Ł. Kandzior, Wroclaw University of Economics Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstwa z branży odzieżowej Working paper JEL Classification: A 10 Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, Zarządzanie należnościami, Polityka kredytowa, Analiza scenariuszy, Analiza wrażliwości Streszczenie: Praca prezentuje zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa za pomocą odpowiedniego zarządzania należnościami. Pokazuje wpływ wprowadzenia nowej polityki kredytowej na wyniki finansowe przedsiębiorstwa A. Zawiera elementy analizy scenariuszy oraz analizy wrażliwości.
Wstęp Zarządzanie przedsiębiorstwem prowadzone jest w warunkach ryzyka oraz niepewności. Ważnym dla stabilności finansowej przedsiębiorstwa jest odpowiednie zarządzanie ryzykiem. Zarządzanie ryzykiem polega na podejmowaniu decyzji oraz działań, które spełniają oczekiwania podmiotu co do wysokości akceptowanego ryzyka. Ryzyko to sytuacja w której występuje co najmniej jeden czynnik, którego prawdopodobieństwo wystąpienia jesteśmy w stanie określić. Poprzez odpowiednie zarządzanie ryzykiem jesteśmy w stanie budować stabilną wartość przedsiębiorstwa co prowadzi do zwiększenia bogactwa jego właścicieli. Ważnym aspektem zarządzania ryzykiem jest jego świadoma kontrola. Można wtedy podejmować działania, które zwiększają ryzyko prowadzonej działalności i w zamian za to prowadzą do wzrostu wartości przedsiębiorstwa. Osoby odpowiedzialne w przedsiębiorstwie za podejmowanie decyzji mają możliwość wpływu na ryzyko poprzez zarządzanie należnościami, zarządzanie środkami pieniężnymi, zarządzanie zapasami oraz zabezpieczając się przez ryzykiem zmian kursu walutowego. Ta praca przedstawia zarządzanie ryzykiem w budowaniu wartości przedsiębiorstwa poprzez zarządzanie należnościami. Zarządzanie ryzykiem należności polega na podejmowaniu decyzji dotyczących polityki kredytowej w stosunku do swoich kontrahentów. Analiza scenariuszy to metoda, która pośrednio uwzględnia ryzyko. Polega ona na badaniu wpływu wybranej polityki na wartość przedsiębiorstwa zakładając różne scenariusze: optymistyczny, realistyczny oraz pesymistyczny. W analizie scenariuszy musimy znać prawdopodobieństwo wystąpienia każdego z nich. Analiza wrażliwości służy do analizy strategii finansowych lub innych decyzji podejmowanych w przedsiębiorstwie i ich wpływu na wynik końcowy. Część praktyczna Przedsiębiorstwo A zajmuje się sprzedażą odzieży. W momencie podjęcia decyzji o udzielaniu kredytu kupieckiego powinno uwzględnić wzrost ryzyka prowadzonej działalności, który jest tego następstwem. Przedsiębiorstwo A planuje zmianę swojej polityki kredytowej. Zarządzający przedsiębiorstwem zamierzają wydłużyć okres kredytowania oraz wprowadzić rabat za terminowe
spłaty należności. Z rabatu będzie korzystać 35% odbiorców. Wysokość wprowadzonego rabatu będzie wynosić 3%. Tabela 1. Założenia przyjęte do przeprowadzenia obliczeń Procent odbiorców korzystających z rabatu 35% Wysokość rabatu 3% Wzrost sprzedaży 12% Wzrost kosztów produkcji 7% Koszty oceny zdolności kredytowej 0,8% sprzedaży brutto Straty z tytułu złych kredytów 4,3% sprzedaży brutto Źródło: Opracowano na podstawie Dudycz T., Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu., Wrocław 2001 Przewiduje się, że wprowadzona zmiana do polityki kredytowej przyniesie przedsiębiorstwu 12% wzrost sprzedaży, a koszty wzrosną o 7%. Tabela 2. Wariant bazowy oraz po zmianie polityki kredytowania Wariant po zmianie Wariant bazowy polityki kredytowej Sprzedaż brutto 111 205 000,00 zł 124 549 600,00 zł Rabaty - zł 1 307 770,80 zł Sprzedaż netto 111 205 000,00 zł 123 241 829,20 zł Koszty produkcji 55 201 000,00 zł 59 065 070,00 zł Dochód ze sprzedaży 56 004 000,00 zł 64 176 759,20 zł Koszty utrzymania należności 778 435,00 zł 871 847,20 zł Koszty oceny zdolności kredytowej i ściągania należności 889 640,00 zł 996 396,80 zł Strata z tytułu złych kredytów 4 781 815,00 zł 5 355 632,80 zł Zysk brutto 49 554 110,00 zł 56 952 882,40 zł Podatek 9 415 280,90 zł 10 821 047,66 zł Zysk netto 40 138 829,10 zł 46 131 834,74 zł Źródło: Opracowano na podstawie Dudycz T., Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu., Wrocław 2001 Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że zmiana polityki kredytowej przedsiębiorstwa A wpływa korzystnie na zysk netto. Sprzedaż brutto wzrosła o wzrosła o 13 344 600 zł. Rabaty, których udzieliło przedsiębiorstwo wyniosły 1 307 770,80 zł. Konsekwencją zmiany polityki kredytowej jest wzrost kosztów utrzymania należności, koszt oceny zdolności kredytowej i ściągania należności oraz strat z tytułów złych kredytów.
Zarządzający przedsiębiorstwem może stwierdzić, że zmiana polityki kredytowej korzystnie wpłynie na jego wyniki finansowe. Należy jednak sprawdzić jak będzie wyglądała sytuacja w przypadku różnych scenariuszy. Powinno się sprawdzić wrażliwość wyniku finansowego na zmiany wartości sprzedaży oraz kosztów. Tabela 3. Prawdopodobieństwo wystąpienia scenariuszy Prawdopodobieństwo wystąpienia Wariant neutralny 55% Wariant optymistyczny 25% Wariant pesymistyczny 20% Suma 100% Źródło: Opracowano na podstawie Dudycz T., Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu., Wrocław 2001, http://www.wz.uph.edu.pl/zeszyty/archiwalne/90-2011_1.pdf Przewiduje się, że wariant bazowy wystąpi z prawdopodobieństwem 55%. Jest to scenariusz najbardziej prawdopodobny z pośród wszystkich. Prawdopodobieństwo wystąpienia wariantu optymistycznego szacuje się na 25%. W przypadku wystąpienia wariantu optymistycznego spodziewa się wzrostu sprzedaży o 6% w stosunku do wariantu bazowego, który uwzględnia zmianę polityki kredytowej, a w związku z tym wzrost kosztów produkcji o 2,5%. Szacuje się, że wariant pesymistyczny może wystąpić z prawdopodobieństwem 20%. W takiej sytuacji następuje spadek sprzedaży o 5% oraz spadek kosztów produkcji o 2% w stosunku do wariantu bazowego uwzględniającego zmianę polityki kredytowej. Poniższa tabela przedstawia jak kształtują się poszczególne wartości potrzebne do wyliczenia zysku netto w przypadku poszczególnych scenariuszy. Przeanalizowanie scenariuszy pokazuje osobom odpowiedzialnym w przedsiębiorstwie za zarządzanie finansami różne warianty. Powinni je dokładnie przeanalizować i na tej podstawie podjąć decyzję o ewentualnej zmianie polityki kredytowej przedsiębiorstwa.
Tabela 4. Tabela scenariuszy Wariant bazowy z uwzględnieniem zmiany polityki kredytowej Wariant optymistyczny uwzględniający zmianę polityki kredytowej Wariant pesymistyczny uwzględniający zmianę polityki kredytowej Sprzedaż brutto 124 549 600,00 zł 132 022 576,00 zł 122 058 608,00 zł Rabaty 1 307 770,80 zł 1 386 237,05 zł 1 281 615,38 zł Sprzedaż netto 123 241 829,20 zł 130 636 338,95 zł 120 776 992,62 zł koszty produkcji 59 065 070,00 zł 60 541 696,75 zł 57 883 768,60 zł Dochód ze sprzedaży 64 176 759,20 zł 70 094 642,20 zł 62 893 224,02 zł Koszty utrzymania należności 871 847,20 zł 924 158,03 zł 854 410,26 zł Koszty oceny zdolności kredytowej i ściągania należności 996 396,80 zł 1 056 180,61 zł 976 468,86 zł Strata z tytułu złych kredytów 5 355 632,80 zł 5 676 970,77 zł 5 248 520,14 zł Zysk brutto 56 952 882,40 zł 62 437 332,79 zł 55 813 824,75 zł Podatek 10 821 047,66 zł 11 863 093,23 zł 10 604 626,70 zł Zysk netto 46 131 834,74 zł 50 574 239,56 zł 45 209 198,05 zł Źródło: Opracowano na podstawie Dudycz T., Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu., Wrocław 2001, Pluta W., Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004 Po przeanalizowaniu obliczeń z powyższej tabeli widzimy, że wartość zysku netto w przypadku zmienionej polityki kredytowej wzrośnie w przypadku wystąpienia optymistycznego scenariusza do 50 574 239,56 zł, oraz w sytuacji wystąpienia najbardziej prawdopodobnego scenariusza do 46 131 834,74 zł. Jest to znaczny wzrost wartości zysku netto w porównaniu z sytuacją przed zmianą polityki kredytowej, gdzie zysk netto wyniesie 40 138 829,10 zł. Zmiana polityki kredytowej przedsiębiorstwa A powinna zostać wprowadzona ponieważ nawet w przypadku wystąpienia scenariusza pesymistycznego, zysk netto wyniesie 45 209 198,05 zł, wartość ta jest wyższa niż w wariancie bazowym bez zmiany polityki kredytowania. Podsumowanie Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie jest procesem ciągłym. Osoby zarządzające finansami firmy powinny na bieżąco śledzić sytuację, analizować różne scenariusze oraz badać ich wpływ na wyniki firmy i odpowiednio zarządzać ryzykiem przedsiębiorstwa korzystając z dostępnych narzędzi. Są to zarządzanie ryzykiem poprzez zarządzanie należnościami, co zostało opisane w tej
pracy, zarządzanie stanem zapasów, zarządzanie stanem środków pieniężnych oraz zabezpieczaniem się przed zmianą kursu walutowego, jeśli przedsiębiorstwo w znaczącym stopniu generuje swoje zyski w oparciu o eksport. W zarządzaniu ryzykiem przedsiębiorstwa bardzo przydatnymi okazują się takie narzędzia jak analiza scenariuszy oraz analiza wrażliwości. Podejmowane ryzyko, które powinno być na bieżąco kontrolowane, ma pomóc przedsiębiorstwu w budowaniu wartości firmy.
Spis tabel: Tabela 1. Założenia przyjęte do przeprowadzenia obliczeń... 3 Tabela 2. Wariant bazowy oraz po zmianie polityki kredytowania... 3 Tabela 3. Prawdopodobieństwo wystąpienia scenariuszy... 4 Tabela 4. Tabela scenariuszy... 5 Bibliografia: Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90.
Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352 MPB - Dane dla lat 2009-2010, http://dx.doi.org/10.6084/m9.figshare. Brigham E.F., Gapenski L.C., Zarządzanie finansami 2, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000. Jajuga K., Zarządzanie ryzykiem, wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007. Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw, wyd. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z o.o., Gdańsk 2009. Pluta W., Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, R.Siedlecki, Zarządzanie kapitałem pracującym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004.
http://notowania.pb.pl/stocktable/ak,c1,c2,c3,c4,c5,c6,c7,c8,c9,s1,s5,da http://www.akademor.webd.pl/download/kosztkapitaluwzory.pdf http://www.bankier.pl/inwestowanie/notowania/macro/dane.html?id=74 http://pages.stern.nyu.edu/~adamodar/new_home_page/datafile/betas.html http://site.securities.com/ch.html?pc=pl