Zasoby środowiska c.d. M. Dacko
Eksploatacja zasobów nieodnawialnych Zasoby nieodnawialne powinny być eksploatowane ponieważ z nieeksploatowanego zasobu nie ma pożytku Można wprawdzie przytoczyć przykłady istnienia cennych zasobów, które są rozpoznane, a mimo to nieeksploatowane (nowe złoża ropy w stanach Texas i Nowy Meksyk) lecz działaniom takim przyświeca inna korzyć: posiadanie swoistej rezerwy na przyszłość
Zasady eksploatacji zasobu Aby eksploatacja zasobu była optymalna z ekonomicznego punktu widzenia, powinna ona być regulowana przez kontrolę podaży i ceny, tak jak to robi monopolista Cena monopolowa maksymalizuje utarg ze sprzedaży dobra i gwarantuje ekonomiczną efektywność wykorzystania zasobu Na rynku wolnej konkurencji sprzedawca może regulować tylko swoją podaż, która stanowi niewielką część podaży całkowitej, cena jest zaś dlań ceną zewnętrzną (Manteuffel, 2005)
Jaka powinna być cena konsumowanego dobra nieodnawialnego? Cena dobra nieodnawialnego powinna wymuszać na odbiorcach jego racjonalne użytkowanie Powinna to być cena monopolowa w skrajnej postaci zmienna i możliwie maksymalna za kolejne jednostki sprzedawanego dobra Powinna ona respektować skłonność do zapłaty ze strony nabywcy lecz nie dopuszczać do wystąpienia renty konsumenta (Manteuffel, 2005) RENTA KONSUMENTA to różnica między ceną rynkową a ceną, jaką konsument byłby gotów zapłacić za towar, nie rezygnując z jego konsumpcji. Jest to korzyść odnoszona przez konsumenta z nabycia towaru po cenie rynkowej.
Cena monopolowa nie będzie niska ale zagwarantuje: Optymalną alokację dobra Efektywne i oszczędne jego wykorzystywanie Za tanio lub za darmo Za właściwą cenę
Jak należy sterować ceną zasobu? Normalnym zjawiskiem jest to, że cena dobra rośnie wraz z jego rzadkością (a więc w miarę jego wyczerpywania się) Popyt będzie malał wraz ze wzrostem ceny Aby sterować ceną i podażą zasobu nieodnawialnego należałoby uwzględnić czas, w jakim dostępny będzie najlepszy z jego substytutów oraz przewidzieć cenę tego substytutu Najlepszy substytut to ten, który będzie najbardziej efektywny ekonomicznie: osiągnięty przy najmniejszym koszcie i zachowaniu dopuszczalności zamiany
Zmiana ceny zasobu nieodnawialnego w czasie Bieżąca cena zasobu nieodnawialnego rośnie w miarę upływu czasu w tempie wyznaczonym przez wysokość stopy dyskontowej (reguła Hotellinga, 1931) C t = C o e rt Gdzie: C o cena zasobu w momencie początkowym jego eksploatacji t długość eksploatacji liczona od okresu początkowego w jednostkach odpowiadających jednostkom czasu, dla których podane są wartości stopy r e liczba Napiera (liczba niewymierna 2,72) r stopa dyskontowa (stosunek, w jakim przyszły kapitał zrównuje swoją efektywną wartość z kapitałem bieżącym) r to stopa zysku od ulokowanego w zasobie kapitału jaki posiada dane społeczeństwo w najlepszym z możliwych wielu jego zastosowań
Cena zasobu w czasie Cena zasobu nieodnawialnego w funkcji czasu będzie się zatem zmieniała wykładniczo Rosnąca cena sprawia, że wartość niewyeksploatowanego jeszcze zasobu rośnie, tak, jakby kapitał w nim ukryty był oprocentowany stopą r Gdyby jednostkowe koszty pozyskania zasobu pozostawały stałe, to wraz z upływem czasu rósłby jednostkowy zysk z eksploatacji zasobu Zysk taki nazywa się rentą z tytułu posiadania i eksploatacji zasobu.
Dlaczego cena zasobu powinna rosnąć w ten sposób? Gdyby cena (a zatem i wartość zasobu) nie rosła w tempie równym stopie procentowej, to z punktu widzenia ekonomii: najlepiej byłoby dobro bezzwłocznie wyeksploatować i sprzedać uzyskaną ze sprzedaży kwotę zainwestować w bardziej zyskowną (alternatywną) działalność i osiągnąć stopę zysku zbliżoną do r rynkowej stopy procentowej bogactwo jest bowiem tworzone, gdy aktywa są przenoszone z zastosowań mniej wartościowych do bardziej wartościowych Przy stałej lub bardzo wolno rosnącej cenie kapitał zawarty w niesprzedanym zasobie jest oprocentowany stopą zerową lub zbliżoną do zera! Rozważania takie mają jedynie sens teoretyczny ponieważ: gwałtowna eksploatacja wiąże się z niewspółmiernymi kosztami i często bywa fizycznie niemożliwa, nadmiar wyprzedawanego dobra na rynku załamałby jego cenę i mógłby spowodować jeszcze większe straty niż w przypadku dotychczasowej eksploatacji trzeba więc umiejętnie sterować nie tylko ceną ale i podażą
Jaką strategię należy przyjąć w kształtowaniu podaży i cen? Na początku eksploatuje się duże ilości zasobu po względnie niskiej cenie! W miarę upływu czasu zmniejsza się wydobycie i podnosi cenę, tak aby osiągnąć cenę substytutu w momencie wyczerpania się eksploatowanego zasobu Gdyby dobro nieodnawialne nie znalazło substytutu to optymalne postępowanie nakazuje by wyczerpywaniu się zasobu towarzyszyła cena tak wysoka, by sprowadziła ona popyt do zera
Błędy w ustalaniu cen zasobów nieodnawialnych Za niskie ceny następuje nadwyżka popytu nad podażą, co może prowadzić do powstania rynku wtórnego i spekulacji. Próba zwiększania wydobycia nie jest rozwiązaniem, gdyż zasób wyczerpie się zbyt szybko, np. zanim jego cena zrówna się z ceną substytutu a wówczas nastąpi szok cenowy i zaburzenie stabilności gospodarki Za wysokie ceny ograniczą popyt i zasób nie ulegnie wyczerpaniu gdy jego cena osiągnie już cenę substytutu. Wtedy albo zasób zostanie na zawsze niewykorzystany (zmarnowany), albo trzeba będzie gwałtownie obniżać jego cenę i na tym stracić