USTALANIE WZORÓW I NAZW SOLI
Spis treści Pojęcia podstawowe Wzór ogólny soli Znane kwasy, wartościowość reszt, nazewnictwo pochodzących od nich soli Wartościowość znanych metali Ustalanie wzorów sumarycznych Przykład I Przykład II Ustalanie nazw soli Przykład I Przykład II Ustalanie wzorów strukturalnych Przykład I Przykład II Określanie liczby atomów poszczególnych pierwiastków w cząsteczce soli Przykłady
Podstawowe pojęcia Definicja soli Jest to związek chemiczny, którego cząsteczka zbudowana jest z kationu (kationów) metalu i anionu (anionów) reszty kwasowej. Wzór sumaryczny Umowny zapis, który określa tylko rodzaj i liczbę atomów wchodzących w skład cząsteczki. Wzór strukturalny (kreskowy) Wzór uwzględniający rodzaj, liczbę atomów oraz wiązania między nimi.
Indeks stechiometryczny Liczba atomów danego pierwiastka w cząsteczce Wartościowość Określa liczbę wiązań chemicznych, jaką tworzy atom danego pierwiastka (grupa funkcyjna) z atomami innych pierwiastków (grupami funkcyjnymi) tworząc cząsteczkę danego związku Pojęcie wartościowości dotyczy atomów związanych w cząsteczkach. W stanie niezwiązanym wartościowość wynosi 0
A B n m M oznacza symbol metalu n oznacza ilość atomów metalu w cząsteczce R oznacza wzór reszty kwasowej m oznacza ilość reszt w cząsteczce A wartościowość metalu w tym związku B - wartościowość reszty kwasowej
W cząsteczce soli Iloczyn wartościowości metalu ( A) i ilości atomów tego metalu (n) równy jest wartościowości reszty kwasowej (B) i jej ilości (m) A x n = B x m UWAGA Nie zapisuje się indeksów stechiometrycznych ( tzw małych współczynników), jeśli ich wartość wynosi 1
Nazwa kwasu Kwas chlorowodorowy Kwas bromowodorowy Kwas siarkowodorowy Kwas azotowy (III) Kwas azotowy ( V) Wzór Wartościowość niemetalu Wzór reszty kwasowej Wartościowość reszty Nazwa soli HCl I Cl I chlorek HBr I Br I bromek H 2 S II S II siarczek HNO 2 III NO 2 I HNO 3 V NO 3 I azotan (III) azotan (V)
Nazwa kwasu Kwas węglowy Kwas siarkowy (IV) Kwas siarkowy (VI) Kwas fosforowy (V) Wzór Wartościowość niemetalu Wzór reszty kwasowej Wartościowość reszty H 2 CO 3 IV CO 3 II H 2 SO 3 IV SO 3 II H 2 SO 4 VI SO 4 II H 3 PO 4 V PO 4 III Nazwa soli węglan (IV) siarczan (IV) siarczan (VI) fosforan (V) Reszta kwasowa ma wartościowość równą ilości atomów wodoru w cząsteczce kwasu
Wartościowość wybranych metali
Kroki, jakie należy podjąć, aby ustalić wzór sumaryczny 1) Ustalamy jakiego kwasu jest to sól R 2) Ustalamy jakiego metalu jest to sól Me 3) Wstępnie zapisujemy symbol metalu i wzór reszty kwasowej MeR 4) Ustalamy wartościowość metalu - A 5) Ustalamy wartościowość reszty kwasowej B 6) Dobieramy indeksy stechiometryczne - n, m 7) Sprawdzamy czy iloczyn wartościowości metalu i indeksu przy nim jest równy wartościowości reszty i indeksu przy niej A x n = B x m 8) Cieszymy się z poprawnie wykonanego zadania
Pamiętaj! Przy ilości n, m = 1 nie wpisujemy indeksu Resztę kwasową R traktujemy jako całość, więc jej ilość w cząsteczce zapisujemy stosując nawias okrągły (R) Przy dobieraniu współczynników (indeksów stechiometrycznych) stosujemy zasadę najmniejszej wspólnej wielokrotności
Przykład I Chlorek żelaza (III) Jest to sól kwasu chlorowodorowego (solnego) HCl Żelaza trójwartościowego Fe FeCl Wartościowość Fe w tym związku wynosi III (A) Wartościowość reszty kwasowej ( Cl ) wynosi I (B) n x A = m x B ; n x 3 = m x 1 FeCl 3 Sprawdzamy: 1 x 3 = 3 x 1
Przykład II Siarczan (VI) miedzi (II) Jest to sól kwasu siarkowego (VI) H 2 SO 4 Miedzi dwuwartościowej Cu CuSO4 Wartościowość reszty kwasowej (SO 4 ) wynosi II Wartościowość Cu w tym związku wynosi II n x 2 = m x 2; CuSO 4 1 x 2 = 1 x 2
Fe 2 (SO 4 ) 3 Jest to sól kwasu siarkowego (VI) ( H2SO4), czyli siarczan (VI) Jest to sól żelaza trójwartościowego Fe (III) Nazwa siarczan (VI) żelaza (III) Al(NO 2 ) 3 Jest to sól kwasu azotowego (III), czyli azotan (III) Jest to sól glinu Nazwa azotan (III) glinu
Wzory strukturalne (kreskowe) soli Uwagi wstępne: - Atom danego pierwiastka tworzy z innymi ilość wiązań równą jego wartościowości, czyli ilość wiązań ( kresek we wzorze) odchodzących od symbolu atomu pierwiastka musi być równa jego wartościowości - Układ atomów reszty kwasowej jest taki jak w kwasie
Proponowany algorytm postępowania 1. Piszemy wzór sumaryczny Me n R m 2. Piszemy wzór sumaryczny kwasu od którego pochodzi dana sól H B R 3. Piszemy wzór kreskowy kwasu i zaznaczmy resztę kwasową 4. Z lewej strony w kolumnie piszemy symbole metalu w ilości n (symbol oznacza 1 atom) 5. Z prawej strony w kolumnie wzory reszt w ilości m 6. Łączymy za pomocą kresek pamiętając o wartościowości 7. Sprawdzamy: czy: - od symbolu metalu odchodzi ilość kresek równa jego wartościowości - od każdej reszty kwasowej odchodzi ilość kresek równa wartościowości reszty - ilość symboli atomów i ilość wzorów reszt jest równa indeksom stechiometrycznym we wzorze sumarycznym
Przykład I Piszemy wzór sumaryczny Me n R m Ca(NO 3 ) 2 Piszemy wzór sumaryczny kwasu od którego pochodzi dana sól H B R HNO 3 Piszemy wzór kreskowy kwasu i zaznaczmy resztę kwasową
symbole metalu w ilości n (symbol oznacza 1 atom) Ca Z prawej strony w kolumnie wzory reszt (w ilości m) Ca Łączymy za pomocą kresek pamiętając o wartościowości Sprawdzamy
Przykład II Piszemy wzór sumaryczny Me n R m Węglan glinu Al 2 (CO3) 3 Piszemy wzór sumaryczny kwasu od którego pochodzi dana sól H B R H 2 CO 3 Piszemy wzór kreskowy kwasu i zaznaczmy resztę kwasową
Z lewej strony w kolumnie piszemy symbole metalu w ilości n (symbol oznacza 1 atom) Z prawej strony w kolumnie wzory reszt w ilości m Al Al Łączymy za pomocą kresek pamiętając o wartościowości Sprawdzamy
Ustalanie ilości poszczególnych atomów w cząsteczce soli Me n (R) m Ilość atomów metalu wynosi n (równa jest indeksowi stechiometrycznemu przy symbolu metalu Ilość m to ilość reszt w cząsteczce Liczbę atomów poszczególnych pierwiastków znajdujących się w resztach kwasowych R obliczamy mnożąc indeks stechiometryczny stojący przy symbolu danego niemetalu w reszcie przez indeks wskazujący na ilość reszt w cząsteczce soli
Me n (N x O y ) m N symbol niemetalu w reszcie kwasowej O symbol tlenu w reszcie kwasowej x ilość atomów danego niemetalu w reszcie kwasowej y ilość atomów tlenu w reszcie kwasowej m ilość reszt kwasowych w cząsteczce soli Ilość atomów Me = n Ilość atomów N = x m Ilość atomów O = y m
Przykłady Al 2 (SO 4 ) 3 Ilość atomów glinu w jednej cząsteczce - 2 Ilość atomów siarki w jednej cząsteczce - 1 x 3 = 3 Ilość atomów tlenu w jednej cząsteczce - 4 x 3 = 12 Mg(NO 3 ) 2 Ilość atomów magnezu w jednej cząsteczce 1 Ilość atomów azotu w jednej cząsteczce 1 x 2 = 2 Ilość atomów tlenu w jednej cząsteczce 3 x 2 = 6