1 Szkolny Program Profilaktyki 2017 Obowiązujący 2016/2017
2 SPIS TREŚCI: I. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH PODEJMOWANYCH W SZKOLE II. ZAŁOŻENIA OGÓLNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO III. NAJWAŻNIEJSZE DZIAŁANIA SZKOŁY W ZAKRESIE PROFILAKTYKI PIERWSZORZĘDOWEJ IV. CELE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO V. ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ VI. DIAGNOZA PROBLEMÓW WYMAGAJĄCYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH VII. VIII. IX. STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH METODY PRACY WYKORZYSTYWANE W REALIZACJI PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO REALIZACJA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI X. PLAN DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH (w załączeniu) XI. EWALUACJA PROGRAMU XII. METODY EWALUACJI
3 I. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH PODEJMOWANYCH W SZKOLE Działania profilaktyczne podejmowane przez szkołę opierają się na następujących aktach prawnych: 1. Konwencja o prawach dziecka Art. 33 (aneks). 2. Konstytucja Rzeczpospolitej Art. 72. 3. Kodeks postępowania karnego z dnia 6 kwietnia 1997 r. Art. 304. 4. Kodeks postępowania cywilnego, Art. 572 (Dział II, rozdział 2). 5. Ustawy i rozporządzenia. a) Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. z późniejszymi zmianami (tekst jednolity Dz.U. Nr 256 z 2004 r., poz. 2572; obowiązuje od 17 grudnia 2004 r.). b) Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. nowelizacja z dnia 28 marca 2005 r. c) Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. d) Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. e) Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995 r. f) Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 g) Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r., w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół h) Rozporządzenie MEN w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych publicznych poradni specjalistycznych z dn. 13 lutego 2013r. i) Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach j) Rozporządzenie MEN z dnia 1 lipca 2011 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem k) Rozporządzenie MEN z dnia 2 sierpnia 2013 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych 6. Programy narodowe i krajowe: Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii (2011 2016) Rządowy Program na lata 2014-2016 Bezpieczna i przyjazna szkoła
4 II ZAŁOŻENIA OGÓLNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Profilaktyka jest ochroną człowieka przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Obejmuje zarówno eliminację lub redukcję czynników ryzyka jak i wzmacnianie czynników chroniących. Profilaktyka szkolna jest więc procesem wspomagania młodego człowieka, w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu jego rozwojowi i zdrowemu życiu. Szkoła jest miejscem realizacji profilaktyki pierwszorzędowej, skierowanej do grupy niskiego ryzyka i polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymogami życia. Zawiera przede wszystkim działania chroniące, ale także elementy interwencyjne. Szkolny Program Profilaktyki jest opracowany na podstawie obserwacji i diagnozy obszarów problemowych szkoły i dotyczy części aspektów szkolnego programu wychowawczego między, innymi działań prozdrowotnych, współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym. Założeniem Szkolnego Programu Profilaktyki jest wyposażenie uczniów w niezbędną wiedzę na temat zdrowego rozwoju, stworzenie warunków bezpiecznego funkcjonowania szkoły i monitorowanie skuteczności podjętych działań III NAJWAŻNIEJSZE DZIAŁANIA SZKOŁY W ZAKRESIE PROFILAKTYKI PIERWSZORZEDOWEJ Działania podejmowane przez szkołę obejmują: 1. stwarzanie przyjaznego klimatu w szkole (dobra komunikacja, podmiotowe relacje między nauczycielami i uczniami, udzielanie emocjonalnego wsparcia dzieciom i młodzieży, szczególnie w trudnych dla nich sytuacjach); 2. wypracowanie wspólnej polityki szkoły wobec palenia, picia alkoholu i używania środków psychoaktywnych, używania napojów energetyzujących oraz konsekwentne jej wdrażanie; 3. budowanie dobrych relacji z rodzicami i pozyskiwanie ich jako sojuszników w realizacji działań wychowawczych i profilaktycznych, prowadzonych przez nauczycieli; 4. pomoc uczniom mającym trudności w nauce; 5. wczesne rozpoznawanie uczniów z grup ryzyka i kierowanie ich do pedagoga w celu przeprowadzenie wstępnej diagnozy; 6. kierowanie uczniów zagrożonych (w porozumieniu z rodzicami) do poradni psychologiczno- pedagogicznej lub innej instytucji udzielającej specjalistycznej pomocy; 7. udzielanie uczniom i rodzicom informacji o specjalistycznej pomocy poza szkołą; 8. szkolenie się kadry pedagogicznej w zakresie profilaktyki zagrożeń oraz umiejętności wychowawczych. 9. wykorzystanie zapisów kamer monitoringu zewnętrznego.
5 IV CELE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO Celem głównym programu jest: 1. kształtowanie kompetencji i odpowiedzialności dzieci w zakresie budowania postawy społecznie akceptowanej, życia w zdrowiu fizycznym i psychicznym, z dala od złych nawyków i nałogów, w oparciu o poczucie tożsamości i wiary we własne możliwości oraz w poczuciu więzi rodzinnej, 2. reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy. V ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ Profilaktyka szkolna obejmuje następujące zadania do realizacji: 1. dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie racjonalnego wyboru, 2. pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych, 3. rozwijanie możliwości podejmowania działań alternatywnych poprzez zaangażowanie uczniów w działalność pozytywną, 4. wprowadzenie w świat wartości i norm, na których uczeń może się oprzeć w swoich wyborach, 5. podniesienie poziomu bezpieczeństwa uczniów, 6. pomoc w organizowaniu pierwszego kontaktu ze specjalistą, 7. nawiązanie kontaktu z rodzicami, 8. motywowanie do podjęcia terapii, VI DIAGNOZA PROBLEMÓW WYMAGAJĄCYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH Prowadzenie działań profilaktycznych w szkole musi być poprzedzone diagnozą - rozpoznaniem obecnego stanu zagrożenia niepożądanymi zjawiskami w rozwoju uczniów szkoły. 1. Diagnozę w Szkole Podstawowej nr 5 im. Królowej Jadwigi w Tarnowskich Górach opracowano w oparciu o analizę: a) dokumentacji szkolnej, w tym dzienników lekcyjnych, zeszytów korespondencji, b) dokumentacji pedagoga szkolnego,
6 c) informacji płynących od nauczycieli, wychowawców i innych pracowników szkoły o bieżących problemach wychowawczych, d) informacji z instytucji współpracujących ze szkołą, e) obserwacji zachowania uczniów, f) frekwencji w dziennikach lekcyjnych, g) wywiadów z nauczycielami, h) ankiet przeprowadzonych wśród rodziców i uczniów 2. Przeprowadzona analiza wskazuje na istnienie następujących problemów wymagających działań profilaktycznych w naszej szkole: a) występujące wśród dzieci i młodzieży przejawy agresji szczególnie słowna b) nieumiejętność konstruktywnego rozwiązywania konfliktów, c) zaburzenia w komunikacji, d) nie w pełni zadawalająca świadomość zagrożenia uzależnieniami, e) coraz mniejsza pomoc ze strony rodziców, f) niska dyscypliny i niska kultura języka, g) słaba motywacji do nauki, niskie potrzeby edukacyjne, h) nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa w szkole i poza nią, i) brak umiejętności zachowań asertywnych, j) brak zainteresowania wartościowymi sposobami spędzania czasu wolnego. VII STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH 1. Dyrektor a) dba o doskonalenie nauczycieli w zakresie działań profilaktycznych i wychowawczych, b) finansuje, monitoruje pracę wychowawców klas i pedagoga szkolnego, c) wyznacza odpowiedzialnych za realizację działań profilaktycznych, d) diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki, e) współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresu profilaktyki, f) umacnia pozytywne relacje interpersonalne w szkole, g) zachęca uczniów do udziału w działaniach profilaktycznych. 2. Nauczyciele: a) współpracują z wychowawcami klas i pedagogiem szkolnym w realizacji zadań profilaktycznych, b) wykonują zalecenia zawarte w opiniach i orzeczeniach wydanych przez Powiatową Poradnię Psychologiczno Pedagogiczną lub inną poradnię specjalistyczną, c) doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań
7 profilaktycznych, d) prowadzą wpisy w zeszycie uwag i pochwał 3. Wychowawca klasy : a) integruje zespół klasowy, b) dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie, c) wyposaża uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, d) realizuje zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów, e) doskonali swoje kwalifikacje i zdobywa nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych, f) jest wzorem konstruktywnych zachowań, g) promuje zdrowy styl życia i wartościowe formy spędzania wolnego czasu, h) utrzymuje osobowe relacje z uczniami (poprzez konsultacje, indywidualne rozmowy), i) konstruktywnie współpracuje z gronem pedagogicznym, pozostałymi pracownikami szkoły oraz rodzicami. j) systematycznie prowadzi i analizuje zapisy w zeszycie uwag i pochwał uczniów, 4. Pedagog szkolny: a) rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów, b) analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych, c) rozpoznaje potrzeby ekonomiczne uczniów, d) określa formy i sposoby udzielania uczniom pomocy psychologiczno - pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb, e) organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno - pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli, f) podejmuje działania profilaktyczno - wychowawcze wynikające z Szkolnego Programu Wychowawczego i Szkolnego Programu Profilaktyki w stosunku do uczniów, z udziałem rodziców i nauczycieli, g) wspiera wychowawców i pozostałych pracowników w realizacji zadań profilaktyczno wychowawczych, h) doskonali swoje kwalifikacje i zdobywa nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. 5. Rodzice: a) aktywnie współpracują ze szkołą, dzieląc odpowiedzialność za podejmowane wspólnie oddziaływania profilaktyczno wychowawcze i opiekuńcze, b) zdobywają wiedzę na temat potrzeb dzieci, zagrożeń społecznych i sposobów przeciwdziałania im, c) dbają o dobry kontakt z dzieckiem,
8 d) stanowią wzór osobowy model dla dziecka, e) korzystają z pomocy i wsparcia ze strony pedagoga i szkolnej służby zdrowia w zakresie profilaktyki, f) wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawach kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjno wychowawczych, korekcyjno kompensacyjnych, g) Systematycznie zapoznają się z informacjami zapisanymi w zeszycie korespondencji swojego dziecka. 6. Szkoła współpracuje w zakresie realizacji działań profilaktycznych z: a) Powiatową Poradnią Pedagogiczno Psychologiczną, b) Tarnogórskim Ośrodkiem Terapii Uzależnień c) Policją i Strażą Miejską, d) Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej, e) Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie f) Sądem i Kuratorem Sądowym d/s Rodzinnych i Nieletnich, VIII METODY PRACY WYKORZYSTYWANE W REALIZACJI SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI a) krąg uczuć (klasowe powitanie i pożegnanie), b) rysunek forma swobodnej ekspresji, umożliwiająca uczniom uzewnętrznianie swoich przeżyć, doświadczeń, emocji, wiedzy o otaczającym świecie, c) drama odgrywanie scenek na wybrane tematy tak, by dać możliwość przeżycia sytuacji mogących się wydarzyć w życiu, d) dyskusja klasowa, rozmowa wymiana poglądów, dzielenie się doświadczeniami, wspólna praca nad problemem, e) burza mózgów, której celem jest stworzenie listy pomysłów na rozwiązanie określonego problemu, f) krótkie opowiadania stosowanie tej metody jest szczególnie przydatne przy tematach trudnych, budzących zawstydzenie, polega ona na opowiadaniu o sytuacjach życiowych prawdziwych lub wymyślonych, aby na przykładzie przeżyć bohaterów omówić daną sytuację, g) gry i zabawy psychologiczne, psychoedukacyjne, h) praca w małych grupach (3-5 osobowych) efektywna zwłaszcza wtedy, gdy temat dotyczy ważnych problemów emocjonalnych i wyjątkowych sytuacji, gdyż uczniom łatwiej wypowiedzieć się wobec mniejszej liczby rozmówców, i) uzupełnianie zdań ( rundki ) ułatwiają samodzielną wypowiedź, gdyż uczeń ma za zadanie dokończyć zdanie zaczęte przez nauczyciela uzewnętrzniając swoją reakcję, uczucia, j) pogadanka, k) gazetka szkolna, l) warsztaty dla nauczycieli i rodziców, m) treningi, n) zajęcia terapeutyczne, o) wykład,
9 IX REALIZACJA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI 1. Szkolny program profilaktyki realizowany jest podczas: a) zajęć przedmiotowych, b) godzin wychowawczych, c) zajęć z pedagogiem szkolnym, d) zajęć warsztatowych prowadzonych przez specjalistów, e) spektakli profilaktycznych, f) zajęć pozalekcyjnych, g) zawodów sportowych, h) konkursów, i) wycieczek szkolnych, zielonych szkół j) zajęć w świetlicy szkolnej k) zajęć w bibliotece i czytelni X PLAN DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH (w załączeniu) XI EWALUACJA PROGRAMU Szkolny Program Profilaktyki poddawany będzie ustawicznej ewaluacji i weryfikowany według potrzeb ma charakter otwarty. Odpowiedzialnym za ewaluacje jest pedagog szkolny. XII METODY EWALUACJI 1. analiza dokumentacji szkolnej i dokumentacji pedagoga szkolnego, 2. analiza informacji płynących od nauczycieli, wychowawców i innych pracowników szkoły o bieżących problemach wychowawczych, 3. analiza informacji z instytucji współpracujących ze szkołą, 4. obserwacji zachowania uczniów, 5. wywiady z nauczycielami, 6. analiza badań ankietowych przeprowadzonych wśród rodziców i uczniów