Przeglądy systematyczne Cochrane Cochrane Collaboration w Polsce Małgorzata Bała Polska Filia Nordic Cochrane Centre Kraków, 2014 1
Cochrane Collaboration www.cochrane.org Międzynarodowa organizacja non-profit zrzeszająca ludzi z całego świata (w większości wolontariusze) o różnych umiejętnościach i wykształceniu ponad 31 000 osób zaangażowanych w prace CC (połowa to autorzy przeglądów) w ponad 100 krajach (2014) w ciągu ostatnich 5 lat liczba osób pracujących na rzecz CC wzrastała o około 20% rocznie Główny cel zapewnienie dostępu do aktualnej, wiarygodnej informacji na temat efektów różnych interwencji w ochronie zdrowia (Evidence-informed health decision-making) Bez finansowania ze źródeł komercyjnych 2
Kilka słów o historii Archie Cochrane brytyjski epidemiolog w 1979 roku zwrócił uwagę na brak krytycznych podsumowań badań z randomizacją przeprowadzonych w poszczególnych dziedzinach medycyny "It is surely a great criticism of our profession that we have not organised a critical summary, by specialty or subspecialty, adapted periodically, of all relevant randomised controlled trials." 3
Kilka słów historii 1985 - National Perinatal Epidemiology Unit (Ian Chalmers) RCT na temat interwencji w okresie ciąży i porodu >60 czasopism 1989 Effective care in pregnancy and childbirth (1500 stron) przeglądy systematyczne opracowane przez międzynarodowe zespoły, uaktualniane w wersji elektronicznej co 6 miesięcy - Oxford Database of Perinatal Trials oceniono 283 interwencji 100 potwierdzono skuteczność 36 uznano za obiecujące 86 uznano za interwencje o nieznanej skuteczności 61 uznano za prawdopodobnie nieskuteczne = zaprzestanie 1992 National Health Service Research & Development Programme rozszerzono program na inne specjalności 1992 - Cochrane Centre w Oxfordzie 1995 - Cochrane Database of Systematic Reviews 4
Jak powstaje przegląd systematyczny? pytanie kliniczne metody zwiększające wiarygodność artykuł przeglądowy przegląd systematyczny analiza statystyczna Określony sposób wyszukiwania Określony sposób kwalifikacji Jasne kryteria włączenia Ocena wiarygodności metaanaliza 5
Protokół przeglądu Retrospektywna analiza badań Potencjalne ryzyko błędu systematycznego Identyfikacja i selekcja badań Ocena jakości badań (risk of bias) Randomizacja Ślepa próba Wykluczenia pacjentów z badania i z analizy Wybiórcze publikowanie wyników Inne błędy systematyczne Zsumowanie wyników badań i ich interpretacja Jasno określony sposób postępowania w tych sytuacjach pomaga zmniejszyć ryzyko błędu systematycznego 6
Logo Cochrane C Cochrane Collaboration współpraca międzynarodowa środek przegląd systematyczny (rysunek metaanalizy) na temat podawania GKS przez krótki okres czasu kobietom w ciąży zagrożonym przedwczesnym porodem, aby zapobiegać powikłaniom u dzieci (1. badanie w 1972 r) przegląd systematyczny wykonano w 1989 roku i stwierdzono, że metoda ta jest skuteczna; gdyby taki przegląd wykonano wcześniej można by było ocalić więcej dzieci 7
Biblioteka Cochrane Cochrane Library 8
Podsumowania przeglądów Cochrane 9
Struktura Cochrane Collaboration 10
Grupy Tematyczne Cochrane - przykłady Airways Breast Cancer Effective Practice and Organisation of Care Hepato-Biliary Infectious Diseases Musculoskeletal Pregnancy & Childbirth Renal Schizophrenia Stroke Tobacco Addiction 11
Grupy obszarów - przykłady Child health Healthcare of older people Nursing care Primary healthcare Rehabilitation and related therapies Vaccines 12
Metodologia przeglądów Przeglądy systematyczne dotyczące metodologii (Grupy metod) Podręczniki - Cochrane handbook Materiały edukacyjne Oprogramowanie 13
Grupy Metod Cochrane - przykłady Adverse effects Agenda and Priority Setting Applicability and Recommendations Bias Equity Economics Comparing Multiple Interventions Non-randomised studies Patient Reported Outcomes Statistical Methods 14
Bias 15
Economics 16
Comparing multiple interventions 17
Cochrane handbook http://handbook.cochrane.org/ 18
Cochrane handbook 19
Ocena testów diagnostycznych 20
Materiały edukacyjne 21
Materiały edukacyjne 22
Review Manager (RevMan) 23
GRADE pro 24
Przeglądy Cochrane a praktyka Cochrane Effective Practice and Organisation of Care Group (EPOC) Rozpowszechnianie informacji o wynikach przeglądów Ocena wpływu przeglądów - analiza 1502 nowych i uaktualnionych przeglądów opracowanych przez Grupy Cochrane finansowane przez NIHR w latach 2007-2011 Wpływ na politykę zdrowotną - 483 przeglądy cytowano w 247 wytycznych (krajowych i międzynarodowych) Potencjalny wpływ na praktykę kliniczną i organizację opieki - trudny do zmierzenia oszacowany jako wpływ na bezpieczniejsze stosowanie leków, identyfikacja nowych bezpiecznych metod leczenia, potencjalne korzyści ekonomiczne poprzez zmniejszenie stosowania interwencji o nieudowodnionej skuteczności Bunn et al. Systematic Reviews 2014,3:125 25
Evidence Based Medicine w Polsce McMaster University 26
EBM w Polsce Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia Medycyna Praktyczna, Polski Instytut EBM kursy EBM podręczniki EBM opracowania wyników badań klinicznych i przeglądów systematycznych wytyczne raporty oceny technologii medycznych Firmy oceny technologii medycznych (HTA) CEESTAHC (Central and Eastern European Society of Technology Assessment in Healthcare) EBM na UJCM 27
Cochrane w Polsce 2000 CMJ afiliowany; osoba kontaktowa Cochrane w Polsce 2000/2001 wykłady na temat Cochrane i przeglądów Cochrane Prof. Peter Gotzsche 2003 szkolenie z przygotowania protokołu przeglądu systematycznego dr Andy Oxman 2007-2008 bezpłatny dostęp do Biblioteki Cochrane dla każdego obywatela (MZ i AOTM) 28
Przeglądy Cochrane polscy autorzy 2004 Pierwsze protokoły 2008 Pierwszy pełny przegląd 2014 w Bibliotece Cochrane - autorzy z polską afiliacją 10 pełnych przeglądów (w tym 6 zaangażowanie zespołu Filii) 9 protokołów (w tym 4 zaangażowanie zespołu Filii) 29
Przeglądy Cochrane autorzy z Polski vs z Danii 7 6 Dania 5 4 3 2 1 0 Polska Autorzy na 100 000 obywateli 30
Centra Cochrane w Europie 31
Liczba przeglądów Cochrane 9000 8000 8427 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 1000 0 0 rok 1980 rok 2001 rok 2014 32
Polska Filia Nordic Cochrane Centre W ramach Wydziału Lekarskiego UJCM (Pracownia Podejmowania Decyzji Klinicznych) Zwiększenie udziału polskich badaczy i lekarzy w opracowaniu przeglądów systematycznych Zwiększenie świadomości na temat Cochrane Collaboration i przeglądów Cochrane 33
Polska Filia Nordic Cochrane Centre Rada Doradcza W ramach UJCM Profesor Anetta Undas Profesor Małgorzata Schlegel-Zawadzka Profesor Jerzy Gąsowski dr hab. Grzegorz Gajos Polskie Uczelnie i Instytuty Medyczne Profesor Hanna Szajewska, Warszawa dr hab. Maciej Niewada, Warszawa Profesor Barbara Królak-Olejnik, Wrocław dr hab. Teresa Małecka-Massalska, Lublin dr hab. Paweł Zagożdżon, Gdańsk Profesor Piotr Rutkowski, Warszawa Spoza UJCM Profesor Roman Jaeschke, McMaster University Profesor Jos Kleijnen, Maastricht University Dr Piotr Gajewski, Medycyna Praktyczna Profesor Jan Staessen, University of Leuven, University of Maastricht Profesor Franz Messerli, Columbia University 34
Polska Filia Nordic Cochrane Centre Stali współpracownicy Małgorzata Bała Wiktoria Leśniak Rafał Jaeschke Krzysztof Styczeń Inni współpracownicy z UJ CM, z innych ośrodków w Polsce CEESTAHC 35
Cele Filli Cochrane w Polsce Reprezentowanie CC w Polsce, zachęcanie do zaangażowania w aktywności Cochrane Źródło informacji o CC i jej pracach Szkolenia i wsparcie merytoryczne Lobbowanie na rzecz bezpłatnego dostępu do Biblioteki Cochrane Wspieranie stosowania przeglądów Cochrane w codziennej praktyce jako podstawy podejmowania decyzji (też podsumowania w języku polskim) 36
Jak można się zaangażować? 37
Przeglądy Cochrane Według ostatnich szacunków co najmniej 10 000 przeglądów Cochrane, aby ocenić skuteczność wszystkich interwencji badanych w badaniach klinicznych 5000 trzeba będzie uaktualniać co roku Zaangażowanie się nie wymaga formalnych kwalifikacji Nie ma opłaty członkowskiej 38
Zaangażowanie Grupy Cochrane Cochrane Review Groups (53), Cochrane Fields (10), Cochrane Methods Group (15) Członek zespołu badawczego przeglądu Cochrane (autor), tematy nowe, stare Recenzent przeglądu Cochrane Członek zespołu redakcyjnego Grupy Cochrane (Cochrane Review Group) Grupa sieć konsumentów pacjentów, opiekunów Działalność Polskiej Filii Nordic Cochrane Centre rozpowszechnianie informacji podsumowania przeglądów w języku polskim 39
Dziękuję za uwagę cochrane@cm-uj.krakow.pl 40