Biuro Usług Budowlanych inż. Zdzisław Konecki ul. Strzelecka 118b/4 63-400 Ostrów Wielkopolski Telefon: 608351577 E-mail: zdzisław.konecki@gmail.com EKSPERTYZA TECHNICZNA OBIEKT: Budynek III Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Kaliszu ADRES: ul. Kościuszki 10, 62-800 Kalisz, dz. nr 76/1 INWESTOR/ZARZĄDZAJĄCY: Miasto Kalisz ul. Główny Rynek 20 62-800 Kalisz TEMAT: Wykonanie ekspertyzy technicznej dotyczącej zabezpieczenia budynku przed napływem wód opadowych i gruntowych do pomieszczeń piwnicy Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Kaliszu. Ostrów Wlkp. grudzień 2014 OPRACOWAŁ: 1

SPIS TREŚCI 1.0. Podstawa opracowania 1.1. Przedmiot opracowania 1.2. Cel opracowania 1.3. Podstawa prawna 2.0. Opis ogólny budynku 2.1. Opis aktualnego stanu technicznego 2.2. Analiza stanu istniejącego 2.3. Sposób naprawy. 2.3.1. Iniekcja z zastosowaniem żeli akrylowych 2.3.2. Zastosowanie żelu Indukret V K Injekt 100 2.3.3. Iniekcje kurtynowe. 3.0. Dokumentacja fotograficzna 4.0. Zalecenia 5.0. Wnioski końcowe 6.0. Załączniki 6.1. Plan zagospodarowania. 6.2. Rzut piwnic 6.3. Przekrój A-A 6.4. Wyniki pomiarów wilgotności. 6.5. Badania geotechniczne. 6.6. Zaświadczenie o wpisie do W.O.I.I.B w Poznaniu 6.7. Decyzja G.I.N.B w Warszawie o wpisie do Centralnego Rejestru Rzeczoznawców Budowlanych 2

1.0. Podstawa opracowania Podstawę niniejszego pracowania stanowią: Umowa nr UA/210/WRI/2014 z dnia 20.11.2014 pomiędzy Miastem Kalisz, a wykonawcą ekspertyzy Projekt na remont budynku z 2006 roku opracowany przez Zakład Usługowy inż. Jerzy Stanisławski Badania wilgotności murów ceglanych opracowana przez specjalistę w zakresie mykologii budownictwa mgr inż. Lesława Luźnego Badania geotechniczne opracowane przez geologa Leszka Satanowskiego wizja lokalna przeprowadzona w dniu 02.09.2014 i 12, 19.11.2014 oraz 3 i 10.12 2014, połączona z wykonaniem odkrywek. sporządzona w czasie wizji lokalnej dokumentacja fotograficzna obowiązujące polskie normy i przepisy w tym techniczno -budowlane literatura fachowa i zasady wiedzy technicznej. 1.1. Przedmiot opracowania Przedmiotem opracowania jest aktualnie użytkowany budynek III Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Kaliszu, jest to budynek częściowo dwukondygnacyjny, a częściowo trzykondygnacyjny w połowie podpiwniczony, zlokalizowany przy ul. Kościuszki 10, a w szczególności jego podpiwniczenie, do którego napływa woda opadowa i gruntowa. 1.2. Cel opracowania Celem opracowania jest ustalenie aktualnego stanu technicznego murów i pomieszczeń piwnic oraz przedstawienie propozycji wykonania zabezpieczeń budynku przed napływem wód gruntowych i opadowych do pomieszczeń piwnic. 1.3. Podstawa prawna - Ustawa Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994r (Dz. U. Z 2013r, poz.1409 ze zmianami) - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75 poz. 690 ze zmianami). - PN-B-03020:1981, Grunty budowlane posadowienia bezpośrednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie. 3

- PN-B-03001:1976 Konstrukcje i podłoża budowli. Ogólne zasady obliczeń. 2.0. Opis ogólny budynku Na podstawie informacji uzyskanych od użytkownika oraz przeprowadzonych badań i pomiarów ustalono co następuje: Analizowany budynek główny został wzniesiony w 1894 w technologii tradycyjnej, natomiast budynek internatu i sali gimnastycznej został wybudowany w latach 1964-1965, również w technologii tradycyjnej. Jest to budynek w połowie podpiwniczony z dwoma i trzema kondygnacjami nadziemnymi bez poddasza. W czasie swojej ponad 120-sto letniej eksploatacji był wielokrotnie przebudowywany, rozbudowywany i modernizowany. Aktualnie jest on użytkowany jako szkoła. Przedmiotowy budynek jest posadowiony na fundamentach ceglano-kamiennych. Ściany piwnic są wykonane z cegły ceramicznej pełnej (zdj. nr 7,14-16,20,24-29) i mają zróżnicowaną grubość. Ściany wewnętrzne nośne mają grubość od 41 do 63cm, natomiast grubość murów zewnętrznych wynosi od 74 do 94cm. Stropy nad piwnicą wykonane są w systemie Kleina ceglane na belkach stalowych, jest to sklepienie kolebkowe. Ściany piwnic są otynkowane od strony wewnętrznej tynki cementowo-wapienne gładkie, natomiast od strony zewnętrznej tynki boniowane. W ścianach zewnętrznych podpiwniczenia od strony podwórza (strona południowo-zachodnia) wykonane są studzienki okienne, natomiast w ścianach podpiwniczenia sali gimnastycznej wykonano otwory wsypowe. Zasadnicze wymiary budynku w rzucie są następujące: - powierzchnia zabudowy 2.123,70m 2 - powierzchnia użytkowa piwnic 997,20m 2 - kubatura piwnic ~3.300m 3 - długość 85,62m - wysokość piwnic 2,20-2,33m 4

2.1.Ocena stanu technicznego Wizja lokalna przeprowadzona w dniu 02.09.2014 i 12, 19.11.2014 oraz 3 i 10.12 2014, połączona z wykonaniem odkrywek, pomiarów i badania makroskopowego pozwoliły ustalić, że układ konstrukcyjny ścian nośnych jest układem podłużnym. Jak wynika z projektu (zał. nr 62), stropy opierają się na ścianach podłużnych. Ogólny stan techniczny murów piwnic, po wykonaniu odkrywek przedstawiono na zdjęciach fotograficznych w załączniku nr 3.0. Oględziny i wykonane odkrywki wykazały, że stan techniczny murów piwnic oraz posadzek jest zły. Przeprowadzone badania-pomiary wilgotności (zał. 6.4) przez specjalistę ds. mykologii w budownictwie wykazały, że stopień zawilgocenia murów jest bardzo duży i waha się od 0,8 do 20,0% (od I do V stopnia wg klasyfikacji Matkowskiego). Mury piwnic są nie tylko mokre ale też znacznie zasolone, występują w nich również sznury grzyba piwnicznego. W murach i zaprawie znajdują się również chlorki, azoty i siarczany. Mniejszą wilgotność mają mury gdzie tynki już odpadły lub zostały odkute. Oznacza to, że w miejscach w których brak jest tynków mury częściowo zostały osuszone. W trakcie oględzin stwierdzono, że cegła w murach piwnic jest skorodowana (zmurszała), występują również braki zaprawy w spoinach (zdj. nr 27,28). Na ścianach piwnic w szatniach widoczne są ślady zawilgocenia tynków przy posadzkach, ślady po wodzie widoczne są również na szafkach w szatniach. Najgorsza sytuacja występuje w pomieszczeniach piwnicznych pod salą gimnastyczną, tam mury wykazują największy stopień zawilgocenia. Na posadzce w pomieszczeniach pod salą jest woda (zdj. nr 8,22,23) oraz warstwa szlamu, posadzka jest zniszczona. Poziom posadzki w tych pomieszczeniach znajduje się około 1,85m poniżej poziomu terenu (zał. nr 6.3., przekrój C-C). We wszystkich pomieszczeniach piwnicy pod salą gimnastyczną brak jest wentylacji. Z zewnątrz z poziomu terenu do piwnicy schodzą zsypy (zdj. nr 7), które są dostarczycielami wody opadowej do piwnic. Posadzka w piwnicy-szatni jest zniszczona, płytki ceramiczne na posadzce odpadają (zdj. nr 17,18), poziom posadzki w pomieszczeniach piwnicy pod budynkiem głównym wynosi 1,63 poniżej poziomu terenu (zał. 6.3. przekrój A-A). W pomieszczeniach brak jest wentylacji, co powoduje, że jest wyczuwalna nie tylko wilgoć, ale również zapach stęchlizny. 5

W murach piwnic wykonane są otwory okienne w studzienkach (zdj. nr 31,32). W okresie dużych opadów deszczu woda wpływa oknami do pomieszczeń. Należy również zaznaczyć, że na ścianach zewnętrznych piwnic widoczne są ślady po przeciekach wody przez mury do pomieszczeń w piwnicy (zdj. nr 16). Reasumując powyższe ustalenia należy stwierdzić, że do pomieszczeń piwnic przez mury zewnętrzne dostaje się woda opadowa natomiast przez posadzki dostaje się woda gruntowa powodując korozję cegły i zaprawy w murze oraz niszczenie podłoża pod posadzkami. 2.2. Analiza stanu istniejącego Wykonana analiza otrzymanych dokumentów i przeprowadzonych badań stopnia wilgotności murów i posadzek oraz badania geotechniczne wykazały, że mury piwnic i posadzki w piwnicy są w złym stanie technicznym. Powodem tego stanu jest woda gruntowa i opadowa oraz brak odpowiednich izolacji poziomych i pionowych murów zewnętrznych i posadzek. Przeprowadzone badania-pomiary wilgotności (zał. 6.4) przez specjalistę ds. mykologii w budownictwie wykazały, że stopień zawilgocenia murów jest bardzo duży i waha się od 0,8 do 20,0% (od I do V stopnia wg klasyfikacji Matkowskiego). Zgodnie z klasyfikacją stopnia wilgotności murów (zał. nr 6.4.) tylko mury o stopniu zawilgocenia do 0,3% zalicza się do murów o dopuszczalnej wilgotności. Z wykonanych pomiarów wynika, że wszystkie mury piwnic należy zaliczyć do murów o podwyższonej wilgotności oraz do murów mocno zawilgoconych. Natomiast mury piwnic pod salą gimnastyczną zalicza się do murów mokrych. Znamiennym jest fakt, że najbardziej mokre są mury przy posadzkach, natomiast najbardziej suche są pod stropem nad piwnicą. Ten stan wynika z tego, że brak izolacji pionowej murów powoduje kapilarne podsiąkanie wody w murze od posadzki ku górze. Badania wykazały również, że oprócz wilgoci w murach występują sznury grzybni grzyba piwniczengo. Występuje również zasolenie murów ceglanych. W murach stwierdzono obecność chlorku, azotu i siarczanów. Stan ten jest wyniekiem przedostawania się wody opadowej przez mury i reakcji chemicznej wody z zaprawą w spoinach i cegłach. Kolejnym elementem, który powoduje zalewanie piwnic wodą są studzienki okienne i wsypy węglowe. Nieprawidłowo wykonane i źle zaizolowane studzienki oraz brak odpływu z nich wody powoduje, że woda przez okna i zsypy przelewa się do pomieszczeń piwnicznych. W wyniku notorycznego zalewania pomieszczeń w piwnicy wodą opadową i kapilarnego podsiąkania wody gruntowej w murach, doszło do korozji cegły oraz do 6

wymywania zaprawy ze spoin. Reakcje chemiczne zachodzące w murach zawilgoconych i mokrych doprowadziły do powstawania w murach zaolenia i wytrącania chlorków, azotanów i siarczanów. Taki stan spowodował również, że z powierzchni murów w pomieszczeniach piwnicznych zaczęły odpadać tynki, a tem gdzie jeszczenie nie odpadły, tynki są mokre. Posadzki, w części pod salą gimnastyczną jest posadzka z gruzobetonu, natomiast w pozostałej części posadzka jest z płytek ceramicznych na podłożu betonowym. Brak odpowiednich izolacji poziomych, przesiąkania wody gruntowej przez beton oraz zalewanie pomieszczeń wodą opadową doprowadziło do odparzenia się płytek posadzkowych od podłoża, natomiast w pomieszczeniach pod salą powstanie szlamu błotnego na posadzce betonowej, błoto zostało naniesione do pomieszczeń przez otwory zsypowe. We wszystkich pomieszczeniach w piwnicach wyczuwa się zaduch i zapach stęchlizny. Powodem tego stanu jest brak wentylacji nawiewno-wywiewnej w pomieszczeniach. Z przeprowadzonych badań geotechnicznych wynika, że równolegle z opisanymi problemami istnieje też problem kanalizacji deszczowej. Świadczy o tym fakt, że poziom wód gruntowych jest niższy od poziomu posadzki w piwnicach o około 0,36-0,70m (w obecnym okresie badań), a woda znajduje się na posadzce w piwnicy, pod salą oraz w wykonanych studzienkach do przepompowywania wody. Należy zatem przyjąć, że niesprawna kanalizacja deszczowa powoduje podnoszenie lustra wody gruntowej wewnątrz budynku o około 0,3-0,4m w stosunku do ustabilizowanego poziomu wody gruntowej. Ponadto ustalono, że okresowo, wtedy gdy występują wiosenne roztopy oraz stany powodziowe następuje zalewanie pomieszczeń piwnic, gdyż poziom wody gruntowej ulega podwyższeniu o około 2,0m. Sytuacja gruntowo-wodna została omówiona i przedstawiona w zał. 6.5. 2.3. Sposób naprawy Na podstawie wykonanych badań i obserwacji wód gruntowych i opadowych, przeprowadzonych oględzin i pomiarów zaleca się następujący sposób zabezpieczenia podziemnej kondygnacji. Podstawowym warunkiem jest wykonanie zabezpieczenia w postaci wodoszczelnej izolacji poziomej i pionowej. 7

W pierwszej kolejności należy skuć tynki wewnętrzne we wszystkich pomieszczeniach piwnic, w celu osuszenia murów ceglanych w piwnicach. Następnie doprowadzić do pełnej sprawności i drożności kanalizację deszczową, która prawdopodobnie jest jedną z głównych przyczyn podtapiania piwnic. Po wykonaniu tych robót należy przystąpić do wykonania izolacji pionowych i poziomych. WARIANT I Wykonanie wtórnej izolacji zewnętrznej iniekcyjnej typu kurtynowego w grunt. W sposób przedstawiony na poniższym szkicu. Do wykonania izolacji iniekcyjnej typu kurtynowego proponuje się żele akrylowe do izolacji pionowych i poziomych np. Indukret VK Iniekt 100. Przed przystąpieniem do wykonywania izolacji iniekcyjnej kurtynowej należy w murze z cegły zneutralizować sole (siarczany, azoty i chlorki) specjalnymi preparatami, a w opisanej sytacji, gdzie występują początki grzybni grzyba piwnicznego specjalnymi preparatami zwalczającymi te przypadki. Należy pamiętać żeby ze spoin usunąć zaprawę na głębokość około 2cm. Do wykonania powyższych robót można również użyć materiałów innych producentów o podobnych parametrach technicznych. 8

WARIANT II Z wykonanych badań geotechnicznych wynika, że w okresie wykonywania badań, czyli grudzień 2014 poziom wody gruntowej kształtował się na poziomie 0,36-0,70m poniżej posadzki w piwnicach. Ten fakt utwierdza w przekonaniu, że znajdująca się w piwnicy pod salą gimnastyczną woda nie pochodzi z gruntu lecz z wadliwie działającej kanalizacji deszczowej. W tej sytuacji proponuje się wykonanie izolacji pionowej i poziomej od wewnątrz piwnic, zgodnie z załączonym poniżej rysunkiem. W sytuacji, gdy poziom wody gruntowej jest niższy od poziomu posadzki, taka izolacja ma swoje uzasadnienie. Aby izolacja w sposób prawidłowy spełniała swoje zadanie należy 0,30m nad poziomem terenu wykonać przeponę poziomą metodą iniekcji, drugą przeponę należy wykonać przy posadzce. Należy zamurować istniejące zsypy i odpowiednio zaizolować. Przebudowy wymagają studzienki okienne, z których należy odprowadzić wodę opadową do kanalizacji deszczowej. Wybór materiałów do wykonania powyższej izolacji należy do projektanta. Zwracam uwagę, że przed przystąpieniem do wykonania izolacji w wariancie II podłoża muszą być przygotowane do izolacji tak, jak w wariancie I. 9

3.0. Dokumentacja fotograficzna 1. Widok ogólny budynku od ul. Kościuszki 2. Widok ściany szczytowej od strony wjazdu 10

3. Widok budynku od strony podwórza 4. Widok od strony podwórza z widoczną salą gimnastyczną 11

5. Pomieszczenie gospodarcze w podpiwniczeniu pod salą gimnastyczną 6. Widok ściany środkowej pod salą gimnastyczną po usunięciu zawilgoconej warstwy tynku 12

7. Widok konstrukcji zsypu pod salą gimnastyczną. 8. Zastoiny wody na posadzce pod salą gimnastyczną. 13

9. Odpadające płytki od ściany w pom. sanitarnych przy szatni 10. Studzienka do przepompowywania wody w pom. gospodarczym przy szatni. W studzience widoczna jest woda. 14

11. Kratka wentylacyjna nawiewna w sali gimnastycznej na piętrze 12. Odpadający tynk ze ściany zewnętrznej sali gimnastycznej na parterze. 15

13. Widok sali gimnastycznej od strony ogrodowej. 14. Widok muru z cegły po odkuciu tynku na ścianie zewnętrznej w szatni. 16

15. Widok muru z cegły po odkuciu tynku na ścianie 16. Widoczne zacieki na ścianie zewnętrznej oraz wykwity solne. 17

17. Odpadające płytki na posadzce w szatni. 18. Odpadające płytki w pomieszczeniu technicznym 18

19. Widok ściany pod oknem przed odkuciem tynku. Widoczna wilgoć. 20. Widok ściany pod odkuciu tynku. 19

21. Zacieki i wykwity na tynku ściany piwnicy. 22. Widok mokrej posadzki w piwnic. Widoczne wykwity na ścianie. 20

23. Widok mokrej posadzki w piwnic. Widoczne wykwity na ścianie.. 24. Ściana zewnętrzna po odkuciu tynku. Widoczne miejsca wytrącania się soli. 21

25. Ściana zewnętrzna po odkuciu tynku. 26. Ściana zewnętrzna po odkuciu tynku. 22

27. Widoczne zniszczenia cegły i ubytki zaprawy w spoinach. 28. Widoczne zniszczenia cegły i ubytki zaprawy w spoinach. 23

29. Zniszczenia murów i odpadający tynk ze ściany wewnętrznej. 30. Wykop kontrolny pod fundamentem ściany zewnętrznej sali gimnastycznej. 24

31. Widok zniszczonych murów studzienej okiennych. 32.. Widok zniszczonych murów studzienej okiennych 25

33. Odkrywka muru zewnętrznego od ul. Kościuszki. Widoczna pionowa izolacja powłokowa. 26

4.0. Zalecenia Przywrócenie budynkowi pomieszczeniom podziemia pełnej sprawności technicznej i użytkowej jest możliwe poprzez: - Wykonanie w całości robót zabezpieczających podziemie budynku przed wpływem wód opadowych i gruntowych zgodnie z opisem w pkt. 2.3. - Dobór rozwiązania i materiałów pozostawia się projektantowi, który powinien uwzględnić propozycje ujęte w ekspertyzie. - W przypadku przyjęcia II wariantu wykonanie izolacji należy potwierdzić poziom wód gruntowych nowymi badaniami geotechnicznymi. - Należy opracować projekt na wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną. Na powyższe roboty należy opracować projekt budowlany uzgodniony ze służbami konserwatorskimi oraz dokonać zgłoszenia rozpoczęcia robót właściwym organom. Wnioski końcowe Przeprowadzone badania i pomiary wykonane w piwnicach budynku przy ul. Kościuszki 10 w Kaliszu pozwalają na przyjęcie następująch stwierdzeń: a) Prace budowlane naprawcze można rozpocząć na podstawie projektu budowlanego uzgodnionego pod względem konserwatorskim i zgłoszenia rozpoczęcia robót odpowiednim organom. b) Aktualny stan techniczny murów z cegły i posadzek jest zły i wymaga szybkiej naprawy. c) Przyczyn powstania stwierdzonych zniszczeń należy upatrywać w wieku budynku (ponad 120 lat), długotrwałej eksploatacji, odpowiednich remontów zabezpieczających oraz wadliwie działającej kanalizacji deszczowej. d) Propozycje przeciwdziałania istniejącym nieprawidłowościom zamieszczono w punkcie 2.3 niniejszej ekspertyzy. 27