ISSN 1899-5772 Journal of Agrbusness and Rural Development www.jard.edu.pl 4(22) 2011, 123-133 POZIOM ŻYCIA LUDNOŚCI I JEGO ZRÓŻNICOWANIE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Agneszka Kozera, Cezary Kozera Unwersytet Przyrodnczy w Poznanu Abstrakt. W opracowanu przedstawono porównane pozomu życa ludnośc Polsk pozostałych krajów Un Europejskej (na podstawe określonych cech dagnostycznych opsujących poszczególne grupy potrzeb ludnośc). W badanu zróżncowana przestrzennego pozomu życa wykorzystano metody taksonomczne klasyczną metodę TOPSIS. Słowa kluczowe: pozom życa, syntetyczny mernk pozomu życa WSTĘP Pozom życa jest pojęcem złożonym, uwarunkowanym przez szereg różnych cech. Aby dobrze zrozumeć zakres, jak obejmuje jego defncja, należy wrócć do tej, sformułowanej przez komsję ekspertów ONZ w 1954 roku, która otrzymała następujące brzmene: Pojęce pozomu życa obejmuje całokształt rzeczywstych warunków życa ludz oraz stopeń ch materalnego kulturalnego zaspokojena potrzeb poprzez strumeń dóbr usług odpłatnych, a także pochodzących z funduszów społecznych [Pasny 1993]. Ta defncja stała sę podstawą dla welu nnych defncj tego pojęca. Lusznewcz [1982] zdefnował pozom życa jako stopeń zaspokojena materalnych kulturalnych potrzeb gospodarstw domowych realzowany poprzez strumene towarów usług odpłatnych oraz poprzez strumene funduszy konsumpcj zborowej. Wyróżnł on sedem podstawowych rodzajów potrzeb: wyżywene, bezpeczeństwo, ochrona zdrowa, warunk meszkanowe, komunkacja transport, ośwata kultura oraz środowsko. Pozom życa ludnośc w Polsce w krajach należących do Un Europejskej jest zróżncowany przestrzenne, co jest powązane z ogólnym rozwojem społeczno-gospo- Copyrght Wydawnctwo Unwersytetu Przyrodnczego w Poznanu Adres do korespondencj Correspondng author: mgr Agneszka Kozera, Katedra Fnansów Rachunkowośc, Unwersytet Przyrodnczy w Poznanu, ul. Wojska Polskego 28, 60-625 Poznań, Poland, e-mal: akozera@up.poznan.pl
124 A. Kozera, C. Kozera darczym krajów, stopnem urbanzacj, pozomem wykształcena społeczeństwa tp. Welu autorów wskazuje na potrzebę badana pozomu życa. Mędzy nnym Pasny [1993] zwraca uwagę na potrzebę wyznaczana ndeksu pozomu regonalnego, który odzwercedla podobeństwa różnce mędzy pozomem życa danej grupy ludnośc a pozomem występującym w nnych regonach gospodarczych [Zelaś 2004]. Głównym celem opracowana była dentyfkacja różnc w pozome życa ludnośc krajów Un Europejskej. W badanu przestrzennego zróżncowana pozomu życa coraz częścej wykorzystuje sę metody taksonomczne, pozwalające na wyodrębnene jednorodnych grup regonów o podobnych analzowanych cechach [Chapln 2000, Wysock 2010], dlatego też zróżncowane to przedstawono za pomocą mernka syntetycznego, który dla poszczególnych państw wyznaczono klasyczną metodą TOPSIS. Do budowy wskaźnka wykorzystano dane Głównego Urzędu Statystycznego [Polska... 2009, Rocznk... 2010] oraz dane publkacja Eurostatu [2010]. Okresem badawczym były lata 2008 oraz 2009. METODYKA BADAŃ Klasyfkacj badanych jednostek dokonano w sześcu etapach [Wysock 2010]. Etap 1. Dokonano wyboru zmennych opsujących pozom życa ludnośc na podstawe przesłanek merytorycznych, w podzale na sedem podstawowych grup potrzeb zaproponowanych przez Lusznewcza. W rezultace uzyskano następujący zestaw zmennych: I grupa Wyżywene: X 1 Udzał żywnośc napojów bezalkoholowych w wydatkach ogółem (%), II grupa Bezpeczeństwo: X 2 Wskaźnk zatrudnena (%), X 3 Stopa bezroboca wedługg BAEL (%), X 4 Gospodarstwa domowe zagrożone ryzykem ubóstwa (po transferach społecznych, %), X 5 Wskaźnk Gngego 1. III grupa Ochrona zdrowa: X 6 Lczba zgonów nemowląt na 1000 urodzeń żywych, X 7 Przecętne trwane życa, X 8 Lczba łóżek szptalnych na 100 tys. ludnośc, X 9 Ludność w przelczenu na jednego lekarza. IV grupa Warunk meszkanowe: X 10 Przecętna lczba osób na jedno meszkane, X 11 Meszkana oddane do użytkowana na 1000 osób, X 12 Średna lczba poko na osobę, 1 Współczynnk Gngego w ekonom ndeks ten nos nazwę Wskaźnka Nerównośc Społecznej; jest często stosowany w ekonometr do lczbowego wyrażena nerównomernego rozkładu dóbr, w szczególnośc nerównomernego rozkładu dochodu, np. gospodarstw domowych. Współczynnk Gngego przyjmuje wartośc z przedzału (0;1) często jest wyrażany w procentach. Współczynnk należy nterpretować w ten sposób, że m jest wyższy tym nerównośc w dochodach w danym kraju są wększe. Journal of Agrbusness and Rural Development
Pozom życa ludnośc jego zróżncowane w krajach Un Europejskej 125 X 13 Udzał wydatków na użytkowane wyposażene meszkana w wydatkach ogółem (%). V grupa Komunkacja transport: X 14 Gospodarstwa domowe wyposażone w komputer (% ogółu gospodarstw na danym obszarze), X 15 Gospodarstwa domowe z dostępem do Internetu (% ogółu gospodarstw domowych), X 16 Gospodarstwa domowe wyposażone w odbornk telewzyjne (% ogółu gospodarstw domowych), X 17 Samochody osobowe w użytkowanu na 1000 osób w sztukach. VI grupa Ośwata kultura: X 18 Udzał wydatków na zaspokojene potrzeb z zakresu kultury rekreacj w wydatkach ogółem (%), X 19 Ludność z wykształcenem wyższym (w % ogółu ludnośc). VII Środowsko: X 20 Odpady z dzałalnośc gospodarczej gospodarstw domowych (w tonach na jednego meszkańca). Zbór potencjalnych zmennych dagnostycznych ustalony w oparcu o krytera merytoryczne został poddany dalszej weryfkacj ze względu na wartość nformacyjną tych zmennych. Weryfkacja ta odbywa sę za pomocą procedur statystycznych ze względu na dwa podstawowe krytera [Panek 2009]: pojemność (potencjał nformacyjny) zmennych, czyl stopneń ch skorelowana z nnym zmennym oraz zdolność dyskrymnacyjną, czyl ch zmenność względem badanych obektów. W celu elmnacj zmennych nadmerne skorelowanych wyznaczono macerz odwrotną współczynnków korelacj mędzy przyjętym zmennym. Na podstawe analzy elementów dagonalnych macerzy, do oceny pozomu życa ludnośc, z dalszych badań usunęto zmenne X 6 oraz X 15. Analzując zdolność dyskrymnacyjną, czyl zmenność cech, odrzucono zmenną X 7 oraz X 16. W rezultace do dalszych badań przyjęto 16 cech, z których za destymulanty uznano cechy X 1, X 3, X 4, X 5, X 9, X 10, X 13, X 20, a pozostałe cechy uznano za stymulanty pozomu życa ludnośc. Etap 2. Przeprowadzono normalzację wartośc cech dagnostycznych, czyl przekształcono destymulanty w stymulanty oraz sprowadzono wartośc zmennych do porównywalnośc. W celu normalzacj wartośc cech prostych zastosowano procedurę untaryzacj, na podstawe formuł: 1. Stymulanta: 2. Destymulanta: x zk max k mnxk x mnx k max zk max k k xk xk x mnx Etap 3. Ustalono współrzędne jednostek modelowych wzorca antywzorca rozwoju. Wartośc wzorca (A + ) oraz antywzorca rozwoju (A ) defnuje sę jako: k 4(22) 2011
126 A. Kozera, C. Kozera A max 1 2 K 1 2 z,maxz,..., maxz ( z, z,..., z ) A mn 1 2 K 1 2 W untaryzacj zerowanej mamy: z, mnz,..., mnz ( z, z,..., z ) z 1, 1,..., 1 z 0, 0,..., 0 Etap 4. Oblczono odległośc eukldesowe każdego ocenanego obektu do wzorca (z + ) antywzorca rozwoju (z ): K K d K 2 ( zk zk ) k 1 K 2 d ( zk zk ) 1, 2,, N k 1 Etap 5. Oblczono wartośc cechy syntetycznej: d S d d 0 s 1, 1, 2,..., Etap 6. Dokonano uporządkowana lnowego wyznaczono typy rozwojowe na podstawe kryterów statystycznych, wykorzystując średną arytmetyczną odchylene standardowe z wartośc mernka syntetycznego [Wysock Lra 2003]. Klasa I (wysok): q q s Klasa II (średn-nższy): q q Klasa III (średn-wyższy): q s Klasa IV (nsk): q q s q q q s q q q q N WYNIKI BADAŃ TYPOLOGIA PAŃSTW WEDŁUG POZIOMU ŻYCIA LUDNOŚCI Zróżncowane przestrzenne pozomu życa ludnośc przedstawono za pomocą mernka syntetycznego, który dla poszczególnych państw wyznaczono klasyczną metodą TOPSIS. Oblczone wartośc zmennych syntetycznych opsujących pozom życa ludnośc pozwalają na uporządkowane badanych krajów od najlepszego do najgorszego pod względem badanych cech (tab. 1). Na podstawe mernków wyznaczonych dla poszczególnych państw, po ch lnowym uporządkowanu, wyodrębnono grupy typologczne odzwercedlające pozom życa ludnośc państw skuponych w tych grupach. Wynk przeprowadzonej analzy przedstawono w tabel 2 oraz na rysunku 1. Journal of Agrbusness and Rural Development
Pozom życa ludnośc jego zróżncowane w krajach Un Europejskej 127 Tabela 1. Klasyfkacja państw Un Europejskej według pozomu życa na podstawe mernka syntetycznego Table 1. Classfcaton of European Unon member states accordng to the standard of lvng based on a synthetc ndcator Kraj Country Słowena Slovena Welka Brytana Great Brtan Austra Austra Dana Danmark Holanda The Neteherlands Cypr Cyprus Nemcy Germany Szwecja Sweden Czechy Czech Republc Fnlanda Fnland Luksemburg Luxemburg Belga Belgum Estona Estona Irlanda Ireland Wartość syntetycznego mernka The value of the synthetc ndcator Grupa typologczna Typologcal group Kraj Country 0,61 I Hszpana Span 0,59 Francja France 0,59 Węgry Hungary 0,58 Ltwa Lthuana 0,57 Łotwa Latva 0,55 II Słowacja Slovaka 0,55 Portugala Portugal 0,55 Polska Poland 0,55 Grecja Greece 0,54 Włochy Italy 0,54 Rumuna Romana 0,52 Bułgara Bulgara 0,52 0,51 Wartość syntetycznego mernka The value of the synthetc ndcator Grupa typologczna Typologcal group 0,50 III 0,49 0,49 0,48 0,47 0,47 0,45 0,45 0,44 0,44 0,37 IV 0,34 Źródło: opracowane własne na podstawe danych GUS Eurostatu. Source: own calculatons based on GUS and Eurostat. Klasa I do perwszej grupy państw, odznaczającej sę najwyższym pozomem życa ludnośc (mernk syntetyczny na pozome > 0,57), zaklasyfkowano pęć państw: Słowenę, Welką Brytanę, Austrę, Danę oraz Holandę. 4(22) 2011
128 A. Kozera, C. Kozera Pozom życa: Standard of lvng: nsk low średn nższy medum lower średn wyższy medum hgher wysok hgh Rys. 1. Delmtacja przestrzenna pozomu życa ludnośc w krajach UE Źródło: opracowane własne. Fg. 1. Delmtaton of the spatal standard of lvng n EU countres Source: own elaboraton. Tabela 2. Mędzyklasowe zróżncowane ze względu na wybrane zmenne, dotyczące pozomu życa ludnośc Table 2. Cross-class dfferentaton due to selecton of the varables of the standard of lvng Grupa potrzeb Group needs Wyszczególnene Descrpton Grupa typologczna Typologcal group I II III IV 1 2 3 4 5 6 I Wyżywene Dnng II Bezpeczeństwo Securty Udzał żywnośc napojów bezalkoholowych w wydatkach ogółem (%) The share of food and soft drnks n total expendture (%) Gospodarstwa domowe zagrożone ryzykem ubóstwa (po transferach społecznych, %) Households at rsk of poverty (after socal transfers, %) Wskaźnk zatrudnena (%) Employment rate (%) Wskaźnk Gngego Gn ndex Stopa bezroboca według BAEL (%) Unemployment rate accordng to the BAEL (%) 11,1 12,7 17,6 25,5 12,2 13,9 15,8 21,5 72,8 67,8 63,7 60,3 26,5 27,6 31,8 34,2 4,3 5,9 7,8 6,7 Journal of Agrbusness and Rural Development
Pozom życa ludnośc jego zróżncowane w krajach Un Europejskej 129 Tabela 2 cd. / Table 2 cont. III Ochrona zdrowa Health 1 2 3 4 5 6 IV Warunk meszkanowe Housng V Komunkacja transport Communcaton and transport VI Ośwata kultura Educaton and culture Lczba łóżek szptalnych na 100 tys. ludnośc The number of hosptal beds per 100 thousand populaton Ludność w przelczenu na 1 lekarza Populaton per 1 doctor Przecętna lczba osób na 1 meszkane Average number of persons n an apartment Meszkana oddane do użytkowana na 1000 osób Dwellngs completed per 1000 populaton Średna lczba poko na osobę Average number of rooms per person Udzał wydatków na użytkowane wyposażene meszkane w wydatkach ogółem (%) The share of expendture on operaton and equpment of flats n total expendture (%) Gospodarstwa domowe wyposażone w komputer (% ogółu gospodarstw na danym obszarze) Households wth a computer (% of total households n the area) Samochody osobowe w użytkowanu na 1000 osób w szt. Passenger cars n use per 1000 persons n peces Udzał wydatków na zaspokojene potrzeb z zakresu kultury rekreacj w wydatkach ogółem (%) The share of expendture to meet the needs of cultural and lesure actvtes n total expendture (%) Ludność z wykształcenem wyższym w % ogółu ludnośc Populaton wth hgher educaton n % of total populaton VII Odpady z dzałalnośc gospodarczej gospodarstw domowych Środowsko w tonach na 1 meszkańca Envronment Waste from busness and households n tonnes per 1 nhabtant Źródło: opracowane własne na podstawe danych GUS Eurostatu. Source: own calculatons based on GUS and Eurostat. 382,1 421,9 414,5 505,2 332,2 304,0 316,3 368,0 2,4 2,1 2,4 2,4 12,0 6,3 5,4 1,3 1,7 1,8 1,3 1,0 27,9 27,3 24,9 25,9 73,6 61,2 48,4 23,5 451,8 462,6 388,9 242,0 11,2 9,1 8,5 5,0 21,4 23,2 18,3 13,6 6,5 8,3 4,5 23,6 Klasa II do której należą państwa o neco nższym pozome życa (średnm wyższym), na co wskazuje pozom mernka syntetycznego oscylującego w grancach 0,51-0,57. Reprezentują ją następujące kraje: Nemcy, Cypr, Czechy, Estona, Irlanda, dwa z krajów Beneluksu Luksemburg Belga oraz dwa z państw Skandynaw Fnlanda Szwecja. Klasa III pozom życa tej grupy, ze względu na wartość mernka syntetycznego meszczącego sę w grancach 0,44-0,51 można uznać za średn nższy. W skład tej grupy weszły następujące państwa: Hszpana, Francja, Węgry, Ltwa, Łotwa, Słowacja, Portugala, Polska oraz Grecja Włochy. 4(22) 2011
130 A. Kozera, C. Kozera Klasa IV charakteryzuje sę najnższym pozomem życa w Un Europejskej (wartość mernka syntetycznego ponżej 0,44). W skład tej grupy wchodzą tylko dwa państwa Rumuna oraz Bułgara, które przystąpły do UE jako ostatne. Wyodrębnone klasy charakteryzują sę zróżncowanem ze względu na wybrane zmenne, dotyczące pozomu życa ludnośc, które przedstawono w tabel 2. Ważnym mernkem obrazującym pozom życa ludnośc jest udzał wydatków gospodarstw domowych na zakup żywnośc napojów bezalkoholowych w wydatkach ogółem (%). Zgodne z prawem Engla, wzrostow dochodów gospodarstw domowych towarzyszy zmana ch struktury, tzn. zmnejszene procentowego udzału wydatków na żywność, na korzyść dóbr wyższego rzędu [Bywalec 2010]. Państwa o wyższym pozome życa ludnośc charakteryzuje stosunkowo newelk udzał w strukturze spożyca wydatków na żywność w wydatkach ogółem. Dlatego państwa zakwalfkowane do grupy perwszej charakteryzują sę najnższą wartoścą tego mernka, wynoszącą 11,1%. Państwa zakwalfkowane do klas najnższych, tj. klasy III IV, charakteryzuje natomast dużo wyższy udzał w strukturze spożyca wydatków na żywność w wydatkach ogółem, który wynosł odpowedno 17,6 oraz 25,5%. Operając sę na prawe Engla można równeż znterpretować stotne zróżncowane w wydatkach, dotyczących zaspokajana potrzeb kulturalnych rekreacyjnych tutaj te relacje są zgoła odwrotne w wydatkach gospodarstw domowych państw należących do grupy I wydatk te maja dwukrotne wększy udzał (11,2%) nż w wydatkach gospodarstw należących do grupy IV (5%). Wydatk gospodarstw domowych należących do grup II III znajdują sę na zblżonym pozome (odpowedno 9,1 8,5%) plasują sę pośrodku, pomędzy skrajnym grupam. Ważną determnantą pozomu życa jest sytuacja na rynku pracy, ocenana przez stopeń zblżana do pozomu pełnego zatrudnena [Berbeka 2006]. Sytuacja na rynku pracy przekłada sę bezpośredno na zakres uzyskwanych dochodów, stanowących podstawę dobrobytu zatrudnonych, co z kole bezpośredno determnuje pozom życa. Rynek pracy, który sprzyja podnoszenu pozomu życa, charakteryzuje sę, oprócz wysokego wskaźnka zatrudnena, nską stopą bezroboca rejestrowanego oraz w marę równomernym rozkładem dochodów. Państwa należące do grupy I charakteryzują sę najwyższym w UE wskaźnkem zatrudnena (72,8%) oraz najnższą stopą bezroboca rejestrowanego (ponżej 4,3%). Grupa ta odznacza sę także najnższą welkoścą mernka nerównośc społecznej (współczynnk Gnego), co oznacza, że rozkład dochodów jest w nej najbardzej wyrównany. Najsłabsze wynk w zakrese potrzeb bezpeczeństwa osągnęły państwa wchodzące w skład grupy IV. Zborowość ta charakteryzuje sę najnższym wskaźnkem zatrudnena (60,3%) oraz wysoką stopą bezroboca rejestrowanego (6,7%). Także współczynnk Gnego przyjmuje dla tej grupy najwyższą wartość, co oznacza, że w grupe tych państw stneje najwyższa nerównomerność w rozkładze dochodów. Należy także zauważyć, że w grupe państw o najnższym pozome życa, ponad 20% gospodarstw domowych jest zagrożonych ryzykem ubóstwa. Wysoka stopa bezroboca w skal makro ne tworzy, poprzez system podatkowy, odpowedno wysokch środków dla systemu opek społecznej, przez co równocześne zwększa sę lczba podmotów uprawnonych do korzystana z pomocy społecznej. Swosta symboza pomędzy opeką społeczną państwa efektywnym rynkem pracy jest warunkem konecznym zapobegającym bedze nerównoścom, które przyczynają sę do obnżena pozomu życa [Berbeka 2006]. Journal of Agrbusness and Rural Development
Pozom życa ludnośc jego zróżncowane w krajach Un Europejskej 131 Znaczącym wskaźnkem pozomu życa ludnośc jest także lczba nowych, oddawanych do użytku, meszkań na 1000 meszkańców. Śwadczy ona o zamożnośc społeczeństwa, gdyż należy pamętać, ż meszkane jest dobrem drogm, a jego zakup jest bardzo często nwestycją na wele lat. Zdecydowane najwyższą wartoścą tego mernka charakteryzują sę państwa należące do grupy I (12 meszkań), połowę z nch oddaje sę w grupach II (6,3) III (5,4), natomast najmnej nowych meszkań w przelczenu na lczbę meszkańców oddaje sę do użytku w grupe IV (1,3). Równe ważne jest wyposażene gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku, take jak samochody osobowe czy komputery. Na skutek szybkego, w ostatnch latach, rozwoju technolog nformacyjnych oraz upowszechnana nowoczesnych technk nastąpła poprawa w zakrese wyposażena gospodarstw domowych w nowoczesne dobra trwałego użytku. Analzując wyposażene gospodarstw domowych w komputery, można zauważyć jednak dość duże dysproporcje pomędzy badanym grupam. Państwa należące do grupy perwszej charakteryzują sę najwyższą wartoścą tego mernka w komputer wyposażonych jest ponad 73,6% gospodarstw domowych. Natomast najnższą wartoścą tego wskaźnka charakteryzowała sę grupa IV (państwa o najnższym pozome życa), w których zaledwe 23,5% ogółu gospodarstw domowych jest wyposażonych w komputer. Lczne badana, zarówno ekonomczne, jak socjologczne, śwadczą o tym, że na pozom życa ludnośc stotny wpływ ma równeż wykształcene. Analzując wynk badań, zauważamy, ż najwyższy odsetek ludnośc z wykształcenem wyższym w ludnośc ogółem odnotowano w grupe II oraz w grupe I, odpowedno 23,2 oraz 21,4%. Najsłabej pod tym względem wypadła grupa IV, w której odsetek ludnośc z wykształcenem wyższym wynósł nespełna 13,6%. Bardzo często w lteraturze, za jeden z elementarnych wskaźnków pozomu życa rozwoju państw, przyjmuje sę pozom szeroko rozumanej zdrowotnośc społeczeństwa. Nsk pozom tego wskaźnka jest jednym z podstawowych czynnków charakteryzujących kraje rozwjające sę. Badanym cecham w grupe potrzeb zwązanych z ochroną zdrowa znalazły sę lczba łóżek szptalnych na sto tysęcy meszkańców lczba ludnośc, przypadająca na jednego lekarza. W zakrese tych cech można zauważyć newelke zróżncowane wskaźnka, śwadczące o podobnym pozome zaspokajana tego rodzaju potrzeb. Ważną determnantą pozomu życa ludnośc jest stan gospodark kraju. Burda Wyplosz [2000] pszą, że to wzrost gospodarczy wyznacza bogactwo bądź ubóstwo narodów, zatem welkość PKB może stanowć potencjalny warunek możlwośc poprawy pozomu życa. Na rysunku 2 przedstawono wartość syntetycznego mernka pozomu życa względem PKB według parytetu sły nabywczej na jednego meszkańca w USD 2. Analzując wykres rozrzutu, można wyraźne wskazać na zależność pomędzy pozomem PKB a pozomem życa 3. Państwa, które w analze typologcznej odznaczały sę wysokm pozomem życa (klasa I II), charakteryzują sę także wysokm pozomem PKB. Nsk pozom PKB w Rumun Bułgar ma swoje odzwercedlene w nskm pozome życa meszkańców tych państw. 2 Pozoma ponowa lna na wykrese to wartośc średne badanych zmennych. 3 Na wykrese rozrzutu ne umeszczono Luksemburga ze względów na bardzo wysok pozom PKB (ponad 80 tys. USD/1 meszkańca), co w stotny sposób znekształcało grafczne zaprezentowane zależnośc. 4(22) 2011
132 A. Kozera, C. Kozera Wartość syntetycznego mernka The value of the synthetc measure 0,62 0,60 0,58 0,56 0,54 0,52 0,50 0,48 0,46 0,44 0,42 0,40 0,38 0,36 Łotwa Latva Rumuna Romana Ltwa Lthuana Estona Estona Polska Poland Cypr Cyprus Czechy Czech Republc Węgry Hungary Słowacja Slovaka Portugala Portugal Słowena Slovena Welka Brytana Great Brtan Hszpana Span Grecja Greece Włochy Italy Dana Danmark Nemcy Germany Szwecja Fnlanda Sweden Fnland Francja France Austra Austra Holanda The Netheerlan Belga Belgum Irlanda Ireland 0,34 Bułgara Bulgara 0,32 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000 35 000 40 000 45 000 PKB według parytetu sły nabywczej na jednego meszkańca (ceny beżące) w USD DGP of purchasng power party per capta (current prces) n USD Rys. 2. Wartość syntetycznego mernka względem PKB według parytetu sły nabywczej na jednego meszkańca (ceny beżące) w USD Źródło: opracowane własne na podstawe danych z tabel 1 oraz danych GUS. Fg. 2. The value of the synthetc measure compared wth GDP a purchasng power party per capta (current prces) n USD Source: own calculatons based on Table 1 and GUS data. WNIOSKI Analze taksonomcznej przestrzennego zróżncowana pozomu życa ludnośc poddano 26 państw Un Europejskej 4. Uzyskane rezultaty wskazują na to, że w czołówce krajów najbardzej zblżonych do wzorca, a tym samym oznaczających sę najwyższym pozomem życa ludnośc, znajdują sę: Słowena, Welka Brytana, Austra, Dana oraz Holanda. Natomast państwa charakteryzujące sę najnższym pozomem życa to Rumuna Bułgara, czyl państwa ostatno przyjęte do Un Europejskej. Podsumowując przeprowadzone badana należy powedzeć, ż pod względem pozomu życa ludnośc Polska wcąż znaczne odbega od państw będących w czołówce Un Europejskej. Można sądzć, że w przyszłośc zróżncowane pozomu życa ludnośc w poszczególnych krajach Un Europejskej będze ulegało stopnowemu zmnejszenu. Z drugej jednak strony może nastąpć wększe zróżncowane wewnątrz tych krajów, 4 W oblczanu mary rozwoju pomnęto Maltę ze względu na brak danych. Journal of Agrbusness and Rural Development
Pozom życa ludnośc jego zróżncowane w krajach Un Europejskej 133 bowem zjawsko rozwarstwena społeczeństwa z punktu wdzena dobrobytu jest typowe dla krajów wyżej rozwnętych. LITERATURA Berbeka J., 2006. Pozom życa ludnośc a wzrost gospodarczy w krajach Un Europejskej. Wyd. AE, Kraków. Burda M., Wyplosz C., 2000. Makroekonoma. Podręcznk Europejsk. PWE, Warszawa. Bywalec C., 2010. Konsumpcja a rozwój gospodarczy społeczny. C.H. Beck, Warszawa. Chapln H., 2000. Agrcultural dversfcaton: a revew of methodologcal approaches and emprcal evdence. Idara Workng Paper 2/2, Wye, November. Europe n fgures, Eurostat yearbook 2010. 2010. Eurostat Statstcal Books. Lusznewcz A., 1982. Statystyka społeczna: podstawowe problemy metody. PWE, Warszawa. Panek T., 2009. Statystyczne metody welowymarowej analzy porównawczej. SGH, Warszawa. Pasny J., 1993. Problem jakośc życa ludnośc oraz źródła mernk ch określana. Ruch Prawn. Ekon. Socjol. 2. Polska w Un Europejskej. 2009. GUS, Warszawa. Rocznk Statystyk Mędzynarodowej. 2010. GUS, Warszawa. Wysock F., 2010. Metody taksonomczne w rozpoznawanu typów ekonomcznych rolnctwa obszarów wejskch. Wyd. UP, Poznań. Wysock F., Lra J., 2003. Statystyka opsowa. Wyd. AR, Poznań. Zelaś A., 2004. Pozom życa w Polsce krajach Un Europejskej. PWE, Warszawa. THE STANDARD OF LIVING OF THE POPULATION AND ITS DIVERSITY IN THE EUROPEAN UNION Summary. Ths paper presents the results of the comparson standard of lvng for Poland and other European Unon countres (based on specfc dagnostc features that descrbe dfferent groups of the populaton's needs). In the study of the spatal dversty of lfe taxonomc methods were used classcal TOPSIS method. Key words: qualty of lfe, synthetc measure of qualty of lfe Zaakceptowano do druku Accepted for prnt: 13.06.2011 Do cytowana For ctaton: Kozera A., Kozera C., 2011. Pozom życa ludnośc jego zróżncowane w krajach Un Europejskej. J. Agrbus. Rural Dev. 4(22), 123-133. 4(22) 2011