Wycena przedsiębiorstw dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ 1
Istota wartości i jej podstawowe standardy Nośniki wartości Przesłanki i funkcje wyceny Rodzaje metod wyceny 2
ISTOTA WARTOŚCI I JEJ PODSTAWOWE STANDARDY 3
Standardy wartości (założenie kontynuacji działalności) Wartość rynkowa (ang. market value) Godziwa/rzetelna wartość rynkowa ( ang. fair market value) Wartość inwestycyjna (ang. investment value) Wartość fundamentalna (ang. fundamental value) Wartość sprawiedliwa (ang. fair value) M.Panfil, A. Szablewski (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa, s. 33-35 M. Michalski (2001), Zarządzanie przez wartość. Firma z perspektywy interesów właścicielskich, 4 WIG-Press, s.16,
Wartość rynkowa Hipotetyczna cena, po której właściciel chce sprzedać, a nabywca chce kupić przedsiębiorstwo Założenia (główne): Właściciel i nabywca nie są przymuszeni do transakcji Właściciel i nabywca posiadają pełną informację o przedsiębiorstwie Właściciel i nabywca znają rynek M.Panfil, A. Szablewski (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa 5
Godziwa/rzetelna wartość rynkowa wyrażona w pieniądzu lub odpowiednim ekwiwalencie cena przedmiotu wyceny, przy szacowaniu której zakłada się, że w transakcji biorą udział typowy hipotetyczny kupujący oraz typowy hipotetyczny sprzedający, zainteresowani przeprowadzeniem transakcji i niedziałający pod wpływem przymusu Założenie: sprzedający i kupujący posiadają odpowiedni zasób informacji, a wartość dobra jest przez obie strony akceptowana. M.Panfil, A. Szablewski (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa 6
Wartość inwestycyjna Wartość inwestycyjna odzwierciedla wartość przedsiębiorstwa dla konkretnego, specyficznego inwestora, która odpowiada jego indywidualnym preferencjom, motywom, kryteriom i wymogom inwestycyjnym, a zatem jest odmienna od wartości rynkowej, która abstrahuje od charakterystyki konkretnego inwestora, a odnosi się do hipotetycznego, przeciętnego inwestora na rynku Wartość zdyskontowanych na dzień dzisiejszy przepływów pieniężnych wg odpowiedniej dla danego inwestora stopy dyskontowej. M.Panfil, A. Szablewski (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa, s.32-37 7
Wartość fundamentalna Cena przedmiotu wyceny, która: Nie jest oszacowana w związku z konkretną transakcją Nie bierze pod uwagę kto jest zleceniodawcą i odbiorcą wyceny Opiera się na wszelkich informacjach na temat przedmiotu wyceny oraz czynnikach zewnętrznych mających wpływ na jego obecną i przyszłą sytuację ekonomiczno-finansową Związana ze zdolnością dobra do generowania zysku dla posiadaczy. Jest niezależna od tego kto jest aktualnym właścicielem dobra ani od warunków rynkowych M.Panfil, A. Szablewski (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa 8
Wartość sprawiedliwa Cena przedmiotu wyceny, przy szacowaniu której zakłada się, że w transakcji biorą udział: niekoniecznie zainteresowany przeprowadzeniem transakcji kupujący niezainteresowany transakcją sprzedający. M.Panfil, A. Szablewski (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa, s.34 9
Definicje wartości według D. Zarzeckiego Wartość Interpretacja Wartość użytkowa ujęcie księgowe Wartość właściciela Wartość księgowa Wartość rynkowa Wartość godziwa ujęcie księgowe Wartość odtworzeniowa To bieżąca, szacunkowa wartość przyszłych przepływów pieniężnych, których wystąpienia oczekuje się z tytułu dalszego użytkowania składnika aktywów przedsiębiorstwa oraz jego likwidacji na zakończenie okresu użytkowania. Odnosi się do aktualnego i przyszłego właściciela aktywów. Miernik tej wartości to wartość pozbycia się lub wartość pozbawienia aktywów. Wartość wykazywana w sprawozdaniach finansowych, podlegająca ogólnie przyjętym zasadom rachunkowości. To cena wymienna lub usługi na każdym rynku (szerokie znaczenie). Także wartość aktywu będącego przedmiotem obrotu na zorganizowanym rynku, np. na giełdzie papierów wartościowych, giełdzie towarowej (węższe znaczenie). To kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. To koszt zastąpienia posiadanych urządzeń, maszyn i innych środków trwałych identycznymi co do rodzaju aktywami. 10
Definicje wartości według D. Zarzeckiego (cd) Wartość Interpretacja Wartość inwestycji Wartość likwidacyjna Wartość goodwill ujęcie księgowe Wartość biznesu w działaniu Wartość kapitalizacji rynkowej Wartość podatkowa Wartość zabezpieczenia Wartość bilansowa Wartość zdyskontowanych na dzień dzisiejszy przepływów pieniężnych wg odpowiedniej dla danego inwestora stopy dyskontowej. Odnosi się do sytuacji, gdy przedsiębiorstwo musi zlikwidować część lub całość swoich aktywów. Wartość rynkowa minus wartość godziwa. To wartość przedsiębiorstwa rozpatrywanego jako funkcjonująca na rynku organizacja. Alternatywą dla tej wartości jest wartość likwidacyjna. To iloczyn wszystkich wyemitowanych akcji spółki i ceny 1 akcji obliczony na określony dzień. Służy za podstawę do ustalania podatków od nieruchomości lub innych aktywów. To wartość aktywu wykorzystana do zabezpieczenia pożyczki lub innego zobowiązania. Wartość, według której dany składnik majątku jest ujmowany w bilansie po odliczeniu umorzenia oraz kwoty odpisów amortyzacyjnych. 11
Ponadto w literaturze można spotkać pojęcia: Wartość Wartość zastawna* Wartość ekonomiczna* Wartość nieodłączna (intrinsic value)** Interpretacja Wartość gwarantująca zabezpieczenie udzielonego kredytu (może być wyrażona jako procent wartości aktywów netto) Zdolność do pomnażania zysków Postrzegana przez inwestorów rzeczywista wartość aktywów. Wartość rynkowa prędzej czy później będzie wyrównana do poziomu wartości nieodłącznej, nie może długo być poniżej *B. Wersty (red.) (1993), Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław, s. 376 ** Z. Wilmowska, M. Wilmowski (2002), Sztuka zarządzania finansami, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz, s. 43 12
Dokumenty prawne a definicje wartości Akty prawne: Wartość godziwa: Ustawa o rachunkowości (art.28, pkt 6) Wartość rynkowa: Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (art.14, pkt2), Rozporządzenie rady Ministrów w sprawie analizy spółki.. (z dnia 17.02.2009) Wartość rzeczywista: Kodeks spółek handlowych (art.266, 3) Wartość handlowa: Krajowy Standard Rachunkowości 4 (rozdz. II, pkt 2.10) Ustawodawca zaleca szacowanie wartości spółki lub przedsiębiorstwa z wykorzystaniem co najmniej dwóch spośród metod: DCF, wartości odtworzeniowej, wartości skorygowanych aktywów netto, rynkowej wartości likwidacyjnej, z zastosowaniem mnożnika zysku Standardy wyceny nieruchomości Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Nieruchomości (PFSRM): Podstawowe (KSWP): Wartość rynkowa i wartość odtworzeniowa KWSP 1 Wartości inne niż wartość rynkowa KWSP 2 Operat szacunkowy KSWP 3 Specjalistyczne (KSWS): Standardy wyceny dla celów publicznych - KSWS 1 Wycena nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczpospolitej Polskiej dla potrzeb realizacji prawa do rekompensaty - KSWS 1.1. Wycena dla celów sprawozdań finansowych w rozumieniu ustawy o rachunkowości KSWS 2 Wycena dla zabezpieczenia wierzytelności KSWS 3 Panfil M. (red) (2009) Wycena biznesu w praktyce. Metody. Przykłady. Poltext, Warszawa, s. 13-15 13
NOŚNIKI WARTOŚCI 14
Determinanty wartości przedsiębiorstwa Związane z cechami techniczno- ekonomicznymi majątku rzeczowego przedsiębiorstwa i jego stanem Związane z charakterem majątku finansowego i niematerialnego przedsiębiorstwa Związane ze strukturą kapitałową Związane z sytuacją ekonomiczno finansową przedsiębiorstwa Związane z charakterem otoczenia Związane z pozycją przedsiębiorstwa na rynku Związane z sytuacją prawną przedsiębiorstwa Związane z ryzykiem towarzyszącym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa 15 A. Jaki (2000), Wycena przedsiębiorstwa, pomiar i ocena wartości, Zakamycze, Kraków, s. 40
Nośniki wartości 16 K. Mazur (2011), Tworzenie i przywłaszczanie wartości. Perspektywa relacji: pracownik organizacja. Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra, s. 45
Wielkość rynku Udziały rynku Struktura sprzedaży Przychody ze sprzedaży Poziom cen sprzedaży Poziom zatrudnienia Ceny na rynku Ceny materiałów Stopa zysku operacyjnego Wynik operacyjny netto Skuteczność zarządzania podatkami Rotacja należności, zapasów i zobowiązań krótkoterminowych Warunki umów z dostawcami i odbiorcami Struktura zapasów Skuteczność ściągania należności Podatek dochodowy Wydatki na aktywa obrotowe Wymagane inwestycje Przepływy pieniężne WARTOŚĆ Okres wykorzystania urządzeń Awaryjność urządzeń Nakłady na inwestycje modernizacyjne i rozwojowe Skala działalności Inwestycje w aktywa trwałe Koszt kapitału obcego Koszt kapitału własnego Dźwignia finansowa Koszt kapitału Stopa dyskontowa B. Nita (2007), Metody wyceny i kształtowania wartości przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa, s.46 17
PRZESŁANKI I FUNKCJE WYCENY 18
Grupa przesłanek Przesłanki do wyceny Okoliczności wyceny Związane ze zmianami właścicieli Związane z restrukturyzacją przedsiębiorstwa Związane z koncepcją zarządzania wartością Związane z transakcjami finansowymi Związane z prawem spadkowym Związane z wyceną dla celów podatkowych Związane z wymiarem odszkodowań Inne kupno sprzedaż przedsiębiorstwa zaspokojenie roszczeń drobnych akcjonariuszy przejmowanie przedsiębiorstw fuzje tworzenie struktur holdingowych podwyższenie kapitału ustalenie ceny emisyjnej akcji w ofercie publicznej ocena zarządu tworzenie systemów motywacyjnych zabezpieczenie zaciągniętych kredytów sanacja przedsiębiorstwa => konieczność dokapitalizowania wycena części spadkowych ustalenie wartości darowizn wycena dla celów podatku majątkowego wymiar odszkodowań przy wywłaszczeniu wymiar odszkodowań z tytułu ubezpieczeń wykup firm konkurencyjnych w celu ich wyeliminowania wycena praw poboru tworzenie różnych kategorii akcji 19 J.K. Bielecki, L. Pawłowicz (2012), Zarządzanie wartością spółki kapitałowej, CeDeWu, Warszawa
Funkcje wyceny Doradcza Argumentacyjna Mediacyjna Informacyjna 20 D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa
Funkcja doradcza Polega na dostarczaniu uczestnikom transakcji informacji, niezbędnych do przeprowadzenia określonych procesów decyzyjnych, których wynikiem jest złożenie oferty cenowej (kupna lub sprzedaży) Zalecenia: dolna granica sprzedaży przedsiębiorstwa najczęściej wyznaczana jest przez wartość likwidacyjną, górna granica z kolei przez wartość odtworzeniową, minimalna wartość udziału w kapitale generalnie rzecz biorąc wyznaczana jest w oparciu o wartość księgową majątku. Zasady (główne): wyznaczenie granicznych wartości przez strony negocjacji, uzależnienie doboru metod wyceny od celów i przesłanek wyceny, uwzględnienie osobistych preferencji stron w celu określenia możliwych manewrów i ustępstw, skrupulatna dokumentacja przyjętych w wycenie założeń i argumentacji. D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 21
Funkcja argumentacyjna Szczególne wykorzystanie informacji uzyskanych w trakcie wyceny Dobór takich informacji, które wzmocnią siłę przetargową każdej ze stron transakcji W wypadku pełnego zwycięstwa jednej ze stron ceną sprzedaży będzie graniczna wartość drugiej strony Bliższe usytuowanie się przy granicznej wartości partnera (oddalenie od własnej wartości granicznej) oznacza skuteczniejsze przeprowadzenie negocjacji D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 22
Funkcja mediacyjna (pośrednicząca, negocjacyjna) Jest rozwinięciem funkcji argumentacyjnej Wycena pełni funkcję arbitra Jest szczególnie pomocna w wypadku, gdy stanowiska stron są w dość dużym stopniu rozbieżne Celem wówczas wyceny jest lokalizacja i wyeliminowanie punktów spornych np. w zakresie rzetelności zwrotu należności, sytuacji na rynku etc. Angażowani są bezstronni eksperci D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 23
Funkcja informacyjna (komunikacyjna) Polega na dostarczaniu informacji na temat przedsiębiorstwa, jego sytuacji finansowej i perspektyw rozwoju Nie służy ona żadnej ze stron bezpośrednio nią zainteresowanych Jest realizowana przez kontakty z otoczeniem, a odbiorcami informacji są obecni i potencjalni interesariusze D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa A. Jaki (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Wolters Kluwer Polska, Kraków 24
Dodatkowa funkcja - zabezpieczająca Jest dokonywana przez ekspertów zewnętrznych Cel: zabezpieczenie przed możliwością wyniknięcia sporów na tle wyceny lub konfliktem interesów Ważna w przypadku przesunięć udziałów z jednej spółki do drugiej w ramach tej samej grupy (brak negocjacji gdyż istnieje ta sama własność w obu podmiotach) D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa A. Jaki (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Wolters Kluwer Polska, Kraków 25
METODY WYCENY 26
Rodzaje metod wyceny Metody majątkowe Metody dochodowe Metody porównawcze Inne (np. mieszane) 27
Istota i rodzaje metod majątkowych Podmiotem wyceny jest majątek przedsiębiorstwa, czyli różnica pomiędzy całością aktywów a kapitałami obcymi Metody majątkowe Metody księgowe Metody likwidacyjne Metody odtworzeniowe
Najczęściej spotykane metody: księgowa Ewidencyjna - najprostsza polega na odjęciu od sumy wartości aktywów przedsiębiorstwa sumy jego zobowiązań bieżących i długoterminowych Księgowa skorygowanych aktywów netto - polegająca na tym, że wartość przedsiębiorstwa liczona jest metodą księgową z uwzględnieniem odpowiednich korekt poszczególnych składników bilansu o ich wartość rynkową (np. należności) odtworzeniowa - metoda kosztów odtworzenia - zsumowanie wszystkich nakładów, jakie należałoby ponieść na stworzenie takiego samego majątku przedsiębiorstwa likwidacyjna po cenie sprzedaży aktywów i po spłaceniu zadłużenia np. metoda Wilcoxa-Gamblera
Metoda Wilcoxa-Gamblera Wartość likwidacyjna firmy= = wartość środków pieniężnych + wartość papierów wartościowych + 70% należności + 50% wartości księgowej pozostałych aktywów - Całkowite zobowiązania 30
Metody dochodowe Założenie: przedsiębiorstwo jest warte tyle, ile można na nim zarobić Metody dochodowe wykorzystują różne kategorie dochodu ekonomicznego: dywidenda, zysk, przepływy środków pieniężnych (FCFE lub FCFF) Mogą być jednofazowe, dwufazowe i trójfazowe Perspektywy: Punkt widzenia właściciela Punkt widzenia wszystkich stron finansujących 31
Porównanie metod dochodowych Dzisiaj Jednofazowe Dwufazowe 5 lat 3 lata 5 lat Trójfazowe
Ograniczenia Wiarygodność prognozy sprzedaży Problem oszacowania stopy dyskontowej
Metody mieszane Łączą wartość dochodową i majątkową Ogólna formuła: V w d V d w m V m gdzie: w - wagi Vd - wartość dochodowa Vm - wartość majątkowa
Metody mnożnikowe (porównawcze) Wartość firmy wyznacza się poprzez porównanie z różnych firm z tej samej branży, przy wykorzystaniu jednej zmiennej np. przepływu środków pieniężnych Założenie: firmy w danej branży można porównywać ze sobą i rynek wycenia je w sposób poprawny. Wartość firmy wyznacza się poprzez porównanie z różnych firm z tej samej branży, przy wykorzystaniu jednej zmiennej np. przepływu środków pieniężnych Założenie: firmy w danej branży można porównywać ze sobą i rynek wycenia je w sposób poprawny. 35
Pytania 51.Proszę podać i krótko omówić rodzaje standardów wartości. 52.Podaj definicję nośników wartości według Pepparda i Rylandera. 53.Proszę omówić funkcje wyceny. 54.Proszę omówić rodzaje metod majątkowych. 55.Proszę omówić ideę metod dochodowych i ich ograniczenia. 36
Literatura Adamska M. (red.) (2007)Analiza wartości przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa. Bielecki J.K., Pawłowicz L. (2012), Zarządzanie wartością spółki kapitałowej, CeDeWu, Warszawa Bieliński J. (red), (2004), Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa a alokacja kapitału, CeDeWu, Warszawa. Jaki A. (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Oficyna Wolters Kluwer Polska, Kraków Jaki A. (2000), Wycena przedsiębiorstwa, pomiar i ocena wartości, Zakamycze, Kraków. Machała R. (2008), Zarządzanie finansami i wycena firmy, Oficyna wydawnicza Unimex, Wrocław. Mazur K. (2011), Tworzenie i przywłaszczanie wartości. Perspektywa relacji: pracownik organizacja. Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 37
Literatura cd Nita B., Metody wyceny i kształtowania wartości przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa. Panfil M., Szablewski A. (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa. Patena W (2011), W poszukiwaniu wartości przedsiębiorstwa. Metody wyceny w praktyce, Wolters Kluwer Polska. Panfil M. (red.) (2009) Wycena biznesu w praktyce. Metody. Przykłady. Poltext, Warszawa. Wilmowska Z., Wilmowski M. (2002), Sztuka zarządzania finansami, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz. Wersty B. (red.) (1993), Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław. Zarzecki D. (1999), Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa. 38