Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII. Bilans płatniczy

Transkrypt

1 Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII Bilans płatniczy Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej

2 Pojęcie bilansu płatniczego Bilanspłatniczy jest to usystematyzowane zestawienie wszystkich transakcji ekonomicznych dokonanych w danym okresie między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi.

3 Rodzaje transakcji W bilansie płatniczym zawarte są wszystkie rodzaje transakcji. Można je podzielić na 1) odpłatne i 2) nieodpłatne. Każda transakcja ma dwie pozycje: Winien i Ma. Transakcje powiększające aktywa kraju takie jak wartość towarów importowanych bądź należności powiększające rezerwy walutowe kraju zapisuje się po stronie Wienien. Natomiast transakcje pomniejszające aktywa kraju, jak wartość towarów eksportowych, zapisuje się po stronie Ma.

4 Struktura bilansu płatniczego A. Rachunek bieżący (BOB) Saldo obrotów towarowych Saldo usług Saldo dochodów Saldo transferów bieżących B. Rachunek kapitałowy (BOK) C. Rachunek finansowy (BOF) Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce Inwestycje portfelowe - aktywa Inwestycje portfelowe - pasywa Pozostałe inwestycje - aktywa Pozostałe inwestycje - pasywa Pochodne instrumenty finansowe D. Saldo błędów i opuszczeń (SBO) Razem A - D E. Oficjalne aktywa rezerwowe (BRW)

5 Rodzaje równowagi BP Księgowa w ujęciu księgowym BP zawsze znajduje się w równowadze ponieważ transakcje na rachunku obrotów bieżących i kapitałowych są równoważone odpowiednimi zmianami na rachunku rezerw walutowych BOB+BOK+BOF+SBO+BRW=0 BOB+BOK+BOF+SBO=-BRW

6 Rodzaje równowagi BP Ekonomiczna wyróżniamy dwa rodzaje transakcji 1) autonomiczne podejmowane z motywów ekonomicznych 2) wyrównawcze podejmowane w celu przywrócenia równowagi BP Równowaga występuje gdy transakcje autonomiczne równoważą się wzajemnie a transakcje wyrównawcze nie występują

7 Rodzaje transakcji Do transakcji autonomicznychzalicza się zwykle wszystkie pozycje bilansu obrotów bieżących oraz długookresowe przepływy kapitałów. Transakcjami autonomicznymi są wszystkie operacje gospodarcze dokonywane przez przedsiębiorstwa i osoby prywatne, podczas gdy operacje rządowe stanowią transakcje wyrównawcze.

8 Bilans płatniczy Polski

9 Rodzaje równowagi BP Rzeczywista występuje gdy równowaga ekonomiczna utrzymywana jest w długim czasie bez interwencji państwa

10 Przyczyny nierównowagi BP w krótkim czasie Zmiany wielkości PKB Zmiany poziomu kursu walutowego Zmiany poziomu stopy procentowej Zmiany termsof trade

11 Zmiany PKB Im Ex Im 0 Y X=0 Y Y X=0 poziom produkcji, dla którego saldo obrotów bieżących z zagranicą (X) jest zrównoważone

12 Zmiany poziomu kursu walutowego Przykład Przedsiębiorstwo A wytwarza 100 jednostek produktu X w cenie jednostkowej 1 zł i całość produkcji sprzedaje za granicą Kurs euro w styczniu wynosi 1 = 4 zł Przy takim kursie wartość eksportu przedsiębiorstwa wynosi 100 zł (25 ), a cena jednostkowa produktu za granicą 0,25 Jak zmieni się wartość eksportu w zł i oraz cena za granicą gdy nastąpi aprecjacja złotego do 1 = 3zł?

13 Zmiany poziomu kursu walutowego Wartość eksportu w zł wynosi ciągle 100 zł Wartość eksportu w wzrośnie do 33 Cena jednostkowa za granicą wzrośnie do 0,33 Aprecjacja waluty krajowej powoduje spadek konkurencyjności eksportu i wzrost importu, a zatem prowadzi do pogorszenia salda bilansu handlowego. Deprecjacja powoduje zmiany odwrotne.

14 Zmiany poziomu stopy procentowej Wzrost stopy procentowej powoduje poprawę salda BP poprzez: -ograniczenie globalnego popytu i spadek wydatków na import -spadek popytu powoduje zwolnienie tempa wzrostu cen krajowych, a nawet ich obniżenie co poprawia konkurencyjność towarów krajowych na rynkach zagranicznych i zwiększa eksport. -podwyżka krajowej stopy procentowej przy niezmienionej stopie w innych krajach powoduje napływ do kraju obcego kapitału (najczęściej krótkoterminowego), a więc poprawia rachunek kapitałowy.

15 Zmiany termsof trade Termsof trade (TOT) relatywne ceny dóbr eksportowanych do importowanych. Wskaźnik ten pokazuje zmiany siły nabywczej eksportu w stosunku do importu poszczególnych krajów. Poprawa TOT następuje gdy ceny dóbr eksportowanych w okresie danego roku rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych. Oznacza to, że dane państwo zapłaci mniej za produkty importowane, innymi słowy musi mniej wyeksportować aby zrównoważyć bilans handlowy.

16 Automatyczne mechanizmy przywracania równowagi BP Cenowy-w pełni działał w systemie waluty złotej, zwraca uwagę wyłącznie na zmianę cen i ich wpływ na konkurencyjność eksportu i importu Wzrost eksportu Deficyt BP Zmniejszenie podaży pieniądza Spadek cen krajowych Poprawa konkurencyjności cenowej Nadwyżka BP Spadek importu

17 Dochodowy Automatyczne mechanizmy przywracania równowagi BP Wzrost eksportu Deficyt BP Spadek wydatków Spadek dochodu narodowego Nadwyżka BP Spadek importu

18 Kursu walutowego Automatyczne mechanizmy przywracania równowagi BP Wzrost eksportu Deficyt BP Deprecjacja kursu walutowego Poprawa konkurencyjności cenowej Nadwyżka BP Spadek importu

19 Stopy procentowej Automatyczne mechanizmy przywracania równowagi BP Deficyt BP Zmniejszenie podaży pieniądza Wzrost stóp procentowych Napływ kapitału zagranicznego Nadwyżka BP

20 Środki przywracania równowagi BP Polityka pieniężna (monetarna) ustalanie stóp procentowych Polityka fiskalna podatki i wydatki budżetowe regulują popyt i konsumpcję Polityka dochodowa Polityka cenowa Polityka handlowa Polityka kursu walutowego Instrumenty administracyjno prawne

21 Czynniki długookresowej nierównowagi BP Wewnętrzne czynniki popytowe i podażowe wpływające na sytuację w bilansie płatniczym w długim okresie, związane są ze wzrostem gospodarczym

22 Czynniki popytowe Stopa wzrostu gospodarczego, określająca rozmiary i dynamikę wzrostu dochodów społeczeństwa. Stopa oszczędzania wpływająca na kształtowanie się dynamiki zmian popytu globalnego i importowego, a także na stopę inwestycji. Stopa importu oraz stopa absorpcji podaży eksportowej przez popyt wewnętrzny. Źródła wzrostu gospodarczego (inwestycje krajowe, wydatki budżetowe, eksport). Sposoby i proporcje finansowania inwestycji krajowych: oszczędności wewnętrzne, kapitał zagraniczny

23 Czynniki podażowe Relacja między stopą wzrostu produkcji na eksport a stopą wzrostu produkcji na rynek wewnętrzny. Relacja między stopą wzrostu produkcji konkurującej z importem a stopą wzrostu produkcji kierowanej na rynek wewnętrzny Zmiany udziału importowanych surowców i półfabrykatów w produkcji globalnej.