przemysowych w Rogowcu i innych miejscach. IMC przeprowadzia inspekcj duej czci systemu gospodarki wodnej i stwierdzia, e jest on dobrze utrzymany; niektóre ze zbiorników sedymentacyjnych przeksztacono w atrakcyjne naturalne zbiorniki wodne. Pyy i haas powodowane przez maszyny podstawowe i transportujce urobek mieszcz si w granicach normy Ogólne uwagi na temat Pola Szczerców Okoo 2878 ha gruntów zostao pozyskanych w celu zabezpieczenia rozwoju odkrywki Szczerców i tymczasowego zwaowania nadkadu. Dodatkowe 1317 ha gruntów, w tym siedliska, naley pozyska, aby zakoczy udostpnianie Pola. Zdaniem urzdników bechatowskiego starostwa proces zakupu nigdy nie wywoywa wikszych zastrzee i nie oczekuje si takowych w przyszoci. Jeeli zachodzi taka potrzeba, istnieje moliwo wywaszczenia gruntów. Monitorowanie poziomu haasu wskazuje, e mog pojawi si pewne lokalne przekroczenia norm w momencie uruchomienia trasy przenoników wgla i nadkadu do odkrywki Bechatów, jednake do chwili obecnej nie odnotowano przekroczenia norm. Rozwizania techniczne suce minimalizacji tego problemu s wprowadzane do ukadu przenoników na etapie jego projektowania i budowy System prawny w Polsce Polskie ustawodawstwo jest dobrze rozwinite i zostao znowelizowane podczas przygotowa do czonkostwa w Unii Europejskiej, aby uwzgldni wymagania unijnych dyrektyw w dziedzinie ochrony rodowiska. Podstawowe przepisy ustawodawstwa z zakresu ochrony rodowiska, istotne z punktu widzenia robót górniczych, s nastpujce: Ustawa Prawo ochrony rodowiska z 27 kwietnia 2001 roku. Ustawa o zapobieganiu szkodom w rodowisku i ich naprawie z 13 kwietnia 2007 roku. Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 roku. Ustawa o ochronie gruntów rolnych i lenych z 3 lutego 1995 roku. Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z 4 lutego 1994 roku. Ustawa Prawo wodne z 18 lipca 2001 roku. PGE KWB Bechatów, Poland 691C Belchatow MER 2009 Polish Final R04.doc Wrzenia 2009 Z-20