Karolina Walczyńska. Wroclaw University of Economics. Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z

Transkrypt

1 Karolina Walczyńska Wroclaw University of Economics Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży produkcji wyrobów drewnianych i materiałów używanych do wyplatania. JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, utrata płynności, ryzyko wystąpienia upadłości. Streszczenie: Niżej wykonany raport przedstawia sposób kreacji wartości przedsiębiorstw z branży wyrobów drewnianych za pomocą zarządzania płynnością, z uwzględnieniem ryzyka wystąpienia upadłości.

2 Ryzyko stanowi nieodłączny element istnienia i funkcjonowania podmiotów działających w gospodarce. Nieumiejętne dobranie strategii zabezpieczającej przed zbyt wysokim poziomem ryzyka nie służy kreacji wartości firmy, a to sprawia, że nie jest ona atrakcyjnym kąskiem dla inwestorów i ich kapitału. W związku z powyższym, przedsiębiorstwo staje przed koniecznością zabezpieczenia się różnorakimi formami ryzyka. A jest ich mnóstwo począwszy od ryzyka związanego z katastroficznym w skutkach działaniem sił przyrody, skończywszy zaś na stosunkowo młodej odmianie ryzyka, jaką jest to wynikające z funkcjonowaniem na rynku. Jednym z najważniejszych ryzyk, z perspektywy kreacji wartości przedsiębiorstwa, jest ryzyko finansowe rozumiane jako powodujące finansowe skutki dla podmiotu, który jest na nie narażony. 1 Do jego podkategorii zaliczamy następujące formy ryzyk : rynkowe, kredytowe, operacyjne, płynności, prawne, biznesu, upadłości, wydarzeń. Należy zaznaczyć, że powyższe wyliczenie nie stanowi jedynej klasyfikacji i typologii rodzajów ryzyka. Warto wspomnieć, że odnotowuje się kategorie specyficzne tylko dla niektórych podmiotów, czego przykładem jest ryzyko ubezpieczeniowe przypisywane zakładom ubezpieczeń. 2 Obszar zainteresowania w poniższej pracy stanowi jeden z wąskich aspektów ryzyka finansowego, a dokładniej problem związany z istnieniem ryzyka wystąpienia upadłości firmy, wynikający w głównej mierze z niewłaściwie dobranej strategii zarządzania płynnością finansową, oraz dylemat wyboru odpowiednich zarządczych narzędzi zapobiegawczych. Poniższa analiza i pomiary przeprowadzone zostały na podstawie danych z dostępnych sprawozdań finansowych jednego z przedsiębiorstw prosperujących na rynku wyrobów drewnianych. Za narzędzia badawcze posłużyły trzy wybrane modele wielowymiarowe analizy dyskryminacyjnej, tj. : Z Altmana, Hadasika i Springate a. 3 Tematyka ryzyka bankructwa jest nierozerwalnie związana z dziedziną zarządzania płynnością, stąd też wyniki analizy dyskryminacyjnej warto dopełnić pomiarami płynności finansowej przedsiębiorstwa. Wszelkie badania i obliczenia występujące w tej pracy dokonano na podstawie dostępnych danych zamieszczonych w sprawozdaniach finansowych z lat 2010, K.Jajuga: Zarządzanie ryzykiem; PWN; Warszawa 2007; s.18 2 K.Jajuga: Zarządzanie ryzykiem; PWN; Warszawa 2007; s.19 3 M.Zawadzki,E.Mączyńska: Dyskryminacyjne modele predykcji i bankructwa przedsiębiorstw; [w:] Ekonomista nr2

3 Metoda analizy dyskryminacyjnej polega na budowie funkcji - modelu ekonometrycznego, w którym zmiennymi objaśniającymi cechy przedsiębiorstwa są wskaźniki finansowe odzwierciedlające płynność aktywów, ich zyskowność i rotację oraz skalę dźwigni finansowej. 4 W badaniach jako pierwszy miernik został wykorzystany model Z Altmana opracowany dla spółek nienotowanych na giełdzie. Znany jest on pod postacią funkcji: Z A = 0,717X1 + 0,847X2 + 3,107X3 + 0,420X4 + 0,998X5 Gdzie: X1 = (Kapitał pracujący / Aktywa) X2 = (Zysk zatrzymany / Aktywa) X3 = (EBIT / Aktywa) X4 = (Wartość rynkowa przedsiębiorstwa / Księgowa wartość zadłużenia) X5 = (Przychody ze sprzedaży) / Aktywa ) W analizie własnej pomocne okazały się również dwie inne popularne metody analizy dyskryminacyjnej, wcześniej już nadmienione, tj. model Springate a oraz Hadasika. Ich wzory kolejno przedstawione są poniżej: Z S = 1,03*X1 + 3,07*X2 + 0,66*X3 + 0,4*X4 Gdzie: X1 = (Kapitał obrotowy netto/aktywa ogółem) X2 = (EBIT/Aktywa ogółem) X3 = (Zysk przed opodatkowaniem/zobowiązania bieżące) X4 = (Sprzedaż netto/aktywa ogółem) oraz : Z H = 2, ,365*X1-0,766*X2-2,404*X3 + 1,591*X4 + 0,002*X5-0,013*X6 Gdzie: X1 = (Aktywa obrotowe/zobowiązania krótkoterminowe) 4 M.Capiga: Działalność kredytowa monetarnych instytucji finansowych; Difin; Warszawa 2006; s.120

4 X2 = (Aktywa obrotowe Zapasy/Zobowiązania krótkoterminowe) X3 = (Zobowiązania ogółem/suma bilansowa) X4 = (Kapitał pracujący/zobowiązania ogółem) X5 = (Należności/Przychody ze sprzedaży*365) X6 = (Zapasy/Przychody ze sprzedaży*365) Otrzymane wyniki nie napawają optymizmem. Oto, jak kształtują się wartości poszczególnych funkcji dla naszej spółki i jakie wnioski na ich podstawie można wysnuć: Tabela 1. Wartości poszczególnych funkcji modeli dyskryminacyjnych dla badanego przedsiębiorstwa. MODEL Z - ALTMANA(spółki niegiełdowe) MODEL SPRINGATE'A Z = 0,69574 Z = -0,2836 Z = -0,0218 MODEL HADASIKA Wysokie ryzyko upadłości Bankructwo Szara strefa Źródło: Obliczenia własne na podstawie: M.Zawadzki, E.Mączyńska: Dyskryminacyjne modele predykcji i bankructwa przedsiębiorstw; [w:] Ekonomista nr2 Każda z zastosowanych metod wskazuje na poważny problem związany z uśredniając wysokim ryzykiem wystąpienia upadłości firmy. Jest to znak, że proces kreacji wartości firmy został poważnie zaburzony. Wynika to głównie z braku integracji w zarządzaniu i planowaniu składnikami kapitału obrotowego. Jak zostało wcześniej zauważone, do ustalenia precyzyjnej oceny sytuacji finansowej spółki służy (jako uzupełnienie powyższej analizy) wstępna analiza wskaźnikowa płynności. Dostarczy ona m.in. informacji na temat terminowości spłacania zobowiązań przez firmę. Otrzymane wyniki pozwolą zorientować się w poziomie ryzyka upadłości, które realnie zagraża przedsiębiorstwu. W badaniu zostały wykorzystane dwie podstawowe, a zarazem najistotniejsze miary: wskaźnik płynności bieżącej i szybkiej. Poniższa tabela prezentuje wyniki: Tabela 2. Wskaźniki płynności finanowej II i III stopnia dla analizowanej spółki. WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI Wsk. Pł.BIEŻĄCEJ Wsk.Pł.SZYBKIEJ 0, , Źródło: Obliczenia własne na podstawie: A. Adamczyk, Aktywa obrotowe i kapitał obrotowy, [w:] J. Iwin Garzyńska, A. Adamczyk, Wybrane zagadnienia finansów przedsiębiorstw, Warszawa 2009

5 Oto, średnie wartości charakteryzujące branże wyrobów drewnianych: Tabela 3. Średnie wartości wskaźników płynności finansowej II i III stopnia dla branży wyrobów drewnianych dla roku średnie dla branży za 2011 rok: 1,21 0,59 Źródło: Jak wynika z danych, poziom wskaźnika pł.szybkiej jest mniejszy od 1, co informuje nas o zbyt niskich zasobach środków płynnych, które służą zabezpieczaniu regulacji zobowiązań. Jak podaje Bednarski, bieżąca płynność powinna oscylować w granicach , ponieważ istnieją rozbieżności czasowe pomiędzy terminami płatności zobowiązań a uzyskiwanymi wpływami z działalności i dlatego środki obrotowe powinny z odpowiednim nadmiarem pokrywać bieżące zobowiązania. 5 W analizowanym przedsiębiorstwie wielkość ta jest stosunkowo niska, nawet w porównaniu do średniej wartości dla branży. Wskazuje to jednoznacznie na utratę płynności w spółce, a tym samym daje sygnał, że spółka ma poważne problemy z terminową spłatą zobowiązań. Przeprowadzone badania naświetlają dwa poważne problemy, jakie istnieją w przedsiębiorstwie. Występuje wysokie prawdopodobieństwo bankructwa spółki. Realne ryzyko wystąpienia upadłości wynika bezpośrednio z prowadzenia niekorzystnej dla spółki strategii zarządzania kapitałem obrotowym. Wg Sierpińskiej i Nesteraka zarządzanie majątkiem obrotowym ma służyć utrzymaniu płynności finansowej. W związku z tym, decyzje podejmowane w tym obszarze powinny zmierzać do optymalizacji wielkości i struktury majątku obrotowego z punktu widzenia minimalizacji kosztów jego utrzymania. 6 Firma powinna dążyć do zmniejszania wartości zapasów, które są najmniej płynnym elementem aktywów obrotowych. Odwrotnie ma się rzecz ze środkami pieniężnymi ich znikome zasoby należy zwiększyć, m.in. poprzez sprzedaż zapasów nadmiernych czy zbędnych. Dodatkowe środki pieniężne można wygenerować w postaci gotówki ulokowanej na oprocentowanych lokatach terminowych. Obecny poziom należności powinien zostać zredukowany. W jaki sposób? Być może, dobrym 5 [red:]i.bednarski, T.Waśniewski: Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem; t.1; Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce; Warszawa 1996; s M.Sierpińska, J.Nesterak:Strategie finansowania majątku obrotowego przedsiębiorstw; [w:]przedsiębiorstwo na rynku kapitałowym; Wyd.Uniwersytetu Łódzkiego; Łódź 1996; s.197

6 rozwiązaniem będzie sprzedaż tych nieściągalnych czy przeterminowanych. 7 Pozostając w firmie generują one jedynie koszty i stanowią dodatkowe obciążenie. Kierując się zaproponowanymi rozwiązaniami, analizowane przedsiębiorstwo ma szanse na polepszenie sytuacji w zakresie płynności finansowej. To z kolei przekłada się na lepsze wyniki w zarządzaniu majątkiem obrotowym. Ów, ma zasadny udział w kreacji wartości przedsiębiorstwa. Firma punktuje na rynku wyrobów drewnianych odzyskuje wiarygodność kredytową, poszerza się grono inwestorów i klientów, rosną obroty ze sprzedaży. Spółka na nowo zaczyna prosperować, utrzymując odpowiednie relacje ilościowe w kapitale pracującym. Tymczasem, widmo zagrożenia upadłością oddala się coraz bardziej, a rosną możliwości dalszej kreacji wartości firmy. Na koniec zauważyć warto, że proces zarządzania zapasami, należnościami i środkami pieniężnymi powinien być dokonywany w sposób spójny, zależny i w ujęciu całościowym. W odmiennym wypadku analizowanej spółce, jak i pozostałym przedsiębiorstwom zagrażać mogą m.in. niedobór bądź nadmiar poszczególnych rodzajów zapasów, za wysoki poziom należności przeterminowanych, zwiększone koszty utrzymania poszczególnych składowych czy zaalarmowany w powyższej pracy- problem utraty płynności, wpływający na zmniejszanie się wartości firmy i, w analizowanym przypadku, prowadzenie jej na skraj upadłości. 7 Rozumiane jako współpraca z firmą windykacyjną. Za pomocą tego typu transakcji możemy szybko zyskać przypływ gotówki w postaci ceny sprzedaży. Jednak należy pamiętać, że cena po jakiej je sprzedamy może być niska(głównie dla wierzytelności nieściąglanych)

7 Literatura: 1. K.Jajuga: Zarządzanie ryzykiem; PWN; Warszawa M.Zawadzki,E.Mączyńska: Dyskryminacyjne modele predykcji i bankructwa przedsiębiorstw; [w:] Ekonomista nr2 3. M.Capiga: Działalność kredytowa monetarnych instytucji finansowych; Difin; Warszawa [red:]i.bednarski, T.Waśniewski: Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem; t.1; Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce; Warszawa M.Sierpińska, J.Nesterak: Strategie finansowania majątku obrotowego przedsiębiorstw; [w:]przedsiębiorstwo na rynku kapitałowym; Wyd.Uniwersytetu Łódzkiego; Łódź A. Adamczyk: Aktywa obrotowe i kapitał obrotowy, [w:] J. Iwin Garzyńska, A. Adamczyk: Wybrane zagadnienia finansów przedsiębiorstw; Warszawa G. Michalski: Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach; PWN Available at SSRN: 8. G. Michalski: Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: or 9. T. Dudycz: Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa; Warszawa A. Szablewski, R. Tuzimek: Wycena i zarządzanie wartością firmy; Warszawa G. Michalski: Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework); Gdańsk P. Szczepankowski: Wycena i zarządzanie wartością przedsiębiorstwa; Warszawa G. Gołębiewski, A. Tłaczała: Analiza finansowa w teorii i praktyce; Warszawa W. Pluta, G. Michalski: Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, jak zachować płynność finansową?; Warszawa [red:]d. Stos, W. Pluta, K. Jajuga: Wpływ struktury kapitału obrotowego na ryzyko bankructwa przedsiębiorcy; Wrocław Michalski Grzegorz: Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics; Vydavatelstvo EKONOM; Bratislava 2012

8 17. Michalski Grzegorz: Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting Michalski Grzegorz: Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp , Available at SSRN: Michalski Grzegorz: Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: or M. Pieńkowska: Ujęcie upadłości w teorii przedsiębiorstwa, w: [red:] E. Mączyńska, Ekonomiczne aspekty upadłości przedsiębiorstw w Polsce. Materiały i Prace Instytutu Funkcjonowania Gospodarki Narodowej; Szkoła Główna Handlowa w Warszawie; Warszawa M.Zaleska: Identyfikacja ryzyka upadłości przedsiębiorstwa i banku; Difin R.Siedlecki: Finansowe sygnały ostrzegawcze w cyklu życia przedsiębiorstwa; C.H.Beck M.Olszewska, W.Podel: Upadłość w praktyce; Difin T.Korol: Nowe podejście do analizy wskaźnikowej w przedsiębiorstwie; Wolters Kluwer Polska 25. P.Wajda: Wykorzystanie analizy dyskryminacyjnej w ocenie ryzyka upadłości przedsiębiorców; F.Folga: Modele predykcji bankructwa (2011); Twój Biznes : M.Hamrol, J.Chodakowski: Prognozowanie zagrożenia finansowego przedsiębiorstwa.. Wartość predykcyjna polskich modeli analizy dyskryminacyjnej. Badania Operacyjne i Decyzje E.I.Altman: Financial Ratios, Discriminant Analysis and the Prediction of Corporate Bankruptcy; Journal of Finance 23;