Prowadzący: mgr Katarzyna Ziętkowska, doktorantka KUL Kontakt dla studentów: k.zietkowska@o2.pl Wybrane zagadnienia z zaburzeń zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży forma organizacyjna - wykład semestr zimowy, tryb niestacjonarny, liczba godzin 24 1. Opis kursu: Przedmiotem zajęć będzie zapoznanie studentów z klasyfikacją występujących zaburzeń zdrowia psychicznego u dzieci i młodzieży, metodami ich rozpoznawania i diagnozowania oraz formami terapii, na podstawie obowiązujących wytycznych w ICD-10. Ujęcie problematyki będzie miało charakter interdyscyplinarny oraz wieloaspektowy. Umiejętność rozpoznania zaburzenia na podstawie symptomów, ustalenia genezy oraz przewidywania rozwoju trudności z określeniem rokowań, jest podstawą nie tylko w pracy klinicznej, ale każdego psychologa, pracującego w zakresie profilaktyki, poradnictwa czy terapii, a także orzecznictwa i opiniodastwa. Wymagania wstępne: Student powinien posiadać wiedzę ogólną z zakresu psychologii rozwojowej, klinicznej z elementami psychiatrii, wychowawczej oraz rodziny. 2. Cel zajęć i efekty kształcenia: Celem zajęć jest zdobycie wiedzy i umiejętności w zakresie rozpoznawania i różnicowania zaburzeń, występujących u dzieci i młodzieży. Student powinien zdobyć umiejętności w zakresie analizy obserwowanych objawów, interpretacji uzyskanych wyników badań w sporządzaniu diagnozy zaburzeń zdrowia psychicznego oraz podjęcia lub wskazania odpowiednich działań terapeutycznych. Podczas zajęć szczególnie zaakcentowane zostaną praktyczne aspekty diagnozowania: umiejętność postawienia wstępnej hipotezy dotyczącej charakteru zaburzeń na podstawie obserwowanych symptomów, dobór metod diagnostycznych, umiejętność posługiwania się nimi, wyciąganie wniosków w odniesieniu do konkretnego problemu z zakresu zaburzeń zdrowia psychicznego, umiejętność stawiania diagnozy różnicowej w obrębie grupy zaburzeń o podobnym spektrum. Efekty kształcenia: Wiedza: Student potrafi zdefiniować pojęcie normy i patologii. Wie czym jest diagnoza psychologiczna, zna metody diagnostyczne zaburzeń zdrowia psychicznego. Student potrafi zdefiniować pojęcie, wie jakie są kryteria ogólne dla specyficznych zaburzeń występujących u dzieci i młodzieży. Posiada wiedzę na temat rozpoznawania i opisu istniejących objawów, opracowania wyniku diagnozy, różnicowania w sytuacji występowania u osób podobnych objawów w różnych zespołach klinicznych. Absolwent zdobędzie aktualną wiedzę podstawową z zakresu podejścia interdyscyplinarnego, w tym m.in. z neurologii, psychiatrii, rehabilitacji wykorzystywanej w diagnostyce rozpoznawania objawów oraz oceny ryzyka wystąpienia danego zaburzenia. Umiejętności: Student powinien posiadać umiejętność nawiązania kontaktu z dziećmi i młodzieżą, obserwacji, prowadzenia rozmowy, formułowania i zadawania pytań w oparciu o kryteria diagnostyczne oraz zastosowania odpowiedniego typu diagnozy klinicznej w zależności od istniejącego problemu i celu badania. Student wykazuje umiejętność
poszukiwania przyczyn pochodzących z innych źródeł (np. z zaburzeń neuropsychologicznych, środowiska szkolnego lub rodzinnego). Umie rozpoznawać wstępne objawy, formułować problemy i hipotezy badawcze oraz zastosować odpowiednie metody (wywiad, obserwacja, metody kwestionariuszowe) w zależności od występujących objawów. Powinien także zaproponować odpowiednie działania terapeutyczne w oparciu o rozpoznany mechanizm patologizujący, zdiagnozowane objawy i istniejące u jednostki zasoby. Kompetencje społeczne: Student powinien używać profesjonalnego języka do nazywania istniejących zaburzeń oraz ich symptomów, w oparciu o obowiązujące podręczniki diagnostyczne. Powinien także umieć zainicjować i zachęcić członków rodziny do zintegrowanego działania, w tym udzielania wsparcia dziecku, które doświadcza trudności. Posiada kompetencje w zakresie udzielania pomocy, w tym również może wskazać kontakt ze specjalistyczną poradnią. Absolwent potrafi integrować współdziałanie pomocowe między środowiskami (oraz instytucjami): rodzinnym, szkolnym, medycznym i specjalistycznym. Wykazuje wrażliwość na cierpienie, potrzeby i problemy wspieranych osób. Jego postępowanie powinno być zgodne z etyką zawodu psychologa. 3. Formy pracy: Wykład, ale także dyskusja, analiza przypadków i ćwiczenia aktywizujące. 4. Warunki zaliczenia i wymagania: Możliwa jedna nieobecność nieusprawiedliwiona i jedna usprawiedliwiona zwolnieniem lekarskim. Aktywność oceniana punktowo po każdych zajęciach w skali 0-3, w zależności od stopnia zaangażowania studentów. Warunkiem zaliczenia są: praca semestralna oraz egzamin pisemny po zrealizowaniu wszystkich zajęć dydaktycznych. Praca semestralna obejmuje obszerny opis wybranego zaburzenia, egzamin w formie pisemnej (pytania otwarte) obejmuje zakres materiału omawianego podczas zajęć oraz zawartego we wskazanej literaturze. Kryteria oceniania: Ocena bardzo dobra student doskonale zna wybrane zaburzenia, ich przyczyny, przebieg, odwołując się do klasyfikacji ICD-10. Potrafi wskazać symptomy i na ich podstawie, po przeprowadzonej rozmowie psychologicznej, postawić hipotezy co do dalszej diagnostyki. Bezbłędnie dobiera metody, potrafi zaprojektować program terapeutyczny. Ocena dobra student sprawnie omawia wybrane zaburzenia, ich przyczyny, przebieg, odwołując się do klasyfikacji ICD-10. Wskazuje najistotniejsze symptomy zaburzeń, po przeprowadzonej rozmowie psychologicznej, umie postawić wstępne hipotezy co do dalszej diagnostyki. Wskazuje metody diagnostyczne, proponuje program terapeutyczny. Ocena dostateczna - student ma kłopoty z opisem wybranych zaburzeń, ich przyczyn, przebiegu. Potrafi wskazać znaczną część symptomów, na ich podstawie, po przeprowadzonej rozmowie psychologicznej, jest w stanie trafnie postawić hipotezy co do dalszej diagnostyki. Zna metody, nie do końca trafnie je dobiera. Potrafi wskazać kierunek działań terapeutycznych. Ocena niedostateczna student nie potrafi rozpoznać i opisać wybranych zaburzeń lub posiada znikomą wiedzę na ten temat. Myli symptomy, nie umie odpowiednio sklasyfikować zaburzenia. Nietrafnie dobiera metody diagnostyczne i działania zmierzające do rozpoznania zaburzenia. Nie potrafi zaproponować skutecznej terapii.
5. Tematy poszczególnych spotkań (łącznie z literaturą) Do wszystkich zajęć obowiązują: Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. (1998). Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, Instytut Psychiatrii i Neurologii. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. (1997). Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, Instytut Psychiatrii i Neurologii. 1. Pojęcie normy i patologii. Statystyczne, społeczno-kliniczne i teoretyczne znaczenie normy, cechy nienormalności. Problemy diagnozy i terapii zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży. Przyczyny zaburzeń u dzieci i młodzieży. Biologiczne i społeczne czynniki. Patomechanizmy zaburzeń rozwoju. Modele zaburzeń wieku dziecięcego. Selingman Martin E.P. (2003) Psychopatologia. Wyd. Zysk i S-ka. Skrzyński W. (2000). Podstawy psychologii klinicznej. Wyd. ARW DIMA. Kendall P. C. (2004). Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji. Wyd. GWP. 2. Zaburzenia lękowe. Zaburzenia nerwicowe. Fobia szkolna. Namysłowska I (red.) (2004). Psychiatria dzieci i młodzieży. Wyd. Lek. Heyne D., Rollings S. (2004). Niechęć do szkoły. Jak pomóc dziecku, które opuszcza lekcje i wagaruje. Wyd. GWP. 3. Parcjalne deficyty rozwojowe. Zaburzenia motoryki. Zaburzenia lateralizacji. Zaburzenia percepcji wzrokowej i słuchowej. Zaburzenia mowy. Namysłowska I (red.) (2004). Psychiatria dzieci i młodzieży. Wyd. Lek. 4. Całościowe zaburzenia rozwojowe. Autyzm. Zespół Aspergera. Zespół Retta. Namysłowska I (red.) (2004). Psychiatria dzieci i młodzieży. Wyd. Lek. Kendall P. C. (2004). Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji. Wyd. GWP. 5. Zaburzenia zachowania i emocji. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Mutyzm wybiórczy. Ruchy mimowolne. Moczenie mimowolne. Mimowolne popuszczanie kału. Zaburzenia snu. Agresja u dzieci. Grochulska J. (1993). Agresja u dzieci. Wyd. WSiP. Borkowska A. R., Domańska Ł. (2006). Neuropsychologia kliniczna. Wyd. PWN. Kołakowski A., Skowrońska M., Wolańczyk t. (2013). Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci.
6. Zaburzenia odżywiania. Anoreksja. Bulimia. Otyłość. i behawioralne u dzieci. Namysłowska I (red.) (2004). Psychiatria dzieci i młodzieży. Wyd. Lek. 7. Zaburzenia psychosomatyczne. Astma. Choroba wrzodowa żołądka i jelit. Dolegliwości ze strony układu pokarmowego: bóle brzucha, biegunki, wymioty. Napięciowe bóle głowy. 8. Zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych. Zaburzenia narządów słuchu. Infekcje. Choroby endokrynologiczne. Choroby układu krążenia. Cukrzyca. Padaczka. i behawioralne u dzieci. 9. Zaburzenia psychotyczne. Schizofrenia w okresie adolescencji. 10. Zaburzenia afektywne. Zachowania depresyjne. Choroba dwubiegunowa. i behawioralne u dzieci. 11. Inne trudności występujące wśród dzieci i młodzieży. Zmęczenie psychiczne. Wypalenie szkolne. Osamotnienie. Nieśmiałość. Kulik A. (2010). Przewlekłe zmęczenie u nastolatków. Charakterystyka psychologiczna. Wyd. KUL. Zabłocka M. (2008). Przezwyciężenie nieśmiałości u dzieci. Wyd. Scholar. Kmiecik-Baran K. (1995). Poczucie alienacji. Wyd. UG. 12. Pomoc psychologiczna dla dzieci z zaburzeniami psychicznymi. Działania psychoterapeutyczne. Oddziaływania korekcyjno-kompensacyjne. Rola farmakologii.
Kazdin A., Weisz J. (2006). Psychoterapia dzieci i młodzieży.wyd. UJ. Kendall P. (2010). Terapia dzieci i młodzieży. Wyd. UJ. 6. Biogram prowadzącego zajęcia Katarzyna Ziętkowska psycholog, terapeuta, trener umiejętności społecznych, doktorantka w Instytucie Psychologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Lublinie. Pracuje jako psycholog praktyk. Pracuje z osobami niepełnosprawnymi. Zajmuje się udzielaniem wsparcia dla osób doświadczających traumy, straty i przemocy. Prowadzi warsztaty i wykłady dla rodziców, dotyczące wspomagania rozwoju dzieci i radzenia sobie z problemami wychowawczymi. Zainteresowania zawodowe koncentruje wokół psychologii klinicznej, rozwojowej i wychowawczej, zajmuje się psychoedukacją i diagnostyką osobowości.