d St. bryg. mgr iż. Tadeusz Jopek jest absolwetem Szkoły Główej Służby Pożariczej w arszawie (1988). Ukończył rówież studia podyplomowe F ^ ^ ^ ^ l z zakresu bezpieczeństwa i higiey pracy w PSŚ w Radomiu. Służbę rozpoczął w 1988 r. w oje wódzkim środku Szkoleia Pożariczego KSP w Radomiu z siedzibą w Kozieicach. 1992 r. został powołay a staowisko dowódcy J R G PSP w Kozieicach, a w 1997 r. a staowisko kome data środka Szkoleia PSP w Kozieicach. d 1998 r. do 2002 r. pełił służbę w środku Szko leia PSP w Piokach. 2002 r. po likwidacji środka Szkoleia PSP został skieroway do peł ieia służby w K P PSP w Kozieicach a staowi sku aczelika służby operacyjej. d 2006 r. pełi służbę w K C K R i L w Komedzie Główej Państwowej Straży Pożarej w arszawie, przy czym od 2009 r. jest aczelikiem ydziału Plao waia peracyjego i Aaliz K C K R i L. Został także wyzaczoy do pełieia fukcji Dowódcy Grupy peracyjej K G PSP oraz przewodiczącego zespołów ispekcyjych. Ukończył szereg szkoleń specjalistyczych (kurs pedagogiczy, obsługi pode stów ruchomych, drabi hydrauliczych, pilarzy LP, specjalistów bhp, chemiczo-ekologiczy, specjalistów ochroy skażeń, medyczy). Uczesticzył w kursie chemiczo-ekologiczym zorgaizowaym w Revige (Szwecja) oraz kursie chemiczo-ekologiczym prowadzoym przez wykładowców ze Szkoły w Moretho (Aglia). St. bryg. Tadeusz Jopek jest autorem publikacji ukazujących się a łamach Prze glądu Pożariczego", Akcji", Elektro Ifo". Prowadzi a orgaizowaych przez SGSP studiach podyplomowych (SPF i ZPA) zajęcia dydaktycze z zakresu aalizowaia zdarzeń, orgaizowaia ćwiczeń, ratowictwa techiczego, taktyki pożariczej. Jest autorem i współautorem wielu aaliz z prowadzoych działań ratowi czych, aaliz z zakresu wyposażeia sprzętowego jedostek orgaizacyjych PSP i SP oraz oce aaliz opracowaych przez ie jedostki orgaizacyje PSP. Realizuje zadaia z zakresu plaowaia operacyjego. Uczesticzy i współ uczesticzy w przygotowaiu projektów uregulowań prawych dotyczących ob szaru ochroy przeciwpożarowej, a także w opiiowaiu opracowaych przez ie komórki/istytucje/orgay projektów. d 2005 r. jest biegłym sądowym przy Sądzie kręgowym w Radomiu. Tadeusz Jopek Cu C SB C/5 - TJ PSTĘPAIE PDCZAS ZDARZEŃ Z UDZIAŁEM B U T L I A C E T Y L E Y C PDDAYC DZIAŁAIU GIA, CIEPŁA LUB I E L K R T Y M U D E R Z E I M I > C/i R c o t- 1 w i w o ISB 978-83-61520-69-6 Józefów 2013
d St. bryg. mgr iż. Tadeusz Jopek jest absolwetem Szkoły Główej Służby Pożariczej w arszawie (1988). Ukończył rówież studia podyplomowe F ^ ^ ^ ^ l z zakresu bezpieczeństwa i higiey pracy w PSŚ w Radomiu. Służbę rozpoczął w 1988 r. w oje wódzkim środku Szkoleia Pożariczego KSP w Radomiu z siedzibą w Kozieicach. 1992 r. został powołay a staowisko dowódcy J R G PSP w Kozieicach, a w 1997 r. a staowisko kome data środka Szkoleia PSP w Kozieicach. d 1998 r. do 2002 r. pełił służbę w środku Szko leia PSP w Piokach. 2002 r. po likwidacji środka Szkoleia PSP został skieroway do peł ieia służby w K P PSP w Kozieicach a staowi sku aczelika służby operacyjej. d 2006 r. pełi służbę w K C K R i L w Komedzie Główej Państwowej Straży Pożarej w arszawie, przy czym od 2009 r. jest aczelikiem ydziału Plao waia peracyjego i Aaliz K C K R i L. Został także wyzaczoy do pełieia fukcji Dowódcy Grupy peracyjej K G PSP oraz przewodiczącego zespołów ispekcyjych. Ukończył szereg szkoleń specjalistyczych (kurs pedagogiczy, obsługi pode stów ruchomych, drabi hydrauliczych, pilarzy LP, specjalistów bhp, chemiczo-ekologiczy, specjalistów ochroy skażeń, medyczy). Uczesticzył w kursie chemiczo-ekologiczym zorgaizowaym w Revige (Szwecja) oraz kursie chemiczo-ekologiczym prowadzoym przez wykładowców ze Szkoły w Moretho (Aglia). St. bryg. Tadeusz Jopek jest autorem publikacji ukazujących się a łamach Prze glądu Pożariczego", Akcji", Elektro Ifo". Prowadzi a orgaizowaych przez SGSP studiach podyplomowych (SPF i ZPA) zajęcia dydaktycze z zakresu aalizowaia zdarzeń, orgaizowaia ćwiczeń, ratowictwa techiczego, taktyki pożariczej. Jest autorem i współautorem wielu aaliz z prowadzoych działań ratowi czych, aaliz z zakresu wyposażeia sprzętowego jedostek orgaizacyjych PSP i SP oraz oce aaliz opracowaych przez ie jedostki orgaizacyje PSP. Realizuje zadaia z zakresu plaowaia operacyjego. Uczesticzy i współ uczesticzy w przygotowaiu projektów uregulowań prawych dotyczących ob szaru ochroy przeciwpożarowej, a także w opiiowaiu opracowaych przez ie komórki/istytucje/orgay projektów. d 2005 r. jest biegłym sądowym przy Sądzie kręgowym w Radomiu. Tadeusz Jopek Cu C SB C/5 - TJ PSTĘPAIE PDCZAS ZDARZEŃ Z UDZIAŁEM B U T L I A C E T Y L E Y C PDDAYC DZIAŁAIU GIA, CIEPŁA LUB I E L K R T Y M U D E R Z E I M I > C/i R c o t- 1 w i w o ISB 978-83-61520-69-6 Józefów 2013
ZASADY PSTĘPAIA PDCZAS ZDARZEŃ Z UDZIAŁEM BUTLI ACETYLEYC PDDAYC DZIAŁAIU GIA, CIEPŁA LUB IELKRTYM UDERZEIM pracował: st. bryg. mgr iż. Tadeusz Jopek aczelik ydziału Plaowaia i Aaliz KGPSP Józefów 2013
Redakcja wydaia: st. bryg. mgr iż. Tadeusz Jopek Publikacja dopuszczoa do druku a podstawie recezji aukowo-badawczych i iżyieryjo-techiczych. Rozdział VII opracoway przez zespół CBP-PIB pod kierukiem merytoryczym st. bryg. mgr iż. Dariusza Czerwieki. Przygotowaie do wydaia: Julia Pikiewicz Maria Kędzierska ISB 978-83-61520-69-6 Copyright by ydawictwo Cetrum aukowo-badawczego chroy Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowego Istytutu Badawczego ydawca: Cetrum aukowo-badawcze chroy Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowy Istytut Badawczy 05-420 Józefów k/twocka ul. adwiślańska 213 www.cbop.pl akład: 2000 egz. Projekt okładki: Maria Kędzierska Autor fotografii: Piotr Reguła Przygotowaie do druku, druk i oprawa: Fudacja Edukacja i Techika Ratowictwa www.edura.pl Publikacja fiasowaa ze środków Komedy Główej Państwowej Straży Pożarej.
Spis treści SŁ STĘPE 7 PRADZEIE 9 PDSTAE DEFIICJE 13 I. STATYSTYKA ZDARZEŃ 17 II. CARAKTERYSTYKA ACETYLEU 23 2.1. łaściwości fizykochemicze 23 2.2. łaściwości fizjologiczo-biologicze 27 2.3. Rozkład acetyleu 27 2.4. Polimeryzacja 28 2.5. Ciekły acetyle 28 2.6. ydrat acetyleu 29 2.7. Sprężaie adiabatycze 30 III. PRZECYAIE (MAGAZYAIE) ACETYLEU.. 31 3.1. Stosowae materiały 31 3.2. Rodzaje butli i ich budowa 32 3.3. zakowaie butli 33 3.4. Budowa butli acetyleowej 42 3.5. Rozpuszczaliki 46 3.6. Urządzeia upustowe ciśieia (urządzeia bezpieczeństwa) 49 3.7. Koserwacja i badaia kotrole butli 50 3.8. Zawory butli acetyleowych 51 3.9. Jedobutlowe układy zasilające 53 3.10. Eksploatacja układu jedobutlowego 61 3.11. Składowaie butli acetyleowych 63 3.12. Baterie/wiązki butli 64 IV. BUTLE TLEE 67 4.1. Charakterystyka tleu 67 4.2. Zakowaie butli tleowych 68 4.3. Budowa butli tleowej 72 4.4. Podstawowe iformacje dotyczące budowy elemetów zestawu spawaliczego, eksploatacji i stwarzaych zagrożeń 76 V. DZIAŁAIA RATICZE 81 5.1. Zagrożeia dla ratowików podczas zdarzeń z udziałem butli acetyleowych 81
5.2. Doskoaleie zawodowe 89 5.3. Rozpozaie zagrożeń 91 5.4. Dyspoowaie sił I rzutu do zdarzeń z udziałem butli acetyleowych 91 5.5. Rozpozaie i ocea sytuacji 92 5.6. Test zwilżaia 94 5.7. Działaia ratowicze 95 5.7.1. Działaia wstępe 95 5.7.2. yzaczaie strefy bezpośrediego zagrożeia i strefy rażeia (odłamkowaia) 96 5.8. Działaia ratowicze podczas różych rodzajów zagrożeń 99 5.9. Chłodzeie butli 104 5.10. Przemieszczaie butli 106 5.11. Postępowaie z wiązkami/zestawami butli 108 5.12. Zaagażowaie sił 108 5.13. Stosowaie sprzętu ochroy dróg oddechowych 109 5.14. Kamery termowizyje 109 5.15. Łączość 109 5.16. świetleie 110 5.17. Zagrożeie dla środowiska 110 5.18. Przekazaie butli po zdarzeiu 110 5.19. Zakończeie działań 111 5.20. Profesjoale wsparcie - doradztwo 111 5.21. System Pomocy w Trasporcie Materiałów iebezpieczych SPT 112 5.22. Ie metody postępowaia z butlą acetyleową, która była poddaa oddziaływaiu ogia, ciepła i/lub wielokrotym uderzeiom 114 VI. ZDARZEIA Z UDZIAŁEM BUTLI ACETYLEYC 117 VII. ZASTSAIE YBRAYC PRĄDIC DYC TYPU TURB D CŁDZEIA BUTLI Z ACETYLEEM oprac. przez CBP-PIB pod kierukiem Dariusza Czerwieki. 129 7.1. Podstawowe pojęcia 129 7.2. stęp 129 7.3. Cel opracowaia 130 7.4. Przyjęta metoda badawcza 130 7.5. Prądowica woda typu TURB PT 52/1-2-4-5 Turbosupo 131 7.6. Prądowica wodo-piaowa typu TURB P/PT 52/1-2-4-5 TURB JET 2011 (Supo Białystok) 134 7.7. Prądowica woda typu TURB PT 52/1-2-3-4 TURBJET (AKR) 136 4
7.8. Prądowica woda typu TURB PT 52/2-3,5-5 Magikador 500 (PK) 139 7.9. Prądowica woda typu TURB PT 52/1-2-3-4 typ Turbomatic (Pohorje Mira) 141 7.10. Prądowica woda typu TURB PT 52/1-2-3-4 typ Turbomatic (Pohorje Mira) 144 7.11. Prądowica woda prosta P52 (Pohorje Mira) 146 7.12. Prądowica woda typu TURB PT 52/1-2-4-5 Turbosupo 148 7.13. Prądowica woda typu TURB PT 52/1-2-3-4 TURBJET (AKR) 151 7.14. Prądowica wodo-piaowa typu TURB P/PT 52/1-2-4-5 TURB JET 2011 (Supo Białystok) 154 7.15. Prądowica woda typu TURB PT 52/2-3,5-5 Magikador 500 (PK) 156 7.16. ioski 159 PDSUMAIE 161 LITERATURA 162 YKAZ RYSUKÓ 165 YKAZ TABEL 166 YKAZ ZDJĘĆ 168 YKAZ ZAŁĄCZIKÓ 170 5
Słowo wstępe Szaowi Czytelicy becie wydawaych jest wiele publikacji spe cjalistyczych, czasopism brażowych zarówo z dziedziy bezpieczeństwa jak też ratowictwa. Ratowicy aalizują ukazujące się materiały i dys kutują o tym, co jest waże dla rozwoju i ciągłej po prawy jakości działaia służb ratowiczych a także bezpieczeństwa ich prowadzeia. ależy przy tym pamiętać, że ajważiejszy w tym procesie jest sam ratowik, jego właściwe przygotowaie do realizacji działań ratowiczych w obliczu różych zagrożeń, jego wiedza, umiejętości i sprawość. iemiej waże jest także wsparcie techiki i owych techologii, a te rozwijają się dzięki badaiom auko wym i abytej wiedzy oraz doświadczeiom zdobytym podczas rzeczywi stych zdarzeń. Komeda Główa Państwowej Straży Pożarej oraz Cetrum aukowo -Badawcze chroy Przeciwpożarowej Państwowy Istytut Badawczy wydało koleją publikację z dziedziy ratowictwa autorstwa st. bryg. mgr iż. Tadeusza Jopka pracowika Komedy Główej Państwowej Straży Pożarej przy wsparciu Zespołu Laboratorium Techiczego yposażeia Straży Pożarej i Techiczych Zabezpieczeń Przeciwpożarowych CBP- -PIB, która podosi zagadieia orgaizacji działań ratowiczych w aspek cie ich bezpieczeństwa. Ispiracją wydaia publikacji pt. Zasady postępowaia podczas zda rzeń z udziałem butli acetyleowych poddaych działaiu ogia, ciepła lub wielokrotym uderzeiom" były zdarzeia, w których doszło do wypadków ratowików prowadzących działaia ratowicze jak też osób postroych. Publikacja prezetuje ajistotiejsze zagadieia dotyczące występu jących zagrożeń podczas zdarzeń z udziałem butli acetyleowych, zasad postępowaia służb ratowiczych ze szczególym uwzględieiem bezpie czeństwa ich prowadzeia. Treści zawarte obejmują większość możliwych do wystąpieia przy padków zdarzeń z butlami acetyleowymi, charakterystykę zagrożeń, dys- 7
poowaie sił, rozpozaie, zasady postępowaia ratowiczego, zasady bezpieczeństwa. Jestem przekoay, że zagadieia zawarte w iiejszej publikacji będą przydate zarówo podczas prowadzoych przez jedostki ochroy przeciwpożarowej działań ratowiczych jak rówież w procesie szkoleia i doskoaleia zawodowego kadry dowódczej i ratowików. Publikacja z uwagi a treści w iej zawarte staowi cey wkład w roz szerzeie obszaru wiedzy ratowiczej, a prezetowae w iej zagadieia w zaczy sposób mogą przyczyić się do poprawy szerokorozumiaego bezpieczeństwa prowadzoych działań ratowiczych. Zastępca Komedata Główego Państwowej Straży Pożarej adbryg. Jausz Skulich
PRADZEIE Zdarzeia z udziałem acetyleu ie mają miejsca bardzo często, jedak ależą do zdarzeń iosących bardzo duże zagrożeie dla zdrowia i życia ludzi, a także mieia. Z uwagi a specyfikę stwarzaych zagrożeń oraz powstałe wypad ki osób, w tym ratowików, podjęte zostały działaia mające a celu ujedoliceie zasad postępowaia służb ratowiczych podczas zdarzeń z udziałem butli z acetyleem. Podczas opracowaia zasad postępowaia wykorzystao: abytą wiedzę i doświadczeie podczas szkoleia przeprowadzoego w Szwecji (Revige), szkoleia przeprowadzoego przez wykładowców ze szkoły w Moretho (Aglia), uregulowaia dla straży pożarej w okręgu ottigham (Aglia), aalizy prowadzoych działań ratowiczych sporządzoe przez KG PSP i K/KM/KP PSP, materiały pozyskae od przedstawicieli firm będących główymi producetami i dystrybutorami gazu. Zasady postępowaia służb ratowiczych w szczególości ksrg w przy padku zdarzeń z acetyleem ie są ujedolicoe. Sposób postępowaia jedostek iterwecyjych został opisay jedyie w artykułach opubliko waych a łamach Przeglądu Pożariczego" przez uczestików szkoleń zagraiczych w główej mierze w Aglii. Zasady dyspoowaia sił do zdarzeń opracowae przez Komedę Główą Państwowej Straży Pożarej wdrożoe w życie w maju 2010 r., zmodyfikowae w 2011 i 2012 r. ie wyodrębiają zdarzeń z udziałem butli z acetyleem, czy też gazami tech iczymi. Jedak ależy zazaczyć, że zasady te podlegają ciągłej ewaluacji, a po uzgodieiu i zaakceptowaiu przez Komedata Główego PSP iiejszych zasad postępowaia zajdą się tam zapisy odośie miimalej ilości sił (ratowicy i sprzęt) dyspoowaych do tego typu zdarzeń. Zasady postępowaia sił ksrg podczas zdarzeń z udziałem butli z ace tyleem zawierają między iymi w. iformacje: ogólą charakterystykę zagrożeń stwarzaych przez acetyle, dotyczące magazyowaia i ozakowaia butli, zagrożeń dla ratowików i osób postroych, szkoleia i doskoaleia zawodowego, 9
rozpozaia zagrożeń, dyspoowaia sił do zdarzeń, działań ratowiczych podczas różego rodzaju zagrożeń, zasad bezpieczeństwa, w tym stosowaia środków ochroy, stosowaia sprzętu pożariczego, w tym specjalistyczego, współdziałaia ze specjalistami i firmami specjalistyczymi (produ cetami i dystrybutorami gazu). drożeie w życie uzgodioych zasad postępowaia sił ksrg przy czyi się do zwiększeia bezpieczeństwa, zarówo ratowików, jak i osób postroych, a w kosekwecji poprawy skuteczości i efektywości pro wadzoych działań ratowiczych. Zasady postępowaia ratowiczego mogą być także stosowae przez ie jedostki ochroy przeciwpożarowej wymieioe w ustawie o ochro ie przeciwpożarowej podczas szkoleia i działań ratowiczych. Acetyle posiada właściwości, które powodują, że jest o praktyczie iezastąpioy przy spawaiu autogeiczym i cięciu, wykorzystuje się go rówież w przemyśle chemiczym do wytwarzaia tworzyw sztuczych. Podczas jego użytkowaia ależy stosować odpowiedie techicze środki ochroy, jak też przestrzegać zasad bezpieczeństwa, aby uikąć stwarza ych przez iego zagrożeń. iiejsze stadardowe zasady dotyczą zdarzeń z udziałem butli z ace tyleem i regulują działaia jedostek ochroy przeciwpożarowej podczas tych zdarzeń. Trzeba jedakże zazaczyć, że ostatecza decyzja dotycząca sposobu postępowaia ależy do kierującego działaiami ratowiczy mi. pracowaie może być wykorzystywae podczas procesu szkoleia i doskoaleia zawodowego zarówo kadry dowódczej, jak i samych ratowików. Zapropoowae sposoby postępowaia obejmują ajczęściej wystę pujące przypadki zdarzeń oraz są zgode ze stadardami agielskimi oraz Kodeksem Postępowaia IGC Doc 123/04/E, opublikowaym przez Europejskie Stowarzyszeie Gazów Techiczych (EIGA). pracowaie było przedmiotem uzgodień z odpowiedzialymi za bezpieczeństwo, komórkami iżej wymieioych firm zajmujących się produkcją i dystrybucją acetyleu: Lide Gaz Polska Sp. z o.o., Kraków, Aleja Jaa Pawła II 41a, Air Products Sp. z o.o., arszawa, ul. Pory 59, Messer Polska Sp. z o.o., Chorzów, ul. Maciejkowicka 30 oraz Zakładową Strażą Pożarą PK rle SA, Płock ul. Chemików 7. 10