Rozdział 1 Regulamin Radiokomunikacyjny

Transkrypt

1 Rozdział 1 Regulamin Radiokomunikacyjny (Grzegorz Pachniewski) 1.1. Podstawowe regulacje prawne 1.2. wiatowa tablica przeznacze czstotliwoci 1.3. Krajowa Tablica Przeznacze Czstotliwoci 1.4. Słuby, systemy i stacje radiokomunikacyjne 1.5. Czstotliwoci przeznaczone dla słuby lotniczej 1.6. Inne regulacje prawne w ruchu lotniczym 1.1. Podstawowe regulacje prawne Systemy radiokomunikacyjne s szczególnymi rodzajami systemów telekomunikacyjnych, w których transmisja odbywa si za porednictwem fal elektromagnetycznych (fal radiowych). Z jednej strony zapewnia to moliwo komunikowania si z obiektami ruchomymi, co jest wyłczn właciwoci systemów radiokomunikacyjnych, ale z drugiej strony powoduje istotne ograniczenia wynikajce z korzystania przez wszystkie w skali wiatowej systemy radiokomunikacyjne z tego samego widma elektromagnetycznego, które naley traktowa jako dobro naturalne całej ludzkoci. W pocztkowym okresie rozwoju radiokomunikacji nieliczne, działajce wówczas urzdzenia były znacznie od siebie oddalone w przestrzeni, znajdowały si w rónych zakresach czstotliwoci lub pracowały w rónych przedziałach czasowych tak, e ich wzajemnie oddziaływanie na siebie było niewielkie. Jednak w miar postpujcego rozwoju techniki do ziemskiego rodowiska elektromagnetycznego zaczto wprowadza coraz wicej urzdze elektrycznych, elektronicznych, telekomunikacyjnych, a w tym zwłaszcza nadawczych radiowych, które zaczły w niekorzystny sposób wpływa na stan tego rodowiska, co najczciej objawia si zakłóceniami w pracy wielu rónych urzdze, zwłaszcza wykorzystujcych energi elektryczn w rónej postacji (zasilanie, wzmacnianie, generacja). Powstała wic konieczno podjcia takich działa koordynacyjnych w skali midzynarodowej, które pozwoliłyby na optymalne wykorzystanie widma elektromagnetycznego bez ujemnych skutków. Działania te maj nie tylko charakter techniczny i normalizacyjny, ale 1

2 take zwizane s ze stosowaniem odpowiednich regulacji prawnych, które porzdkuj wspólne wykorzystywanie widma czstotliwoci radiowych przez wielu uytkowników. Podstawowym aktem prawa midzynarodowego, regulujcym uytkowanie całego widma czstotliwoci radiowych przez wszystkich operatorów sieci, systemów i urzdze radiowych, a take innych uytkowników wykorzystujcych czstotliwoci radiowe dla bardzo rónych potrzeb i zastosowa, jest midzynarodowy Regulamin Radiokomunikacyjny (RR Radio Regulations). Jest on jednym z dokumentów uzupełniajcych Konstytucj i Konwencj Midzynarodowego Zwizku Telekomunikacyjnego (ITU International Telecommunication Union) i ma charakter obowizujcy wszystkich sygnatariuszy członków ITU, w tym take Polsk. Jego tre jest tworzona, aktualizowana, zmieniana oraz zatwierdzana wyłcznie podczas obrad wiatowych Konferencji Radiokomunikacyjnych (WRC World Radiocommu nication Conference), które ostatnio odbywaj si na ogół co 3 4 lata. Poniewa obowizujce obecnie Konstytucja i Konwencja ITU, sporzdzone w Genewie w dniu 22 grudnia 1992 r., zostały ratyfikowane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 10 maja 1995 r. i s opublikowane w Dzienniku Ustaw z 1998 r. Nr 35, poz. 196, s one zatem dokumentami traktatowymi, wynikajcymi z art. 4 Konstytucji ITU, a wic stanowi prawo midzynarodowe obowizujce równie w Polsce. Tak wic Regulamin Radiokomunikacyjny stanowicy ich uzupełnienie jest podstawowym aktem prawnym normujcym wszelkie działania w dziedzinie radiokomunikacji w Polsce. Wymienione wyej dokumenty Konstytucja i Konwencja ITU, spełniaj take wymagania wynikajce z art. 88 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dotyczce obowizku promulgacji oraz z art. 2 pkt 13 ustawy Prawo telekomunikacyjne, definiujcego pojcie midzynarodowych przepisów radiokomunikacyjnych jako okrelonych w umowach midzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolit Polsk i ogłoszonych w Dzienniku Ustaw. Jak z powyszego wynika midzynarodowy Regulamin Radiokomunikacyjny jest dokumentem szczególnie wysokiej rangi, a jego nieprzestrzeganie moe realnie grozi formaln bezprawnoci wielu aktów prawnych i decyzji administracji łcznoci, podejmowanych w oparciu o t podstaw prawn. Na tre Regulaminu Radiokomunikacyjnego, opublikowanego przez Sektor Radiokomunikacyjny ITU R (ITU Radiocommunication) w 2004 r. w Genewie, składaj si 4 tomy i atlas (o łcznej liczbie ponad 2116 stron), zawierajce: w Tomie 1 Artykuły (Articles) w nastpujcych 9 rozdziałach : - terminologia, definicje, okrelenia i charakterystyki techniczne, - wiatowa tablica przeznacze czstotliwoci z uwagami, 2

3 - procedury administracyjne dotyczce koordynacji, notyfikacji i rejestracji przydzielonych czstotliwoci, - zakłócenia (zaburzenia), w tym take interferencyjne, - postanowienia administracyjne dotyczce wydawania zezwole, znaków wywoławczych, sygnałów identyfikacyjnych, poufnoci transmisji, itp. - postanowienia w zakresie poszczególnych słub i stacji radiokomunikacyjnych, - postanowienia dotyczce łcznoci w niebezpieczestwie i ochronie bezpieczestwa ze szczególnym uwzgldnieniem morskiego systemu GMDSS, - postanowienia dotyczce słuby lotniczej, - postanowienia dotyczce słuby morskiej. w Tomie 2 Dodatki (Appendices): - 25 rónych dokumentówwraz z załcznikami, wyjaniajcych szczegółowo zagadnienia techniczne dotyczce niektórych słub lub systemów radiokomunikacyjnych (parametry nadajników, limity mocy promieniowanych, plany rozmieszczenia kanałów radiowych, plany pozycji orbitalnych satelitów, metody obliczeniowe natenia pola, itp.). w Tomie 3 Uchwały (Resolutions) i Zalecenia (Recommendations): uchwał podjtych na poszczególnych konferencjach WRC, ale take na wczeniejszych konferencjach administracyjnych WARC i na innych wiatowych konferencjach tematycznych, o ile nie straciły one jeszcze swojej wanoci, - 31 zalece podjtych na wiatowych konferencjach WRC, a dotyczcych najczciej parametrów technicznych systemów i urzdze radiokomunikacyjnych. w Tomie 4 Zalecenia ITU R (Recommendations): - 33 zalecenia nie podjte podczas obrad wiatowych konferencji, ale z nimi zwizane, opracowane przez Sektor Radiokomunikacyjny ITU R i wydane na zasadzie tzw. odniesieni, w Atlasie: - kilkanacie map z wytyczonymi trasami cywilnych statków powietrznych wraz z opisami relacji transmisji radiowych, zgodnie z postanowieniami zawartymi w Dodatku 27 (Appendix 27) do Regulaminu Radiokomunikacyjnego, a dotyczcymi słuby radiokomunikacyjnej ruchomej lotniczej, a take kilka szablonów do okrelania obszarów powietrznych dla lotnictwa cywilnego. Powysza wersja Regulaminu Radiokomunikacyjnego, podobnie jak wersje poprzednie, została wydana w trzech jzykach: angielskim, francuskim i hiszpaskim, mimo i ITU, jako jedna z agend Organizacji Narodów Zjednoczonych, powinna stosowa 6 jzyków i faktycznie s one uywane podczas obrad wszystkich konferencji WRC, jednak pozostałe jzyki: rosyjski, 3

4 chiski i arabski s zbyt trudne dla wydrukowania licznych wzorów matematyczno fizycznych i parametrów technicznych znajdujcych si w treci Regulaminu. Tym niemniej kady z krajów członkowskich ITU moe przetłumaczy i wydrukowa Regulamin we własnym jzyku. Równie i polska administracja łcznoci powinna przetłumaczy i wyda Regulamin Radiokomunikacyjny w jzyku polskim, co pozwoliłoby przybliy polskim uytkownikom widma radiowego konieczne midzynarodowe regulacje prawne. Jak duy objtociowo jest to dokument mona zobaczy na Fot. 1, na której przedstawiono wygld kompletnego Regulaminu Radiokomunikacyjnego w wersji papierowej. Na Fot. 2 wida jego wersj elektroniczn (w 3 jzykach), która jest równie dostpna od niedawna w siedzibie ITU w Genewie. Fot. 1 Fot.2 Podstawow treci midzynarodowego Regulaminu Radiokomunikacyjnego jest tablica przeznacze czstotliwoci, ale take ogólne zasady nawizywania i prowadzenia korespon- dencji radiowej w rónych słubach radiokomunikacyjnych, w tym take w słubie lotniczej. 4

5 Zwłaszcza w tej słubie radiokomunikacyjnej, podobnie jak w radiokomunikacyjnej słubie morskiej, musi by spełniona cisła zgodno wykorzystywanych czstotliwoci z wymaganiami i ustaleniami midzynarodowymi, gdy od tego w duym stopniu zaley bezpieczestwo lotów i skuteczno wszelkich ewentualnych akcji ratowniczych na obszarze całego globu. Dlatego te wszystkie pasma i zakresy czstotliwociowe s cile okrelone przez Regulamin Radiokomunikacyjny w uzgodnieniu z Midzynarodow Organizacj Lotnictwa Cywilnego ICAO (International Civil Aviation Organization). Poniej podano informacje o podstawowej treci rozdziałów VII i VIII Regulaminu Radiokomunikacyjnego dotyczce radiokomunikacyjnej słuby ruchomej lotniczej: Rozdział VII Łczno w niebezpieczestwie i ostrzegawcza (Distress, Safety) Art. 30 omawia ogólnie procedury stosowane przez słuby radiokomunikacyjne podczas akcji ratowniczych i dotyczy to nie tylko stacji w słubie ruchomej lotniczej i stacji w słubie ruchomej morskiej, ale take stacji morskich brzegowych oraz stacji w słubie ruchomej ldowej, gdy w razie wypadku lub katastrofy naley wykorzystywa wszelkie dostpne rodki łcznoci dla ratowania ycia, zdrowia i mienia ludzi, dla wezwania pomocy, zwrócenia uwagi lub zlokalizowania pozycji. Stacja ruchoma morska w celach bezpieczestwa powinna komunikowa si ze stacj lotnicz pokładow na czstotliwociach jakie s przeznaczone przez Regulamin Radiokomunikacyjny dla radiokomunikacyjnej słuby ruchomej lotniczej (R) lub wynikajcych z odrbnych umów zawartych midzy administracjami łcznoci. W odwrotnym kierunku, dla łcznoci w niebezpieczestwie, dla ponaglenia i dla ochrony bezpieczestwa postanowiono, e stacja lotnicza pokładowa moe kontaktowa si ze stacj ruchom morsk na nastpujcych czstotliwociach: khz i khz z rodzajem emisji J3E oraz 156,8 MHz (opcjonalnie MHz) z emisj G3E. Poza wyej wymienionymi czstotliwociami dla celów ratowniczych, dla zwykłej łcznoci midzy stacjami ruchomymi morskimi a stacjami lotniczymi pokładowymi mog by uywane take nastpujce czstotliwoci: khz, khz i 123,1 MHz. Pozostałe Artykuły tego rozdziału od Art. 31 do Art. 34, omawiaj sprawy dotyczce wiatowego morskiego systemu łcznoci w niebezpieczestwie GMDSS (Global Maritime Distress and Safety System). 5

6 Rozdział VIII Słuby lotnicze Art. 35 dopuszcza moliwo stosowania take innych regulacji na podstawie odrbnych porozumie zawartych zgodnie z Art. 42 Konstytucji ITU (Genewa 1992), o ile ich stosowanie nie wprowadzi szkodliwej ingerencji w łcznoci radiowej innych krajów. Dotyczy to np. standardów i zalece Organizacji Midzynarodowego Lotnictwa Cywilnego ICAO (International Civil Aviation Organization), które sprawdziły si w praktyce ruchu lotniczego. Art. 36 okrela kompetencje i odpowiedzialno personelu lotniczego za prac stacji ruchomych lotniczych oraz naziemnych stacji lotniskowych, w tym midzy innymi za przestrzeganie poufnoci korespondencji radiowych. Art. 37 zawiera wymagania kwalifikacyjne i okrela rodzaje wiadectw dla radio- operatorów obsługujcych stacje w radiokomunikacji ruchomej lotniczej. Art. 38 przypomina administracjom o obowizku zatrudniania na lotniczych radiostacjach pokładowych i na radiostacjach lotniskowych personelu o odpowiednich kwalifikacjach. Art. 39 mówi o koniecznoci zorganizowania przez poszczególne administracje odpowiedniej kontroli lotniczej, przy czym dotyczy to nie tylko kontroli uprawnie personelu zatrudnionego na radiostacjach lotniczych, ale take kontroli właciwego wykorzystywania czstotliwoci i innych parametrów technicznych tych radiostacje podczas ruchu lotniczego na obszarze powietrznym danego kraju. Art. 40 mówi o obowizku ustawienia wszystkich stacji w radiokomunikacyjnej słubie ruchomej lotniczej i radiokomunikacyjnej słubie satelitarnej ruchomej lotniczej zgodnie ze Skoordynowanym Czasem Uniwersalnym UTC (Coordinated Universal Time). Administracja kadego kraju ponosi pełn odpowiedzialno za stosowanie czasu UTC we wszystkich procedurach zwizanych z bezpieczestwem ruchu lotniczego. Art. 41 zobowizuje wszystkie administracje ruchu lotniczego do cisłej współpracy radiostacji lotniczych ze stacjami w radiokomunikacyjnej słubie ruchomej morskiej i w 6

7 słubie satelitarnej ruchomej morskiej w zakresie łcznoci radiowej dla bezpieczestwa, zgodnie z zasadami okrelonymi w Rozdziale VII i IX Regulaminu Radiokomunikacyjnego. Art. 42 okrela warunki, które musz by przestrzegane przez radiostacje lotnicze odnonie ograniczenia mocy promieniowanej do niezbdnego minimum. Zabrania si take emisji, które mog zakłóca prac stacji innych słub radiokomunikacyjnych, w tym take emisji radiodyfuzyjnych z pokładu statku powietrznego znajdujcego si nad morzem. Art. 43 mówi o specjalnych warunkach wykorzystywania czstotliwoci w zakresach przeznaczonych dla radiokomunikacyjnej słuby ruchomej lotniczej (R) i słuby satelitarnej ruchomej lotniczej (R), dotyczcych koniecznoci zarezerwowania tych czstotliwoci dla statków powietrznych poruszajcych si w cywilnych korytarzach powietrznych. Czstotliwoci w zakresach przeznaczonych dla radiokomunikacyjnej słuby ruchomej lotniczej (OR) i słuby satelitarnej ruchomej lotniczej (OR), musz by zarezerwowane na zasadach pierwszestwa dla tych statków powietrznych, które poruszaj si poza cywilnymi korytarzami powietrznymi w ruchu krajowym i midzynarodowym. Czstotliwoci zawarte w zakresie khz, przeznaczone zgodnie ze wiatow tablic przeznacze czstotliwoci zamieszczon w Rozdziale V Regulaminu Radiokomunikacyjnego dla radiokomunikacyjnej słuby ruchomej lotniczej, powinny by przydzielane zgodnie z Załcznikami 26 i 27 i innymi postanowieniami niniejszego Regulaminu. Zabrania si take prowadzenia korespondencji przez stacje pracujce w innych słubach radiokomunikacyjnych na czstotliwociach przeznaczonych wyłcznie dla radiokomunikacyjnej słuby ruchomej lotniczej i słuby satelitarnej ruchomej lotniczej. Dla uniknicia lub zmniejszenia zakłóce interferencyjnych naley stosowa radiostacje z selektywnym wywołaniem, a przy ich braku, przed rozpoczciem rozmowy powinno si prowadzi nasłuch poszukiwanej radiostacji tak, aby uzyska jak najlepsz łczno. W przypadku złych warunków propagacyjnych naley dobra odpowiedni czstotliwo pracy radiostacji wywołujcej w celu uzyskania silniejszego sygnału i lepszej zrozumiałoci korespondecji. Administracje łcznoci mog porozumie si i podj wspólne decyzje w sprawie wyboru czstotliwoci wywoławczych w radiokomunikacyjnej słubie ruchomej lotniczej i słubie satelitarnej ruchomej lotniczej. 7

8 Art. 44 ustala pierwszestwo i kolejno połcze w radiokomunikacyjnej słubie ruchomej lotniczej i w słubie satelitarnej ruchomej lotniczej, z wyłczeniem automatycznego wyboru komunikatów, przy czym dotyczy to komunikatów zarówno w postaci radiotelegramów, jak i radioteleksów oraz radiotelefonii. Przy rcznej obsłudze radiostacji absolutny priorytet maj komunikaty zaliczane do tzw. Kategorii 1, a wic dotyczce niebezpieczestwa i zagroenia w ruchu lotniczym, ostrzeenia i inne wiadomoci o charakterze pilnym, w tym przekazywane drog radiow informacje i instrukcje dotyczce bezpiecznego lotu, komunikaty meteorologiczne. Dopiero w dalszej kolejnoci s nadawane zwykłe komunikaty dotyczce lotu, ewentualne wiadomoci nadzwyczajne wysyłane na prob administracji ruchu lotniczego, a take mog by nadawane inne wiadomoci w ramach zwykłych usług telekomunikacyjnych. Naley pamita o tym, e radiowe komunikaty Kategorii 1 i 2 maj bezwzgldny priorytet przed wszelkimi innymi komunikatami telekomunikacyjnymi. Art. 45 okrela ogólne procedury stosowane w radiokomunikacyjnej słubie ruchomej lotniczej, a zwłaszcza przy porozumiewaniu si lotniczej stacji pokładowej ze stacj lotniskow, przy czym zakłada si, e stacja pokładowa nawizuje łczno ze stacj lotniskow tylko wtedy, gdy znajdzie si w obszarze przez ni zarzdzanym, a wic w jej zasigu radiowym. Stacja lotniskowa powinna wywoływa stacj na pokładzie statku powietrznego tylko wtedy, gdy si upewni, e jest ona w zasigu jej działania. Jeeli w zasigu stacji lotniskowej jest kilka stacji pokładowych, to stacja lotniskowa decyduje o tym, z któr stacj pokładow bdzie utrzymywała kontakt dla zarzdzania jej ruchem. Decyzja ta wynika z priorytetów wymienionych w Art. 44. Jeeli konieczna bdzie interwencja w radiokomunikacji z kilkoma stacjami pokładowymi, to stacje pokładowe musz si stosowa do decyzji stacji lotniskowej. Przed rozpoczciem łacznoci radiowej ze stacj lotniskow, stacja pokładowa musi si upewni, e stacja lotniskowa nie prowadzi aktualnie łcznoci z inn stacj pokładow i e jej wywołanie nie zakłóci ju prowadzonej łcznoci. Kiedy stacja lotniskowa jest zajta łcznoci ze stacj pokładow, to jej wywoływanie przez inn lotnicz stacj pokładow powinno by poprzedzone przerwami o długoci co najmniej 10 sekund. W przerwach midzy połczeniami stacja pokładowa nie powinna nadawa sygnałów radiowych. 8

9 Pytania sprawdzajce: 1. Przez kogo jest wydawany Regulamin Radiokomunikacyjny? 2. Co to jest za dokument i co on reguluje? 3. Kto ustala jego tre i kto moe wprowadza do niego zmiany? 4. Jak duy jest to dokument i co on zawiera? 5. Czy jest to dokument prawny obowizujcy w Polsce? 1.2. wiatowa Tablica Przeznacze Czstotliwoci Jak ju wspomniano, podstawow treci midzynarodowego Regulaminu Radiokomunikacyjnego jest wiatowa Tablica przeznacze czstotliwoci, tradycyjnie zamieszczona w Rozdziale 5 Tomu 1. Okrela ona zakresy czstotliwoci, które mog by wykorzystywane przez poszczególne słuby radiokomunikacyjne, których ponad 40 rozrónia si w Regulaminie, a take zakresy czstotliwoci, które mog by uywane do wszelkich innych zastosowa i potrzeb. W ramach kadej ze słub radiokomunikacyjnych mog by nastpnie przydzielane przez administracje łcznoci poszczególnych pastw operatorom lub uytkownikom widma radiowego takie zakresy czstotliwoci dla sieci, systemów i urzdze radiokomunikacyjnych, które wynikaj z aktualnie wystpujcej sytuacji czstotliwociowej danego pastwa lub z zawartych uzgodnie midzynarodowych. Obecna wiatowa Tablica przeznacze czstotliwoci obejmuje zakresy czstotliwoci zawarte od 9 khz do 1000 GHz, przy czym aktualna zajto widma praktycznie nie przekracza czstotliwoci 275 GHz, jednak ju teraz przewiduje si, e w najbliszych latach, dziki niezwykle szybkiemu rozwojowi techniki i technologii, górna granica wykorzystywanego zakresu czstotliwoci moe przesun si do czstotliwoci 1000 GHz, a wic do 1 THz (TeraHertz). Wszystkich przeznacze czstotliwoci nie udało si ujednolici w skali całego globu, dlatego te wiat został umownie podzielony na trzy regiony: Region 1 - obejmuje obszar całej Europy, w tym take terytorium Polski oraz obszar Afryki, cz Azji Mniejszej oraz cały obszar Rosji i byłych republik nalecych do ZSRR, Region 2 - stanowi obszary obu Ameryk Północnej i Południowej, Region 3 - to obszary Azji (bez Rosji i byłych republik radzieckich) oraz Australii i Oceanii. 9

10 Dla kadego z tych regionów, dla rónych słub radiokomunikacyjnych wystpuj niewielkie rónice w przeznaczeniu niektórych zakresów czstotliwoci, ale bezwzgldnie zostały ujednolicone w skali całego globu czstotliwoci bezpieczestwa i ostrzegania o niebezpieczestwie, gdy tylko wtedy mona organizowa akcje ratownicze w przypadku zagroenia ycia, zdrowia lub mienia ludzkiego. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w słubie lotniczej i morskiej, kiedy to zapewnienie bezpiecznej eglugi powietrznej i wodnej jest najwaniejsze. W tych dwóch dziedzinach łczno radiowa pełni take inne funkcje takie, jak dyspozytorskie, informacyjne, logistyczne, itp., ale funkcje ratownicze s zawsze priorytetowe. Tablica przeznacze czstotliwoci tak, jak cała tre midzynarodowego Regulaminu Radiokomunikacyjnego jest rozpatrywana i zatwierdzana na wiatowych Konferencjach Radiokomunikacyjnych WRC (World Radiocommunication Conference) na podstawie wniosków uzgodnionych w ramach midzynarodowych organizacji jednoczcych wiele krajów leacych na tym samym kontynencie lub w tym samym rejonie wiata. Dla krajów europejskich wspólne stanowisko jest wypracowywane przez ekspertów reprezentujcych ponad 40 krajów i działajcych w kilku grupach roboczych wchodzcych w skład europejskiego Komitetu Komunikacji Elektronicznej ECC (Electronic Communications Committee), a nastpnie wspólne europejskie propozycje ECP (European Common Proposal) s zgłaszane na konferencjach WRC przez Europejsk Konferencj Poczt i Telekomunikacji CEPT (Conference of European Postal and Telecommunications). Uzgodnienie wspólnych stanowisk w skali całego wiata jest bardzo trudne ze wzgldu na dua liczb rónych słub radiokomunikacyjnych i czsto sprzeczne interesy operatorów sieci i systemów radiokomunikacyjnych oraz producentów radiowych urzdze nadawczo odbiorczych. Dlatego te niektóre zakresy czstotliwoci s przeznaczone do jednoczesnego współuytkownia przez kilka słub radiokomunikacyjnych lub do kilku rónych zastosowa. W takich przypadkach w Tablicy przeznacze czstotliwoci s zaznaczone słuby pierwszej wanoci pisane duymi literami (np. FIXED, MOBILE, RADIONAVIGATION) i słuby drugiej wanoci pisane małymi literami (np. Aeronautical mobile, Amateur satellite). S jednak takie zakresy czstotliwoci, w których dwie lub wicej słub radiokomunikacyjnych ma taki sam stopie wanoci w takich przypadkach najczciej w tabeli s podawane dodatkowe uwagi, które okrelaj terminy współuytkowania czstotliwoci lub podaj ograniczenia niektórych parametrów technicznych systemów lub urzdze (np. warto mocy promieniowanej) tak, aby unikn wzajemnych zakłóce wynikajcych ze wspłuytkowania tego samego zakresu czstotliwoci. 10

11 Przykładowy fragment wiatowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci przedstawiony jest w Tablicy 1. Fragment tablicy przeznacze czstotliwoci zamieszczonej w midzynarodowym Regulaminie Radiokomunikacyjnym Tablica 1 Allocation to Services Region 1 Region 2 Region MHz AMATEUR AMATEUR - SATELLITE ,9 MHz FIXED MOBILE except aeronautical mobile (R) ,9 MHz MHz AMATEUR ,9 MHz MHz AMATEUR FIXED MOBILE FIXED MOBILE except aeronautical mobile (R) MOBILE - SATELLITE (Earth-to-space) S FIXED MOBILE MOBILE - SATELLITE (Earth-to-space) ,9-150,05 MHz MOBILE - SATELLITE (Earth-to-space) A RADIONAVIGATION - SATELLITE 5.224B Z powyszego przykładu wida, e przeznaczenie pierwszego zakresu czstotliwoci jest jednakowe dla wszystkich trzech Regionów, podobnie jak zakresu czwartego, jednak przeznaczenie zakresu drugiego jest róne dla kadego Regionu, a przeznaczenie trzeciego zakresu czstotliwoci, które jest jednakowe dla Regionów 2 i 3, róni si od przeznaczenia w Regionie 1. Niezalenie od okrelenia zakresu czstotliwoci przeznaczonego dla poszczególnych słub radiokomunikacyjnych, Tablica Przeznacze Czstotliwoci zawiera take kilkaset do- 11

12 datkowych uwag (przypisów, tzw. footnotes) o numeracji 5.XXX, które informuj o warunkach, moliwociach i terminach wykorzystywania tych zakresów w skali globalnej lub przez poszczególne kraje wymienione w uwadze. Naley przy tym zwróci uwag na miejsce wpisania takiej uwagi jeeli numer uwagi jest wpisany przy nazwie słuby (np. uwaga 5.209), to dotyczy tylko tej konkretnej słuby, jeeli jednak jest wpisany na kocu zakresu poniej nazwy lub nazw słuby (np. uwaga 5.218), to uwaga ta odnosi si do całego zakresu czstotliwoci, niezalenie od liczby zamieszczonych w tym zakresie słub. Dla zobrazowania powyszego, poniej s podane przykładowe treci uwag i (w polskiej wersji jzykowej): Wykorzystanie zakresów MHz, ,05 MHz, 399,9 400,05 MHz, 400, MHz, MHz i MHz przez słub ruchom satelitarn jest ograniczone do satelitarnych systemów niegeostacjonarnych Przeznaczenie dodatkowe: zakres ,9 MHz jest take przeznaczony dla słuby kosmicznej operacyjnej (Ziemia kosmos) na zasadzie pierwszej wanoci, zgodnie z porozumieniem według Artykułu 9.21 Regulaminu Radiokomunikacyjnego. Pasmo kadej transmisji nie powinno przekracza + 25 khz. Oczywicie ambicj administracji kadego kraju jest figurowanie w jak najmniejszej iloci uwag, bo to wiadczy o prawidłowo prowadzonej gospodarce czstotliwociowej, zgodnej z Regulaminem Radiokomunikacyjnym. Wszelkie odstpstwa od Tablicy Przeznacze Czstotliwoci zamieszczonej w Regulaminie Radiokomunikacyjnym, a wic tzw. przeznaczenia nieregulaminowe, mog bardzo utrudnia lub nawet uniemoliwia dokonywanie midzynarodowej koordynacji wykorzystywania czstotliwoci nie tylko w strefach przygranicznych krajów ssiadujcych, ale nawet w całym regionie, zwłaszcza dla słub i systemów satelitarnych. Bywa jednak tak, e czasowe odstpstwa od regulaminowych przeznacze czstotliwoci s konieczne i uzasadnione dla elastycznego zarzdzania czstotliwociami. Tablica Przeznacze Czstotliwoci zamieszczona w midzynarodowym Regulaminie Radiokomunikacyjnym jest podstawowym dokumentem, który moe słuy do opracowania podobnych tabel narodowych przez administracje łcznoci niemal wszystkich krajów, co pozwala skutecznie i efektywnie zarzdza czstotliwociami radiowymi.. Takie tablice mog te tworzy dla własnych potrzeb róne organizacje midzynarodowe o zasigach kontynentalnych (np. w Europie CEPT/ERC, obecnie ECC) lub regionalnych (np. organizacje satelitarne). 12

13 Europejska tablica przeznacze czstotliwoci pod nazw Wspólnego Europejskiego Przeznaczenia (ECA European Common Allocation) powstała dopiero na pocztku lat 90. i została opublikowana w tzw. Raporcie ERC(ECC) 25, ale nie stanowi ona samodzielnej publikacji i jest wydana wraz z planami zagospodarowania poszczególnych zakresów czstotliwoci. Plany te były tworzone przez kilka lat przez CEPT/ERC (obecnie ECC) na podstawie prowadzonej w trzech fazach Szczegółowej Analizy Widma (DSI Detailed Spectrum Investigation). W powyszych pracach ankietowych i analitycznych w imieniu polskiej administracji łcznoci uczestniczyła take ówczesna Pastwowa Agencja Radiokomunikacyjna. Pytania sprawdzajce: 1. Co jest jego najwaniejsz treci Regulaminu Radiokomunikacyjnego? 2. Czy ujednolicono przeznaczenia zakresów czstotliwoci dla całego wiata? 3. Jakie czstotliwoci s jednakowe dla wszystkich krajów? 4. Czy w Europie jest okrelone jednolite przeznaczenie zakresów czstotliwoci? 5. Czy jest ono okrelone w poszczególnych krajach? 1.3. Krajowa Tablica Przeznacze Czstotliwoci Równie w Polsce została opracowana przez Pastwow Agencj Radiokomunikacyjn, po raz pierwszy nie tylko w naszej historii, ale take jako pierwsza w krajach tej czci Europy, Krajowa Tablica Przeznacze Czstotliwoci, wprowadzona w ycie rozporzdzeniem Ministra Łcznoci z dnia 9 stycznia 1997 r. (Dz. U. Nr 10, poz. 54 i Nr 128, poz. 836), a podstaw do jej wydania stanowił art. 9 pkt. 4 w zwizku z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łcznoci (Dz. U. z 1995 r. Nr 117, poz. 564). Krajowa Tablica Przeznacze Czstotliwoci była oparta zarówno na Regulaminie Radiokomunikacyjnym, jak i na Raporcie ERC(ECC) 25 oraz uwzgldniała aktualne i przyszło- ciowe wykorzystywanie czstotliwoci, co umoliwiło wprowadzenie w naszym kraju prawidłowej gospodarki czstotliwociowej, stworzyło warunki do implementacji w Polsce nowych regionalnych i globalnych systemów radiokomunikacyjnych oraz pozwoliło na rozwój korzystnej dla nas współpracy midzynarodowej, w tym take w zakresie transgranicznej koordynacji czstotliwoci. 13

14 Jej opracowanie było bardzo trudne, wymagało wiele czasu i wysiłku ze wzgldu na konieczno przystosowania naszego dotychczasowego przeznaczenia czstotliwoci, wynikajcego midzy innymi z wczeniejszej przynalenoci do wschodnioeuropejskiego układu politycznego i wojskowego, do wymaga midzynarodowych, jakie obowizuj w innych, tzw. zachodnich krajach europejskich. Nie we wszystkich zakresach czstotliwoci udało si uzyska pełn zgodno z Regulaminem Radiokomunikacyjnym, gdy jest to proces bardzo kosztowny i długotrwały, ale okre- lone zostały perspektywy techniczne i czasowe takich przekształce czstotliwociowych, które ułatwi współprac naszych słub, systemów i sieci radiokomunikacyjnych z systemami stosowanymi w krajach Unii Europejskiej i NATO. W Tablicy tej okrelone zostało widmo elektromagnetyczne w zakresie czstotliwoci od 3 khz do 400 GHz, ale jego rzeczywiste przeznaczenie dla radiokomunikacji ustalono od 9 khz do 275 GHz, przy czym zajto tego widma w Polsce nie przekraczała wówczas 60 GHz (w krajach europejskich do 105 GHz). Krajowa Tablica Przeznacze Czstotliwoci została zamieszczona nie tylko w Dzienniku Ustaw, ale take w odrbnym wydawnictwie Ministerstwa Łcznoci i Pastwowej Agencji Radiokomunikacyjnej (w formacie A4 i A5) oraz w postaci kolorowego plakatu z graficznym przedstawieniem przeznaczenia widma elektromagnetycznego w Polsce. Zarówno powysze publikacje, jak i plakat ukazały si w polskiej i angielskiej wersji jzykowej. Druga wersja Krajowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci, równie opracowana przez Pastwow Agencj Radiokomunikacyjn, została wprowadzona rozporzdzeniem Ministra Łcznoci z dnia 16 grudnia 1999 r. (Dz. U. Nr 109, poz. 1252). Zawarto w niej stosunkowo niewielkie zmiany w przeznaczeniach zakresów czstotliwoci najwiksza zmiana dotyczyła likwidacji dolnych kanałów telewizyjnych od 1 do 5 oraz ograniczenia czasowego wykorzystywania zakresu czstotliwoci MHz przez radiofoni UKF FM oraz przeznaczenia tych czstotliwoci radiodyfuzyjnych dla potrzeb słuby ruchomej ldowej (co jest zgodne z przeznaczeniem europejskim i wiatowym). Bardzo istotna zmiana dotyczyła te wprowadzenia po raz pierwszy krajowych uwag (footnotes) o numeracji od POL.1 do POL.18, które niezalenie od uwag wynikajcych z Regulaminu Radiokomunikacyjnego, bardziej szczegółowo okrelały warunki wykorzystywania czstotliwoci na terenie Polski. Trzecia kolejna wersja Krajowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci, opracowana przez niezalenych ekspertów działajcych w ramach Ministerstwa Łcznoci, a po jego likwidacji 14

15 w ramach Ministerstwa Gospodarki, uzyskała wysz rang wanoci, gdy została wprowadzona rozporzdzeniem Rady Ministrów z dnia 25 wrzenia 2001 r. (Dz. U. Nr 137, poz. 1533) na podstawie delegacji art.105 ust. 2 nowej ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 73, poz. 852 i z 2001 r. Nr 122, poz. 1321). W porównaniu z wersj poprzedni wprowadzono w niej kilka zmian w przeznaczeniu zakresów czstotliwoci wynikajcych z uchwał podjtych podczas obrad wiatowej Konferencji Radiokomunikacyjnej WRC 2000 w Istambule, ale najbardziej istotne zmiany wynikały z przeprowadzonego w Polsce przetargu na wyłonienie operatorów telefonii komórkowej 3. generacji w standardzie UMTS i przydzielenia im niektórych zakresów czstotliwoci, zwłaszcza w pamie 2 GHz, uytkowanych przez słuby rzdowe. Zwikszyła si te liczba krajowych uwag w Tablicy do numeru POL.21, ale jednoczenie zmniejszyła si liczba uwag pochodzcych z Regulaminu Radiokomunikacyjnego, dotyczcych naszego kraju, dziki inicjatywie polskiej delegacji podczas konferencji WRC 2000 w Istambule. Czwarta wersja Krajowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci, opracowana przez zespół ekspertów powołany przez Prezesa Urzdu Regulacji Telekomunikacji i Poczty i Ministra Infrastruktury, została wprowadzona w ycie rozporzdzeniem Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 2003 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 187). Jej tre, uzgodniona z Wojskowym Biurem Zarzdzania Czstotliwociami Ministerstwa Obrony Narodowej oraz innymi zainteresowanymi podmiotami, w tym take z przedstawicielami operatorów, w znacznie wikszym stopniu uwzgldnia potrzeby naszych Sił Zbrojnych wchodzcych obecnie w skład NATO, a take pozostałych uytkowników rzdowych i cywilnych W Tablicy tej ograniczono doln granic przeznaczon dla radiokomunikacji do 9 khz, co wynika z rzeczywistego wykorzystywania czstotliwoci niemal we wszystkich krajach, natomiast górna granica została rozszerzona do 1000 GHz, co jest zgodne zarówno z Tablic wiatow (RR), jak i europejsk (ECA), przy czym zachowano dotychczasowe rzeczywiste przeznaczenie czstotliwoci do 275 GHz (w Polsce wynosi ono praktycznie poniej 80 GHz). Zwikszono liczb krajowych uwag do Tablicy a do numeru POL.28, skrelajc jednoczenie nazw naszego kraju z niektórych uwag zamieszczonych w Tablicy wiatowej (RR). Ten proces wykrelania Polski z powyszych uwag, jak ju wczeniej wspomniano, jest bardzo wany, bo wiadczy o prawidłowo prowadzonej gospodarce czstotliwociowej, przyblia nas do wymaga Regulaminu Radiokomunikacyjnego i bardzo ułatwia współprac midzynarodow. 15

16 Tablica ta została zamieszczona nie tylko w Dzienniku Ustaw, ale take w numerze specjalnym Biuletynu URTiP w maju 2003 r. wraz ze stosownym komentarzem, a take w postaci kolorowego plakatu w polskiej i angielskiej wersji jzykowej z graficznym przedstawieniem przeznaczenia widma elektromagnetycznego w Polsce. Plakat ten, w znacznym zmniejszeniu, jest zamieszczony na Fot. 3. Obecnie obowizuje w Polsce kolejna, pita ju wersja Krajowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci, wprowadzona w ycie rozporzdzeniem Rady Ministrów z dnia 29 czerwca 2005 r. (Dz. U. Nr 134, poz. 1127). W stosunku do poprzedniej Tablicy z 2003 zmiany dotycz głównie sposobu uytkowania zakresów czstotliwoci, podawanego w kolumnie pitej jako uytkowanie cywilne, rzdowe lub cywilno rzdowe, przy czym taki układ Tablicy, a take okrelenie uytkowania jako rzdowego jest specyficzne tylko dla Polski (w innych krajach podział jest na uytkowników cywilnych i wojskowych). Zwikszono take liczb polskich uwag a do pozycji POL.36. Nowoci w tym wydaniu Krajowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci jest zamieszczenie odrbnego Załcznika nr 3, zawierajcego znacznie szersze objanienia do Tablicy. Przykładowy fragment Krajowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci z 2005 r. jest podany w Tablicy 2. W tym fragmencie Tablicy podano take trzy uwagi oznakowane jako POL.XX, wprowadzone przez polsk administracj łcznoci: POL.6 W czciach zakresu stacje lotnicze i stacje statków powietrznych mog uywa odstp kanałowy 8,33 khz na potrzeby łcznoci niezwizanej z bezpieczestwem. POL.7 Zakres czstotliwoci MHz moe by wykorzystywany przez słub ruchom satelitarn wyłcznie do celów eksperymentalnych po uzgodnieniu z Ministrem Obrony Narodowej. POL.22 Dopuszcza si przeznaczenie dla uytkowników cywilnych okrelonych czstotliwoci w uzgodnieniu z Ministrem Obrony Narodowej. Naley przy tym jednoznacznie stwierdzi, e midzynarodowa i w konsekwencji Krajowa Tablica Przeznacze Czstotliwoci w aden sposób nie wypowiada si, ani te nie decyduje bezporednio o funkcjonowaniu jakiegokolwiek systemu czy sieci radiokomunikacyjnej, Tablica bowiem dotyczy tylko i wyłcznie słub radiokomunikacyjnych w rozumieniu Regulaminu Radiokomunikacyjnego, w ramach których dopiero funkcjonuj systemy, sieci i urzdzenia radiokomunikacyjne. 16

17 Fot

18 Przykładowy fragment Krajowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzonej rozporzdzeniem Rady Ministrów z dnia 29 czerwca 2005 r. (Dz. U. Nr 134, poz. 1127) Tablica 2 Lp. f dolna (MHz) f górna (MHz) Przeznaczenie w Polsce ,975 RADIONAWIGACJA LOTNICZA 5.197A , ,45 RUCHOMA LOTNICZA (R) POL.6 RUCHOMA LOTNICZA (OR) POL , ,55 RUCHOMA LOTNICZA RUCHOMA SATELITARNA ,55 136,00 RUCHOMA LOTNICZA (R) POL.6 RUCHOMA LOTNICZA (OR) POL RUCHOMA LOTNICZA (R) POL.6 RUCHOMA LOTNICZA (OR) POL , ,025 RUCHOMA LOTNICZA (OR) METEOROLOGIA SATELITARNA (kosmos-ziemia) Ruchoma satelitarna (kosmos-ziemia) 5.208A POL.7 Badania kosmosu (kosmos-ziemia) Operacje kosmiczne (kosmos-ziemia) Uytkowanie cywilno-rzdowe cywilno-rzdowe rzdowe cywilno-rzdowe cywilno-rzdowe cywilno-rzdowe rzdowe cywilno-rzdowe rzdowe rzdowe cywilne cywilne cywilne cywilne Przydziały czstotliwoci s zatem dokonywane dla tych systemów czy urzdze w ramach okrelonych Tablic Przeznacze Czstotliwoci dla słub radiokomunikacyjnych, ale w drodze oddzielnej procedury i w formie decyzji administracyjnych. Tablica wymaga cigłej modernizacji ze wzgldu na to, i proces dostosowywania naszej sytuacji czstotliwociowej do stanu istniejcego w krajach Europy Zachodniej nie został zakoczony, a jednoczenie wprowadzane s coraz to nowsze systemy radiokomunikacyjne, czsto o zasigu paneuropejskim, które powinny by zaimplementowane take w naszym kraju. Ponadto naley mie równie na uwadze cigło procesu uaktualniania Regulaminu Radiokomunikacyjnego, który na kadej wiatowej Konferencji Radiokomunikacyjnej jest modyfikowany. Z tego wynika konieczno zapewnienia, równie w Polsce, cyklicznego nowelizowania Krajowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci w lad za zmianami dokonywanymi na konferencjach WRC. 18

19 Pytania sprawdzajce: 1. Kto i kiedy wydał w Polsce pierwsz Krajow Tablic Przeznacze Czstotliwoci? 2. Ile dotychczas ukazało si jej wersji? 3. Jaki jest rodzaj uwag zamieszczonych w Krajowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci? 4. Dla kogo w Tablicy s 00, przeznaczone 25 zakresy czstotliwoci? 5. Czy moe by kilku uytkowników tego samego zakresu czstotliwoci? 1.4. Słuby, systemy i stacje radiokomunikacyjne W wiatowej Tablicy Przeznacze Czstotliwoci, ale take w innych rozdziałach Regulaminu Radiokomunikacyjnego s opisane wszystkie słuby radiokomunikacyjne o okrelonych cechach charakterystycznych, a jest ich ponad 40, jednak nie wyczerpuje to wszystkich uytkowników widma elektromagnetycznego, których jest znacznie wicej wystarczy wymieni tu urzdzenia stosowane do celów przemysłowych, naukowych i medycznych (ISM Industrial, Scientific and Medical), wykorzystujce czstotliwoci radiowe do wytworzenia pól elektromagnetycznych, czsto o duym poziomie mocy promieniowanej. Słuby radiokomunikacyjne mona podzieli według rónych rónych kryteriów na: słuby ziemskie i satelitarne, słuby stałe (stacjonarne) i ruchome, słuby porozumiewawcze (typu punkt punkt) i rozsiewcze (typu punkt wiele punktów, w tym słuby radiodyfuzyjne, do których zaliczamy radiofoni i telewizj), słuby cywilne (publiczne, komercyjne) i rzdowe (wojskowe, policyjne, specjalne). Wród wyej opisanych słub radiokomunikacyjnych s trzy słuby, które maj zasadnicze zastosowanie w lotnictwie cywilnym i wojskowym. Nale do nich: 1) słuba ruchoma lotnicza stosowana do bezporedniego słownego porozumiewania si przy pomocy lotniskowej i pokładowej radiostacji nadawczo odbiorczej w dwustronnych relacjach ziemia samolot, samolot samolot, ziemia ziemia dla ruchu lotniczego wzdłu krajowych i midzynarodowych tras lotnictwa cywilnego (R) oraz słuba ruchoma lotnicza majca takie same zastosowanie, ale poza krajowymi i midzynarodowymi trasami lotnictwa cywilnego (OR), 19

20 2) radionawigacja lotnicza wspomagajca pilotów i stosowana do okrelania połoenie statku powietrznego i kierunku jego lotu na podstawie wskaza przyrzdów pokładowych (np. radiokompasu, radiobusoli, radiowysokociomierza, itp.) uruchamianych sygnałami radiowymi emitowanymi przez radiolatarnie lotnicze (radiomarkery), 3) radiolokalizacja lotnicza wykorzystujca najczciej urzdzenia radarowe i stosowana w stacjach lotniskowych do kontroli obszaru powietrznego, do okrelania połoenia statku powietrznego oraz ewentualnie do okrelania warunków pogodowych. Powysze słuby radiokomunikacyjne nie wyczerpuj wszystkich moliwoci łcznoci radiowej, gdy np. słuba ruchoma lotnicza moe by stosowana nie tylko jako słuba typu porozumiewawczego (punkt punkt), ale take jako słuba rozgłaszania (typu punkt wiele punktów) i wykorzystywana do przekazywania jednoczenie do wielu odbiorców komunikatów alarmowych, pogodowych, itp. Do wszystkich wymienionych słub naleałoby doda take słuby satelitarne zarówno działajce w standardzie morskim INMARSAT C, który coraz czciej stosowany jest w lotnictwie, jak te satelitarne stacje ratownicze słuce do automatycznego okrelania połoenia statku powietrznego w przypadku katastrofy. W przepisach lotniczych podział radiokomunikacyjnej słuby lotniczej jest nieco inny, gdy dziel si one na słuby: stał, ruchom, radionawigacyjn i rozgłaszania. Stała słuba lotnicza to słuba radiowa zapewniajca łczno midzy okrelonymi punktami stałymi, przeznaczona do zapewnienia bezpieczestwa eglugi powietrznej oraz regularnego, sprawnego i ekonomicznego działania słub lotniczych. Przykładem takiej słuby jest ogólnowiatowy system stałych radiowych łczy lotniczych wykorzystywany do wymiany depesz i danych cyfrowych (AFTN). Ruchoma słuba lotnicza to słuba radiowa zapewniajca łczno midzy stacjami lotniskowymi a lotniczymi stacjami pokładowymi lub midzy innymi lotniczymi stacjami pokładowymi, w której mog uczestniczy take stacje morkich statków ratowniczych. W słubie tej mog równie współdziała radiolatarnie wskazujce miejsce zagroenia na czstotliwociach przydzielonych do łcznoci w niebezpieczestwie. Radionawigacyjna słuba lotnicza to słuba radiowa przeznaczona głównie dla zapewnienia bezpiecznego wykonywania lotów przez statki powietrzne. Zadaniem tej słuby jest rozmieszczanie pomocy radionawigacyjnych (NDB, VOR, DME, ILS, TACAN itp.) oraz utrzymanie ich we właciwym stanie technicznym. Lotnicza słuba rozgłaszania to słuba radiowa przeznaczona do przekazywania informacji o egludze powietrznej w postaci komunikatów odbieranych jednoczenie 20

21 przez wiele stacji lotniczych. Przykładem takich komunikatów s np. informacje meteorologiczne nadawane przez stacje lotnicze ATIS i VOLMET. W powyszych słubach s stosowane nastpujce radiokomunikacyjne stacje lotnicze: Orodek łcznoci to stała stacja lotnicza, która przesyła lub retransmituje depesze z (lub do) dowolnej liczby połczonych z ni bezporednio innych stałych stacji lotniczych. Radiostacja kontroli lotniska to stacja lotnicza zapewniajca łczno radiow pomidzy wie kontroli lotniska a statkami powietrznymi lub innymi ruchomymi stacjami lotniczymi. Radiostacja kontroli powietrze ziemia to stacja lotnicza, zapewniajca łczno radiow zwizan z kontrol statków powietrznych w danym obszarze. Ruchoma stacja naziemna to stacja ruchomej słuby lotniczej, inna ni stacja pokładowa statku powietrznego, przeznaczona do wykorzystania w czasie ruchu lub w czasie postojów w punktach wczeniej nie ustalonych. Stacja lotnicza to stacja naziemna ruchomej słuby lotniczej, do której naley utrzymywanie łcznoci ze statkami powietrznymi lub przejmowanie depesz ze statków powietrznych. Stacja lotnicza moe by umieszczona na pokładzie statku innego ni statek powietrzny lub na platformie morskiej. Stacja pokładowa to stacja ruchomej słuby lotniczej umieszczona na pokładzie statku powietrznego, która nie jest stacj słuby ratowniczej. Stacja radionamiarowa (radionamiernik) to stacja stosujca radionamierzanie w celu okrelenia pozycji statku powietrznego. Poniej s podane inne przydatne definicje i okrelenia dotyczce radiokomunikacyjnej słuby lotniczej: Łczno powietrze powietrze to łczno dwukierunkowa na przydzielonym kanale, umoliwiajca statkom powietrznym, wykonujcym loty w szczególnoci nad rejonami znajdujcymi si poza zasigiem łcznoci naziemnych radiostacji VHF, wymian niezbdnych informacji operacyjnych i ułatwianie rozwizywania problemów operacyjnych. Łczno powietrze ziemia to łczno dwukierunkowa pomidzy statkami powietrznymi, a stacjami lub punktami na powierzchni ziemi. Łczno w kierunku powietrza to transmisja jednokierunkowa od stacji lub punktów na ziemi do statków powietrznych. 21

22 Łczno w kierunku ziemi to transmisja jednokierunkowa od statków powietrznych do stacji lub punktów na powierzchni ziemi. Praca dupleks to jednoczesna wymiana informacji midzy dwiema stacjami w obu kierunkach, majca zastosowanie głównie w wymianie korespondencji pomidzy stacjami naziemnymi. Praca simpleks to wymiana informacji midzy dwiema stacjami, która jest moliwa w tym samym czasie tylko w jednym kierunku. Praca simpleks ma zastosowanie głównie w wymianie korespondencji pomidzy lotniczymi stacjami naziemnymi i pokładowymi stacjami lotniczymi. Rozgłaszanie to nadawanie informacji dotyczcych eglugi powietrznej, które nie s adresowane do okrelonej stacji. Lotnicza stacja ATIS jest przykładem rozgłaszania. Łczno operacyjna to łczno pomidzy załog i uytkownikiem statku powietrznego wykorzystywana do inicjowania, kontynuowania, zmiany kierunku lub zakoczenia lotu w celu zapewnienia bezpieczestwa statku powietrznego, jak równie regularnoci lotu. Sie radiotelefoniczna to grupa radiotelefonicznych stacji lotniczych pracujcych i utrzymujcych nasłuch na czstotliwociach tego samego zakresu i okazujcych sobie okrelon pomoc w celu zapewnienia maksymalnie niezawodnej łcznoci oraz wymiany informacji w relacji powietrze ziemia. Pytania sprawdzajce 1. Jak duo słub radiokomunikacyjnych jest opisanych w Regulaminie Radiokomunikacyjnym? 2. Jak i według jakich kryteriów mona te słuby podzieli? 3. Ile i które słuby radiokomunikacyjne s stosowane w ruchu lotniczym? 4. Jakie jest zastosowanie radiokomunikacyjnej słuby ruchomej lotniczej? 5. Na czym polega stosowanie radiokomunikacyjnej słuby nawigacji lotniczej? 1.5. Czstotliwoci przeznaczone dla słuby lotniczej Podstawowe pasma i zakresy czstotliwoci dla radiokomunikacji lotniczej s podane w Tablicy 3. Wiele z nich jest stosowanych zarówno przez lotnictwo cywilne, jak i wojskowe, a niektóre z nich s współuytkowane take z innymi słubami radiokomunikacyjnymi. Jest to 22

23 bardzo istotne zwłaszcza w przypadku współuytkowania czstotliwoci ze słub morsk, gdy umoliwia to organizowanie wspólnych akcji ratowniczych. Czstotliwoci przeznaczone dla radiokomunikacyjnej słuby lotniczej Tablica 3 Pasmo lub zakres Słuba Wykorzystanie ,5 khz radionawigacja lotnicza khz 3023 i 5680 khz 2,8 MHz, 4,3 MHz, 5,1 MHz, 5,4 MHz, 8,8 MHz, 9,1 MHz, 13,3 MHz, 75 MHz ruchoma słuba lotnicza na drogach lotniczych (R) ruchoma słuba lotnicza na drogach lotniczych (R) radionawigacja lotnicza łczno ziemia samolot (głos i transmisja danych) poszukiwanie i ratownictwo ,975 MHz radionawigacja lotnicza 117, MHz 121,5 MHz, 123,1 MHz, 243 MHz ruchoma słuba lotnicza na drogach lotniczych (R) ruchoma słuba lotnicza łczno ziemia samolot i samolot samolot (VHF, głos i transmisja danych ) czstotliwoci w niebezpieczestwie 328,6 335,4 MHz radionawigacja lotnicza ,1 MHz ruchoma słuba satelitarna poszukiwanie i ratownictwo MHz, MHz, ,5 MHz MHz 1626,5 1660,5 MHz 500 khz, 2182 khz, 156,3 MHz, 156,8 MHz radionawigacja lotnicza ruchoma słuba lotnicza satelitarna łczno satelitarna samolot ziemia i ziemia samolot samolot nad morzem W wymienionych pasmach i zakresach czstotliwoci znajduj si specjalnie wyznaczone i szczególnie chronione czstotliwoci bezpieczestwa i ostrzegania o niebezpieczestwie. S one zamieszczone w Tablicy 4. 23

24 Czstotliwoci bezpieczestwa i ostrzegania o niebezpieczestwie oraz ratownicze, przeznaczone dla radiokomunikacji ruchomej lotniczej Tablica 4 Lp. Czstotliwo Rodzaj emisji Zastosowanie khz A2A, A2B, H2A, H2B khz nadawanie J3E, H3E, odbiór J3E, H3E i A3E (czasowo) radiotelegrafia Morse a (SOS, XXX, TTT) w zakresie czstotliwoci khz współnie dla słuby ruchomej lotniczej i morskiej radiotelefonia (MAYDAY, PAN-PAN, SECURITE) w zakresie czstotliwoci khz współnie dla słuby ruchomej lotniczej i morskiej ,5 khz SELCAL system cyfrowego selektywnego wywołania khz łczno statków powietrznych z lotniczymi stacjami naziemnymi w akcjach poszukiwania i ratowania SAR (Search and Rescue) khz nadawanie J3E, H3E, odbiór J3E, H3E i A3E (czasowo) radiotelefonia (MAYDAY, PAN-PAN, SECURITE) dodatkowo z czstotliwoci 2182 khz i dla SAR współnie dla słuby ruchomej lotniczej i morskiej khz łczno statków powietrznych z lotniczymi stacjami naziemnymi w akcjach poszukiwania i ratowania SAR ,5 khz nadawanie J3E, H3E, odbiór J3E, H3E i A3E (czasowo) radiotelefonia (MAYDAY, PAN-PAN, SECURITE) dodatkowo z czstotliwoci 2182 khz i dla SAR współnie dla słuby ruchomej lotniczej i morskiej khz dla tratw ratunkowych i dla SAR 9 121,5 MHz A3E radiotelefonia w zakresie 117, MHz w niebezpieczestwie dla statków powietrznych, tratw ratowniczych i dla identyfikacji połoenia ,1 MHz A3E czstotliwo pomocnicza dla czstotliwoci 121,5 MHz i dla SAR ,3 MHz G3E łczno statków powietrznych i morskich w akcjach SAR ,8 MHz G3E w niebezpieczestwie współnie dla słuby ruchomej lotniczej i morskiej 24

25 W sytuacjach niebezpiecznych i naglcych naley korzysta z czstotliwoci radiowej, na której prowadzona jest aktualnie wymiana korespondencji. Jeli nawizanie takiej łcznoci nie jest moliwe, naley korzysta z czstotliwoci 121,5 MHz lub 123,1 MHz. Gdy na czstotliwoci ruchowej jest prowadzona korespondencja w niebezpieczestwie, pozostałe stacje winny zaprzesta nadawania i oczekiwa na polecenie zmiany czstotliwoci pracy. Podczas nawizywania łcznoci, stacja lotnicza pracuje zwykle na czstotliwoci podstawowej. Gdy nie jest moliwe nawizanie łcznoci na czstotliwoci podstawowej, naley uy czstotliwoci zapasowej. Czstotliwo podstawowa to czstotliwo radiowa przydzielona statkowi powietrznemu jako pierwszorzdna do łcznoci powietrze ziemia w sieci radiotelefonicznej. Czstotliwo zapasowa to czstotliwo radiowa przydzielona statkowi powietrznemu jako drugorzdna do łcznoci powietrze ziemia w sieci radiotelefonicznej. Pytania sprawdzajce: 1. Do jakich celów słu radiostacje na pokładzie statków powietrznych? 2. Jakie s ograniczenia w uywaniu lotniczych radiostacji pokładowych? 3. Jakie czstotliwoci s ujednolicone dla wszystkich krajów wiata? 4. Czy s wspólne czstotliwoci dla radiokomunikacji lotniczej i morskiej? 5. Jakie systemy satelitarne s stosowane wradiokomunikacji lotniczej? 1.6. Inne regulacje prawne w ruchu lotniczym Niniejszy Rozdział 1 dotyczy głównie przepisów prawnych, które s zawarte w Regulaminie Radiokomunikacyjnym stanowicym podstawowy dokument dla wszelkiej działalnoci zwizanej z wykorzystywaniem widma czstotliwoci radiowych. Jak ju wspomniano wczeniej Regulamin ten jest dokumentem uzupełniajcym Konstytucj i Konwencj Midzynarodowego Zwizku Telekomunikacyjnego ITU. Obecnie obowizujca wersja tych dokumentów, ratyfikowanych przez Polsk, była podpisana w Genewie w 1992 roku. Podobn Konwecj o midzynarodowym lotnictwie cywilnym (Convention on International Civil Aviation) podpisano w Chicago w dniu 7 grudnia 1944 roku. Konwencja ta zwana Chicagowsk została ratyfikowana przez Polsk i wprowadzona w ycie w dniu 20 listopada 1958 r. (Dz. U. z 1959 r. Nr 35, poz. 212, z póniejszymi zmianami). 25

26 Utworzona została na jej podstawie Organizacja Midzynarodowego Lotnictwa Cywilnego ICAO (International Civil Aviation Organization) zrzeszajca wszystkich cywilnych przewoników lotniczych, których statki powietrzne wykorzystuj czstotliwoci do łcznoci radiowej dla celów transmisji mowy i danych, jak i dla potrzeb nawigacyjnych, a przede wszystkim dla potrzeb zapewnienia bezpiecznych lotów. W Polsce wszelk działalno w dziedzinie telekomunikacji (w tym radiokomunikacji) reguluj ustawa Prawo telekomunikacyjne jego ostatnia wersja pochodzi z dnia 16 lipca 2004 r. (Dz. U. Nr 171, poz i Nr 273, poz. 2703). Podobnie wszelkie działania w ruchu lotniczym reguluje ustawa Prawo lotnicze z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 130, poz. 1112, Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1002, Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1490). Do obu tych ustaw wydano szereg aktów wykonawczych w postaci rozporzdze właciwych ministrów. Midzy innymi w oparciu o Prawo lotnicze Minister Infrastruktury wydał w dniu 11 marca 2004 r. dwa wane rozporzdzenia: w sprawie szczegółowych technicznych przepisów ruchu lotniczego (Dz. U. Nr 44, poz. 414) w sprawie zasad działania słub ruchu lotniczego (Dz. U. Nr 44, poz. 415) w dokumencie tym s zawarte take przepisy dotyczce radiokomunikacji: w Rozdziale 6 Potrzeby słub ruchu lotniczego w zakresie łcznoci, jest mowa o: 6.1. Lotniczej słubie ruchomej (łczno powietrze ziemia), 6.2. Lotniczej słubie stałej (łczno ziemia ziemia), 6.3. Słubie kontroli ruchu naziemnego, 6.4. Słubie radionawigacji lotniczej. Niezalenie od tego Urzd Lotnictwa Cywilnego wydał szereg dokumentów dotyczacych midzynarodowego i krajowego ruchu lotniczego. W tym midzy innymi kilkanacie dokumentów na temat Procedur Słub eglugi Powietrznej w zakresie Operacji statków powietrznych i Zarzdzania ruchem lotniczym. Na zakoczenie niniejszej publikacji naley przypomnie o wydanym w oparciu o ustaw Prawo telekomunikacyjne rozporzdzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wiadectw operatora urzdze radiowych (Dz. U. Nr 168, poz. 1407), które zaczło obowizywa z dniem 3 wrzenia 2005 roku. Na tej podstawie Prezes Urzdu Komunikacji Elektronicznej wydał szereg zarzdze powołujcych Komisje Egzaminacyjne, regulaminy ich działania, wymagania egzaminacyjne i wzory wiadectw radiooperatorskich. Wikszo wymienionych dokumentów mona znale na stronach internetowych. 26