Wiadomo½ci Parazytologiczne 2010, 56(3), 195204 Copyright 2010 Polskie Towarzystwo Parazytologiczne Se sja I. Tok so ka ro za Ob ja wy kli nicz ne tok so ka ro zy u dzie ci ba da nych w Od dzia le Ho spi ta li za cji Jed ne go Dnia IMiD w la tach 20082009 Ali cja Kar ney 1, Ma ria Mor da se wicz -Go li szew ska 1, Sa bi na Do bo sz 2, Be ata Kry nic ka -Cze ch 2, Ma³ go rza ta Tu rzy niec ka 1, Bar ba ra Ko wa lew ska -Kan tec ka 1, Mag da le na Mar czy ska 2 1 Od dzia³ Ho spi ta li za cji Jed ne go Dnia, In sty tut Mat ki i Dziec ka, War sza wa 2 Kli ni ka Cho r b Za ka nych Wie ku Dzie ci ce go, WUM, Wo je w dz ki Szpi tal Za ka ny, War sza wa Wst p Tok so ka ro za to cho ro ba wy wo ³y wa na przez lar - w ni cie ni z ro dza ju To xo ca ra spp. Za ra e niu mo g ulec lu dzie w ka dym wie ku, szcze g l nie za gro o - ne s ma ³e dzie ci. W za le no ci od miej sca osie dle - nia si larw ob ser wu je si r no rod ne, nie spe cy ficz - ne ob ja wy kli nicz ne, cz sto prze bieg jest bez ob ja - wo wy. Wy r nia si po staه trzew n, oczn i neu ro - tok so ka ro z. Wska za nia do le cze nia usta la ne s in - dy wi du al nie: w za le no ci wie ku pa cjen ta, ob ja - w w i po sta ci cho ro by. Brak jest me tod oce nia j - cych sku tecz no ه le cze nia. Ce lem pra cy by ³a oce na cz sto ci za ra e nia i ob - ja w w kli nicz nych tok so ka ro zy u dzie ci ho spi ta li - zo wa nych w Od dzia le Ho spi ta li za cji Jed ne go Dnia (OHJD) IMiD. Ma te ria³ i me to dy W la tach 20082009 w OHJD po dej rze nie tok - so ka ro zy wy su ni to u 32 pa cjen t w, w wie ku od 14 mie si cy do 14 lat. Za ra e nie po twier dzo no te stem se ro lo gicz nym ELI SA IgG z an ty ge na mi wy dal ni czo -wy dziel ni czy mi To xo ca ra spp. Ba da nia wy ko na no w Pra cow ni Pa ra zy to lo gii Wo je w dz kie - go Szpi ta la Za ka ne go w War sza wie. Ana li zo wa no po w d dia gno sty ki, zg³a sza ne do le gli wo ci, ob ja wy kli nicz ne i od chy le nia w ba da niach do dat ko wych. Wszyst kie dzie ci, u kt rych roz po zna no za ra e nie zo sta ³y skie ro wa ne do Po rad ni Cho r b Od zwie rz - cych Szpi ta la Za ka ne go. Wy ni ki Do dat ni wy nik ELI SA IgG stwier dzo no u 26/32 (81%) dzie ci, In dex IgG wy no si³ od 1,26 do 4,52. W gru pie tej by ³o 11 dziew cz t i 15 ch³op c w. Sie - dem na cio ro dzie ci miesz ka ³o w mie cie, dzie wi - cio ro po cho dzi ³o ze ro do wi ska wiej skie go. U 13/26 pa cjen t w w do mu by ³y zwie rz ta. Po wo dem dia - gno sty ki w kie run ku tok so ka ro zy by ³y na st pu j ce ob ja wy i/lub od chy le nia w ba da niach do dat ko wych: wy syp ki sk r ne, b le g³o wy, uczu cie prze wle k³e go zm cze nia, pod wy szo ne IgE, eozy no fi lia, po wi k - szo ne w z³y ch³on ne w ja mie brzusz nej, pod wy - szo ne wy k³ad ni ki sta nu za pal ne go. Czter na cio ro dzie ci mia ³o roz po zna n aler gi. W ba da niach do - dat ko wych stwier dzo no: eozy no fi li u 13 dzie ci (od 6 do 22), pod wy szo ne IgE ca³k. u 16 dzie ci, pod wy szo ne wy k³ad ni ki sta nu za pal ne go (OB, CRP) ob ser wo wa no u 1 dziec ka. Ba da nie USG ja - my brzusz nej wy ko na no u 17/26 dzie ci; u 2 stwier - dzo no po wi k szo n le dzio n, w jed nym przy pad ku po wi k szo ne w z³y ch³on ne krez ko we, u 14 by ³o pra wi d³o we. Ba da nie oku li stycz ne wy ko na no u wszyst kich dzie ci, u 1 dziec ka stwier dzo no sku pi - ska barw ni ka (nie cha rak te ry stycz ne dla tok so ka ro zy ocznej). Wszyst kie dzie ci zo sta ³y skie ro wa ne do Po - rad ni Cho r b Od zwie rz cych, zg³o si ³o si 17 z nich. U wszyst kich roz po zna no po staه trzew n cho ro by. U 12/17 za sto so wa no le cze nie al ben da zo lem, 5 dzie ci po zo sta je w ob ser wa cji; dzie ci te nie mia ³y wska za do le cze nia.
196 Sesja I Wnio ski 1. Ob ja wy za ra e nia To xo ca ra by ³y r no rod ne. 2. U pa cjen t w z na si lo ny mi ob ja wa mi aler gii na le y uwzgl d niه wsp ³ ist nie nie tok so ka ro zy.
Sesja I 197 Wy st po wa nie jaj To xo ca ra spp., Asca ris spp. i Tri chu ris spp. na wa rzy wach i owo cach eko lo gicz nych Te re sa K³a pe ه 1, Ma ria Stro czy ska -Si kor ska 1, Grze gorz Ka nia 2 1 Za k³ad Hi gie ny i Pa ra zy to lo gii ro do wi ska In sty tu tu Me dy cy ny Wsi im. Wi tol da Chod ki, Lu blin 2 Ka te dra i Za k³ad Bio lo gii i Pa ra zy to lo gii Uni wer sy te tu Me dycz ne go, Lu blin W Pol sce co ro ku ro nie licz ba go spo darstw eko - lo gicz nych. W 2008 ro ku by ³o ich oko ³o 15 ty si cy. Naj wi k sze za in te re so wa nie rol nic twem eko lo gicz - nym jest w wo je w dz twach: ma ³o pol skim, pod kar - pac kim i lu bel skim. Upra wy eko lo gicz ne zaj mu j w na szym kra ju oko ³o 315 ty si cy hek ta r w, co sta - no wi 1,9% u yt k w rol nych. Wo je w dz two lu bel - skie w 2008 ro ku po sia da ³o 1566 go spo darstw eko - lo gicz nych, zaj mu j c trze cie miej sce w kra ju. Wa - rzy wa (w tym owo ce ja go do we) i po la upraw ne zaj - mo wa ³y 30% upraw. Wraz ze wzro stem za in te re so - wa nia rol ni k w eko lo gi i prze kszta³ ca niem przez nich go spo darstw na eko lo gicz ne po wsta je co raz wi cej firm i prze tw r ni pro wa dz cych skup pro - duk t w eko lo gicz nych. Dzi ki prze tw r stwu i dzia - ³al no ci eko tu ry stycz nej pol scy rol ni cy ma j szan se wej cia na za chod nie ryn ki zby tu oraz mo li wo ci uzy ska nia do dat ko wych do cho d w. Ce lem pra cy by ³o zba da nie stop nia za nie czysz cze nia wa rzyw ja - ja mi geo hel min t w: To xo ca ra spp., Asca ris spp. i Tri chu ris spp. Ba da nia pro wa dzo no w okre sie 20082009. cz nie po bra no i prze ba da no 74 pr - by, w tym 66 pr b wa rzyw eko lo gicz nych i 8 pr b owo c w ja go do wych (tru skaw ki). Ma te ria³ po cho - dzi³ z 11 go spo darstw eko lo gicz nych z te re nu Lu - belsz czy zny. Prze pro wa dzo ne ba da nia wy ka za ³y, e za nie czysz cze nie wa rzyw ja ja mi geo hel min t w wy - st pi ³o w 15 pr bach (20,3%). Ja ja To xo ca ra spp. stwier dzo no w 9 pr bach wa rzyw (12,2%), ja ja Asca ris spp. w 4 pr bach (5,4%), a ja ja Tri chu ris spp. w 2 (2,7%). Owoce jagodowe (truskawki) by³y wolne od jaj geohelmint w. Ja ja To xo ca ra spp. stwier dzo no na po rach, se le rach, ce bu li, mar chwi, pie trusz ce, ziem nia kach, cu ki nii i bo twin ce. Ja ja Asca ris spp. na po rach, ce bu li, bu ra kach هwi k³o - wych i ra bar ba rze. Ja ja Tri chu ris spp. na bu ra kach هwi k³o wych i ra bar ba rze. Wa rzy wa za nie czysz czo - ne ja ja mi ni cie ni pa so yt ni czych mo g byه r d³em za ra e nia lu dzi i zwie rz t. Spo y wa ne, zw³asz cza w sta nie su ro wym mo g byه przy czy n za cho ro wa lu dzi na glist ni c i tok so ka ro z ; stwa rza j ry zy ko za ra e nia nie tyl ko kon su men t w, ale ta k e go spo - da rzy i let ni k w tam przy je d a j cych. Dla te go bar - dzo wa ne jest do k³ad ne my cie wa rzyw i owo c w przed spo y ciem oraz prze strze ga nie pod sta wo - wych za sad hi gie ny.
198 Sesja I Po r w na nie sku tecz no ci me tod pa ra zy to lo gicz nych sto so wa nych do ba da nia odwodnionych ko mu nal nych osa d w cie ko wych Jo lan ta Zdy bel, To masz Cen cek Za k³ad Pa ra zy to lo gii i Cho r b In wa zyj nych, Pa stwo wy In sty tut We te ry na ryj ny Pa stwo wy In sty tut Ba daw czy, Pu - ³a wy Wst p Ilo ه pro du ko wa nych w Pol sce ko mu nal nych osa d w cie ko wych sys te ma tycz nie wzra sta. Ich przy rod ni cze za go spo da ro wa nie jest z jed nej stro ny me to d po zwa la j c wy ko rzy staه je ja ko na w z, a z dru giej nie sie jed nak ry zy ko ska e nia ro do wi - ska bak te ria mi i pa so y ta mi. W zwi z ku z tym ko - niecz ne jest pro wa dze nie ba da na obec no ه tych or ga ni zm w. Po wszech nie sto so wa ny mi w Pol sce me to da mi do pa ra zy to lo gicz nych ba da osa d w cie ko wych s : me to da wg PN -Z -19000-4 i me to da zmo dy fi ko wa na wg Qu in na. Me to dy te by ³y opra co - wa ne do ba da nia gle by lecz w ba da niach osa d w cie ko wych s sto sun ko wo ma ³o sku tecz ne. W zwi z ku z tym w Za k³a dzie Pa ra zy to lo gii i Cho - r b In wa zyj nych PI Wet -PIB do ba da nia osa d w cie ko wych w kie run ku jaj ni cie ni je li to wych z ro - dza ju Asca ris, Tri chu ris i To xo ca ra opra co wa no w³a sn me to d, b d c roz wi ni ciem me to dy Qu in - na. Ce lem przed sta wio nych ba da by ³o po r w na nie sku tecz no ci me to dy w³a snej z me to d wg PN -Z - -19000-4 i me to d wg Qu in na. Ma te ria³ i me to dy Do ba da wy ko rzy sta no 5 pr bek osa d w cie - ko wych od wod nio nych po bra nych z r nych oczysz czal ni cie k w ko mu nal nych w Pol sce. Pr b - ki o ma sie 50 gra m w ba da no wy mie nio ny mi me to - da mi. Licz b wy izo lo wa nych jaj okre la no pod mi - kro sko pem przy po wi k sze niu 200. Wy ni ki Me to d PN -Z -19000-4 w ba da nych pr b kach stwier dzo no red nio 3,4 ja ja Asca ris spp., 0,2 Tri - chu ris spp. i 0,8 To xo ca ra spp. Me to d wg Qu in - na stwier dzo no od po wied nio 19,8; 1,0 i 6,2 jaj, a me to d w³a sn 69,6; 1,6 i 19,2 jaj/pr b k. Na le y pod kre liه, e me to d w³a sn stwier dza no w ka dej pr b ce ja ja wszyst kich 3 rodzaj w paso yt w, podczas gdy metod PN-Z-19000-4 w 1 pr bce nie stwier dzo no jaj Asca ris spp., w 4 nie stwier dzo no jaj Tri chu ris a w 3 jaj To xo ca ra spp. Me to d wg Qu in na w2pr b kach nie stwier dzo no jaj w³o so g³ - wek. Wnio ski Prze pro wa dzo ne ba da nia wska zu j na po nad 20-krot nie wy sz sku tecz no ه me to dy w³a snej w ba da niu osa d w cie ko wych od me to dy PN -Z - -19000-4 i bli sko 4-krot nie wy sz od me to dy wg Qu in na. Na le y roz wa yه sze ro kie wpro wa dze nie tej me to dy do ru ty no wej dia gno sty ki pa ra zy to lo - gicz nej osa d w cie ko wych.
Sesja I 199 Pro blem pa so y t w je li to wych u ps w za prz go wych w Pol sce An na Ba je r 1, Ma³ go rza ta Bed nar ska 1, An na Ro do 2 1 Za k³ad Pa ra zy to lo gii, In sty tut Zo olo gii, Wy dzia³ Bio lo gii, Uni wer sy tet War szaw ski, War sza wa 2 Za k³ad Pa to mor fo lo gii Zwie rz t, Ka te dra Pa to lo gii i Dia gno sty ki We te ry na ryj nej, Wy dzia³ Me dy cy ny We te ry na ryj - nej, Szko ³a G³ w na Go spo dar stwa Wiej skie go, War sza wa Wst p Tre nin gi i star ty w za wo dach sta no wi znacz ny wy si ³ek dla or ga ni zmu pra cu j cych ps w za prz go - wych. Se zon wy ci go wy trwa od je sie ni do wio sny, naj wi k sza licz ba za wo d w od by wa si od stycz nia do mar ca ka de go ro ku. W tym cza sie od by wa j si wy ci gi ran gi mi strzow skiej (Mi strzo stwa Pol ski, Eu ro py, wia ta), na kt rych wy ma ga na jest naj wy - sza wy dol no ه ps w pra cu j cych. In wa zje pa so y - t w je li to wych, ta kich jak krwio pij ne w³o so g³ w ki, czy t go ryj ce mo g w znacz nym stop niu ob ni aه wy dol no ه wy si³ ko w ps w i pro wa dziه do ane mii. Ma te ria ³y i me to dy W dru giej po ³o wie se zo nu wy ci go we go, od stycz nia do kwiet nia 2010 ro ku, prze ba da no 108 pr b ka ³u z 25 ho dow li ps w za prz go wych z te re nu ca ³ej Pol ski. Dzie wi ه ho dow li za kla sy fi - ko wa no ja ko ma ³eµ li cz ce 13 psy; 16 ho dow li ja ko du eµ, li cz ce od 4 do >30 ps w. Sto su j c me to d flo ta cji na so lan ce i test im mu no flu ore scen - cji po red niej (IFA; Me ri Flu or Cryp to spo ri - dium/giar dia) wy kry to obecno ه 3 ga tun k w ni cie - ni i 3 ga tun k w pier wot nia k w je li to wych u ps w pra cu j cych. Wy ni ki Og ³em pa so y ty je li to we stwier dzo no u 68% ps w za prz go wych (73/108). W 51 pr bach (47%) wy kry to ja ja przy naj mniej jed ne go ga tun ku ni cie - nia; dwa ga tun ki zi den ty fi ko wa no u 13% ps w, trzy ga tun ki stwier dzo no u dw ch ps w. Naj cz ciej wy kry wa no t go ryj ce Un ci na ria ste no ce pha la w 36% ho dow li (9/25), u 34% ps w. To xo ca ra ca - nis stwier dzo no w 36% ho dow li (9/25), u 17% ps w. Naj rza dziej wy kry wa no w³o so g³ w k Tri - chu ris vul pis w 20% ho dow li (5/25), u 13% ps w. Og ³em cy sty/oocy sty pier wot nia k w je li to wych stwier dzo no u 31% ps w. Naj cz ciej wy kry wa no Giar dia spp. (54% ho dow li [13/24], 28% ps w), na - st p nie Cryp to spo ri dium spp. (37.5% ho dow li [9/24], 13% ps w), oraz w 1 przy pad ku in fek cj Eime ria spp. (0.9% pr b). Pra wie dwu krot nie cz - ciej stwier dza no pier wot nia ki u ps w wol nych od ni cie ni (39%), w po r w na niu do ps w za ra o - nych ni cie nia mi (22%). Prze pro wa dzo no ana li z czyn ni k w wp³y wa j cych na za ra e nie pa so y ta - mi wiel ko ه ho dow li, wiek i p³eه y wi cie la, sto so - wa nie an ty hel min ty k w. G³ w ny mi czyn ni ka mi wp³y wa j cy mi na bo gac two pa so y t w by ³y wiel - ko ه ho dow li i ro dzaj/cz sto ه ku ra cji prze ciw pa so - yt ni czych. Roz prze strze nie nie ni cie ni by ³o znacz - nie wy sze w du ych ho dow lach w po r w na niu do ma ³ych oraz w ho dow lach, w kt rych od ro ba cze - nia prze pro wa dza ne by ³y rzad ko (24 ra zy/rok) lub wca le, lub przy u y ciu rod k w nie sku tecz nych prze ciw ko t go ryj com i w³o so g³ w kom. Wnio ski W po r w na niu do ba da pro wa dzo nych kil ka lat wcze niej u ps w za prz go wych w Pol sce stwier - dzo no zna cz cy wzrost eks ten syw no ci za ra e ni - cie nia mi i utrzy my wa nie si wy so kie go od set ka in - fek cji pier wot nia ka mi je li to wy mi z ro dza ju Cryp to - spo ri dium i Giar dia. Szcze g l nie nie po ko j cy jest wy so ki od se tek ho dow li i ps w pra cu j cych za ra o - nych gro nym ta k e dla lu dzi ga tun kiem ni cie nia, ja kim jest To xo ca ra ca nis.
200 Sesja I In wa zje wy bra nych ni cie ni z ro dzi ny Asca ri di dae u zwie rz t dra pie nych An na Oku le wicz, Jo an na Hil de brand, Agniesz ka Pe rec -Ma ty siak, Ka ta rzy na Bu kow ska Za k³ad Pa ra zy to lo gii, In sty tut Ge ne ty ki i Mi kro bio lo gii, Uni wer sy tet Wro c³aw ski, Wro c³aw Du e zna cze nie epi zo ono tycz ne w r d ssa k w dra pie nych Car ni vo ra od gry wa j Asca ri di dae z ro - dza j w To xo ca ra i To xa sca ris. Wsp l n ce ch w cy klach roz wo jo wych tych ni cie ni jest znacz ny udzia³ gry zo ni i uwa a si, e cy kle te s non -stric - tly mo no xe no us (Re pe rant i wsp. 2007). U li s w (Vul pes vul pes) naj cz ciej no to wa nych dra pie - ni k w w Eu ro pie, iden ty fi ko wa ne s dwa ga tun ki To xo ca ra ca nis i To xa sca ris le oni na, cz sto w ko in - wa zjach. Te je li to we pa so y ty wy da j si ze so b kon ku ro waه. W w czas gdy pre wa len cja T. ca nis jest bar dzo wy so ka, np. 61,6% w An glii (Smith i wsp. 2003), czy 81% w Da nii (Wil lin gham i wsp. 1996), dru gi ga tu nek wy st pu je bar dzo rzad - ko al bo wca le od po wied nio 0,3% i 0%. T za le - no ه od no to wa no ta k e w przy pad kach wy so kiej eks ten syw no ci za ra e nia T. le oni na 52,2% i 4,4% T. ca nis u li s w na te re nie Hisz pa nii (Cria do -For - ne lio i wsp. 2000). W Pol sce u li s w stwier dza ne jest wsp ³ wy st po wa nie obu ga tun k w, przy czym pre wa len cja T. leoni na jest zde cy do wa nie ni sza (0,91,1%) (Ba lic ka -Ra misz i wsp. 2003, Ra misz i wsp. 2004) lub no tu je si obec no ه tyl ko T. ca nis (Pa co i wsp. 2006, Bo rec ka i wsp. 2009). R ni ce ob ser wu je si ta k e w stop niu za ra e nia ko to wa tych ni cie nia mi To xo ca ra ca ti i T. le oni na. W Hisz pa nii od no to wa no pre wa len cj od po wied nio 18,3% i 1,3% u ko t w do mo wych oraz 37,5% i 62,5% u dzi ko y j cych ry si (Lynx par di nus) (Gu adal pe i wsp. 2004, Tor res i wsp. 1998). Ba da nia prze pro - wa dzo ne w Szwaj ca rii wska za ³y na za le no ه po - mi dzy wy st po wa niem ni cie ni u li s w, a stop niem urba ni za cji. Ni sza pre wa len cja T. le oni na w po bli - u miast 8% w od nie sie niu do 59,6% na te re nach rol ni czych wy da je si byه zwi za na z ni sz li czeb - no ci gry zo ni, b d cych y wi cie la mi pa ra te nicz - ny mi. W ba da niach w³a snych pro wa dzo nych na te - re nie ogro du zoo lo gicz ne go, mi mo okre so wo prze - pro wa dza nej de hel min ty za cji, ob ser wu je si u dzi - kich Fe li dae i Ca ni dae, in wa zje T. le oni na, T. ca ti i T. ca nis, co ta k e mo na wi zaه z du ym udzia ³em gry zo ni w kr e niu tych pa so y t w. Mi mo r nic w bio lo gii ni cie ni z ro dza ju To xo ca ra i To xa sca ris, ich lo ka li za cja w or ga ni zmie y wi cie li, mor fo lo gia do ro s³ych osob ni k w i wy mia ry jaj s bar dzo po - dob ne, dla te go w nie kt rych pra cach (np. Ve rva eke i wsp. 2005) ga tun ki T. ca nis i T. le oni na trak to wa - ne s ³ cz nie.
Sesja I 201 Gry zo nie ja ko y wi cie le pa ra te nicz ni ni cie ni z ro dzi ny Asca ri di dae Jo an na Hil de brand, Grze gorz Za le ny, Ka ta rzy na Bu kow ska, Agniesz ka Pe rec -Ma ty siak Za k³ad Pa ra zy to lo gii, In sty tut Ge ne ty ki i Mi kro bio lo gii, Uni wer sy tet Wro c³aw ski, Wro c³aw Wst p Uk³a dy pa so yt - y wi ciel w od nie sie niu do drob - nych ssa k w wy ka zu j du r no rod no ه, gdy gry zo nie pe³ ni ro l y wi cie li osta tecz nych i po - red nich, a ta k e pa ra te nicz nych dla wie lu ga tun - k w hel min t w. Ba da nia nad t gru p do ty cz wp³y wu czyn ni k w bio tycz nych i abio tycz nych na kszta³ to wa nie si za r w no hel min to fau ny da nych ga tun k w y wi ciel skich, jak i po szcze g l nych uk³a - d w pa so yt - y wi ciel oraz eko lo gicz nych aspek t w wy st po wa nia hel min t w i pier wot nia k w o zna - cze niu zoo no tycz nym. Od kil ku lat na te re nie Dol - ne go l ska pro wa dzo ne s ba da nia nad ro do wi - sko wy mi uwa run ko wa nia mi wy st po wa nia pa so y - t w w po pu la cjach dzi ko y j cych gry zo ni. Jed nym z aspek t w jest ro la tej gru py y wi ciel skiej w utrzy - my wa niu w eko sys te mach ni cie ni z ro dzi ny Asca ri - di dae. Ma te ria³ i me to dy Ana li zie pod da no zgru po wa nia hel min t w gry - zo ni od³a wia nych w okre sach dwu let nich na dw ch sta no wi skach na obrze ach Wro c³a wia i na te re nie Re zer wa tu Sta wy Mi lic kieµ. Hel min ty, po sta cie do ro s³e i lar wal ne, po zy ski wa no w wy ni ku stan dar - do wych sek cji pa ra zy to lo gicz nych, na to miast do oce ny pre wa len cji larw Asca ri di dae za sto so wa no me to d kom pre so ro w. Do opi sa nia zgru po wa pa - so y t w u y to stan dar do wych wska ni k w pa ra zy - to lo gicz nych i eko lo gicz nych. Wy ni ki Prze ba da no 373 gry zo nie re pre zen tu j ce 5 ga - tun k w (Apo de mus agra rius, A. fla vi col lis, My odes gla re olus, Mi cro tus agre stis, M. arva lis). Og l - na pre wa len cja hel min t w wy nio s³a 71,4% u tych y wi cie li od³o wio nych na obrze ach Wro c³a wia i 73,4% na te re nie Re zer wa tu Sta wy Mi lic kieµ. Stwier dzo no obec no ه, od po wied nio 17 i 23 tak so - n w na le cych do Di ge nea, Ce sto da i Ne ma to da. Lar wy Asca ri di dae w w tro bie i m zgu wy st po wa - ³y ³ cz nie u 46 osob ni k w. Wy ka za no istot n sta ty - stycz nie za le no ه po mi dzy wy st po wa niem tych ni cie ni a ga tun kiem y wi cie la, se zo nem i red nim bo gac twem ga tun ko wym. Wnio ski W ro do wi sku na tu ral nym kr e nie ni cie ni z ro - dzi ny Asca ri di dae od by wa si przy zna cz cym udzia le gry zo ni, kt re pe³ ni ro l y wi cie li pa ra te - nicz nych lub po red nich. Wy da je si, e g³ w ne r d³o za ra e nia sta no wi dzi ko y j ce dra pie ni ki. Be ha wior i pre fe ren cje sie dli sko we Apo de mus agra rius de cy du j o znacz nie wy szej ni u po zo - sta ³ych my szo wa tych i nor ni ko wa tych pre wa len cji po sta ci lar wal nych Asca ri di dae. Po raz pierw szy wy ka za no wp³yw czyn ni k w abio tycz nych (se zon) i bio tycz nych (wsp ³ wy st po wa nie in nych ga tun - k w hel min t w) na wy st po wa nie tych ni cie ni u y - wi cie li pa ra te nicz nych.
202 Sesja I Pr ba wy kry cia Di ro fi la ria im mi tis u ps w Ma ria Mi chal czyk, Raj mund So k ³ Ka te dra Pa ra zy to lo gii i Cho r b In wa zyj nych, Wy dzia³ Me dy cy ny We te ry na ryj nej, Uni wer sy tet War mi sko -Ma zur ski, Olsz tyn W Ka te drze Pa ra zy to lo gii i Cho r b In wa zyj nych Wy dzia ³u Me dy cy ny We te ry na ryj nej Uni wer sy te tu War mi sko -Ma zur skie go w Olsz ty nie rocz nie wy - ko nu je si po nad 1000 r nych ba da pa ra zy to lo - gicz nych. Ko rzy sta j c z w³a snej ba zy da nych, do ba da wy ty po wa no 8 ps w, kt re prze by wa ³y w stre fie en de micz nej di ro fi la rio zy. Z ich w³a ci cie - la mi prze pro wa dzo no wy wiad, usta lo no wiek zwie - rz t oraz miej sca i cza su prze by wa nia w stre fie. Przy ty po wa niu bra no pod uwa g psy po wy ej dru - gie go ro ku y cia, czas prze by wa nia w re jo nie wy - st po wa nia di ro fi la rio zy mi ni mum 3 mie si ce oraz czas, ja ki mi n ³ od dnia po wro tu, (co naj mniej 8 mie si cy). Zba da no krew od 8 ps w r nych ras bez ob ja w w kli nicz nych (Ta be la 1). Od ka de go psa po bie ra no krew do ba da o go - dzi nie 23 i 6 trzy krot nie w od st pach 6. dnio wych. W la bo ra to rium z ka dej pr by wy ko na no po 10 roz ma z w, po przez na nie sie nie kro pli krwi na od - t³usz czo ne szkie³ ko pod sta wo we, a na st p nie do da - nie kro pli he pa ry ny i roz two ru fi zjo lo gicz ne go, ca - ³o ه wy mie sza no ba giet k i przy kry to szkie³ kiem na kryw ko wym. W tak przy go to wa nych pre pa ra tach po szu ki wa no pod mi kro sko pem larw. Ka d pr b k krwi zba da no r w nie te stem Ca ni ne He ar tworm Test Kit, kt rym wy kry wa si ju 78 mie si cz ne pa so y ty. Do pra wi d³o we go wy ko na nia te stu po - trze ba 40 l krwi pe³ nej (jed na kro pla), kt r na le y na nie ه do pr b ni ka. Wzgl d na czu ³o ه te stu wy no - si 99%, na to miast wzgl d na swo isto ه 100%. Wszyst kie wy ko na ne pr by, za r w no roz ma zy jak i test by ³y ujem ne. Ba da ne psy nie zo sta ³y za ra o ne D. im mi tis pod czas po by tu za gra ni c. Z uwa gi na cz ste w ostat nich la tach wy jaz dy w³a ci cie li z psa mi w re jo ny en de micz ne, po za uwa e niu po po wro cie u ps w ob ja w w wska zu j cych na za - bu rze nia ze stro ny uk³a du krwio no ne go i od de cho - we go na le y je do dat ko wo zba daه na obec no ه di - ro fi la rii. Test dia gno stycz ny jest pro sty w u y ciu, ³a twy do prze pro wa dze nia w ka dej lecz ni cy dla zwie rz t. Ta be la 1. P³eه Wiek Kraj po cho dze nia Kraj po by tu Czas po by tu w re jo nie en de micz nym 2 la ta W³o chy Pol ska 1 rok 2 la ta W³o chy Pol ska 1 rok 1,5 ro ku Gre cja Pol ska 6 mie si cy 4 la ta Pol ska Fran cja 3 mie si ce, co ro ku 5 lat Pol ska Fran cja 3 mie si ce, co ro ku 5 lat Pol ska Tur cja 6 mie si cy 3 la ta Pol ska r ne kra je ba se nu Mo rza r d ziem ne go kil ka na cie ra zy w ro ku 4 la ta Pol ska r ne kra je Eu ro py wy sta wy 6 lat Pol ska r ne kra je Eu ro py wy sta wy
Sesja I 203 Al ter na tyw ne me to dy zwal cza nia ni cie ni u zwie rz t ho dow la nych Klau dia Bro da czew ska, Kin ga J wic ka, Ma ria Do li gal ska Za k³ad Pa ra zy to lo gii, In sty tut Zo olo gii, Wy dzia³ Bio lo gii, Uni wer sy tet War szaw ski, War sza wa Ro sn ca le ko opor no ه ni cie ni pa so yt ni czych sta wia przed ba da cza mi no we wy zwa nia do ty cz ce ogra ni cza nia hel min toz. Sto so wa nie na du ska l le k w prze ciw pa so yt ni czych mo e po wo do waه ska e nie ro do wi ska i yw no ci, co wy mu sza po - szu ki wa nie al ter na tyw nych me tod zwal cza nia pa so - y t w. W r d nich wy mie niه na le y me to dy ge ne - tycz ne, ro do wi sko we, die te tycz ne oraz opra co wy - wa nie szcze pio nek (Ste ar i wsp. 2007). Me to dy ge - ne tycz ne opie ra j si na se lek cji szcze p w zwie rz t, kt re wy ka zu j ob ni o n wra li wo ه na in wa zje przy jed no cze snym za cho wa niu war to ci ho dow la - nych. Wpro wa dze nie od mian, kt re s od por ne na po wszech ne na da nym te re nie ga tun ki pa so y t w po ma ga po wstrzy my waه roz prze strze nia nie in wa - zji. Me to dy ro do wi sko we po le ga j na zmniej sza - niu li czeb no ci form wol no y j cych i os³a bia niu in - wa zyj no ci pa so y t w. Obie cu j ce s ba da nia, kt - re wy ka zu j prze ciw pa so yt ni cze w³a ci wo ci nie - kt rych grzy b w oraz wt r nych me ta bo li t w ro lin. Na le do nich m.in. glu ku ro no zy dy kwa su ole ano - lo we go Ca len du la of fi ci na lis, kt re ob ni a j in wa - zyj no ه larw ni cie ni (Sza kiel i wsp. 2008). Wzbo ga - ca nie die ty zwie rz t ho dow la nych o nie kt re sub - stan cje mo e zwi k szaه ich od por no ه oraz u³a - twiaه zwal cze nie in wa zji pa so yt ni czej, np. su ple - men ta cja mocz ni kiem ob ni a po ziom za ra e nia Te - la dor sa gia cir cum cinc ta u owiec. Szcze pion ki umo - li wi ³y opa no wa nie, a wr cz wy eli mi no wa nie wie lu cho r b za gra a j cych cz³o wie ko wi. Wzbu dza nie t me to d czyn nej od por no ci u zwie rz t jest jed nym ze spo so b w wal ki z pa so y ta mi. Szcze pion ki, po - za an ty ge na mi pa so y ta, mu sz za wie raه sub stan cje po moc ni cze o w³a ci wo ciach ad ju wan to wych, kt - re wzma ga j od po wied im mu no lo gicz n pod no - sz c sku tecz no ه szcze pie nia. Pr by stwo rze nia szcze pio nek prze ciw ko hel min tom trwa j od lat 50. XX wie ku i do tych czas nie wie le z nich jest efek tyw - nych. Za r w no ate nu owa ne lar wy, oczysz czo ne an - ty ge ny, jak i re kom bi no wa ne bia³ ka w wi k szo ci przy pad k w wy ka zy wa ³y ni sk sku tecz no ه (He in i Har ri son 2005). Jed nym z roz wi za te go pro ble - mu mo e byه wska za nie ad ju wan t w, kt re b d ha mo waه im mu no su pre sj wzbu dza n przez pa so - y ty. Pro po no wa n sub stan cj o ta kich w³a ci wo - ciach jest chi to zan. Jest to ka tio no wy, bio kom pa ty - bil ny po li sa cha ryd (po chod na chi ty ny, cz cio wo de ace ty lo wa na), kt ry wy ka zu je w³a ci wo ci mu - ko adhe zyj ne. Os³a bia po ³ cze nia mi dzy ko m r ko - we umo li wia j c efek tyw niej szy trans port le k w do ko m rek oraz wy d³u a j c ich eks po zy cj na an - ty ge ny. U my szy po wo du je ak ty wa cj za r w no od - po wie dzi wro dzo nej (ma kro fa gi, ko m r ki NK), jak i na by tej (prze ciw cia ³a). Po da wa ny ali men tar nie ³ cz nie z an ty ge nem wy wo ³u je spe cy ficz n od po - wied sple no cy t w i in du ku je wy dzie la nie cy to kin Th2 za le nych (Rauw i wsp. 2003). W³a ci wo ci te mo g byه wy ko rzy sta ne przy opra co wy wa niu szcze pio nek po da wa nych dro g po kar mo w, a nie dro g in iek cji (Tsu ji i wsp. 2003). In na me to d zwal cza nia ni cie ni jest eks po zy cja ich form wol no y j cych na dzia ³a nie wt r nych me ta bo li t w ro lin, np. pen ta cy klicz nych tri ter pe no id w. Zwi z ki te po - sia da j licz ne w³a ci wo ci prze ciw pa so yt ni cze, prze ciw za pal ne, prze ciw no wo two ro we i cy to tok - sycz ne (Fran cis i wsp. 2002). Sa po ni ny te ma j zdol no ه wi za nia si z wie lo ma re cep to ra mi ko m - rek do ce lo wych. Wy ni ka to z fak tu, e po sia da j one r n licz b, ro dzaj i uk³ad ³a cu ch w cu kro - wych. Obec no ه lub brak pod staw ni k w w cz ci nie cu kro wej ta k e de cy du je o ich od mien nych w³a - ci wo ciach. Dzi ki tej struk tu ral nej r no rod no ci
204 Sesja I mo g wi zaه si z b³o n ko m rek, prze ni kaه do cy - to so lu i zmie niaه kon fi gu ra cj trans b³o no wych prze no ni k w (Fran cis i wsp. 2002). Ze wst p nych ba da wy ko na nych w Za k³a dzie Pa ra zy to lo gii UW wy ni ka, e tri ter pe no idy ro lin ne (szcze g l nie frak - cja na giet ka bo ga ta w glu ku ro no zy dy kwa su ole - ano lo we go) za bu rza j em brio ge ne z i roz w j larw He lig mo so mo ides po ly gy rus. W po szu ki wa niu i opra co wy wa niu no wych me tod zwal cza nia pa so - y t w obie cu j cym roz wi za niem wy da je si sto so - wa nie sub stan cji po cho dze nia na tu ral ne go. S one przy dat ne, za r w no do zwal cza nia wol no y j cych sta di w ni cie ni w ro do wi sku, jak i wzmac nia j od - por no ه y wi cie li. Kon ty nu owa nie ba da w tym kie run ku umo li wi roz wi ja nie r no rod nych al ter - na tyw nych me tod ogra ni cza nia in wa zji pa so yt ni - czych i po zwo li na zmniej sze nie sto so wa nia le k w. B dzie to sprzy ja ³o r w no wa dze bio lo gicz nej oraz umo li wi pro duk cj nie ska o nej yw no ci. Bi blio gra fia [1] Fran cis G., Ke rem Z., Mak kar S.P.H., Bec ker K. 2002. The bio lo gi cal ac tion of sa po nins in ani mal sys - tem: a re view. Bri tish Jo ur nal of Nu tri tion 88: 587-605. [2] He in W.R., Har ri son G.B.L. 2005. Vac ci nes aga inst ve te ri na ry hel min ths. Ve te ri na ry Pa ra si to lo gy 132 (3-4). [3] Rauw F., Gar din Y., Pa lya V., An ba ri S., Gon ze M., Le ma ire S., van den Berg T., Lam brecht B. 2003. The po si ti ve ad ju vant ef fect of chi to san on an ti gen -spe ci - fic cell -me dia ted im mu ni ty after chic kens vac ci na tion with li ve New ca stle di se ase vac ci ne. Ve te ri na ry Im - mu no lo gy and Im mu no pa tho lo gy Vol. 134 (3-4). [4] Ste ar M.J., Do li gal ska M., Don skow -Schmel ter K. 2007. Al ter na ti ves to an thel min tics for the con trol of ne ma to des in li ve stock. Pa ra si to lo gy. 134 (2). [5] Sza kiel A., Rusz kow ski D., Grud niak A., Ku rek A., Wol ska K.I., Do li gal ska M., Ja ni szow ska W. 2008. An ti bac te rial and an ti pa ra si tic ac ti vi ty of ole ano lic acid and its gly co si des iso la ted from ma ri gold (Ca - len du la of fi ci na lis). Plan ta Me di ca Vol. 74 (14). [6] Tsu ji N., Su zu ki K., Ka su ga -Aoki H., Iso be T., Ara - ka wa T., Mat su mo to Y. 2003. Mi ce In tra na sal ly Im - mu ni zed with a Re com bi nant 16-Ki lo dal ton An ti gen from Ro un dworm Asca ris Pa ra si tes Are Pro tec ted aga inst La rval Mi gra tion of Asca ris su um. In fec tion and Im mu ni ty Vol. 71 (9).