Wycena przedsiębiorstw wykład 1. dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ

Transkrypt

1 Wycena przedsiębiorstw wykład 1 dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ 1

2 Plan wykładu Istota wartości i jej podstawowe standardy Istota wyceny i rodzaje metod wyceny Cele/przesłanki i funkcje wyceny Standardy wyceny To nie jest to samo!!! 2

3 ISTOTA WARTOŚCI 3

4 Ewolucja podejść do kategorii wartości K. Mazur (2011), Tworzenie i przywłaszczanie wartości. Perspektywa relacji: pracownik organizacja, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 4

5 Teoretycy ekonomii, którzy zajmowali się wartością: A. Smith, D. Ricardo, J.S. Mill, L. Walras, V. Pareto, J. Schumpeter, inni... dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 5

6 Pojawiają się pytania: 1. Jakie podejście należy przyjąć? Z punktu wodzenia jakiej dziedziny należy definiować pojęcie wartości? Odpowiedź: w finansach jest to wartość finansowa wyrażona w pieniądzu 2. Co dokładnie należy rozumieć pod pojęciem wartości Odpowiedź: należy ustalić standard wartości 6

7 Standardy wartości według NI 5 standard wartości określa strony rzeczywistej lub hipotetycznej transakcji oraz warunki jej zawierania definiuje poszukiwaną w procesie wyceny kategorię wartości Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 7

8 Godziwa wartość rynkowa (ang. Fair Market Value) wyrażona w pieniądzu lub odpowiednim ekwiwalencie wartość przedmiotu wyceny, przy szacowaniu której zakłada się, że w transakcji biorą udział typowy hipotetyczny kupujący i typowy hipotetyczny sprzedający, zainteresowani przeprowadzeniem transakcji i niedziałający pod przymusem (nakazem) wyceniający ma odpowiedni zasób informacji na temat stron transakcji kupujący i sprzedający posiadają odpowiedni zasób wiedzy na temat przedmiotu wyceny Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 8

9 Wartość sprawiedliwa (ang. Fair Value) wyrażona w pieniądzu lub odpowiednim ekwiwalencie wartość przedmiotu wyceny, przy szacowaniu której zakłada się, że w transakcji biorą udział konkretny, niekoniecznie zainteresowany przeprowadzeniem transakcji kupujący oraz konkretny, niezainteresowany przeprowadzeniem transakcji sprzedający kupujący lub sprzedający muszą działać pod przymusem wyznaczona wartość powinna być sprawiedliwa z punktu widzenia sprzedającego z uwzględnieniem faktu, że nie ma on możliwości zatrzymania przedmiotu wyceny Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 9

10 Wartość inwestycyjna (ang. Investment Value) wyrażona w pieniądzu lub odpowiednim ekwiwalencie wartość przedmiotu wyceny dla konkretnego inwestora (właściciela), przy szacowaniu której uwzględnia się jego indywidualne wymagania i oczekiwania odnośnie przedmiotu wyceny jest odpersonifikowana i bezstronna Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 10

11 Wartość wewnętrzna (ang. Intrinsic Value) wyrażona w pieniądzu lub odpowiednim ekwiwalencie wartość przedmiotu wyceny, która nie jest oszacowana w związku z konkretną transakcją, nie bierze pod uwagę, kim jest zleceniodawca i odbiorca wyceny, a opiera się na wszystkich informacjach nt. przedmiotu wyceny oraz czynnikach zewnętrznych mających wpływ na jego obecną i przyszłą sytuację ekonomicznofinansową Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 11

12 Standardy wartości (założenie likwidacyjne) Wartość likwidacyjna - odnosi się do sytuacji, gdy przedsiębiorstwo musi zlikwidować część lub całość swoich aktywów. 12. Zarzecki (1999), Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa

13 ISTOTA WYCENY I RODZAJE METOD WYCENY 13

14 Istota wyceny (3, s. 135) Wycena polega na dokonywaniu pomiaru wartościowego przedsiębiorstwa i jego składników majątkowych oraz efektów ekonomicznych podjętych decyzji o takim stopniu jakości, który zapewni odbiorcom tych informacji możliwość oceny efektów działań podjętych w przeszłości i wyboru najkorzystniejszego wariantu decyzji w przyszłości dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 14

15 Całkowita wartość przedsiębiorstwa zasada kontynuacji SUMA: wartości bieżącej przyszłych dochodów uzyskiwanych z działalności operacyjnej przedsiębiorstwa w okresie objętym prognozą wartości przedsiębiorstwa poza horyzontem prognozy, wartości ubocznych efektów finansowania, wartości posiadanych środków pieniężnych, wartości aktywów niezwiązanych z działalnością operacyjną przedsiębiorstwa, wartości opcji realnych wbudowanych w działalność przedsiębiorstwa. 15

16 Rodzaje metod wyceny przedsiębiorstw Metody wyceny Metody majątkowe Metody dochodowe Metody porównawcze Metody inne Metody księgowe Metody odtworzeniowe Metody likwidacyjne Metody mieszane Metody oparte na opcjach rzeczywistych Inne Metoda aktywów netto - ewidencyjna Metoda szczegółowa Ordinary liquidation Wartość aktywów i reputacji Metoda skorygowanych aktywów netto Metoda wskaźnikowa Fire sale Wartość aktywów i tempa pomnażania dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 16

17 Czynniki określające wybór metody Czynniki ogólne: cel wyceny stan gospodarki i prognozy rozwoju (np. ograniczenia dla metod dochodowych) stan rynku papierów wartościowych (jakość informacji) Czynniki specyficzne: ilość i jakość dostępnych danych stan i perspektywa branży sytuacja ekonomiczna wycenianego przedsiębiorstwa (dla firm o dobrej kondycji preferowane są metody dochodowe) przedmiot działalności gospodarczej i dywersyfikacja biznesu (dywersyfikacja ogranicza metody dochodowe) dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 17

18 Metody majątkowe Podstawa: wartość majątkowa Jedyny rodzaj metod, który pozwala ustalić wartość przedsiębiorstwa w celu ubezpieczeń Stanowią punkt odniesienia dla innych metod wyceny przedsiębiorstwa Są podstawą wyznaczania odpisów amortyzacyjnych Poprzez powiązanie wartości przedsiębiorstwa z systemem rachunkowości pozwalają na monitorowanie podstawowych parametrów wyceny metodami dochodowymi Stanowią uzupełnienie analizy finansowej przedsiębiorstwa 18

19 Podział metod majątkowych Metody majątkowe dzielą się na trzy zasadnicze podgrupy metod: metody księgowe metody wartości odtworzenia metody wartości upłynnienia (likwidacyjna) 19

20 Metody księgowe Wartość aktywów netto: Ewidencyjna dane zaczerpnięte są jedynie ze źródeł ewidencyjnych Skorygowana dane są korygowane o wartości rynkowe 20

21 Metoda odtworzenia Metoda wyznacza wartość majątku przedsiębiorstwa poprzez określenie wartości koniecznych do poniesienia nakładów w celu odtworzenia w danym momencie identycznego lub podobnego pod względem strukturalnorzeczowym majątku Wycena uwzględnia bieżące ceny i koszty względem momentu wyceny (tym samym przestrzega zasady dnia sporządzania wyceny) Metoda odtworzenia postrzega majątek przedsiębiorstwa przez pryzmat jego dalszego funkcjonowania (przestrzega zasady kontynuacji) 21

22 Wartość upłynnienia (likwidacyjna) wartość likwidacyjną można określić jako sumę gotówki, jaką właściciel przedsiębiorstwa otrzyma w przypadku jego likwidacji likwidacja to sprzedaż aktywów materialnych oraz zbywalnych aktywów niematerialnych na drodze przetargu lub aukcji, pomniejszoną o koszty związane bezpośrednio z likwidacją oraz o wartość zobowiązań i kosztów związanych ze zwolnieniem pracowników 22

23 Metody dochodowe Założenie: przedsiębiorstwo jest warte tyle, ile można na nim zarobić Metody dochodowe wykorzystują różne kategorie dochodu ekonomicznego: dywidenda, zysk, przepływy środków pieniężnych Mogą być jednofazowe, dwufazowe i trójfazowe Perspektywy: Punkt widzenia właściciela Punkt widzenia wszystkich stron finansujących 23

24 Porównanie metod dochodowych Dzisiaj Jednofazowe Dwufazowe 5 lat 3 lata 5 lat Trójfazowe

25 Ograniczenia Wiarygodność prognozy sprzedaży Problem oszacowania stopy dyskontowej

26 Metody mnożnikowe (porównawcze) Wartość firmy wyznacza się poprzez porównanie do różnych firm z tej samej branży, przy wykorzystaniu jednej zmiennej np. przepływu środków pieniężnych Założenie: firmy w danej branży można porównywać ze sobą i rynek wycenia je w sposób poprawny 26

27 Metody mieszane Rodzaje metod: metody oparte na wartości aktywów i reputacji (np. metoda E. Schmalenbacha) metody oparte na wartości aktywów i tempie jej pomnażania Źródło: M. Wasylkowska, Metody mieszane w wycenie przedsiębiorstw, [w:] D. Ciesielska, K. Mazur (2015) Wycena przedsiębiorstw w procesie fuzji i przejęć, Poltext, Warszawa dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 27

28 CELE/PRZESŁANKI I FUNKCJE WYCENY 28

29 Cele wyceny przedsiębiorstw Związane ze zmianą struktury własności sprzedaż/zakup przedsiębiorstwa lub jego części wniesienie przedsiębiorstwa jako aportu fuzja przedsiębiorstwa inne Pozostałe cele ubezpieczenie ustalenie wartości odszkodowania wybór strategii działania inne dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 29

30 Grupa przesłanek Przesłanki do wyceny Okoliczności wyceny Związane ze zmianami właścicieli Związane z restrukturyzacją przedsiębiorstwa Związane z koncepcją zarządzania wartością Związane z transakcjami finansowymi Związane z prawem spadkowym Związane z wyceną dla celów podatkowych Związane z wymiarem odszkodowań Inne kupno sprzedaż przedsiębiorstwa zaspokojenie roszczeń drobnych akcjonariuszy przejmowanie przedsiębiorstw fuzje tworzenie struktur holdingowych podwyższenie kapitału ustalenie ceny emisyjnej akcji w ofercie publicznej ocena zarządu tworzenie systemów motywacyjnych zabezpieczenie zaciągniętych kredytów sanacja przedsiębiorstwa => konieczność dokapitalizowania wycena części spadkowych ustalenie wartości darowizn wycena dla celów podatku majątkowego wymiar odszkodowań przy wywłaszczeniu wymiar odszkodowań z tytułu ubezpieczeń wykup firm konkurencyjnych w celu ich wyeliminowania wycena praw poboru tworzenie różnych kategorii akcji 30 J.K. Bielecki, L. Pawłowicz (2012), Zarządzanie wartością spółki kapitałowej, CeDeWu, Warszawa

31 Funkcje wyceny przedsiębiorstw doradcza (decyzyjna) - dostarcza dane dotyczące wartości przedsiębiorstwa, umożliwia skuteczne zarządzanie oraz korzystną realizację transakcji kupna-sprzedaży, argumentacyjna (uzasadniająca) wzmacnia pozycję przetargową danej strony w transakcji, informacyjna (komunikacyjna) - wycena wartości udziałów w spółce lub całościowa wycena przedsiębiorstwa dostarcza informacji na temat obecnej sytuacji i możliwości rozwoju, mediacyjna (pośrednicząca) pozwala rozstrzygać wewnętrzne spory udziałowców lub właścicieli i ułatwiać wzajemne rozliczenia. dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 31

32 Funkcja doradcza Polega na dostarczaniu uczestnikom transakcji informacji, niezbędnych do przeprowadzenia określonych procesów decyzyjnych, których wynikiem jest złożenie oferty cenowej (kupna lub sprzedaży) Zalecenia: dolna granica sprzedaży przedsiębiorstwa najczęściej wyznaczana jest przez wartość likwidacyjną, górna granica z kolei przez wartość odtworzeniową, minimalna wartość udziału w kapitale generalnie rzecz biorąc wyznaczana jest w oparciu o wartość księgową majątku. Zasady (główne): wyznaczenie granicznych wartości przez strony negocjacji, uzależnienie doboru metod wyceny od celów i przesłanek wyceny, uwzględnienie osobistych preferencji stron w celu określenia możliwych manewrów i ustępstw, skrupulatna dokumentacja przyjętych w wycenie założeń i argumentacji. D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 32

33 Funkcja argumentacyjna Szczególne wykorzystanie informacji uzyskanych w trakcie wyceny Dobór takich informacji, które wzmocnią siłę przetargową każdej ze stron transakcji W wypadku pełnego zwycięstwa jednej ze stron ceną sprzedaży będzie graniczna wartość drugiej strony Bliższe usytuowanie się przy granicznej wartości partnera (oddalenie od własnej wartości granicznej) oznacza skuteczniejsze przeprowadzenie negocjacji D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 33

34 Funkcja informacyjna (komunikacyjna) Polega na dostarczaniu informacji na temat przedsiębiorstwa, jego sytuacji finansowej i perspektyw rozwoju Nie służy ona żadnej ze stron bezpośrednio nią zainteresowanych Jest realizowana przez kontakty z otoczeniem, a odbiorcami informacji są obecni i potencjalni interesariusze D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa A. Jaki (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Wolters Kluwer Polska, Kraków 34

35 Funkcja mediacyjna (pośrednicząca, negocjacyjna) Jest rozwinięciem funkcji argumentacyjnej Wycena pełni funkcję arbitra Jest szczególnie pomocna w wypadku, gdy stanowiska stron są w dość dużym stopniu rozbieżne Celem wówczas wyceny jest lokalizacja i wyeliminowanie punktów spornych np. w zakresie rzetelności zwrotu należności, sytuacji na rynku etc. Angażowani są bezstronni eksperci D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 35

36 Dodatkowa funkcja - zabezpieczająca Jest dokonywana przez ekspertów zewnętrznych Cel: zabezpieczenie przed możliwością wyniknięcia sporów na tle wyceny lub konfliktem interesów Ważna w przypadku przesunięć udziałów z jednej spółki do drugiej w ramach tej samej grupy (brak negocjacji gdyż istnieje ta sama własność w obu podmiotach) D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa A. Jaki (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Wolters Kluwer Polska, Kraków 36

37 STANDARDY WYCENY 37

38 Organizacje standaryzujące i ich standardy NACVA National Association of Certified Valuation Analysts opracowuje NAVCA Professional Standards ASA American Society of Appraisers, wypracowała ASA Business Valuation Standards IBA Institute of Business Appraisers - Business Appraisal Standards IRS (Internal Revenue Services), The Appraisal Foundation (organizacja autoryzowana przez Kongres) - standard USPAP (Uniform Standards of Professional Appraisal Practice AICPA (American Institute of Certified Public Accountants) - AICPA - SSVS (Statement of Standards on Valuation Services), Poza USA - CICBV (Candian Institute of Chartered Business Valuators) Standard No 110. Poza USA - w Hongkongu - HKBVF - Hong Kong Business Valuation Forum, The European Group of Valuers Associations (Europejska Grupa Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych, TEGoVA) Europejskie Standardy Wyceny dotyczące głównie nieruchomości International Valuation Standards Council (Międzynarodowy Komitet Standardów Wyceny, IVSC) Międzynarodowe Standardy Wyceny Niemiecki Institut der Wirtschaftsprüfer organizacja prywatna typu non profit zrzeszająca biegłych rewidentów oferuje zalecenia jako standardy (nie są to ustawy) International Valuation Standard s Committee IVSC Międzynarodowe standardy wyceny Polskie Towarzystwo Biegłych w Dziedzinie Wycen Przedsiębiorstw - Kodeks Etyczny Rada Krajowej Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych (PFSRM) - Nota Interpretacyjna nr 5 Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw W. Patena (2011), W poszukiwaniu wartości przedsiębiorstwa. Metody wyceny w praktyce, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 38

39 NAVCA Professional Standards PREAMBLE, GENERAL, AND ETHICAL STANDARDS 1.1 Preamble 1.2 General and Ethical Standards MEMBER SERVICES 2.1 Valuation Services 2.2 Other Services DEVELOPMENT STANDARDS 3.1 General 3.2 Expression of Value 3.3 Identification 3.4 Fundamental Analysis 3.5 Scope Limitations 3.6 Use of Specialist 3.7 Valuation Approaches and Methods 3.8 Rule of Thumb 3.9 Financial Statement Adjustments 3.10 Earnings Determination 3.11 Capitalization/Discount Rate 3.12 Marketability, Control, and Other Premiums and Discounts 3.13 Documentation REPORTING STANDARDS 4.1 General 4.2 Form of Report 4.3 Contents of Report 4.4 Litigation Engagements Reporting Standards OTHER GUIDELINES AND REQUIREMENTS 5.1 Other Requirements 5.2 International Glossary of Business Valuation Terms EFFECTIVE DATE 6.1 Effective Date APPENDIX NACVA, National Association of Certified Valuation Analyst, 39 Professional Standards:

40 Międzynarodowe Standardy Wyceny - zakres Ogólne pojęcia i zasady wyceny Kodeks postępowania Rodzaje składników mienia Międzynarodowe Standardy Wyceny Zastosowania Międzynarodowych Standardów Wyceny Wskazówki interpretacyjne Biały zeszyt. Wycena na rynkach wschodzących 40

41 Literatura Adamska M. (red.) (2007)Analiza wartości przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa. Bielecki J.K., Pawłowicz L. (2012), Zarządzanie wartością spółki kapitałowej, CeDeWu, Warszawa Bieliński J. (red), (2004), Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa a alokacja kapitału, CeDeWu, Warszawa. Jaki A. (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Oficyna Wolters Kluwer Polska, Kraków Jaki A. (2000), Wycena przedsiębiorstwa, pomiar i ocena wartości, Zakamycze, Kraków. Machała R. (2008), Zarządzanie finansami i wycena firmy, Oficyna wydawnicza Unimex, Wrocław. Mazur K. (2011), Tworzenie i przywłaszczanie wartości. Perspektywa relacji: pracownik organizacja. Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 41

42 Literatura cd Nita B., Metody wyceny i kształtowania wartości przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa. Panfil M., Szablewski A. (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa. Patena W (2011), W poszukiwaniu wartości przedsiębiorstwa. Metody wyceny w praktyce, Wolters Kluwer Polska. Panfil M. (red.) (2009) Wycena biznesu w praktyce. Metody. Przykłady. Poltext, Warszawa. Wilmowska Z., Wilmowski M. (2002), Sztuka zarządzania finansami, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz. Wersty B. (red.) (1993), Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław. Zarzecki D. (1999), Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa. 42

43 Literatura 1. D. Zarzecki, Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa, M. Panfil, A. Szablewski (red.), Wycena przedsiębiorstwa. Od teorii do praktyki, Poltext, Warszawa, A. Kamela-Sowińska, Wartość firmy, PWE, Warszawa, U. Malinowska, Wycena przedsiębiorstwa w warunkach polskich, Difin, Warszawa, Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych. 6. D. Ciesielska, K. Mazur (2015) Wycena przedsiębiorstw w procesie fuzji i przejęć, Poltext, Warszawa. dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 43