Czsopismo Biebrzńskiego Prku Nrodowego dl dzieci i młodzieży zim 2012 nr 35 Już wkrótce! www.biebrz.org.pl Sfinnsowno ze środków projektu: Czy klimt się zmieni? str. 3 Czpl bił str. 5 od niedwn nd Biebrzą GTK HABIT-CHANGE - Adptive Mngement of Climte-induced Chnges of Hbitt Diversity in Protected Ares. Projekt współfinnsowny z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionlnego w rmch Progrmu dl Europy Środkowej. www.hbit-chnge.eu 1
Co słychć nd Biebrzą? 2012 Rok Dzikich Łąk w Biebrzńskim Prku Nrodowym Dzień Mokrdeł jest obchodzony n świecie 2 lutego, n pmiątkę podpisni Konwencji RAMSAR w 1971 r., w mieście Rmsr, nd Morzem Kspijskim w Irnie. Pństw, które ją przyjęły są zobligowne do ochrony obszrów wodno-błotnych, wżnych dl ptctw wodnego. N świcie jest 1968 tkich obszrów, położonych w 160 krjch. W Polsce oprócz Biebrzńskiego Prku Nrodowego nleżą do nich: rezerwt przyrody Jezioro Łuknjno, Prk Nrodowy Ujście Wrty, rezerwt przyrody Jezioro Krś, rezerwt przyrody Jezioro Siedmiu Wysp, rezerwt przyrody Świdwie, Słowiński Prk Nrodowy, Stwy Milickie w Prku Krjobrzowym Dolin Bryczy, Nrwiński Prk Nrodowy, Poleski Prk Nrodowy, Wigierski Prk Nrodowy, rezerwt przyrody Jezioro Drużno, sublpejskie torfowisk w Krkonoskim Prku Nrodowym. 2 lutego 2012 Zbliż się Świtowy Dzień Mokrdeł. W tym roku obchodzić go będziemy pod hsłem Turystyk n mokrdłch wspniłe przeżycie. To okzj do zstnowieni się jk powinn być u ns turystyk przyjzn biebrzńskiej przyrodzie. Wszystkie szkoły leżące w pobliżu Prku, zchęcmy do orgnizcji tego święt. Dził Edukcji służy pomocą, czekmy n kontkt od Pństw! Informcje i mteriły n stronie www.biebrz.org.pl Relcję z ubiegłorocznego świętowni Dni Mokrdeł w Goniądzu i Dolistowie przesłliśmy do szwjcrskiego biur Konwencji. Wrto zjrzeć n ich stronę www.rmsr.org (przekierownie znjdziecie n stronie Prku). Jk sprwdzic czy klimt się zmieni? N podstwie wieloletnich obserwcji tempertury powietrz orz innych zjwisk meteorologicznych nukowcy stwierdzili, że klimt Ziemi się zmieni. Przyczyn zmin klimtu uptruje się zrówno w procesch nturlnych (np. zminy mgnetyzmu ziemi), jk i w dziłlności człowiek. Dostrzeżono, że njwiększy wzrost tempertury powietrz występuje od momentu, gdy wynleziono mszynę prową i zczęto emitowć do tmosfery duże ilości gzów cieplrninych pry wodnej i dwutlenku węgl. Mówiąc o klimcie mmy zwykle n myśli długie, kilkudziesięcio- lub kilkusetletnie okresy. W ciągu tk długich okresów zdrzją się lt cieplejsze i zimniejsze. Bywją lt, kiedy deszcze lub burze występują często bądź rzdko, orz lt, gdy zimą n nszych podwórkch jest dużo śniegu. Bywją również lt, gdy zsidjąc do wigilijnego stołu widzimy z oknem deszcz i pluchę i ni milimetr biłego puchu. Deszcze, burze, śniegi, słoty i upły to jednk w skli klimtu krótkotrwłe zjwisk meteorologiczne. Aby mówić o klimcie dnego obszru (np. o klimcie Polski), nleży go rozptrywć jko wszystkie zjwisk meteorologiczne, jkie zchodzą w wieloleciu. Z cłą pewnością, mówiąc o zminie klimtu nie możemy mieć n myśli zminy pogody. Jeżeli jednego dni jest ciepło i świeci piękne słońce, nstępnego dni nie wychodzimy z domu bez prsol i kurtki, nie ozncz to, że zmienił się klimt. Zmienił się jedynie pogod. Co więcej, nwet gdyby okzło się, że tegoroczn zim będzie cieplejsz od poprzedniej, nie oznczłoby to zminy klimtu. Anlizując zminy klimtu rozptruje się wieloletnie ciągi liczb opisujące sumę opdów tmosferycznych w poszczególnych ltch (np. ile sp- Trudne pytni Znleziono zwierzę - gdzie dzwonić? Podczs wędrówek biebrzńskimi ścieżkmi może nm się przytrfić znlezienie rnnego ptk lub innego zwierzęci. Co w tkiej sytucji zrobić? Njlepiej poinformowć Komendnt Strży Prku nr tel. 606 148 312. Njwięcej tkich telefonów dotyczy u ns bocinów. Służby Prku strją się pomgć w tkich sytucjch. Uwg: rnnych zwierząt nie dotykmy! Czym jest projekt HABIT-CHANGE? Nukowcy prognozują, że zminy klimtu w nszym regionie Europy będą przejwić się częstszym występowniem ekstremlnych zjwisk pogodowych. Przewiduje się, że obok długotrwłych susz mogą w przyszłości występowć dużo częstsze niż obecnie, intensywne i gwłtowne opdy deszczu. Brdzo mroźne zimy będą przepltne okresmi gorącego lt. Njprwdopodobniej będziemy również AS świdkmi nietypowych w porównniu z dotychczsowymi, suchych wiosen, mokrych lt, długich i suchych jesieni, krótkich i brdzo mroźnych zim W tkich wrunkch, zrówno przyrod jk i ludzie będą corz częściej przechodzić sprwdzin z elstyczności i dostosowni się do nowych wrunków klimtycznych. Niewykluczone, że zmienić się będą nsze mokrdł ich uwilgotnienie, szt roślinn i fun. Aby lepiej poznć powiązni zmin klimtu z użytkowniem rolniczym i dynmiką siedliskową, Biebrzński Prk Nrodowy orz 16 innych instytucji z 9 krjów Europy uczestniczy w projekcie HABIT-CHANGE. Głównym celem projektu jest oprcownie orz wdrożenie skutecznych metod zrządzni i ochrony przyrody, dostosownych do potencjlnych zmin klimtu. Mmy ndzieję, że lektur tego numeru Nszej Biebrzy przybliży Wm istotę zmin klimtu orz powiązń pomiędzy wrunkmi klimtycznymi świtem przyrody Doliny Biebrzy. Żołn /GTK Btlion smiec/ Wrto wiedzieć Niektóre zwierzęt n bieżąco dptują się do nowych wrunków klimtycznych. Migrując w poszukiwniu dogodniejszych wrunków, niektóre gtunki pojwiją się w zupełnie nowych miejscch. Możemy to obserwowć również nd Biebrzą, gdzie corz częściej spotykmy czplę biłą czy żołnę gtunki dotychczs kojrzone z krjmi Europy Południowej: Węgrmi, Bułgrią, Rumunią. Być może liczne pojwinie się tych ptków nd Biebrzą jest wyrzem zmin klimtu? Obserwuje się równocześnie, że niektóre gtunki ptków, typowe dl rejonów północnych (Skndynwii, północnej części Rosji) nd Biebrzą przestją się lęgnąć. Przykłdem może być btlion i błotnik zbożowy 2 33
rwdzic Jk sp t się zmieni? Czpl bił czy klim i n d u ł o p z elegntk dło deszczu, ile śniegu), temperturę powietrz (czy lto w tym roku było cieplejsze od lt np. w roku 1950?) czy czs trwni tzw. okresu wegetcyjnego, czyli czsu, w którym rośliny mogą się rozwijć. Zmin klimtu nie musi jednk bezwzględnie oznczć ociepleni. W nszej części Europy prognozowne zminy klim- tu będą njprwdopodobniej wyrżć się corz częstszym występowniem ekstremlnych zjwisk tmosferycznych (np. miesiące, kiedy spdło brdzo dużo deszczu orz miesiące, gdy prktycznie w ogóle nie pdło). W wieloletniej perspektywie możemy się spodziewć występowni długich, brdzo mroźnych i śnieżnych zim. Powinniśmy się również przygotowć n upły w miesiącch letnich, kiedy będą występowć długie okresy bezdeszczowe, orz n ngłe zminy pogody i intensywne burze z ulewmi. Mteusz Grygoruk, BbPN Rmsr n wesoło Te zminy klimtu, wzrost tempertury, upły, ulewy, powodzie... To brzmi strsznie! Świt tk szybko się zmieni. Zobcz - jeszcze w ubiegłym roku nie było tmtej góry! możliwość jej obserwowni był nie ldą grtką dl ptkolubów. Czple biłe nie zkłdły jednk gnizd w Polsce, bo było im u ns z zimno. W osttnich ltch, w związku, z ocieplniem się klimtu w Europie ptki te zczęły corz częściej pojwić się w nszym krju, w roku 1997 po rz pierwszy znotowno gnizdownie czpli biłej włśnie nd Biebrzą. W 2011 roku w dolinie Biebrzy ornitolodzy stwierdzili 80 gnizd czpli biłej. Ltem nd Biebrzą n noclegowiskch gromdzą się std liczące pond 200 osobników. Czpl bił lęgnie się obecnie również w kilku innych miejscch w Polsce, w okresie przelotów dość często widuje się ją w dolinch dużych rzek i n stwch rybnych. Podczs łgodniejszych zim zdrz się nwet, że te ciepłolubne ptki u ns zimują! Do niedwn czpl bił był u ns gtunkiem pojwijącym się dość rzdko i tylko podczs przelotów, Czpl bił gnieździ się pojedynczo lub w niewielkich kolonich n trudno dostępnych terench podmokłych, Czpl bił w szcie godowej / GTK njczęściej n wysepkch porośniętych przez wierzby i niskie krzewy. Głównym pożywieniem tego gtunku są drobne zwierzęt wodne: ryby i skorupiki, nie grdzi tkże zwierzętmi lądowymi, jk owdy orz młe sski i ptki. Czpl bił żeruje głównie n rozlewiskch i w płytkich wodch przybrzeżnych rzek, stwów orz innych zbiorników wodnych, i w tkich włśnie miejscch njczęściej możn zobserwowć tę elegntkę z południ. Grzegorz Rąkowski Instytut Ochrony Środowisk Dl kżdego coś ciekwego C zpl bił jest ptkiem występującym głównie w Południowej Europie, zbliżonym wielkością do pospolicie występujące w Polsce i powszechnie znnej czpli siwej. Czpl upierzenie m śnieżnobiłe, żółtwy dziób i ciemne nogi. Jest to ptk piękny i pełen grcji. Jego ozdobą są piór godowe, zwne egretmi (czpl po łcinie to Egrett), długie n 25 cm. Kiedyś były używne jko ozdob dmskich kpeluszy. Aby zdobyć te piór polowno n czple biłe, co spowodowło nieml cłkowite wyniszczenie tego gtunku w Europie w końcu XIX wieku. Szczęśliwie mod się zmienił i dziś te piękne piór możemy podziwić u czpli, nie n dmskich kpeluszch. To nie gór! To śmieci, które bezmyślni turyści zostwiją u ns kżdego roku. Tonmi! Czple n żerowisku / GTK Poptrz Aniu, jk łdnie wyszły te zdjęci z Prku Biebrzńskiego! pmiętsz ile było tm ptctw? I te krjobrzy... Było wtedy świetnie! Rzeczywiście... Przypominm sobie nszą letnią sesję zdjęciową. Ale czy jesteś pewny kochnie, że ci ludzie, z którymi Chodziliśmy, to dziennikrze? Młode elegntki - pisklęt czpli biłej / PD Ale zobcz: czy to nie dziwne, że n kżdym zdjęciu widć te dwie żby? O tk, to n pewno byli dziennikrze. Zobczysz, BĘDZIEMY SŁAWNi! 4 źródło: www.rmsr.org 5
Czy to prwd, że P Dl kżdego coś ciekwego tki obserwowne nd Biebrzą to w większości gtunki wędrowne, czyli tkie które wybierją odrębne tereny n lęgi i po lęgch udją się n zimowisk. Od niedwn widomo, że rzdk wodniczk wędruje n zimę ż do frykńskiego Seneglu, wrc do Polski zwsze w początkch mj (30 IV - 1V). Nie wszystkie ptki są tkie punktulne. m dość niezmienny, o tyle inne ptki wskutek zmin klimtycznych wrcją do ns corz wcześniej. Nierzdkim widokiem są żurwie czy gęgwy spcerujące po zśnieżonych ndbiebrzńskich polch już w lutym. Głos kukułki czy wilgi też słyszymy corz wcześniej. Kiedyś w pierwszych dnich mj terz już ok. 20 kwietni. Terminy przylotów nd Biebrzę wodniczki i wielu innych gtunków ptków są rejestrowne, nuk zjmując się tkim przyrodniczym terminrzem nzywn jest fenologią. O ile wodniczk swój termin przylotu Rudzik / PS 6 Nsze bociny migrujące n południe do Afryki mogą tm głodowć z powodu susz. Po powrocie do Polski może nie być dużo lepiej. Jeśli po zimie nie powstną roztopy, to mniej będzie głównych dń czyli płzów. Jkby nie ptrzeć - ciężki los. Czy coś możn z tym zrobić? W sk- Bociny n pustyni / TK Wodniczk / GTK zchodniej Polski. W nszych krmnikch corz częściej widujemy zięby czy rudziki, które niegdyś pojwiły się w północnowschodniej Polsce dopiero w mrcu. Czy zminy klimtu wpływją n ptki? Z pewnością tk. O ile wcześniejszy przylot jest ciekwostką to już upły i susze wiosną czy ltem nie są dl ptków zbyt miłe. Byw, że wiosenne roztopy nd Biebrzą znikją już w mju, wtedy czjki, rycyki czy krwwodzioby nrżone są n duże strty w lęgch, bo pisklęt stją się łtwiej dostępne dl drpieżników. Nukowcy przewidują, że o ile zminy klimtyczne będą dlej postępowć, to wiele gtunków ptków zniknie z Polski (przeniosą się n północ i wschód), w ich miejsce pojwią się gtunki ciepłolubne z południ Europy. Tm już będzie po prostu z gorąco. Terminy pr ptków n zylotów Podlsiu możn po vestom.coznć n stronie mw Akcj Przy zkłdce loty. li globlnej wszelki dziłni ddzą efekt po wielu ltch, w skli loklnej - miejmy świdomość że smi możemy ogrniczyć emisję gzów cieplrninych n różne sposoby i przez to pomóc ptkom. pióro Gęsie Dlczego? Przyczyn może być wiele, le njczęściej jko powód podje się corz łgodniejsze i krótkie zimy. Ciepł pogod w miejsce mrozów zchęc wiele migrujących ptków do prób pozostni n zimę lbo krótkiego tylko przemieszczni się do Podziękownie chn nsz Dziękujemy Ci Biebrzo ko iękiem do siebie Z to, że ns swym wdz zprszsz. ą spdjące, Dzięki z twe liście jesieni ce. I z po łące biegjące zją ęt i rośliny, Z Twe wszystkie zwierz gody i mliny. j, ie dz łę żo, ny t sz k Z Kukułk / TK Twoje dry, Dziękujemy z wszystkie z nsz region I z to, że upiększs wspniły.. IV, SP Izbel Bjko, kl w Dolistowie Tomsz Kułkowski Polskie Towrzystwo Ochrony Ptków Dl kżdego coś ciekwego w ó k t p y ot r w o p e Wcześniejszptki przyltują wcześniej? odowy Biebrzński Prk Nr wy. Jest cenny i wr tościo hnie Jest też piękny niesłyc ieszcznie. Tu odpocząć chcą m ptki już śpiewją, Nim słońce wyjdzie schodu witją. Bo nowy dzień z w o wptrzeni, Turyści we wszystk wyceni. Corz brdziej zch ków sznury, Widzą wszędzie pt e chmury. Wielkie jk burzow Dolistowie k, kl. IV, SP w Urszul Pcu tom w Dolistowie dziewczę Dziękujemy mieszkjącym tkmi łoszkmi. i ngrdzmy je msko owne kmy n wiersze inspir Kochni Czytelnicy, cze zimy! rod ng cz. Njciekwsze przyrodą, któr Ws ot 77
Pordnik obserwtor przyrody Zimno ltem, ciepło zimą Jki jest klimt doliny Biebrzy? Wszyscy dobrze znmy klimt Podlsi. Zimy bywją brdzo mroźne szczycimy się, że północno-wschodni Polsk to biegun zimn. Lt bywją uplne, szczególnie, gdy nsz obszr pozostje pod wpływem gorącego i suchego powietrz z głębi kontynentlnej Azji. Wiosn przychodzi nd Biebrzę zwykle nieco później niż w innych zkątkch Polski. Jesień, szczególnie wrzesień i pździernik, pozwlją nm zwykle cieszyć się słoneczną, bezdeszczową pogodą. Średnie, mksymlne i minimlne miesięczne tempertury powietrz w dolinie Biebrzy w 2010/11 r. Tempertur powietrz [ C] 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0-5,0-10,0-15,0-20,0-25,0 Temp. Mx Temp. Min. Temp. Sr. miesięczn sum opdu [mm] 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Tempertur powietrz Dolin Biebrzy jest rozległym obniżeniem terenu ciągnącym się z południowego zchodu (SW) n północny wschód (NE). Otczjące ją obszry są położone nieco wyżej. Zimne powietrze z tych obszrów, będąc nieco cięższym od powietrz ciepłego, może spływć do doliny sprwijąc, że w jej dnie (np. w miejscowościch tkich jk Lskowiec, Budne czy Kopytkowo) powietrze może być chłodniejsze, niż np. w tym smym czsie w pobliskim Goniądzu czy Mońkch. Tkie zjwisko może być przyczyną większych przymrozków w dolinie, niżeli n wysoczyźnie, szczególnie wiosną i jesienią. N podstwie monitoringu meteorologicznego prowdzonego przez Biebrzński Prk Nrodowy możn stwierdzić, że njchłodniejszym miesiącem nd Biebrzą jest luty. W roku 2011 średni tempertur powietrz w lutym wynosił tutj -5,9 C, njniższe tempertury powietrz zmierzone w mroźne i śnieżne lutowe noce sięgły nieml -25 C. N przykłdzie obserwcji prowdzonych tu w 2011 roku możn stwierdzić, że przymrozki nie występowły tylko w czerwcu, lipcu, sierpniu i wrześniu. Njcieplejszym miesiącem w dolinie Biebrzy jest lipiec, kiedy średni dobow tempertur wynosi około 19 C. Njwyższ tempertur powietrz w lipcu znotown w 2011 roku wynosił 33 C. Jk łtwo obliczyć, roczn mplitud tempertur powietrz (różnic między njwyższą i njniższą) wyniosł ż 58 C! Jk n klimt umirkowny, w jkim leży Polsk, to brdzo dużo! N wykresie możesz prześledzić przebieg średnich, mksymlnych i minimlnych tempertur powietrz w ciągu roku. Wyobrź sobie terz, jk wytrzymłe muszą być biebrzńskie rośliny i zwierzęt, by wytrzymć tk duże zminy tempertury w ciągu roku! Dl porównni w Holndii czy w Wielkiej Brytnii roczn mplitud tempertur nie przekrcz 30 stopni. Średnie miesięczne sumy opdów w dolinie Biebrzy obserwcje z lt 2000-2011 Styczeń Luty Mrzec Kwiecień Mj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Pździernik Opdy Pod względem sumy opdów dolin Biebrzy nie wyróżni się zncząco n tle innych obszrów Polski. Sum opdów sięg tutj około 590 mm w ciągu roku ( więc 590 litrów n metr kwdrtowy; średni w Polsce ok. 600). Njwięcej deszczu spd nd Biebrzą ltem, njwilgotniejszym miesiącem jest lipiec. Njsuchszą porą roku jest tu zim i wczesn wiosn. Względnie such jest tkże jesień. W osttnich ltch zobserwowno jednk duże zminy w dynmice i rozkłdzie opdów w roku. Przykłdem może być lipiec 2011 r., kiedy znotowno ż 196 mm opdu ( więc nieml 200 litrów deszczu n metr kwdrtowy), co stnowi jedną trzecią przeciętnego rocznego opdu w nszym regionie. Tk wilgotnego lipc nie znotowno jeszcze w historii pomirów prowdzonych w przez Biebrzński Prk Nrodowy. Po tk wilgotnym lecie nstąpił brdzo such jesień. We wrześniu i pździerniku tego roku spdło w sumie nieco pond 40 mm deszczu, więc przeszło dw rzy mniej, niż notowno w tych miesiącch Listopd Grudzień średni miesięczn prędkość witru [m/s] 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 w ltch ubiegłych. Tkie wrunki mogą stnowić powżne wyzwnie zrówno dl przyrody (przesusznie wpływ negtywnie n torfowisk) jk i dl rolnictw (duże opdy ltem powodują podtopieni i zncznie utrudniją sinokosy). Prześledź n wykresie jk zmieni się miesięczn sum opdu w Dolinie Biebrzy w ciągu roku. Styczeń Średni miesięczn prędkość witru w dolinie Biebrzy w 2011 r. Luty Mrzec Kwiecień Mj Czerwiec Lipiec Sierpień Witry W konsekwencji różnego rozmieszczeni ukłdów brycznych nd nszą częścią Europy (wyże, niże orz fronty tmosferyczne) orz uksztłtowni terenu doliny Biebrzy i obszrów ją otczjących, obserwujemy zróżnicownie prędkości orz kierunków witru. Njsilniej wieje nd Biebrzą zimą i wczesną wiosną. Njniższe średnie dobowe prędkości witru znotowno późnym ltem i wczesną jesienią. Czy potrfisz odczytć z wykresu, w którym miesiącu nleży odwiedzić nsz Prk, by spodziewć się njmniejszego witru? Pod względem kierunków witru, podobnie jk w innych częścich Polski dominują witry z kierunku południowo-zchodniego (n wykresie oznczonego symbolicznie jko SW ) orz zchodniego (n wykresie - W ). Sprwdź sm, z których kierunków wieje njrzdziej? Obserwcje zjwisk meteorologicznych sięgją kilkuset lt. Nukowcy potrfią jednk określić klimt wcześniejszych epok geologicznych, gdy nie było jeszcze termometrów i deszczomierzy. Anlizują oni zwrtość pyłków roślin w glebie lub próbkch lodu z Grenlndii czy Antrktydy, robią wierceni geologiczne w poszukiwniu śldów roślin lub zwierząt dostosownych do dnego klimtu. Konkurs n njzimniejsze miejsce doliny Biebrzy! Ogłszmy konkurs n prowdzenie włsnych obserwcji meteorologicznych. Nleży przez cły luty mierzyć temperturę powietrz z oknem (kżdego dni o tej smej godzinie). Podpowidmy njniższ tempertur jest wieczorem lub rnkiem. Notujcie wyniki w tbeli. N listy czekmy do 15 mrc. Ngrodmi są koszulki i książki przyrodnicze. Wystrczy klik! Jeśli nie lubisz tbelek (szczególnie w ferie!) możesz w lutym codziennie fotogrfowć termometr, zpisując pomir i dtę. Wybierz njniższą temperturę lutego i prześlij zdjęcie (z opisem dty, miejsc i godziny) n dres nsz.biebrz@biebrz.org.pl Czekmy do 15 mrc. Wrzesień Pździernik Listopd Grudzień W NW SW Kżdy gtunek żyjący n Ziemi m pewne wymgni klimtyczne. Gdy klimt uleg zminie, orgnizmy często przemieszczją się w poszukiwniu optymlnych wrunków. Być może, współczesne zminy klimtu również zmuszą rodzime gtunki do przemieszczni się? Już terz obserwujemy nd Biebrzą nowe gtunki ptków (np. czplę biłą i żołnę), które dotychczs były kojrzone z cieplejszymi i mniej dynmicznymi wrunkmi klimtycznymi Europy Południowej. Być może pojwiły się one u ns włśnie w wyniku zmienijących się wrunków klimtycznych? Czy potrfisz n podstwie wykresów ocenić, kiedy njlepiej jest przyjechć nd Biebrzę, by spodziewć się njniższych opdów, njmniejszego witru i njwyższej tempertury? Spróbuj! Mteusz Grygoruk, BbPN Główne kierunki witru w dolinie Biebrzy w 2011 r. 8 9 20% 15% 10% 5% 0% N S NE SE E
Wsze listy N początku list od nszego krkowskiego korespondent. Jesteśmy pod wrżeniem liczby gtunków zobserwownych przez rodzinę Kuby w ciągu kilku dni! Grtulujemy obserwcji. Podsumownie konkursu Orlik, ptk jkich mło Informcje o stwierdzeniu dzikiego ptk z obrączką nleży zgłszć do Stcji Ornitologicznej Muzeum i Instytutu Zoologii Polskiej Akdemii Nuk w Gdńsku, njlepiej z pomocą formulrz n stronie internetowej Stcji: www.miiz.ww.pl/obrczkownie/pl/ N konkurs Orlik, ptk jkich mło npłynęło 166 prc, w tym 11 orlików przestrzennych i 155 rysunków, z 44 szkół. Przewżły szkoły z okolic Biebrzńskiego PN, le do konkursu zgłosiły się nowe orz zprzyjźnione plcówki z województw. Kilknście rzy pojwiły się nzwisk znnych nm Czytelników Nszej Biebrzy, co ns dodtkowo cieszy. Ngrodzono 11 prc uczniów ze szkół podstwowych orz 20 prc gimnzjlistów. Wśród ngrodzonych zn- lzły się wszystkie orliki przestrzenne, jko njbrdziej pomysłowe. Wyróżnieni otrzymło 44 osoby. Dziękujemy z przybycie n podsumownie konkursu 28 listopd 2011r. uczniom i nuczycielom z 25 szkół. Dziękujemy z wszystkie ndesłne prce. Grtulujemy tlentów, którymi jesteśmy zchwyceni! Podobnych wrżeń życzymy wszystkim oglądjącym wystwę w siedzibie Prku. Więcej n www.biebrz.org.pl Jkub Humienny, kl VI, SP Nowy Dwór Zespół Szkół Specjlnych z Grjew zwsze u ns w czołówce! / Mrek Rutkowski, kl. V Zespół Szkół Spc. Grjewo Ewelin Łpszys ze Sztbin odbier ngrodę / Kto mił szczęście, mógł wylosowć oprwione zdjęcie. / Ngrody - szkoły podstwowe Widok n doły potorfowe przy crskiej szosie / KŁ Jesienią n wycieczce rowerowej zobczyłem z dlek młą żbkę. Jk się ztrzymłem trudno było ją znleźć, chociż trw był krótk. Żb mił identyczny kolor jk trw. Dobrze, że miłem telefon komórkowy i ntychmist zrobiłem jej zdjęcie. W internecie sprwdziłem, że to rzekotk drzewn, rzdki gtunek. Mrcin Sikor, kl. V, Szkoł Podstwow w Tjnie Strym 10 KŁ Ssnk otwrt podleg ochronie ścisłej, w kwietniu zdobi runo borów sosnowych Łoś przy crskiej szosie / KŁ Mrcinie, cieszymy się, że podzieliłeś się z nmi swoją przygodą. Tym brdziej, że oglądłeś rzekotkę, tk jk prwdziwy obserwtor przyrody. Płzy są obecnie zwierzętmi corz rzdszymi, dltego kżdą npotkną żbę, grzebiuszkę, rzekotkę czy ropuchę trktujemy z ostrożnością, nie zbierjąc jej ze środowisk nturlnego. Brtosz Łomszkiewicz, lt 10, SP Nrewk Dominik Szeszko, kl. V SP Trzcinne Ann Lszczkowsk, kl. V ZSS Grjewo Bet Pożeck, SP nr 2, Mońki Mgdlen Jnucik, kl VI SP Dąbrow Biłostock Przemysłw Piluk, kl. VI SP Czerwonk Głz w Suchowoli symbolicznie zzncz geometryczny środek Europy (wyznczony w tej miejscowości w XVIII wieku.) Drog Redkcjo! Nzywm się Juli Szulborsk, mieszkm w Zjkch, chodzę do III klsy Szkoły Podstwowej w Lskowcu. Brdzo lubię czytć Nszą Biebrzę. Piszę po rz pierwszy i n początek postnowiłm wysłć rysunek. Brdzo lubię przyrodę i wszystko, co się z nią wiąże. Pozdrwim, Juli. Dziękujemy z list i mmy ndzieję, że ośmieli on tych z Czytelników, którzy jeszcze do ns nie pisli. Rysunek Julii znjdziecie w glerii n str 12. Kochni, uwżnie czytmy kżdy list, njciekwsze strmy się ngrdzć ciekwymi książkmi. Czekmy ztem n kolejne obserwcje przyrodnicze, wiersze, rysunki, zdjęci. Ndsyłjąc je podwjcie, jeśli to możliwe, również kontkt e-mil. Wojciech Bjko, SP Nrewk Ktrzyn Ziemkiewicz, kl. V SP Klimszewnic Ngrody - Gimnzj (prce indywidulne) Dri Grdock, kl. I Gim. Piątnic Ewelin Łpszys, kl. III Gim. Sztbin Iwon Stępińsk, kl. II ZSS Grjewo (Hft) Pweł Górski, kl. II ZSS Grjewo Krolin Szklrzewsk, kl. III Gim. Goniądz 11 Mrcin Sikor kl V, SP Tjno Rfł Dąbrowski, kl. VI SP nr 2 Grjewo Jkub Łodziński, kl. I Gim. Krków Weronik Turowsk, lt 14 Gim. Jedwbne Monik Klimczuk, kl. III Gim. Jnów Podlski
Ngrody - Gimnzj (prce indywidulne) Krol Wilczewski, kl.i, Gimn. Trzcinne Jolnt Hrburd, kl. III Gim. Sztbin Mgdlen Sokołowsk, kl. III Gim. Piątnic Bet Winłowicz, lt 15 Gim. nr 18 B-stok Agt Wsilczuk, kl. III Gim. nr 18 B-stok Aniel Wsilczuk, kl. III Gim. nr 18 B-stok Ngrody - Gimnzj (prce zbiorowe) Kludi Wsilewsk, kl. III Gim. Goniądz Mgdlen Żochowsk, kl. III Gim. Wizn K. Pułwsk, P. Obryck, Gimn. nr 3, Grjewo J. Burzyńsk, K. Łkomiec, P. Burzyńsk, Gim. nr 3 Grjewo D. Łkomiec, K. Mrkowsk, Krin Pcewicz, K. Bućko, Ol Wysock, Gim. nr 2 Grjewo P.Akcki, M. Turowsk, S.Wilczesk, Gimn. nr 3, Grjewo Jeśli lubisz robić prce plstyczne, ten kącik jest dl Ciebie. Przyślij swój rysunek! Niech opowid o Twojej okolicy, o porch roku, o przyrodzie. Strmy się publikowć jk njwięcej ciekwych prc. Książkmi ngrdzmy publikowne prce. Agnieszk Wodnick kl VI, SP Dolistowo Stre Juli Szulborsk kl III, SP Lskowiec Weronik Pukszt kl IV, SP Mońki Agnieszk Moniuszko kl VI, SP Wroceń Gleri Profesor Łosi Nsz Biebrz, Wydwc: Biebrzński Prk Nrodowy, ISSN:1507-7276, nkłd: 4000 egz. Redkcj: Ew Witr (EW) Zespół redkcyjny: Agnieszk Henel (), Ktrzyn Nowick (KN), Piotr Tłłj (), Andrzej Grygoruk (AG). Zdjęci: Sylwester Aftyk (SA), Tomsz Chylicki (TCh), Piotr Dombrowski (PD), Agnieszk Henel (), Bogusłw Kierkl (BK), Grzegorz i Tomsz Kłosowscy (GTK), Tomsz Kułkowski (TK), Adm Sieńko (AS), Pweł Świątkiewicz (PS), Piotr Tłłj (). Zdjęcie n okłdce: Piotr Tłłj (). Konsultcj merytoryczn: Wiesłw Dembek, Andrzej Grygoruk, Jnusz Kupryjnowicz. Adres: Nsz Biebrz, Biebrzński Prk Nrodowy, Osowiec Twierdz 8, 19-110 Goniądz e-mil: nsz.biebrz@biebrz.org.pl www.nsz.biebrz.org.pl Sfinnsowno ze środków projektu: HABIT-CHANGE - Adptive Mngement of Climte-induced Chnges of Hbitt Diversity in Protected Ares. Projekt współfinnsowny z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionlnego w rmch Progrmu dl Europy Środkowej. www.hbit-chnge.eu