Gruczoły układu pokarmowego Gruczoły wspomagające funkcję. Zlokalizowane poza przewodem, produkują wydzielinę doprowadzaną do jamy ustnej i jelita przewodami wyprowadzającymi. Ślinianki, wątroba, trzustka
Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej Jama ustna Ujścia małych gruczołów, uwalniających wydzielinę w systemie ciągłym (językowe, wargowe, policzkowe, podniebienne) Trzy pary dużych gruczołów ślinowych: Przyuszne uwalniają w odpowiedzi na bodźce mechaniczne Podżuchwowe bodźce termiczne Podjęzykowe bodźce chemiczne Bodźce działające na zakończenia nerwowe Psychiczne Zapachowe
Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej Pęcherzyk Cewko-pęcherzyk Cewka Komórki mioepitelialne Przewody śródzrazikowe Wstawka Odcinki prążkowane Tkanka łączna zrębu i przegród łącznotkankowych zawiera limfocyty i komórki plazmatyczne, produkujące IgA. IgA tworzy kompleksy z komponentą sekrecyjną syntetyzowaną w komórkach surowiczych pęcherzyków. Kompleks IgA-komponenta sekrecyjna wydzielany jest do jamy ustnej. Bierze udział w immunologicznej walce z bakteriami jamy ustnej
Ślinianka przyuszna Znaczenie kliniczne Oprócz produkcji śliny jest głównym miejscem docelowym dla wirusa wścieklizny i wirusa świnki. Wirus świnki wywołuje dwa rodzaje powikłań: zapalenie jąder zapalenie opon mózgowych
Podżuchwowa Ślinianki mieszane Przewaga komponenty surowiczej Odcinek prążkowany Cewka Półksięży c surowicz y EGF - peptyd występujący w osoczu, wyizolowany ze ślinianki myszy Stymuluje: proliferację różnych typów komórek nabłonkowych proces biosyntezy białka agregację rybosomów, formowanie polisomów Podjęzykowa Przewaga komponenty śluzowej
Ślina Zawiera białka, glikoproteiny, jony (Na, K, Cl, HCO, J), wodę i IgA Ślinianka podżuchwowa 70% śliny Ślinianka przyuszna 25% śliny i wydziela ślinę bogatą w amylazę ślinową Ślinianka podjęzykowa i gruczoły błony śluzowej 5% śliny Funkcja Śluz i woda nawilża błonę śluzową języka, policzków, warg podczas mówienia, nawilża, rozmiękcza pokarm (kubki smakowe). Funkcja protekcyjna działanie antybakteryjne: lizozym oddziałując na ścianę bakterii laktoferryna chelatuje jony żelaza niezbędne dla wzrostu bakterii IgA neutralizuje bakterie i wirusy Udział w trawieniu pokarmu: amylaza ślinowa inicjuje trawienie węglowodanów lipaza ślinowa (gruczoły von Ebnera) uczestniczy w hydrolizie lipidów
Wątroba 1 1,5 kg
Zraziki anatomiczne Wątroba Hepatocyty w blaszkach Naczynia zatokowe Żyła centralna Przestrzeń międzyzrazikowa, portalna (triada) Hepatocyty dwujądrzaste Żyła Tętnica Przewód żółciowy
Zrazik anatomiczny (klasyczny) wątroby świni Zrazik anatomiczny (klasyczny) wątroby człowieka
Zrazik anatomiczny (klasyczny) Żyła centralna Włókna retikulinowe Naczynia zatokowe Kanaliki żółciowe
Dwojakie Unaczynienie wątroby Czynnościowe Odżywcze Tętnica wątrobowa i żyła wrotna (żyła krezkowa górna + śledzionowa + krezkowa dolna) naczynia płatowe naczynia międzyzrazikowe na kilku poziomach po trzy tętnice i trzy żyły naczynia okołozrazikowe, biegnące na pograniczu sąsiadujących ze sobą zrazików anatomicznych naczynia zatokowe (płynie tu krew tętnicza i żylna) żyła centralna żyła podzrazikowa żyła wątrobowa Żyła centralna Przestrzeń międzyzrazikowa Sinusoidy
Hepatocyt 30 m długości 20 m szerokości Powierzchnia międzykomórkowa Powierzchnia kanalikowa Powierzchnia zatokowa Śródbłonek
Przestrzeń Dissego Kanaliki żółciowe
Zrazik anatomiczny Zrazik portalny (wrotny) Gronko wątrobowe
Zrazik anatomiczny Zrazik portalny Gronko Zrazik portalny (wrotny) Ogranicza te części wszystkich zrazików klasycznych, które wydzielają żółć do jednego przewodu żółciowego międzyzrazikowego. Unaczynienie naczynia międzyzrazikowe Przepływ żółci od środka zrazika anatomicznego do obwodu Przepływ krwi z obwodu zrazika do żyły centralnej
Gronko wątrobowe Żyła centralna 1 Strefa stałej czynności 2 Strefa pośrednia 3 Strefa stałego spoczynku Oś gronka stanowią końcowe gałązki triady wątrobowej (okołozrazikowe), leżące wzdłuż granicy dwu sąsiednich zrazików wątrobowych. Natężenie metabolicznej aktywności i strefowość bezpośrednia korelacja między przepływem krwi (zaopatrzenie w substancje odżywcze) a metabolizmem komórek tłumaczy proces regeneracji wyjaśnia wiele zmian patologicznych
Inne populacje komórki wątroby Komórki śródbłonka naczyń zatokowych Śródbłonek nieciągły okienkowy Komórki Browicza-Kupffera Komórki ziarnkowe (pit) Komórki układu makrofagów: niszczenie starych erytrocytów, rozkład hemoglobiny, wydzielanie białek uczestniczących w odpowiedzi immunologicznej, ew. niszczenie bakterii. ok. 15% Światło naczyń zatokowych
Inne populacje komórki wątroby Komórki gwiaździste (lipocyty, komórki gromadzące lipidy, Ito) Przestrzeń okołonaczyniowa, pochodzenie - mezenchyma. Gromadzą tłuszcz, zawierają witaminę A. W chronicznych schorzeniach wątroby komórki Ito aktywowane przez czynniki produkowane przez hepatocyty i komórki Browicza-Kupffera proliferują i nabywają cech miofibroblastów z/bez kropli lipidowych i pełnią główną rolę w procesie włóknienia wątroby (może być nieodwracalny) Marskość wątroby
Wytwarzanie żółci Funkcje wątroby Wątroba pełni ok. 100 różnych funkcji (600 1200 ml/dobę). Żółć woda, kwasy żółciowe (kwas cholowy), barwniki żółciowe (bilirubina), fosfolipidy, lecytyna, cholesterol, glukoza, IgA, białka, enzymy, liczne sole mineralne. Kwasy żółciowe reabsorbowane w jelicie transportowane do wątroby (krążenie jelitowo-wątrobowe). Bilirubina toksyczny produkt rozpadu degradacji hemoglobiny (makrofagi śledziony, komórki Browicza- Kupffera). Hepatocyty endocytują bilirubinę związaną z albuminami, tworzą formę rozpuszczalną bilirubiny. Uwolnienie większej ilości wolnej bilirubiny lub jej formy rozpuszczalnej żółtaczka. Utrzymywanie stałego stężenia glukozy we krwi (80-120 mg%)
Funkcje wątroby Wytwarzanie białek ok. 90% białek krwi. Czynniki procesu krzepnięcia krwi fibrynogen, czynnik III, protrombina i prokonwertyna, białka dla funkcjonowania układu dopełniacza, białka przenoszące metabolity, albuminy, globuliny (bez Ig), -fetoproteina. Syntetyzują lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL). IGFI i IGF-II. Erytropoetyna (EPO). Gromadzenie witamin w dużych ilościach A, D i B 12. Może utrzymywać stały poziom witamin przez określony czas: Wit. A 10 m-cy Wit. D 4 m-ce Wit. B 12 12 m-cy
Funkcje wątroby Unieczynnianie hormonów steroidowych Regeneracja komórki owalne (macierzyste), obecne w pobliżu końcowych odcinków kanalików żółciowych. Uczestniczą w regeneracji przy masywnych uszkodzeniach wątroby. Proste podwojenie hepatocytów. Przeszczepy Narząd hematopoetyczny w życiu płodowym
Pęcherzyk żółciowy Błona śluzowa Błona mięśniowa Błona surowicza Nabłonek jednow-wy walcowaty Funkcje: zatężanie (ok.. 10x) i gromadzenie żółci pomiędzy posiłkami uwalniane żółci przez skurcz mięśniówki (CCK) i bodźce nerwowe Kamienie żółciowe Cholestaza nieprawidłowe tworzenie i wydalanie żółci na poziomie hepatocyta (wewnątrzwątrobowa) lub strukturalna (guz trzustki lub przewodów żółciowych), lub mechaniczna (kamica żółciowa kamienie żółciowe)
Stany patologiczne Choroby spichrzeniowe nadmierne gromadzenie żelaza i miedzi Wrodzona hemochromacytoza wzrost absorpcji żelaza i jego akumulacja w lizosomach hepatocytów (powikłania: marskość, rak wątroby). Wrodzone zaburzenie metabolizmu miedzi (choroba Willsona) nadmierne depozyty miedzi w lizosomach wątroby (chroniczne zapalenie wątroby, marskość wątroby). Alkoholizm Długoterminowe spożywanie alkoholu powoduje: stłuszczenie wątroby, marskość wątroby (wzrost ilości kolagenu) Włókna kolagenowe
Część zewnątrzwydzielnicza trzustki Pęcherzyki otoczone błoną podstawną i siecią włókien retikulinowych, komórki wstawki w świetle komórki śródpęcherzykowe. 1500-3000 ml/dobę izotonicznego zasadowego płynu woda, jony, proteazy. Trypsynogen 1, 2 i 3 Chymotrypsynogen Proelastazy 1 i 2 Proteaza E Kalikreinogen Prokarboksypeptydazy A1, A2, Bb1 i B2 Amaylaza Lipaza Nukleazy: Deoksyrybonukleaza Rybonukleaza Enterokinaza Inhibitory proteaz Trypsynogen Trypsyna Aktywacja kaskadowa
Regulacja sekrecji soku trzustkowego Kwas żołądka (ph < 4,5) Stymulacja nerwu błędnego Sekretyna stymuluje pęcherzyki oraz komórki przewodów wyprowadzających do produkcji wody i węglanów. Sekrecja silnie zasadowego płynu bogatego w elektrolity i ubogiego w enzymy neutralizacja kwaśnej treści żołądka, optymalne warunki dla aktywności enzymów trzustki. Cholecystokinina uwalniana, gdy w świetle jelita kwas żołądkowy, długołańcuchowe kwasy tłuszczowe i niektóre aminokwasy. Stymuluje sekrecję mniej obfitego płynu, ale bardzo bogatego w enzymy. W warunkach skrajnego niedożywienia (białkowo-kalorycznego) komórki pęcherzyków trzustki oraz inne komórki produkujące białka ulegają atrofii, zanika RER.