Krajowy System Monitorowania Technologii rodowiskowych Zarys koncepcji Dlaczego taki system jest potrzebny?

Transkrypt

1 Krajowy System Monitorowania Technologii rodowiskowych Dlaczego taki system jest potrzebny? Zarys koncepcji Sektor technologii rodowiskowych postrzegany jest w Europie i na wiecie jako jeden z najbardziej dynamicznie rozwijajcych si obszarów gospodarki. Podobnie jak brana technologii informatycznych i komunikacyjnych, reprezentuje on olbrzymi potencjał innowacyjny i gospodarczy. Przewiduje si, e do roku 2010 wiatowy rynek technologii i usług rodowiskowych wzronie o 30%. Uwaa si ponadto, i najszybszy sposób wprowadzenia nowej technologii lub produktu na rynek wiedzie przez róne formy ekoinnowacyjnoci. Wobec powyszego istnieje konieczno okrelenia potencjału sektora technologii rodowiskowych w Polsce oraz szans i kierunków jego rozwoju, zarówno po stronie popytu jak i poday, a w szczególnoci pod ktem transferu wiedzy do praktyki rynkowej. Nie bdzie to jednak moliwe bez opracowania odpowiedniego systemu monitorowania na poziomie krajowym. Specyfik sektora technologii rodowiskowych w Polsce jest trudno w zdefiniowaniu brany. Naley podkreli, e do tej pory technologie rodowiskowe nie stanowiły i nadal nie stanowi samodzielnego sektora gospodarczego. Wynika to przede wszystkim z szerokiej definicji technologii obejmujcej wszystkie te rozwizania, których zastosowanie charakteryzuje si mniejszym oddziaływaniem na rodowisko w porównaniu do rozwiza alternatywnych. W zwizku z tym działajce w Polsce systemy informacyjne dotyczce zarówno działalnoci gospodarczej jak i technologii, w tym system Polskie Technologie prowadzony przez Orodek Przetwarzania Informacji (OPI), baza danych Urzdu Patentowego RP obejmujca patenty i wzory, baza danych Centrum Innowacji Naczelnej Organizacji Technicznej, baza danych o organizacjach zarejestrowanych w systemie eko-zarzdzania i audytu EMAS, system etykietowania Eko-Znak Polskiego Centrum Bada i Certyfikacji oraz baza danych Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, nie s wystarczajcym ródłem danych charakteryzujcych sektor technologii rodowiskowych i dostarczajcym informacji o podejmowanych w Polsce działaniach oraz efektach uzyskiwanych w tym zakresie. Proponowany system monitorowania pozwoli na zintegrowanie informacji pochodzcych z rónych ródeł danych. Uwarunkowania prawne oraz rachunek ekonomiczny skłaniaj firmy do poszukiwania ekoinnowacyjnych rozwiza, jednak nakłady konieczne do rozwoju nowych technologii, brak scentralizowanego i wiarygodnego ródła informacji na temat dostpnych eko-innowacji i prowadzonych prac badawczych w tym zakresie jak równie wysokie ryzyko towarzyszce ich wdraaniu stanowi istotne bariery dla eko-innowacyjnoci. Takie wyzwania jak trwały i zrównowaony rozwój, a w szczególnoci zapobieganie zmianom klimatu z jednej strony, przy koniecznoci utrzymania wzrostu gospodarczego w Polsce z drugiej, wymuszaj stosowanie coraz nowszych i efektywniejszych technologii, szczególnie pod wzgldem rodowiskowym. System monitorowania technologii rodowiskowych ma spełni rol łcznika pomidzy rzeczywistym zapotrzebowaniem firm na rozwizania przyjazne rodowisku a ofert jednostek badawczych w tym zakresie. Ma take wskazywa jak wydatkowa rodki publiczne oraz prywatne na innowacyjne technologie. Dlatego główn rol Krajowego Systemu Monitorowania Technologii rodowiskowych bdzie efektywne stymulowanie oraz wzmocnienie rozwoju i wdraania technologii rodowiskowych w Polsce zgodnie z potrzebami gospodarki, przy maksymalnym wykorzystaniu potencjału B+R oraz rodków publicznych i prywatnych. 1

2 System monitorowania technologii rodowiskowych jest zalecan w dokumentach strategicznych Komisji Europejskiej oraz polskiego rzdu form wspierania ekoinnowacyjnoci. wiadcz o tym midzy innymi zapisy Programu Wykonawczego do Mapy drogowej wdraania Planu Działa na rzecz Technologii rodowiskowych w Polsce (KETAP) na lata z uwzgldnieniem perspektywy na lata Podobne działania podejmowane s obecnie take na poziomie europejskim przez Komisj Europejsk. Co bdzie przedmiotem monitorowania? Celem systemu bdzie okrelenie, a nastpnie monitorowanie kierunków i tempa rozwoju technologii rodowiskowych w Polsce w poszczególnych kategoriach technologii rodowiskowych ustanowionych w oparciu o docelowy efekt ekologiczny. Monitorowanie bdzie obejmowało nastpujce aspekty: eko-innowacyjno rozwiza w oparciu o wydajno ekologiczn, nakłady na badania, rozwój i wdroenia technologii potencjał bada i rozwoju technologii przydatno rozwijanych technologii w praktycznym zastosowaniu. System pozwoli na zbieranie i monitorowanie danych dotyczcych technologii rodowiskowych pod ktem m. in.: analizy trendów zarówno po stronie rozwoju jak i wdraania technologii rodowiskowych w ujciu sektorowym jak i w poszczególnych segmentach rynku odnoszcych si do zaprezentowanych powyej kategorii technologii analizy rynku obecnego i przyszłego, analizy wykorzystania rodków publicznych i prywatnych na rozwój i wdraanie rozwiza eko-innowacyjnych, identyfikacji obszarów niszowych, sporzdzenia mapy eko-innowacyjnoci w Polsce (rozmieszczenie centrów rozwoju, identyfikacja wiodcych obszarów wdraajcych, rozkład nakładów na eko-innowacje itp.). Zebrane w ramach systemu informacje bd podstaw do opracowywania i wydawania w sposób periodyczny, raportów dotyczcych rozwoju i wdraania technologii rodowiskowych w Polsce. Raporty sporzdzane bd w oparciu o analiz zawartoci bazy danych o technologiach rodowiskowych oraz opracowania zbiorcze dotyczce ekoinnowacyjnoci w Polsce. Raporty te obejmowa bd np.: charakterystyk trendów, moliwoci oraz kluczowych problemów w zakresie technologii rodowiskowych take w aspekcie ich innowacyjnoci, charakterystyk rynku krajowego technologii w tym w odniesieniu do rynku UE, analiz i zmiany we wskanikach i miernikach eko-innowacyjnoci, kierunki zmian w poszczególnych podsektorach kategoriach technologii wydatkowanie rodków publicznych i prywatnych oraz moliwoci inwestycyjne. Klasyfikacja technologii rodowiskowych Na potrzeby systemu monitorowania oraz kompilacji danych statystycznych proponuje si przyjcie klasyfikacji technologii rodowiskowych opartej o docelowy efekt rodowiskowy 2

3 danego rozwizania. Klasyfikacja ta umoliwi zidentyfikowanie technologii, produktów, usług tzw. przyjaznych rodowisku czyli przynoszcych konkretny, pozytywny efekt rodowiskowy w poszczególnych sektorach gospodarki. Proponuje si nastpujce kategorie technologii rodowiskowych (obszary tematyczne monitorowania): czyste procesy, materiały i produkty, efektywne wykorzystanie energii i oszczdno energii, produkcja czystej energii, recykling, gospodarka odpadami, gospodarka wodna i ciekowa, kontrola zanieczyszcze powietrza, ochrona gleby i krajobrazu, redukcja hałasu, działania o charakterze przekrojowym (edukacja, konsulting, upowszechnianie informacji, sieci itp.). Powyszy system klasyfikacji jest zgodny z systemami przyjtymi i stosowanymi w praktyce przez organizacje midzynarodowe. W proponowanej koncepcji systemu monitorowania kategorie technologii rodowiskowych odniesione maj zosta do obszarów działalnoci gospodarczej ustalonych w oparciu o klasyfikacj PKD. Sposób kwalifikowania technologii do grupy technologii rodowiskowych Przedmiotem systemu bd zarówno nowe, jak i ulepszone pod wzgldem ich wpływu na rodowisko technologie bdce w rónych fazach rozwoju, w tym na etapie: bada przemysłowych, bada prototypu, certyfikacji, wdroenia, produkcji seryjnej. Dla kadej z kategorii technologii proponuje si przyjcie nastpujcych podstawowych kryteriów eko-innowacyjnoci, opartych o kryteria wydajnoci ekologicznej: Zuycie energii, Zuycie wody, Zuycie surowców, Emisje do rodowiska gazów cieplarnianych, Emisje do rodowiska substancji zubaajcych warstw ozonow, Emisje do rodowiska substancji zakwaszajcych, Całkowity odpad (bilans odpadów), Całkowity odpad (odpad wytwarzany). Powysze kryteria zaproponowane zostały przez wiodce instytucje europejskie realizujce zadania na potrzeby Komisji Europejskiej. Jako rodowiskowe uznawane bd tylko te technologie, których wydajno ekologiczna dla przynajmniej jednego z wymienionych kryteriów bdzie wysza ni obowizujce aktualnie normy i standardy. 3

4 Dla jednego lub wicej wybranych kryteriów opis wydajnoci ekologicznej technologii składa si bdzie z czci opisowej i parametrycznej. Cz opisowa zawiera bdzie jakociowe uzasadnienie technologii jako rodowiskowej z podaniem uzyskiwanego efektu ekologicznego w odniesieniu do przykładowej technologii alternatywnej w obrbie danego kryterium. Cz parametryczna opiera si bdzie na ilociowym porównaniu parametrów zgłaszanej technologii w odniesieniu do technologii alternatywnej jako poziomu odniesienia. Proponuje si, by jako standardy odniesienia wykorzysta nastpujco: w przypadku procesów produkcyjnych najlepsze dostpne technologie (BAT), natomiast w przypadku produktów i usług kryteria techniczne stosowane w systemie Eko-znak oraz inne standardy jakoci rodowiskowej (np. klasy energetyczne w odniesieniu do sprztu elektrycznego). Nazwy standardowych parametrów (klucze bd sugerowane przez system na podstawie tworzonego dynamicznie katalogu, opracowanego na podstawie standardów BAT, kryteriów technicznych systemu Eko-znak i innych standardów. Katalog ten zawiera bdzie predefiniowane wartoci, z moliwoci uzupełniania o nowe wpisy. Dodatkowym atutem bdzie zamieszczenie dokumentów, referencji itp. potwierdzajcych wydajno ekologiczn zgłaszanej technologii.) Ponadto, w dalszej fazie rozwoju system moe by take wykorzystany jako przyczynek do budowy systemu weryfikacji i certyfikacji technologii ukierunkowanego na sprawdzenie rzetelnoci deklaracji efektywnoci ekologicznej rozwiza składanych przez dostawców technologii. Naley jednak podkreli, i celem proponowanego systemu monitorowania nie jest weryfikacja i ocena technologii a jedynie ich kategoryzacja i inwentaryzacja pod ktem efektu rodowiskowego. Natomiast na dalszym etapie rozwoju systemu, dokonanie wpisu do systemu monitorowania moe stanowi warunek ubiegania si o uzyskanie dofinansowania ze ródeł publicznych na przeprowadzenie weryfikacji deklarowanej efektywnoci ekologicznej w ramach systemu weryfikacji i certyfikacji technologii rodowiskowych. Zasady funkcjonowania systemu Podstaw funkcjonowania systemu bdzie baza danych o technologiach, do której naukowcy oraz przedsibiorcy bd zgłaszali, według cisłego formularza danych, rozwijane i wdraane przez nich technologie. Technologie bd zgłaszane przez sie Internet. System bdzie jednoczenie obejmował periodyczne raportowanie oraz działania edukacyjne i promocyjne. Przewiduje si, i przynajmniej w pocztkowej fazie działania, system bdzie dobrowolny. Baza danych o technologiach rodowiskowych zawiera bdzie nastpujce elementy: 1. Informacje o zgłaszajcym. 2. Nazwa i kategoria technologii. 3. Zakwalifikowanie technologii jako rodowiskowej zgłaszajcy wybiera sektory do których zalicza swoj technologi. 4. Opis merytoryczny technologii (cz opisowa, opis efektu ekologicznego, cz parametryczna). 5. Harmonogram i kosztorys z uwzgldnieniem fazy rozwoju technologii (badania koncepcyjne, badania przemysłowe, badania prototypu, wdroenie, produkcja, modernizacja) oraz nakładów, planowanych i poniesionych, na rozwój technologii. 6. Informacje dodatkowe o technologii (wdroenia, referencje, patenty zgłoszone lub planowane, publikacje, nagrody, certyfikaty, dopuszczenia, znaki i inne). 7. Komentarze, opinie zgłaszane przez uytkowników. 4

5 Za jako i rzetelno informacji o technologii zamieszczanych w systemie odpowiedzialno ponosi bdzie wyłcznie wprowadzajcy. Wiarygodno tych danych moe zosta potwierdzona dodatkowymi dokumentami, certyfikatami itp lub referencjami dołczanymi do opisu w postaci np. plików pdf. Uwzgldniajc dotychczasowe mechanizmy gromadzenia i analizy informacji o technologiach w Polsce rozwaane s dwa warianty funkcjonowania Krajowego Systemu Monitorowania Technologii rodowiskowych jako system realizowany w oparciu o dotychczasowe działania informacyjne prowadzone przez istniejce instytucje lub system funkcjonujcy niezalenie. Jednake w przypadku obydwu wariantów, majc na uwadze uyteczno systemu, stabilno jego działania oraz gwarancj jakoci informacji rozwaa si wzmocnienie dobrowolnego funkcjonowania Krajowego Systemu Monitorowania Technologii rodowiskowych przez opracowanie i zastosowanie rozwiza prawnych, które umoliwiłyby sformalizowanie powiza systemu monitorowania z systemem finansowania nauki, wspierania innowacyjnoci oraz z elementami zarzdzania rodowiskowego w Polsce. Informacje o technologiach bd udostpniane na stronie internetowej. System prowadzony bdzie przez wybran w procesie konsultacyjnym jedn z wiodcych w kraju organizacji zajmujcych si gromadzeniem i przetwarzaniem informacji lub specjalnie do tego celu powołan jednostk. Komu system ma słuy i w jakim celu? Krajowy System Monitorowania Technologii rodowiskowych ma by adresowany zarówno do wytwórców, jak i potencjalnych odbiorców technologii, przedstawicieli nauki, przedsibiorców, administracji publicznej wszystkich szczebli, konsumentów indywidualnych i zbiorowych oraz organizacji branowych. Krajowy System Monitorowania Technologii rodowiskowych ma słuy: ułatwianiu nawizywania kontaktów midzy przedstawicielami nauki, przedsibiorcami i administracj zainteresowanymi rozwojem technologii stymulowaniu działa innowacyjnych w firmach oraz wdraaniu technologii innowacyjnych w przedsibiorstwach w kontekcie adaptacji gospodarki do wymaga polityki ekologicznej, zwłaszcza w aspekcie globalnych zmian klimatycznych, podnoszeniu konkurencyjnoci firm oraz w podejmowaniu decyzji przez administracj publiczn w ramach zielonych zakupów publicznych przez prezentacj oferty liderów eko-innowacyjnoci, dostarczeniu wiedzy przedstawicielom administracji wszystkich szczebli, przedsibiorców, uytkowników technologii, naukowców oraz konsumentów, administracji publicznej do monitorowania stanu rozwoju oraz wdroe technologii rodowiskowych w Polsce, w tym nakładów ponoszonych (fundusze publiczne, prywatne) na badania i rozwój eco-innowacyjnoci, diagnozowaniu stanu bada naukowych i wdroeniowych w odniesieniu do kierunków polityki ekologicznej pastwa, przeprowadzaniu analizy dostpnoci technologii rodowiskowych w Polsce oraz zapewnieniu sprawozdawczoci w tym zakresie. 5